De zorg is geen fabriek! “Bricoleren in de marge zal zorgcrisis niet stoppen!”

Op 7 november is er een betoging van de socio-culturele, zorg- en welzijnssector. Het wordt de eerste betoging tegen het gebrek aan middelen toegekend door de nieuwe (en toekomstige) regeringen op alle niveaus en in alle regio’s. We spraken met werknemers uit deze sectoren over het belang van het protest en de eisen op de werkvloer. Vandaag laten we een weerbare verpleegkundige aan het woord.

Tijdens de coronacrisis werden er mooie sociale akkoorden afgesloten, maar één mooi akkoord kan decennialange onderfinanciering en onderinvesteringen niet recht trekken! Denken we maar aan het ‘corona-akkoord’ van de zomer van 2020 ten bedrage van 1 miljard euro voor de federale sectoren van de gezondheidszorg (een historisch recordbedrag voor de sector) Maar de coronacrisis ligt ondertussen al enkele jaren achter ons …

Het blijft ons verbazen hoe beleidsmakers zich gedragen als het orkest op de Titanic als het over de zorgcrisis gaat. Die crisis neemt meer en meer problematische proporties aan. Méér dan 10 jaar geleden waarschuwden we al voor wat we vandaag meemaken – en dan wisten we nog niet van de coronacrisis én gevolgen. De toxische combinatie van hoge werkdruk, gevraagde hyperflexibiliteit/asociale uurroosters en het heuse brokkenparcours in de hervormingen in de zorgberoepen en de opleidingen hiertoe leiden tot een perfecte storm, namelijk de nakende implosie van een eertijds kwalitatieve gezondheidszorg. 

Het atomiseren van het verpleegkundig zorgdomein met nieuwe zorgberoepen (en bijhorende strikte hiërarchie en verantwoordelijkheden) en het verleggen van (delegeerbare) taken is NIET de oplossing! In ons land hebben/hadden we de traditie van een relatief vlakke hiërarchie in de zorg. In het buitenland werkt men doorgaans met meer hiërarchie … maar daar is er OOK sprake van een zorgcrisis. Het nieuwe concept van ‘het gestructureerd zorgteam’ lijkt ons een zuivere theoretische mirakeloplossing, gedropt vanuit een academische ivoren toren … 

De cijfers van het stijgend ziekteverzuim zijn ook niet om vrolijk van te worden. In de algemene ziekenhuizen bedroeg dit in 2022 11,4%: 4% langer dan 1 jaar, 3,3% tussen 30 dagen en 1 jaar en 4,1% minder dan 30 dagen. (Belfius-analyse van de algemene ziekenhuizen) “Ongeveer 1 op de 25 werknemers in de zorgsector was in 2023 langer dan een jaar afwezig van het werk wegens ziekte. Dat blijkt uit een steekproef van Securex bij 5.880 werknemers uit 1.079 instellingen (onder meer ziekenhuizen, ouderenzorg, revalidatiecentra en thuisverpleging). Dat is 13 procent meer dan in 2021. Securex spreekt van een zorgwekkende stijging.” (VRT NWS 24/04/’24)

Het personeelstekort is géén oorzaak, maar een gevolg van de voorgenoemde elementen die de vicieuze cirkel doen verder draaien. Enkele ontnuchterende feiten: iets minder dan 20% van de verpleegkundigen verlaten het beroep binnen de twee jaar, in totaal oefent 40% van de verpleegkundigen de functie niet uit. Vóór de coronacrisis bedroeg een gemiddelde loopbaan in de zorg … 7 jaar! Er is dus géén tekort aan personeel … maar ze gaan massaal lopen uit de sector! 

Men moet dus iets doen aan de redenen waarom collega’s gaan lopen. De systematische uitstroom uit de zorgsector zal door “het bricoleren in de marge” niet stoppen, integendeel! 

Het wordt hoog tijd voor fundamentele, structurele oplossingen: een logische herziening van de zorgladder, kwalitatieve opleidingen … én een collectieve arbeidsduurvermindering in de vorm van een 32 urenweek voor al het personeel in de zorgsector zonder loonverlies en met compenserende aanwervingen. 

Voor een uitgesproken ‘vrouwensector’ (80%) die grotendeels op deeltijdse arbeid draait, betekent dit voor de deeltijdsen een loonsverhoging en voor de voltijdsen vermindering van de druk en een betere combinatie werk-privé. 

De eis tot collectieve arbeidsduurvermindering klinkt op het eerste zicht contra-intuïtief, maar op basis van de beschikbare data lijkt dit de enige maatregel die heel wat positieve effecten tegelijkertijd kan hebben. 

De beoogde effecten van deze maatregel zijn: meer instroom in de zorgberoepen, veel minder uitstroom, meer concurrentie met de zuivere for-profit sectoren waar de zorgsector qua loon en extralegale voordelen niet kan aan tippen, meer loon voor de deeltijdsen, eventuele verhoging van de contracturen van de huidige deeltijdsen naar voltijds, een betere werk-privé balans, meer jobtevredenheid …

Deeltijds werk in vast instellingsverband wordt stilletjes aan de regel tegenwoordig in de zorg. Doorgaans worden de overige uren aangevuld/bijgeklust met interim, dagcontracten, projectverpleegkunde, een bijjob, waar men de uren ZELF kiest. Dat is een individuele oplossing voor een collectief probleem. Wij kiezen voor een collectieve oplossing voor een collectief probleem!

De industrialisering/ontmenselijking van de zorg via o.a. doorgedreven digitalisering en toename van een controlerende hiërarchie als antwoord op het groeiende personeelstekort werkt contraproductief. Dit bandwerk zoals in een fabriek werkt vervreemding van de arbeid in de hand; de sector verliest zo zijn ziel.