Category: Internationaal

Eind maart was er een publieke bijeenkomst van Campagne ROSA en Actief Linkse Studenten in Antwerpen over de strijd tegen extreemrechts. Onder de sprekers twee LSP-leden die afkomstig zijn uit Zuid-Europa. Tiago komt uit Portugal en Danai uit Griekenland. Een samenvatting van hun bijdragen.

Wantrouwen in traditionele politiek leidt tot terugkeer van extreemrechts in Portugal

Na de Portugese revolutie van 25 april 1974 stond extreemrechts in een erg defensieve positie. De revolutie werd vooruitgestuwd door linkse militanten. Er kwam echter een regime aan de macht dat probeerde een ‘consensus’ te zoeken, waarbij ook figuren uit het oude regime een centrale rol speelden. Zo werd generaal Antonio de Spinola, die gesteund werd door delen van het oude fascistische regime en de grote industriëlen, de nieuwe president. Hij moest al gauw aftreden, maar probeerde een poging tot staatsgreep te organiseren, wat mislukte.

In de jaren 1980 en 1990 waren er pogingen om nieuwe extreemrechtse bewegingen op te zetten. Zo was er racistisch geweld door skinheads. In 1989 werd de radicaal-linkse militant José Carvalho vermoord door neonazi’s die het kantoor van de linkse partij PSR binnenvielen.  Op 10 juni 1995 werd een Portugees met roots in een voormalige kolonie vermoord in Lissabon. Dit geweld leidde steeds tot grote acties en campagnes, waarmee extreemrechts geïsoleerd werd zelfs indien de daders van het geweld slechts lichte straffen kregen.

Het is pas de afgelopen jaren dat extreemrechts een doorbraak maakte op het electorale terrein. De partij Chega wordt gesteund door grote industriëlen en historische figuren van extreemrechts. Het wantrouwen tegenover de twee traditionele partijen (de ‘socialistische’ partij en de rechtse alliantie) maakt die groei mogelijk. Na jaren van corruptie en besparingen, slaagt Chega er met demagogie in om mensen te misleiden. Onder leiding van André Ventura was er een snelle doorbraak: Chega haalde 12 zetels in 2022 en 50 in 2024, met meer dan een miljoen stemmen. Een politieke crisis leidt tot vervroegde verkiezingen in mei. Daarin kan Chega mogelijk opnieuw scoren.

De electorale groei geeft ook meer militante individuen en groepen de wind in de zeilen. Zo staat extreemrechts sterk binnen de politie, waarbij er een toename is van geweld tegen minderheden (zowel mensen van kleur als mensen met een andere seksuele geaardheid of genderidentiteit). In oktober vorig jaar werd een ongewapende man neergeschoten door de politie, wat tot rellen en protest tegen politiegeweld leidde. Er is echter ook angst: extreemrechtse aanwezigheid in de politie kan een stap zijn in de richting van een extreemrechts regime. Daartegenover is er nood aan een sterke linkerzijde die een project heeft voor een andere samenleving en daarmee het land redt van zowel de extreemrechtse dreiging als het asociaal beleid.

Mobilisatie stopt Gouden Dageraad

Gouden Dageraad kende een gestage opgang en haalde goede verkiezingsresultaten in de periode 2012-2015. Dit ging samen met geweld, wat leidde tot een grote tegenbeweging. Onder druk van de publieke steun voor dat protest werd de groep in 2020 veroordeeld als criminele organisatie. Gouden Dageraad werd groot in de nasleep van de economische recessie van 2008-09 waarbij zogenaamd ‘zwakkere’ landen in Europa harde besparingen werd opgelegd. De lonen bleven laag terwijl de huurprijzen stegen. Mensen pleegden zelfmoord omdat ze het niet meer aankonden. Onder mijn leeftijdscategorie van jongeren zat twee op de drie zonder werk! Er was veel wanhoop.

De gevestigde partijen zochten zondebokken om hun eigen falen te verbergen. Deze racistische retoriek maakte een groei van extreemrechts gemakkelijker. Het werd voorgesteld alsof alles slecht ging omwille van migranten, waarbij Gouden Dageraad zich voorstelde als de ‘helden’ die het land zouden ‘redden’. Griekenland werd voorgesteld als machtig genoeg om het beste land ter wereld te zijn, maar tegelijk te zwak om zich te verdedigen tegen vluchtelingen. De pogingen om zich sociaal voor te doen voor het ‘eigen volk’ waren leugens, achter gesloten deuren spraken ze er evengoed over om mensen met een beperking uit te roeien. Hun antifeminisme richtte zich tegen LGBTQIA+personen en wilde van vrouwen huisslavinnen maken.

Gouden Dageraad was op twee vlakken georganiseerd: er waren de kostuumfascisten die het publieke gezicht vormden en daarnaast de straatvechters die steeds meer geweld gebruiken. De kostuumfascisten deden de retoriek opschuiven, bijvoorbeeld met verzonnen verhalen over hoe kinderen van vluchtelingen voor ziektes op scholen zorgden. De straatvechters gingen steeds driester te werk, in het bijzonder tegen vluchtelingen en LGBTQIA+personen. Ze vielen meestal met een grote groep één doelwit aan.

Vakbonden en linkse militanten speelden een grote rol in het opbouwen van een sterker antifascistisch verzet. Dat bracht verschillende groepen bijeen, van vakbondsleden over vluchtelingen tot LGBTQIA+groepen en diverse linkse organisaties. Het groter zelfvertrouwen van extreemrechts leidde tot meer openlijk geweld en moorden, onder meer op vluchtelingen en de linkse rapper Pavlos Fyssas. De woede hierover was groot en antifascisten kregen steeds meer steun in de publieke opinie. Het is die druk die ervoor zorgde dat Gouden Dageraad in 2020 werd veroordeeld. Vandaag is het moeilijk voor extreemrechts om terug te komen, maar zolang er een voedingsbodem voor hen bestaat blijft het gevaar en de noodzaak van antifascistische organisatie.

De toespraak van de Amerikaanse vicepresident JD Vance op de Veiligheidsconferentie van München was zo schokkend dat de voorzitter tijdens zijn slottoespraak in tranen uitbarstte. Sinds de inauguratie van Trump is er nauwelijks een dag voorbij gegaan waarin er geen gruwelijke nieuwe wending is gegeven aan de relatie van de VS met andere landen.

Door Walter Chambers (geschreven op 24 februari)

Trump herhaalde zijn dreigement om het Panamakanaal over te nemen, versterkte zijn aanvallen op Canada en dreigde Groenland te ‘kopen’. In een escalatie van zijn afschuwelijke dreigementen, donderde hij dat Gaza moet worden omgevormd tot een toeristisch centrum, waarbij miljoenen Palestijnen gedwongen zouden worden om naar de buurlanden te vluchten.

Na de toespraak van Vance in München klaagden de Europese leiders dat de VS niet langer “een bondgenoot” was maar “een tegenstander”. De discussies die het afgelopen jaar achter de schermen in de NAVO en de EU zijn gevoerd over de noodzaak om deze instellingen “Trump-proof” te maken, komen nu naar buiten terwijl de EU-leiders in paniek raken over hoe ze met deze nieuwe dreiging moeten omgaan.

Deze scherpe koerswijziging van ‘s werelds belangrijkste imperialistische macht zal bij miljoenen mensen een gevoel van diep verraad achterlaten: in Gaza de Palestijnen die lijden onder genocide door het Netanyahu-regime, met de volledige steun van het Westerse imperialisme; en nu ook in Oekraïne, waar de brute Russische imperialistische bezetting tienduizenden doden, miljoenen vluchtelingen en hele steden met de grond gelijk heeft gemaakt.

Veel commentatoren in de mainstream media beschrijven de aanpak van Trump als “transactioneel”, alsof dit op de een of andere manier gewoon een zakendeal is die gebaseerd is op het aanbieden van een product en het onderhandelen over een prijs. Gezien de meedogenloze zakelijke geschiedenis van Trump zit hier een kern van waarheid in. Maar slechts een klein beetje.

Veel belangrijker is het feit dat Trump het inhalige Amerikaanse imperialisme vertegenwoordigt, dat in de afgelopen decennia zowel economisch als geopolitiek aanzienlijk is verzwakt. Een gevaarlijke nieuwe concurrent – China – heeft zich aangediend.

De wanhopige strijd van het Amerikaanse imperialisme om zijn wereldwijde hegemonie te behouden is de drijvende kracht achter dit nieuwe, onstabiele en gevaarlijke buitenlandse beleid. Het wordt aangedreven door de intimiderende persoonlijkheid van Trump, die macht en controle nodig heeft en die macht krijgt door conflicten en angst bij anderen uit te lokken.

De oppervlakkige analyse van degenen die een jaar geleden beweerden dat “de gebeurtenissen op dramatische wijze de kracht van de consolidatie van de blokken in de Koude Oorlog bevestigen” is compleet achterhaald.

Het team van Trump heeft de langetermijnbondgenoten van de VS bedreigd en aanbevolen om zich te onderwerpen aan de nieuwe lijn van de VS. Zoals Politico opmerkt: “de EU moet kiezen of het een marionet van de VS wil worden of losbreekt om een eigen koers te varen – en de EU moet snel beslissen.”

Tegelijkertijd is Trump aan het aanpappen met tegenstanders, waaronder de Wit-Russische president Loekasjenko en, het meest dramatisch, ook met Poetin.

Typisch voor de tactiek van Trump is zijn dreigement om Gaza te veranderen in de “Rivièra van het Midden-Oosten”. Dit plan om Gaza etnisch te zuiveren werd publiekelijk gesteund door de Amerikaanse gezant voor het Midden-Oosten, Steve Witkoff, die in meer omzichtig commentaar het dreigement rechtvaardigde door te beweren dat het niets nieuws bevatte en anderen dwong om met hun eigen plannen te komen.

De woede binnen de heersende kringen van de Arabische regimes was nog beheersbaar. Ze probeerden om zich niet openlijk tegen Trump te verzetten, maar moeten tegelijk rekening houden met de stemming van “de straat”, de Arabische massa’s die het verraad van de Palestijnen niet zullen vergeven als de Arabische regimes hun recht op een thuisland opgeven. Onder leiding van Egypte schrapen ze een investeringsfonds bij elkaar om de wederopbouw van Gaza te financieren.

Wat Trump ook van plan is, zijn dreigementen hebben Netanyahu en de oorlogszuchtige krachten in Israël een hart onder de riem gestoken.

VS laat schijn van verzet tegen autoritarisme varen

Nu is de aandacht van Trump gericht op Oekraïne. Nadat hij had opgeschept dat hij de oorlog in Oekraïne “in één dag” zou beëindigen, staat hij onder enige druk om het proces op zijn minst in gang te zetten. Maar dit is niet zijn belangrijkste motivatie. Het Amerikaanse imperialisme onder zijn leiding wil zijn middelen concentreren op de belangrijkste tegenstander, het Chinese imperialisme.

Terwijl de regering Biden een strategie volgde om allianties op te bouwen om China te bestrijden, is de aanpak van Trump gebaseerd op het geloof dat de VS op zichzelf kan staan, zolang het zijn verplichtingen elders vermindert.

Tegelijkertijd heeft het karakter van Trump als aasgierkapitalist oog voor de zakelijke mogelijkheden die worden geboden door het heropenen van de Russische markt en het exploiteren van de natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne.

Er is ook een onmiskenbare politieke verwantschap tussen Trump en Poetin – ze zijn allebei autoritair, racistisch, anti-vrouwen en anti-LGBTQ+, ze willen beiden terug naar de ‘familiewaarden’ en maatschappelijke normen van de negentiende eeuw. Ze maken allebei deel uit van de extreemrechtse, ultraconservatieve trend die over de hele wereld groeit.

Oekraïne past echter niet zo gemakkelijk in deze alliantie. De “Oranje revolutie” in 2004 en vervolgens de Euromaidan in 2014 werden gedreven door het verlangen van Oekraïners om te ontsnappen aan de autoritaire greep van het Kremlin en in plaats daarvan te kijken naar de West-Europese samenleving – die, hoe gebrekkig ook, in hun ogen welvarender, democratischer en vrijer was.

Tijdens de oorlog is de Oekraïense samenleving minder democratisch geworden en is het belang van vrouwen- en LGBTQ+-rechten afgenomen, maar er is een groot kwalitatief verschil tussen de Oekraïense samenleving en het autoritaire Rusland.

De affiniteit van Trump met andere autoritaire leiders roept vragen op over hoe hij zal omgaan met Xi Jinping. Op 13 februari kondigde hij aan: “Een van de eerste ontmoetingen die ik wil hebben [is] met president Xi [van] China en met president Poetin van Rusland en ik wil zeggen: ‘laten we ons militaire budget halveren’.”

Met de komst van Xi naar de 9 mei-viering van de Tweede Wereldoorlog in Moskou, en geruchten dat Trump ook aanwezig zal zijn, speculeren sommige Chinese commentatoren dat dit de deur zal openen naar een nieuw “Jalta” – met als doel het geopolitieke landschap en de verdeling van de wereld in drie “belangengebieden” opnieuw vorm te geven.

Dit idee was weken geleden nog ondenkbaar, maar de afgelopen dagen hebben aangetoond dat alles denkbaar is geworden. Het is op zijn minst niet uit te sluiten dat Trump zal proberen om wat ‘transactionele’ deals te sluiten met Xi Jinping.

Komt er een einde aan de oorlog?

De weg naar het einde van de oorlog is nog lang. Tot nu toe heeft Trump het regime van Poetin een enorme reddingslijn gegeven ten koste van Oekraïne en het recht om vrij van bezetting te leven.

Er zullen de komende maanden nieuwe wendingen komen, maar één ding is duidelijk. Wat de uiteindelijke uitkomst ook is, zolang het Russische regime blijft zitten en de wereld wordt gedomineerd door de steeds onstabielere en gemilitariseerde inter-imperialistische conflicten, zal het bestaan van Oekraïne als een vrij en onafhankelijk land permanent worden bedreigd.

Het feit alleen al dat de eerste onderhandelingen tussen de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio plaatsvonden in Saoedi-Arabië zonder Oekraïne zelfs maar uit te nodigen, onderstreept dit.

Ze sloten af met de afspraak om de diplomatieke betrekkingen tussen de VS en Rusland te herstellen, onderhandelingsteams aan te stellen en mogelijke geopolitieke en economische samenwerking tussen de VS en Rusland te onderzoeken.

Deze punten werden gevolgd door scherpe verklaringen van de VS dat Oekraïne niet in staat zal zijn om de door Rusland bezette gebieden terug te winnen, terwijl Rusland heeft gezegd dat het nog steeds volledige controle wil over de vier geannexeerde regio’s, en door nieuwe bedreigingen en beledigingen.

Kapitalistische gieren cirkelen boven Oekraïne

Terwijl deze gebeurtenissen zich ontvouwden, kopte een krantenkop dat de VS en Rusland “de messen aan het slijpen waren”. Om zijn dreigementen kracht bij te zetten, postte Trump dat Zelensky “beter snel kan handelen of hij heeft geen land meer over”.

Wat een wijdverspreide schok lijkt te zijn over de brute imperialistische arrogantie van Trump en zijn luitenants, zal op een gegeven moment omslaan in woede. Het zal voor velen in Oekraïne een bittere les zijn dat de imperialistische machten niet alleen onbetrouwbare partners zijn, maar dat het onvermijdelijk is dat ze door het imperialisme worden verraden wanneer de belangen van het imperialisme afwijken van die van de bezette en onderdrukte bevolking.

Trump stelt voor om de grondstoffen van Oekraïne openlijk te plunderen en eist $500 miljard aan zeldzame aardmetalen en mineralen ter compensatie van de Amerikaanse uitgaven ter ondersteuning van Oekraïne – die in 3 jaar in totaal $122 miljard bedroegen. In een rapport wordt gesuggereerd dat het Witte Huis Zelensky een contract heeft overhandigd waarin de helft van de Oekraïense mineralen en koolwaterstoffen, inclusief de toekomstige productie, ter waarde van triljoenen dollars wordt overhandigd.

De afgelopen drie jaar hebben de Oekraïners geleerd dat ‘gratis kaas alleen in een muizenval te vinden is’. Aan alle hulp die tot nu toe naar Oekraïne is gestuurd, zijn zware voorwaarden verbonden. De privatisering van landbouwgrond is erdoor gedrukt en in 2024 werd een programma van grootschalige privatiseringen gelanceerd.

Terwijl de top in Saoedi-Arabië plaatsvond, bracht het IMF een bezoek aan Kiev. In ruil voor een nieuwe lening eist het, naast andere hervormingen, verdere bezuinigingen op de begroting en een vervijfvoudiging van de binnenlandse energieprijzen. En natuurlijk moet de lening worden terugbetaald. Zoals een commentator opmerkte: “Zolang de oorlog voortduurt, hoeven we ons geen zorgen te maken, maar als hij eindigt, dan is er een probleem.”

In tegenstelling tot Trump verbergen sommige aasgieren, zoals Keir Starmer uit Groot-Brittannië, hun aard achter vriendschap. Zijn ministerie van Buitenlandse Zaken heeft echter onlangs geschreven: “[we moeten] de invasie niet alleen gebruiken als een crisis, maar ook als een kans”. De “kans” die het ziet is de mogelijkheid om te profiteren van de privatisering van de Oekraïense staatsbanken, titaniummijnen en 3500 andere staatsbedrijven die Zelensky van plan is te verkopen.

Russisch regime verkneukelt zich

De Russische media berichten met plezier over beweringen van Trump dat Oekraïne de oorlog is begonnen, terwijl Sergei Lavrov, de minister van Buitenlandse Zaken, zijn beweringen opvoert dat “een grote diaspora van miljoenen nazi-collaborateurs zich heeft gevestigd” in Oekraïne, de Baltische Staten, de EU en Canada.

Het is geen toeval dat het Kremlin bereid is om een deal te sluiten met Trump. De militaire campagne stokt opnieuw, de economie vertoont echte tekenen van stress en de Russische bevolking is de situatie steeds meer beu.

Recente minimale vorderingen worden overdreven, zowel door het Kremlin om de bevolking te verzekeren van vooruitgang, als door de regering Zelensky om het westen onder druk te zetten om hulp te blijven sturen. De pro-Russische ‘linkerzijde’ gebruikt hyperbool om te beweren dat Rusland in 2024 “zes keer meer grondgebied heeft veroverd dan in 2023. Het enorme voordeel van de mankracht van Rusland en de superioriteit van zijn oorlogseconomie zijn doorslaggevend gebleken in oorlogsvoering.”

Sinds 2022 is slechts 0,76% van het Oekraïense land in andere handen overgegaan ten koste van meer dan 400.000 Russische troepen. Zelfs bij het hoogste tempo van opmars van vorig jaar zal het Rusland vijf jaar kosten om alleen al de resterende 30% van de vier geannexeerde regio’s te veroveren.

Tussen een derde en de helft van de tachtig schepen van de Russische Zwarte Zeevloot zijn beschadigd of vernietigd, waaronder een onderzeeër en de kruiser Moskva. De vloot werd gedwongen zich terug te trekken van zijn basis op de Krim naar Rusland zelf. De ‘tijdelijke’ invasie van Oekraïense troepen in de Russische regio Koersk duurt nu al zes maanden.

Ondanks de hoge bonussen is de aanwerving van nieuwe soldaten niet voldoende om de verliezen te compenseren. Tegelijkertijd hebben fabrieken niet de capaciteit om artillerie, tanks en munitie snel genoeg te leveren om de hoeveelheid die momenteel wordt gebruikt te vervangen. Het “Nationale Reservefonds”, dat in de jaren van hoogconjunctuur enorm is opgebouwd uit olie- en gasinkomsten, is praktisch leeggehaald.

Het isolement van Rusland, althans tot de vriendschappelijke handdruk van Trump, is ook gegroeid. Voormalige bondgenoten zoals Armenië en de staten van Centraal-Azië en Wit-Rusland hebben afstand genomen. Sinds een toestel van een Azerbeidzjaanse luchtvaartmaatschappij in december werd neergeschoten door Russische raketten, heeft de Azerbeidzjaanse regering zich vijandig opgesteld. En natuurlijk heeft Rusland een zware klap gekregen in Syrië.

Russische economie stagneert

De economie staat echt onder druk. 40% van de federale begroting wordt nu gebruikt voor militaire uitgaven, inclusief wapenproductie. Hierdoor blijft er niet alleen minder geld over voor andere sectoren, maar wordt ook de inflatie aangewakkerd die, zelfs officieel, boven de 10% ligt. De prijzen in de winkels stijgen veel sneller. Het Kremlin vreest dat dit tot ontevredenheid kan leiden en oefent daarom druk uit op de centrale bank om de prijsstijgingen te beteugelen door de bankrente te verhogen. Deze bereikte 21% in november, wat leidde tot protest van de industrie, die onder druk werd gezet om krediet op te nemen om de oorlog te financieren en nu hogere rente moet betalen.

Verdere druk op de economie wordt veroorzaakt door zowel China als India. Na de westerse sancties tegen Russische grondstoffen te hebben uitgebuit om ze goedkoop te kunnen kopen, zeggen ze nu dat ze de Russische ‘grijze vloot’ zullen beperken in het gebruik van hun havens.

In 2023 werd veel belang gehecht aan de groei van 26% in de handel tussen China en Rusland, grotendeels doordat Chinese bedrijven de plaats innamen van westerse bedrijven die zich terugtrokken uit Rusland. In 2024 groeide de handel echter met minder dan 2% tot 244 miljard dollar, wat na inflatie een daling betekent. In hetzelfde jaar groeide de handel tussen China en de VS met 3,7% tot 688 miljard dollar.

Na de harde aanpak van de hardliners rond Prigozjin, gevolgd door een zuivering van de generaals, wordt het Kremlin nu geconfronteerd met groeiende ontevredenheid binnen de zakelijke elite. Bovendien blijkt uit de laatste opiniepeiling dat 65% van de bevolking onmiddellijke onderhandelingen wil om de oorlog te beëindigen.

Aangezien het Kremlin zelf niet langer de mogelijkheid ziet van nieuwe grote overwinningen in Oekraïne, komen de stappen van Trump op het juiste moment, zodat het de oorlog kan beëindigen met het voordeel dat het kan worden voorgesteld als ten minste een gedeeltelijke overwinning. Tegelijkertijd vreest het de nasleep wanneer de echte kosten duidelijk worden.

De economische reddingslijn die Trump biedt, is dus ook belangrijk. Het derde lid van de Russische delegatie naar Saoedi-Arabië was Kirill Dmitriev, opgeleid aan Stanford en Harvard en een goede vriend van de familie Poetin, die aan het hoofd staat van het Russische fonds voor directe investeringen.

Hij onthulde dat de gesprekken met de VS ook een mogelijk gezamenlijk olie-exploratieproject in het Noordpoolgebied omvatten. Amerikaanse bedrijven, waaronder Coca-Cola en McDonald’s, zijn al van plan om terug te keren naar Rusland, misschien al in het tweede kwartaal van 2025.

Oekraïense economie

De laatste maanden is de situatie in Oekraïne zelf echt veranderd. Om een commentator uit Kiev te parafraseren: in 2022 was er een algemeen enthousiasme en onrealistisch optimisme dat de Russen teruggedrongen konden worden, in 2023 begon het optimisme zich terug te trekken en in 2024 werd het vervangen door strikt realisme, omdat de voortdurende offers aan het front de afgelopen geen significante verandering gaven. Dit is een gevoel dat versneld werd door de inauguratie van Trump.

De economische situatie heeft niet geholpen. Na de dramatische ineenstorting in het eerste oorlogsjaar was er in 2023 en 2024 sprake van enig herstel. Het totale BBP is 78% van wat het was in 2021. Dit is deels te wijten aan het verlies van productie uit bezette gebieden en een kleinere bevolking.

Er liggen echter grote problemen in het verschiet. Niet in de laatste plaats is er de grote toename van de staatsschuld, die nu gelijk is aan 100% van het BBP. Als de gevechten stoppen, denkt men dat tussen de 30 en 50% van de mensen die het land verlieten, zullen terugkeren, op zoek naar werk en een huis.

Zelfs nu geven opiniepeilingen aan dat de overgrote meerderheid vindt dat alle bezette gebieden moeten worden heroverd, maar de afgelopen maanden is het geloof dat dit mogelijk is gedaald. Nu wil de meerderheid onderhandelingen en een einde aan de oorlog, een verandering die is versneld door de verkiezing van Trump. Dit is natuurlijk een algemeen beeld. In de eerste maanden was er een sterk gevoel van eenheid tegen de gemeenschappelijke vijand, maar in toenemende mate is de stemming in verschillende delen van de samenleving gediversifieerd.

Binnen het leger lijkt er, ondanks berichten over deserties (hoewel nog lang niet zoveel als aan Russische zijde), nog steeds een grimmige vastberadenheid te bestaan om zich te verzetten tegen de voortdurende pogingen van Rusland om op te rukken.

Maar terwijl het leger meer middelen eist, groeit de weerstand van de maatschappij tegen haar eisen. Dit is het duidelijkst te zien in het groeiende verzet tegen de dienstplicht. Ook de corruptie gaat onverminderd door, ondanks talloze campagnes hiertegen.

De steun voor Zelensky is gedaald sinds het begin van de oorlog, maar zijn rating is nog steeds veel hoger dan in 2021. In december stond deze op 57%, ondanks de absurde bewering van Trump dat deze was gedaald naar 4%. Na de aanval van Trump steeg het naar 63%. Het valt nog te bezien hoe de politieke scène zal veranderen als er een of andere deal tot stand komt.

Extreemrechts, georganiseerd in groepen zoals de Rechtse Sector, die bekendheid verwierf na Euromaidan, heeft veel van zijn activisten verloren tijdens de gevechten. Een fakkeltocht in Lviv in december was vele malen kleiner dan voor de oorlog. De pro-Russische sympathieën van extreemrechts in andere landen zullen waarschijnlijk bijdragen aan een verdere ondermijning van de steun.

Als Oekraïne echter vernederd achterblijft na de vredesonderhandelingen, zal dit nationalistische sentimenten aanwakkeren, mogelijk afgestemd op een pro-EU oriëntatie. Dit wordt niet alleen veroorzaakt door de afwezigheid van een sterke linkerzijde in Oekraïne. De kleine linkse krachten die er wel zijn, hebben zich gebonden aan het westerse – voornamelijk EU-imperialisme.

De waarschijnlijke contouren van een onderhandelde deal

Terwijl Trump de spot dreef met Zelensky, was zijn vertegenwoordiger Kit Kellogg in Oekraïne om “te luisteren naar de zorgen van Kiev”. Hij ontmoette Zelensky’s vertegenwoordiger Andrey Yermak die hem vertelde dat het belangrijk was “hoe deze oorlog gestopt moest worden… Oekraïne heeft garanties nodig op het gebied van veiligheid, defensie en economische garanties.”

Kellogg bleef de hele nacht druk uitoefenen op Zelensky om de eenzijdige overeenkomst te ondertekenen om de helft van de natuurlijke hulpbronnen van het land over te dragen. De arrogante dreigementen en chantage door de VS beginnen erop te lijken dat Oekraïne gewoon een ultimatum krijgt om zich gewonnen te geven. Zonder onderhandelingen.

In het weekend deden geruchten de ronde dat het Kremlin zelfs binnen enkele dagen de “overwinning” zou kunnen uitroepen. Vermoedelijk zou dit een eenzijdig “staakt-het-vuren” betekenen waarbij de Russen het huidige grondgebied bezetten en de Oekraïners niets te zeggen hebben. Pogingen van de Oekraïners om grondgebied terug te veroveren zullen snel afbrokkelen.

Zo blijft een deel van Oekraïne bezet door het Russische imperialisme en bouwt het autoritaire reactionaire regime in het Kremlin zijn troepen op voor de volgende aanvalsgolf. Ondertussen blijven de Oekraïners wachten op de volgende invasie. De kosten van de wederopbouw worden geschat op 500 miljard dollar over een periode van 10 jaar. Toch zullen de westerse imperialistische mogendheden compensatie eisen voor de hulp die ze tijdens de oorlog hebben gegeven – door massale privatiseringen, schuldaflossing en regelrechte uitbuiting en diefstal van de natuurlijke hulpbronnen.

In deze situatie zal ook de hulp van Europa ter discussie komen te staan. Ondanks de mooie woorden over hoe de Europese leiders aan de kant van Oekraïne staan, zoeken ze nu wanhopig uit hoe ze kunnen voorkomen dat hun belangen ondermijnd worden door het agressieve Trumpisme. De Poolse president Duda oefent al druk uit op Zelensky om een “constructieve samenwerking” met Trump aan te gaan.

De Britse premier Starmer, een van Zelensky’s uitgesproken aanhangers, had een ontmoeting met Trump en was volgens Britse persberichten niet van plan om Trumps aanvallen op Oekraïne ter sprake te brengen uit angst hem van streek te maken. In Duitsland verdubbelde het extreemrechtse AfD, dat openlijk wordt gesteund door Vance, Musk en het Kremlin, zijn stemmen bij de verkiezingen en zal het de volgende regering naar rechts duwen.

Als er vooruitgang wordt geboekt in de onderhandelingen, wat lijkt af te hangen van Zelensky’s akkoord om de natuurlijke rijkdommen van Oekraïne te verkopen, is het duidelijk dat Oekraïne hoogstens kan hopen op de bevriezing van de huidige frontlinies en een akkoord over “vredestroepen” om toezicht te houden op het proces.

Net als in 2014 stelt de uitbreiding van het Russische autoritarisme naar bezette gebieden het Kremlin alleen maar in staat om zijn troepen opnieuw op te bouwen en zijn leger te herbewapenen, klaar voor de volgende gelegenheid om de rest van Oekraïne aan te vallen. Trump heeft zelfs gesuggereerd dat Poetin het recht heeft op heel Oekraïne.

Vredesmachten hebben de laatste jaren geen goede staat van dienst. De manier waarop ze er niet in slaagden om de interetnische conflicten te voorkomen, waaronder het bloedbad in Srebrenica tijdens de oorlogen na het uiteenvallen van Joegoslavië, wordt algemeen erkend. VN-vredeshandhavers keken in 2014 gewoon toe hoe slachtoffers van de oorlog in Darfur werden vermoord, verkracht en geslagen.

Zelfs in de afgelopen maanden werden Canadese “vredeshandhavers” in de Democratische Republiek Congo teruggetrokken, omdat ze niet in staat waren de gevechten in Goma te voorkomen, en VN “vredeshandhavers” stonden erbij toen de Israëlische defensiemacht Zuid-Libanon aanviel.

Is er een weg vooruit?

De afgelopen drie jaar hebben op de meest brute wijze aangetoond dat het een fatale vergissing is om te vertrouwen op deze of gene imperialistische macht om het bestaan van een onafhankelijk Oekraïne te garanderen. Hoewel het westerse imperialisme uit eigenbelang bereid was Oekraïne een tijdlang te helpen, wil het aan het einde van de oorlog compensatie voor de hulp.

En nu ziet Oekraïne zijn hoop op volledige onafhankelijkheid niet alleen aangevallen door het reactionaire Russische regime, maar ook verpletterd door het Amerikaanse imperialisme. Oekraïne voegt zich bij een lange lijst van landen waarvan de democratie en/of onafhankelijkheid zijn verraden door het westerse imperialisme – Chili, Irak, Jemen, Panama, Palestina, Koerdistan – de lijst is lang.

Is er een alternatief? Ja. Maar het is niet gemakkelijk. Het imperialisme en kapitalisme vervangen door een democratische socialistische samenleving. Dat kan alleen bereikt worden door organisaties van de arbeidersklasse en onderdrukten op te bouwen met een politiek bewuste en revolutionaire leiding, volledig onafhankelijk van de kapitalistische elite.

Het is echter een betreurenswaardige waarheid als een koe dat de Oekraïense ervaring met het “socialisme” erg negatief is omwille van het stalinisme. De stalinistische zuiveringen en gedwongen collectivisatie die miljoenen doden eisten, de strijd voor onafhankelijkheid van de ‘socialistische’ Sovjet-Unie en het huidige gebruik van methoden en symbolen door het reactionaire regime van Poetin, zorgen ervoor dat veel Oekraïners socialisme associëren met reactie en nationale onderdrukking.

Het principiële standpunt van Lenin, Trotski en de bolsjewieken bij het verdedigen van het zelfbeschikkingsrecht van Oekraïne wordt niet alleen vergeten, maar begraven onder het gewicht van stalinistische misdaden en reactionaire verdraaiingen.

Veel socialisten vallen in deze situatie terug op het herhalen van eerdere fouten en het reciteren mantra’s. Velen hebben illusies verspreid over het imperialisme, sommigen over het Russische en Chinese imperialisme. Anderen prediken dat de enige manier om het imperialisme te verslaan en oorlogen te beëindigen de socialistische revolutie is, zonder enige strategie voor het opbouwen van de organisaties en het winnen van de politieke argumenten die tot een socialistische revolutie kunnen leiden.

Steun voor socialistische verandering kan alleen worden opgebouwd als socialisten in Oekraïne, net als in de rest van de wereld, zij aan zij werken met de arbeidersbeweging, feministische en LGBTQ+ groepen en campagne voeren voor eisen en een politiek programma dat in de praktijk kan aantonen waarom socialisme nodig is, en hoe het te bereiken.

Zo’n programma moet beginnen met de volledige erkenning dat Oekraïne het recht op zelfbeschikking heeft en dat alle Russische troepen uit Oekraïne moeten worden teruggetrokken;

Het moet de huidige ultimatums en chantage door de imperialisten om Oekraïne tot een beslissing te dwingen, volledig verwerpen. Alleen het Oekraïense volk zelf heeft het recht om over het lot van Oekraïne te beslissen, dat moet beslist worden door democratische discussies en stemmingen op de werkplekken, studieplekken en aan de basis van het leger;

De dreigementen van Trump en zijn eisen om de controle over de natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne over te nemen moeten worden afgewezen, evenals de massale privatiseringen, deregulering en prijsstijgingen die het IMF en de Europese Unie eisen om de oorlog te betalen. De schulden van Oekraïne aan internationale instellingen en banken moeten worden kwijtgescholden, het Oekraïense volk hoeft niet te betalen voor de oorlog.

De natuurlijke hulpbronnen en belangrijke industrieën van Oekraïne moeten genationaliseerd worden onder democratische arbeiderscontrole en gebruikt worden als onderdeel van een democratisch plan om huizen, fabrieken en de infrastructuur van Oekraïne weer op te bouwen. De rijkdom van de oligarchen, Russische en Oekraïense, moet worden gebruikt om dit te financieren.

De dreiging van nieuwe oorlogen kan alleen worden vermeden als hun hoofdoorzaak, het kapitalisme en het imperialisme, wordt verslagen. De enige kracht die een echt alternatief kan bieden voor het Russische imperialisme is de Russische arbeidersklasse, georganiseerd en politiek bewust als onderdeel van de internationale arbeidersklasse.

Er moet volledige steun zijn voor de anti-oorlogsbeweging in Rusland, voor de vrijlating van alle politieke gevangenen en voor de opbouw van een sterke arbeidersbeweging die alle onderdrukte lagen verenigt om de heerschappij van de dictatuur van de oligarchen aan te vechten en deze te vervangen door een democratische socialistische samenleving.

Wij steunen vrede, maar die kan alleen op permanente basis worden bereikt als de oorzaken van oorlog – kapitalisme en imperialisme – worden verslagen. Alleen dan kan er een werkelijk democratische vrede tot stand komen in de regio en in de hele wereld, een vrede die het recht van alle volkeren op zelfbeschikking erkent, hun recht op een eigen onafhankelijke staat erkent, vrij van inmenging en bedreigingen van buitenaf, maar ook de rechten van taalgroepen en etnische minderheden erkent.

Om deze redenen zijn wij voor maximale eenheid van de werkende klasse van Oekraïne, Rusland en alle landen tegen de heerschappij van de oligarchen in Rusland en de VS, en komen wij in plaats daarvan op voor een internationale federatie van democratische socialistische staten.

De ‘Zeitenwende’ (keerpunt), d.w.z. de geopolitieke verschuiving die het succesvolle model van het Duitse kapitaal ten val heeft gebracht, krijgt opnieuw concrete vorm op het politieke front met de verkiezingen van 23 februari.

Door Christian (Leuven)

Met 16,4% behaalde de sociaaldemocratische SPD haar slechtste score sinds 1890, toen Friedrich Engels nog leefde. Het extreemrechtse AfD heeft zijn score meer dan verdubbeld. Met 20,8% van de stemmen is het de beste score sinds 1933 voor een reactionaire Duitse partij met een fascistisch discours. Met uitzondering van een paar stedelijke kiesdistricten, met name Berlijn, domineert de AfD de voormalige DDR. Met 28,5% behaalden de christendemocraten van CDU/CSU hun op één na slechtste resultaat sinds 1949. De liberale FDP, die in de naoorlogse periode de op twee na grootste partij in West-Duitsland was, haalt de kiesdrempel niet.

Duitsland heeft de rest van de wereld ingehaald wat betreft politieke instabiliteit en polarisatie. De laatste jaren van de zogenaamde ‘stoplicht’-coalitie (SPD-Groenen-FDP), die in november ten val kwam, werden al gekenmerkt door de wereldwijde trend dat de dominante lagen van de burgerij opschuiven in de richting van meer extreemrechtse sympathieën. Friedrich Merz wordt wellicht kanselier en belichaamt die wending. Hij was in zijn jeugd lid van een ultrareactionaire studentenvereniging en klom op in de gelederen van de Duitse tak van Black Rock, ‘s werelds grootste vermogensbeheerder, voordat hij in 2018 hoofd van de CDU werd.

Ondanks zijn flirt met de AfD zal Merz geen coalitie vormen met extreemrechts. Dat zou te ontwrichtend zijn voor het Duitse kapitaal. De meest waarschijnlijke coalitie is die van christendemocraten en sociaaldemocraten. De Groenen zijn niet nodig omdat de FPD en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) de kiesdrempel van 5% net niet haalden.

Besparingen en verdeeldheid op de agenda

De groeiprognose voor de Duitse economie dit jaar is onlangs verlaagd naar 0,3%. Dit heeft te maken met onzekerheid over de Duitse exportgerichte economie onder het presidentschap van Trump. Het volgt op twee opeenvolgende jaren van recessie, waarbij de economie kromp met respectievelijk 0,3% en 0,2%. Geschillen over de ‘Schuldenbremse’ (die elk tekort van meer dan 0,35% van het BBP verbiedt) veroorzaakten de val van de vorige regering en kunnen problematisch blijven voor de toekomstige coalitie onder Merz.

Zelfs als de begrotingsdiscipline uiteindelijk wordt versoepeld, zullen de kosten van de crisis volledig terechtkomen bij de arbeidersklasse, de meest onderdrukte delen van de samenleving en het milieu. De burgerij zal alles in het werk stellen om een beleid van verdeeldheid te voeren om haar asociale agenda door te drukken.

Die Linke komt terug

Die Linke deed het uitstekend met 8,8% op nationaal vlak. Het werd de grootste partij in Berlijn. In 2021 viel Die Linke onder de kiesdrempel, in 2023 vertrok Sarah Wagenknecht om een sociaal-conservatieve partij op te richten: BSW. Dit verzwakte Die Linke op het electorale terrein, zelfs indien er een toename van ledenaantal was. (1) Afgelopen september werd de BSW de derde partij in drie regionale verkiezingen in Oost-Duitsland, waarmee Die Linke duidelijk overschaduwd werd.

De BSW valt nipt onder de kiesdrempel. Dit kan te maken hebben met haar toetreding tot twee regionale regeringen, het gebrek aan leden om op nationaal niveau een fatsoenlijke campagne te voeren en de verkiezing van Trump, waardoor haar standpunt over Oekraïne minder relevant is geworden (2). Potentiële kiezers gaven er mogelijk de voorkeur aan om direct op AfD te stemmen, een partij waarmee de BSW het op veel punten eens is.

Op 29 januari gebruikte Merz in de Bondsdag de stemmen van de AfD om een motie door te drukken die gericht was op het aanscherpen van het Duitse migratiebeleid. BSW gaf ook steun aan de motie, die nipt werd verworpen. Deze breuk in het cordon sanitaire tegen extreemrechts was een wake-up call en leidde tot talrijke demonstraties.

Naar aanleiding van deze stemming hield Die Linke parlementslid Heidi Reichinnek een gepassioneerde toespraak. Ze werd meteen een rijzende ster op de sociale netwerken. Reichinnek bekritiseerde Merz voor het opzettelijk samenwerken met de AfD, slechts twee dagen na de Auschwitz-herdenking (3). Dit droeg bij aan een sterke stijging van het aantal Die Linke-leden. Op 18 februari had Die Linke 91.000 leden, 31.000 meer dan een maand eerder. (4)

Met 11,6% zijn de Groenen de coalitiepartij die het minste verlies leed. Het vrij welvarende groene kiespubliek lijkt zich weinig aan te trekken van kwesties als sociale zekerheid en prijsstijgingen. (5) Het groene discours over migratie bevat sporen van humanitaire bezorgdheid, maar dat is weinig geloofwaardig gezien de bereidheid om een coalitie met de CDU/CSU te vormen.

Jonge kiezers versterken links

De terugkeer van Die Linke werd gedreven door jonge mensen, in het bijzonder jonge vrouwen. Van de kiezers tussen 18 en 24 jaar stemde 34% van de vrouwen op Die Linke, tegenover 15% van de mannen. Onder vrouwen onder de 25 is Die Linke de populairste partij, terwijl ze onder mannen in deze leeftijdsgroep op de derde plaats staat, na AfD en CDU/CSU. De Groenen, een partij die eerder erg populair was bij jonge vrouwen, komt pas op de derde plaats bij hen.

De bescheiden terugkeer van Die Linke is bemoedigend. Haar linkse sociaaleconomische programma is deels een breuk met de manier waarop het kapitalistische systeem vandaag de dag wordt bestuurd, waarbij alleen een handjevol ultrarijken gebaat is. Die Linke heeft goede standpunten over de strijd tegen onderdrukking, met name racisme en LGBTQIA+fobie, die momenteel in Duitsland (zoals overal) toenemen, gestimuleerd door het gedrag, de woorden en de daden van de mainstream media en pro-kapitalistische partijen.

Die Linke heeft echter ook grote tekortkomingen die haar eerdere neergang verklaren. Waar Die Linke deelnam aan de macht, paste ze zich aan het systeem aan. Die Linke is te vaak afwezig in strijd en wordt geplaagd door diepe interne verdeeldheid, waardoor sommige van haar standpunten verward, zwak en zelfs ronduit verkeerd zijn. Dit is vooral het geval met betrekking tot de voortdurende genocide in Gaza en de bevrijding van Palestina, een thema dat afwezig was tijdens de verkiezingen.

De jongeren die zich aangetrokken voelen tot Die Linke zullen zelf het initiatief moeten nemen om zich te organiseren en de noodzakelijke strijd vooruit te helpen, zonder toegevingen te doen aan extreemrechts of aan het kapitalisme in crisis waarvan het de uitdrukking is. Alleen op die manier zullen ze het tij kunnen keren op de sociaal-economische, ecologische en onderdrukkingsfronten, waaronder de racistische en koloniale onderdrukking van Palestina.

Lees ook onze eerdere artikels:

https://nl.socialisme.be/100412/hoe-migratie-een-bepalend-thema-is-geworden-in-duitsland

https://nl.socialisme.be/99968/duitsland-draait-naar-rechts

Voetnoten

1. In oktober 2023 werden 13.350 mensen lid van de partij, tegenover 7.458 die de partij verlieten. https://www.zeit.de/politik/deutschland/2024-11/linke-partei-mitglieder-zuwachs-bsw-wagenknecht?fbclid=IwY2xjawIpB_tleHRuA2FlbQIxMAABHbfyTec6dYkkh1THkoM84H_LTBtL-ffPWgcFnaQkZJ1Msf97ZSGkTQREbA_aem_nHUcCN2S678uc7QetoyXQQ
2. https://www.morgenpost.de/politik/article408368436/bsw-sahra-wagenknecht-bundestagswahl-2025-ergebnis-bundestag.html
3. https://www.politico.eu/article/germany-left-party-die-linke-rising-young-voters-heidi-reichinnek/
4. https://www.t-online.de/nachrichten/deutschland/bundestagswahl/id_100604498/linke-verzeichnet-mitgliederrekord-vor-wahl-migrationsdebatte-als-treiber.html
5. https://www.tagesschau.de/wahl/archiv/2025-02-23-BT-DE/umfrage-wahlentscheidend.shtml