Dossier door onze kameraden van het PRMI (Project voor een Revolutionaire Marxistische Internationale) in Brazilië
2024 was een angstig en ontmoedigend jaar voor linkse en progressieve mensen in Brazilië. Te midden van zoveel crises, zoals de milieucrisis en de dringende behoefte aan sociale verandering, waren de conservatieven en rechts de grote winnaars bij de gemeenteraadsverkiezingen. Er was ook de verkiezingsoverwinning van Trump in de VS, een waarschuwing voor de terugkeer van extreemrechts – dezelfde strekking die een staatsgreep wil plegen in Brazilië. Ondanks dit alles blijft de hoop op verandering levend en moeten links en de werkende klasse deze gebeurtenissen blijven analyseren, uiteraard met als doel om deze analyse om te zetten in actie om de samenleving radicaal te veranderen.
De laatste 15 jaar in Brazilië zijn intens geweest, met grote strijd van de arbeidersklasse, veel wendingen, acties en reacties. Na zoveel strijd is het ontmoedigend om de verkiezingsoverwinning van rechts in de gemeenteraden te zien en conservatieve projecten te zien oprukken, zoals privatiseringen, inclusief van scholen, zoals in São Paulo, de “verkrachtingswet” die abortus onder alle omstandigheden verbiedt, fiscale aanpassingen met bezuinigingen op rechten en druk van de grote burgerij daarvoor, naast vele andere. Maar waarom bevinden we ons in deze situatie? Brazilië wordt geregeerd door Lula en toch lijkt er niets te gebeuren. Er is een concrete analyse nodig die een aantal simplistische uitspraken vermijdt die zo vaak worden gedaan, vooral op sociale media – bijvoorbeeld over “arme rechtse mensen”, “ongeschoolde mensen”, “Brazilianen zijn echt conservatief”, “we hebben verloren omdat links te veel geeft om identiteitspolitiek”, enz.
Lula-regering: “brede alliantie” waarin alleen de machtigen winnen
Na de nachtmerriejaren van de coupregering van Michel Temer (2016-2019) en de extreemrechtse en genocidale aanvallen van Bolsonaro op werkende mensen, was er hoop dat de terugkeer van Lula een grote verandering zou betekenen, vooral voor de lagen van bevolking die het meest te lijden hadden tijdens die periode. Maar hoewel de nederlaag van extreemrechts bij de verkiezingen veelbetekenend was, maakt Lula de beloften van verbetering van zijn campagne niet waar.
Het belangrijkste wapenfeit van de regering-Lula, halverwege haar mandaat, is de installatie van het nieuwe fiscale kader, of het nieuwe uitgavenplafond, d.w.z. een hard fiscaal aanpassingsbeleid dat de begrotingsuitgaven voor sociale rechten, zoals onderwijs, gezondheidszorg, sociale zekerheid, huisvesting, enz. drastisch vermindert. Een dergelijke maatregel is historisch bekritiseerd door links en de georganiseerde arbeidersbeweging. Aan de andere kant heeft de hele burgerij, van buitenlandse miljardairs tot de gemiddelde zakenman op het platteland, van de financiële sectoren van de Faria Lima Avenue tot de mainstream media, het geëist als iets wat essentieel is voor de economie. Minister van Financiën Fernando Haddad stelt het trots voor als zijn belangrijkste verwezenlijking.
Niets onderscheidt de regering van de PT (Arbeiderspartij) in economische termen van andere neoliberale regeringen: het haalt geld weg bij onderwijs en gezondheidszorg, schrapt de huidige minimale investeringseisen, knoeit met de BPC (de schamele hulp voor kwetsbare ouderen) wat betekent dat het minimumloon niet echt zal stijgen, en bespaart op andere sociale uitgaven. Ondanks het wijzigen van het militaire pensioen en het verhogen van de inkomensdrempel voor het betalen van inkomstenbelasting naar 5000 reais, heeft het beleid nog steeds een onmiskenbare essentie: geld weghalen bij openbare diensten en de rechten van de armste bevolking zodat er geld overblijft voor de financiële markt. Toch is “de markt” nog steeds ontevreden en oefent druk uit op de regering om af te zien van bescheiden maatregelen die de bevolking ten goede zouden kunnen komen en om de besparingen verder door te voeren.
De weinige progressieve projecten en acties van de regering, vooral aan het begin van 2023, worden nu geblokkeerd door het parlement, zoals het belasten van grote vermogens. Ondertussen worden pro-marktconsensus en extreemrechtse projecten in hoog tempo goedgekeurd. Met deze resultaten blijft de vraag: wat is het nut van de vele overeenkomsten en allianties van de PT-regering met traditioneel rechts?
Het verhaal van de PT wordt in veel media en door veel progressieve stemmen herhaald: we moeten brede allianties sluiten om Bolsonaro te verslaan. Dat leidt tot samenwerking met delen van rechts en zelfs extreemrechts (União Brasil, Republikeinen, PSD, enz.).
De waarheid is dat deze groepen de afgelopen twee jaar sterker zijn geworden. Alleen al aan parlementaire amendementen werd bijna 63 miljard reais uitgegeven, een regeling waarbij federaal geld wordt doorgesluisd naar leden van het Congres en de Senaat om te worden ‘verdeeld’ in hun kiesdistricten die bol staat van corruptie. Het meeste geld ging naar de afgevaardigden en senatoren van de rechtse partijen die deel uitmaken van de ‘brede alliantie’. Deze amendementen worden door deze parlementariërs naar believen gebruikt om hun lokale kiesdistricten te versterken. In wezen privatiseren ze overheidsbeleid, omdat het geld technisch gezien niet van de overheid komt, maar van individuele politici met ‘goede bedoelingen’. Dit kan variëren van populistische maatregelen zoals het kopen van ambulances voor kleine steden en het aanvullen van budgetten voor openbare diensten, of voor persoonlijke gunsten en in sommige gevallen om milities te versterken en wapens te kopen om inheemse mensen en landarbeiders te executeren.
Ondanks dit alles heeft de economie goede tekenen laten zien: er is economische groei, rond 4% in 2024, een van de hoogste percentages ter wereld, de inflatie is onder controle (hoewel deze aan het eind van het jaar versnelde en het streefcijfer van 4,7% overschreed) en de werkloosheid is op het laagste niveau in de geschiedenis, 6,1% in het kwartaal tot november.
De regering vraagt zich af waarom de mensen dit niet zien. Voor de massa’s die dagelijks gebukt gaan onder informeel en slecht betaald werk, duur, overvol en tijdrovend vervoer, een verwoeste geestelijke gezondheid, toenemend sociaal geweld, vooral van de politie, machisme, racisme, homofobie en andere dagelijkse ellende, lijken de mooie cijfers van economische analisten niemand te bewegen. En wat we in feite hebben gezien is dat deze cijfers weinig of geen invloed lijken te hebben op het leven van werkende mensen. Bovendien zullen Lula en Haddad deze groeicijfers niet lang kunnen volhouden met het huidige beleid en de wereldwijde structurele crisis.
Het strategische plan van de PT
Het plan van de PT voor Brazilië en de resultaten ervan zijn duidelijk. Het valt niet te ontkennen dat het garanderen van rechten en het creëren van overheidsbeleid juist tijdens deze regeringen eindelijk mogelijk zijn gemaakt: een reële verhoging van het minimumloon, Minha Casa Minha Vida (Mijn Huis, Mijn Leven), Bolsa Família (Kinderbijslag), quota’s voor zwarte en inheemse mensen op universiteiten, implementatie van het Nationale Sociale Bijstandsbeleid, enzovoort, allemaal het resultaat van historische strijd door de arbeidersklasse en sociale bewegingen. De uitvoering van dit beleid ging echter altijd gepaard met voorwaarden, openlijk besproken door de leiders van de PT, van een grote nationale overeenkomst tussen alle klassen en politieke groeperingen – alleen de “rechtse oppositie” en nu het “fascisme” zouden buitengesloten worden.
Deel van het verhaal van de PT is de ontkenning van tegengestelde klassenbelangen, de klassenstrijd en de omvang van de crisis van het systeem, inclusief de economische crisis. Dit alles ontkennen doet het echter niet verdwijnen. De volksopstanden, de staatsgreep van 2016, de groei van extreemrechts, de groei van onderdrukking en geweld in de hele Braziliaanse samenleving: dit alles is het “normale” van de huidige periode en niet de uitzondering, zoals de PT ons wil doen geloven.
Wat is de balans van Lula’s eerste termijn, die begon in 2003, tot nu? In het verhaal van Lula is er aanhoudende vooruitgang geboekt, alleen verlamd door de staatsgreep en de regering Bolsonaro. Maar in de afgelopen twintig jaar was de balans van de PT-regeringen met een brede alliantie er een van verdieping van het beleid van fiscale aanpassingen en besparingen op openbare diensten, voortzetting van de privatisering van staatseigendommen, voornamelijk door middel van publiek-private partnerschappen (PPP’s) en het overlaten van openbare diensten aan particulieren of organisaties, verlies van lonen en rechten voor ambtenaren, verdere deregulering van werk, waaronder de openstelling van outsourcing in openbare diensten.
De regering Dilma zag toe op een sterke terugval in de landbouwhervorming, vooral in de onteigeningen van land, de versterking van de agro-business, grote landgoederen en GGO’s en de financialisering van het platteland, de vernietiging van het Amazonegebied en de Cerrado, met inbegrip van de grote hydro-elektrische dammen, desindustrialisering en de versterking van het belang van landbouwgrondstoffen en mijnbouw.
Er is een toenemende militarisering, een toename van racistisch geweld, vooral door de politie in de favela’s met maatregelen zoals de antidrugswet die door de PT-regeringen is ingevoerd (de militaire politie van de staat Bahia, die door de PT wordt geregeerd, is de dodelijkste van het land) en op het platteland tegen de inheemse bevolking, enzovoort, enzovoort.
Met andere woorden, in een poging van de PT om “betrouwbaarder en verantwoordelijker” te lijken voor de burgerij, versterkt ze het systeem van de heersende klasse door neoliberaal beleid te bevorderen. In goede tijden, zoals tijdens de grondstoffenhausse in de jaren 2000, was er ruimte voor een aantal sociale beleidsmaatregelen die de klassenverzoening bevorderden, maar dit veranderde na de economische crises vanaf 2014. Dit maakte de weg vrij voor de staatsgreep van 2016 en voor Temer en vervolgens Bolsonaro om verder te gaan met een veel agressievere en barbaarsere agenda, gericht op het afnemen van de weinige rechten die het volk had gewonnen.
Maar de grootste factor in het creëren van ruimte voor rechts is de garantie aan de “regeringsaanhangers” onder de burgerij en rechts dat er geen grote mobilisaties van de arbeidersklasse zullen zijn. En als er wel mobilisaties zijn, wordt ervoor gezorgd dat die geen eisen hebben die het verzoeningsplan verstoren.
De PT en Lula zijn rechtstreeks voortgekomen uit de klassenstrijd, uit de strijd van de werkende klasse, voornamelijk in de jaren ’70 en ’80. Met de succesvolle strijd van de hele werkende klasse tegen de dictatuur werd deze strekking meer dan 40 jaar lang de belangrijkste leider van de klasse. De CUT, die samen met de PT werd opgericht, is nog steeds de belangrijkste federatie die veel vakbonden in Brazilië leidt. Ook de vakbondsfederatie CTB en de UNE (Nationale Studentenvakbond) voor studenten worden voornamelijk geleid door de PT en hun nauwe bondgenoten. Op het platteland weerspiegelt de MST (Landloze Arbeiders Beweging), hoewel niet organisch verbonden met de PT, ook hetzelfde verzoeningsbeleid.
Het Lula-isme schildert de massaprotesten van 2013/2014 af als een rechts complot. Het doel daarvan is om onafhankelijke mobilisatie van onderuit te ontmoedigen. Toen de massa’s in 2017 begonnen deel te nemen aan een beslissende strijd om Temer omver te werpen, boycotte de CUT opzettelijk de tweede algemene staking (na de succesvolle algemene staking in april en Occupy Brasilia in mei, waardoor de pensioenhervorming op dat moment geen doorgang kon vinden) met de belofte dat Lula in 2018 zou winnen.
De “Fora Bolsonaro” strijd werd altijd gekanaliseerd naar de institutionele sfeer, weg van de straatprotesten. Toen aanhangers van Bolsonaro op 8 januari, na de verkiezingsoverwinning van Lula, wegblokkades begonnen op te werpen in het hele land en staatsinstellingen binnenvielen, was de oriëntatie van Lula om compleet passief te blijven omdat de nieuwe regering alles zou oplossen. Binnen de vakbonden en sociale bewegingen is de strategie vergelijkbaar, met lokale bureaucratieën die opruiende toespraken houden tegen het Bolsonarisme, maar het moeilijk maken om zich aan de basis te organiseren en om de historische strijdmiddelen van de arbeidersklasse zoals stakingen te gebruiken, omdat het project van het Lula-isme het centrum van de macht is.
Nu zijn er twee jaar geweest zonder grote strijd, onder een regering van Lula maar met een versterking van extreemrechts, met de werkende klasse die door de meeste leiders van vakbonden en bewegingen ontmoedigd wordt om tot actie over te gaan. Het beteugelen van onafhankelijke strijd en mobilisaties zorgt er langs de andere kant ook voor dat deze leiders hun basis niet kunnen mobiliseren als ze dat willen, bijvoorbeeld in verkiezingscampagnes.
Na jaren van demobilisatie en beperkte acties, herkent de arbeidersklasse deze oproepen tot actie niet als de hunne, ze identificeren zich er niet mee en doen niet mee. In december riepen de leiders van het Lula-kamp op tot protesten voor de arrestatie van Bolsonaro, waarop delen van de beweging ook eisen opnamen zoals het einde van de zesdaagse werkweek en een begroting die de sociale rechten en openbare diensten verdedigt. Die elementen waren opgenomen in de oproep voor de mobilisaties, maar werden niet prominent naar voren gebracht. Het ging om mobilisaties met de handrem op.
Geconfronteerd met de meervoudige structurele crises die het kapitalisme nu doormaakt, met een toenemend wantrouwen in instellingen, politici en het systeem, zijn mensen extreem ontevreden en op zoek naar alternatieven of iets dat wijst op een uitweg. Maar de voortzetting van het beleid van brede fronten met de vertegenwoordigers van het systeem, samen met een abstracte verdediging van de instellingen van de burgerlijke democratie, terwijl de strijd wordt opgeschort, zijn zo frustrerend en demobiliserend dat het niet verwonderlijk is dat de vermoeide en gedemotiveerde klasse niet langer op de PT stemt.
De gemeenteraadsverkiezingen hebben dit aangetoond: de PT won slechts één burgemeesterschap in de hoofdstad van een deelstaat, dat was in Fortaleza en met een miniem verschil. In de rest van het land werd institutioneel links verslagen, ook in São Paulo, waar de PSOL-kandidatuur van Guilherme Boulos dezelfde methodes bleef herhalen die al bekritiseerd werden. De enige plaats waar het “progressieve” kamp (om de breedst mogelijke definitie van het woord te gebruiken) comfortabel won, was in Recife, waar João Campos van de PSB (Braziliaanse Socialistische Partij) in de eerste ronde won. De ruimte die overbleef door het ontbreken van een links alternatief opende ruimte voor nieuwe extreemrechtse fanatici zoals Pablo Marçal die, hoewel hij niet won, een grote impact had.
Na de resultaten haastten commentatoren zich om te verklaren dat deze verkiezingen een overwinning van het centrum vormden. In werkelijkheid wonnen of behielden veel van deze vermeende centrumfiguren hun mandaat met extreemrechts beleid, zoals Ricardo Nunes in São Paulo, Eduardo Pimentel in Curitiba en Bruno Reis in Salvador, evenals de vier kandidaten van de PL (Liberale Partij, de partij van Bolsonaro) die de hoofdsteden van deelstaten veroverden.
Wordt Bolsonaro gearresteerd?
Nu de rapporten van het onderzoek van de federale politie naar buiten beginnen te komen, wordt het hele complot van Bolsonaro en een deel van de strijdkrachten in de couppoging eind 2022 en begin 2023 duidelijker. Iedereen wist al dat dit de strategie van Bolsonaro was als hij de verkiezingen zou verliezen, maar nu is duidelijk hoe ze de actie tot in detail gepland hadden. Het werkte niet omdat ze niet genoeg steun hadden onder de burgerij, het imperialisme en zelfs bij de strijdkrachten.
Het toont dat de propaganda over de kracht van democratie slechts een illusie is. In werkelijkheid bepaalt de krachtsverhouding tussen de klassen, ook binnen de burgerij, wat er zal gebeuren. Toen de burgerij in 2015 de economische crisis voelde verscherpen en reageerde op de grote strijd van 2013/2014, bundelde ze haar krachten om een coup tegen Dilma te organiseren en Bolsonaro te steunen in de verkiezingen van 2018 en uiteindelijk de pensioenhervorming door te voeren in 2019. Toen Bolsonaro niet betrouwbaar leek, trok een deel van de heersende klasse de steun terug om zich in 2022 terug bij de brede alliantie van Lula aan te sluiten.
Met de couppoging is het makkelijk voor de burgerij om een paar honderd aanhangers van Bolsonaro op te pakken, voornamelijk armen en mensen uit de middenklasse. Bolsonaro en een deel van de militairen worden in staat van beschuldiging gesteld. Ondanks de arrestatie van voormalig minister van Defensie Braga Netto in december, zorgen de mazen in het rechtssysteem ervoor dat de grote vissen ermee weg komen. De rechter van het Hooggerechtshof Alexandre de Moraes en de hele rechterlijke macht zijn slechts hulpmiddelen in deze strategie van de grote burgerij op zoek naar het beste landschap om hun winsten te maximaliseren.
Zal Bolsonaro in deze context gearresteerd worden? Wat de rechterlijke macht van de rijken betreft, kan dat nog lang duren. Na zijn aanklacht en mogelijke veroordeling kunnen er jaren voorbijgaan. Er zal hoger beroep komen, waarbij hij zonder proces nog steeds niet gearresteerd kan worden. Na een definitieve uitspraak (binnen hoeveel?), kan hij een straf uitzitten die nog ongedaan gemaakt kan worden met huisarrest of iets dergelijks. Natuurlijk gelden al deze regels alleen voor de rijken, want arme mensen, en vooral zwarte mensen, worden zonder bewijs of proces opgesloten. Zou er een preventieve arrestatie van Bolsonaro kunnen plaatsvinden? Na alle taferelen die we hebben gezien, lijkt het onwaarschijnlijk dat dit in de komende maanden zal gebeuren, zelfs na de arrestatie van Braga Netto.
Maar als de burgerij plotseling denkt dat zijn arrestatie haar belangen zal dienen, zouden de dingen wel eens kunnen veranderen, zoals dat ook met Lula zelf gebeurde. Het lijkt er echt op dat de burgerij nog steeds op hem kan rekenen als een kaart in de mouw, die gebruikt kan worden in een mogelijke nieuwe grote politieke crisis in het land en zelfs een mogelijke preventieve arrestatie kan politiek gebruikt worden.
Justitie, maar vooral het Hooggerechtshof, is nooit onpartijdig geweest en is ondergedompeld in de politiek. Figuren als Moraes handelen, tenminste op dit moment, meer in overeenstemming met de uitvoerende macht met betrekking tot de kwesties van burgerlijke democratie en om de gemeenschappelijke vijand van het Bolsonarisme in te dammen. Dit creëert het beeld dat het Hooggerechtshof aan de “goede kant van de geschiedenis” staat, maar dit is slechts een illusie. We mogen niet vergeten dat Moraes werd benoemd door de coupplotter Temer.
De realiteit is dat de rechterlijke macht, net als de andere staatsinstellingen, de functie heeft om de klassenheerschappij in onze samenleving te garanderen en niet om recht te doen, laat staan sociale rechtvaardigheid, noch om de democratie te verdedigen. Alleen de onderdrukte klassen kunnen dat doen in hun collectieve strijd, zoals altijd het geval is geweest in de geschiedenis van de menselijke samenleving.
2026
Zoals al eerder gezegd, is er geprobeerd om bij de gemeenteraadsverkiezingen vooruit te lopen op de scenario’s van de verkiezingen van 2026. Na de uitslag kijken velen al vooruit naar de volgende periode. Zowel de dreiging van arrestaties van Bolsonaro-aanhangers en het leger, de onverkiesbaarheid van Bolsonaro en anderen, als de problemen van de PT zorgen voor onzekerheid over hoe het scenario er tegen die tijd uit zal zien.
Zelfs met alle pogingen om de “markt” en de heersende klasse tevreden te stellen, bevindt de PT zich verre van in een comfortabele positie. Alles draait nog steeds om de figuur van Lula. Een Quest-peiling in december toonde aan dat, als de tweede ronde nu zou worden gehouden, Lula in alle scenario’s zou winnen, ook tegen de op dat moment verkiesbare Bolsonaro. Maar dit is slechts een momentopname en er kan nog veel gebeuren tussen nu en dan. Er zijn twijfels of Lula zich kandidaat kan stellen voor de verkiezingen, omdat gezondheidsproblemen en zijn leeftijd hem parten spelen. In dit scenario zou de PT voor het historische probleem komen te staan dat er geen sterke kandidaat is om mee te doen aan de presidentsverkiezingen. Haddad is nog steeds de meest waarschijnlijke kandidaat en in de Quest polls komt hij nog steeds als beste uit de bus, maar met een lagere ranking (vergeet niet dat dit ook zo was in 2018 toen hij verloor). Ondertussen onthult de markt zijn morbide verlangens. Op het ogenblik dat Lula een hoofdoperatie ondergaat, schieten de aandelenmarkten de hoogte in.
Wat de burgerij echt wil, is dat een van hen weer de leiding krijgt. Ze willen een vertegenwoordiger die meer betrouwbaar is voor hen en die hun agenda kan garanderen. Figuren als Tarcísio de Freitas, gouverneur van São Paulo, en Ronaldo Caiado, gouverneur van Goiás, zijn mogelijke alternatieven. Beiden zijn aanhangers van Bolsonaro maar worden gezien als “serieuzer” of “technischer”, met andere woorden, betrouwbaardere handen om de agenda van de burgerij uit te voeren. Iedereen die het nieuws over politiegeweld of de privatiseringsagenda in São Paulo volgt, kan zich voorstellen wie zou profiteren en wie zou verliezen van een Tarcísio-presidentschap.
Anderen, zoals de gouverneur van Minas Gerais Romeu Zema of zelfs de zonen van Bolsonaro, zouden zich kandidaat kunnen stellen. Maar het gevaar bestaat ook dat er nieuwe figuren opstaan nu het Bolsonarisme het moeilijk heeft, zoals Pablo Marçal, die snel een nationaal figuur is geworden en een nieuw extreemrechts vertegenwoordigt dat niet verbonden is met de aarzelingen van het Bolsonarisme en om zijn basis strijdt.
Massale strijd van de werkende klasse is de enige manier om ons van de afgrond af te leiden
Ondanks alle repressie, de ideologische propaganda, de afleidingsmanoeuvres van de burgerij en het dagelijkse werk van de Lula-gezinde bureaucratieën om de terugslag van de arbeidersklasse te blokkeren, herrijst de strijd altijd, zelfs uit de as. De tegenstellingen van het systeem, uitbuiting, onderdrukking en het dagelijks leven van de bevolking bereiden de weg voor de grote opstanden van onderdrukte massa’s. Veel van het debat beperkt zich tot een analyse van de lokale verkiezingen van 2024 en van de polarisatie rond mogelijke presidentskandidaten. De enige garantie op een overwinning van links is echter als we nu de strijd aangaan en na overwinningen op straat bouwen aan een macht waarmee we het project van de klassenverzoening overboord gooien.
In de afgelopen maanden heeft de agenda voor het beëindigen van de 6-daagse werkweek en het verkorten van de werktijd een brede maatschappelijke weerklank gekregen dankzij een militante inspanning van de Vida Alem do Trabalho-beweging (Leven na het Werk-beweging) en haar oprichter, de jonge LGBTQI+ militant en zwarte arbeider Rick Azevedo. Deze eis werd in het parlement verdedigd door PSOL-afgevaardigde Erika. Het is ongelooflijk hoe zoiets simpel de burgerij deed sidderen van angst, de regering het zwijgen oplegde en extreemrechts met zijn hypocrisie tegen de muur zette. Het liet zien dat een agenda om het leven van miljoenen mensen te verbeteren massale strijd kan aanwakkeren. De burgerij en de aanhangers van Bolsonaro beseffen dit heel goed.
Er was wereldwijd vrouwenstrijd tegen machogeweld en voor het recht op abortus. Dit feministische bewustzijn groeit structureel en aan de basis van de arbeidersklasse, vooral onder jongeren die de toekomst zijn. Pogingen van extreemrechts om rechten aan te tasten, zoals het “verkrachtingswetsvoorstel” , dat elk recht op abortus in Brazilië wegneemt, kunnen massale acties van jonge vrouwen teweegbrengen. Protest zorgde er eerder al voor dat aanvallen op de abortusrechten werden ingetrokken.
Naast deze dreigementen, georkestreerd door extreemrechts en de fundamentalisten in het parlement, hebben gemeentelijke besturen en staatsregeringen de gewoonte om reeds gelegaliseerde abortusvoorzieningen te ontmantelen, wat laat zien dat het schrappen van gezondheidszorg ook een rechts beleid van privatisering en controle over ons lichaam dient. Er is een groeiende ontevredenheid over gendergerelateerd geweld. De rechten van transpersonen zijn geschonden door de aanval op hun identiteitskaarten. Het aantal gevallen van seksistisch en LGBTQIA+-foob geweld blijft hoog, ook tijdens de regering van Lula nam het aantal vrouwenmoorden toe.
Tegelijkertijd groeit het antiracistische bewustzijn, waardoor een deel van de burgerij gedwongen wordt concessies te doen en deze strijd te propaganderen – ze geven een vinger om hun arm niet te verliezen. De grote burgerij begrijpt dat deze strijd explosief kan zijn, nog meer als een opstand tegen het geweld van de militaire politie, die steeds vaker op sociale media aan de kaak wordt gesteld met video’s en allerlei bewijzen. De burgerij en extreemrechts weten dit, zelfs nog meer na de Black Lives Matter opstand in 2020, die lessen en vooruitgang in bewustzijn heeft achtergelaten die zich opstapelen in de historische ervaring van onze klasse.
De werkenden in de openbare diensten hebben ook hard gevochten, aangezien een groot deel van het fiscale aanpassingsbeleid gericht is op het afnemen van hun rechten en op privatiseringen. De staking van de federale universiteiten en instituten in de eerste helft van vorig jaar, de staking van de werknemers van het Nationaal Instituut voor Sociale Zekerheid en verschillende bewegingen, stakingen en werkonderbrekingen, vooral in het gemeentelijk en staatsonderwijs, wijzen de weg.
We leven ook in jaren waarin klimaatrampen en de milieucrisis verergeren en de mensheid in een afgrond dreigt te storten waar geen weg terug is. Vorig jaar begon met de rampen in de staat Rio Grande do Sul. Dit legde het feit bloot dat het kapitalisme geen controle heeft over of plannen heeft voor de gevolgen van klimaatverandering. Het jaar ging verder met nieuwe gebeurtenissen in elke hoek van het land van continentale proporties. In al deze gevallen kregen de armste delen van de werkende klasse de hoogste rekening gepresenteerd. Deze gevolgen hadden een grotere impact op regio’s met grotere economische ongelijkheid, zoals het noorden en noordoosten van het land.
Op deze momenten van absolute onrust en sociale rampspoed is de solidariteit het grootst onder de werkende klasse, die alle beschikbare middelen inzet om branden te blussen, de distributie van voedsel en voorraden te mobiliseren, donaties en steun te organiseren voor de slachtoffers die hun huis verloren, en alle andere mogelijke manieren. Ondertussen waren we getuige van gemeenteraadsverkiezingen die niet in staat zijn om oplossingen aan te dragen tegen dit systeem dat altijd de volgende grote crisis veroorzaakt, zelfs niet toen er midden in de verkiezingsperiode een van de grootste stroomstoringen plaatsvond in de rijkste hoofdstad van Latijns-Amerika, São Paulo.
De uitweg uit de algemene en wereldwijde crisis van het systeem, van de mensheid en van de planeet Aarde kan alleen komen van de mobilisatie en collectieve strijd van de onderdrukte massa’s. Zolang het kapitalisme zijn opmars voortzet, is de weg naar de afgrond zeker. Geen enkele linkse regering of Lula, met alle respect voor zijn grote historische betekenis, kan deze opmars veranderen, want zij stellen voor om dit systeem in stand te houden. De mensheid kan deze weg omkeren, op voorwaarde dat ze collectief, door middel van strijd, een project opbouwt voor een antikapitalistische samenleving, voor co-existentie met de natuur en natuurlijke hulpbronnen, voor sociale rechtvaardigheid en harmonie, voor vrijheid, gelijkheid en broederschap, kortom een socialistisch project voor de toekomst.