Your cart is currently empty!
Ierse verkiezingen. Gebrek aan enthousiasme versterkt gevestigde orde
Binnen en buiten het parlement bouwen aan linkse oppositie
Analyse door Donal Devlin (Socialist Party, onze zusterorganisatie in Ierland)
“De keuze van het Ierse volk is duidelijk: ze willen meer van hetzelfde”. Dit was de onmiddellijke en typisch oppervlakkige reactie van politiek redacteur Pat Leahy van de Irish Times op de uitslag van de algemene verkiezingen in Ierland. Een groot deel van de gevestigde media volgde dit voorbeeld. Ook de traditionele partijen Fianna Fáil (FF) en Fine Gael (FG) interpreteren de verkiezingsuitslag als een bekrachtiging van hun politieke prestaties en beleid. De feiten wijzen op een andere realiteit.
Steun regeringspartijen daalt
De twee partijen kregen een gecombineerd stemaandeel van 42,7%, hun laagste gecombineerde stem ooit. Ondanks zetelwinst was dit het op één na slechtste resultaat in de geschiedenis van Fianna Fáil, enkel de afstraffing in 2011 na de economische crash was dieper. Bovendien was de opkomst bij de verkiezingen lager dan 60% – het laagste niveau sinds 1923. Een lagere opkomst zorgt over het algemeen voor resultaten in het voordeel van de gevestigde orde en ondermijnt tegelijkertijd alle beweringen over brede, enthousiaste steun.
Het waren bijzonder slechte verkiezingen voor Fine Gael, gezien de overdreven verwachtingen die werden getypeerd door de alomtegenwoordige poster van partijleider Simon Harris met de slogan “A New Energy”. Het duurde niet lang voordat het masker afviel. Beelden van een gesprek van Harris met Charlotte Fallon, een zorgmedewerkster in Kanturk, Co. Cork, een week voor de verkiezingsdag, gingen viraal. Ze toonden eens te meer de minachting van Fine Gael voor mensen uit de werkende klasse. Op het begin van de campagne was er ook al een incident. Leden en aanhangers van Fine Gael lachten en applaudisseerden toen Michael O’Leary, CEO van Ryanair, de spot dreef met leraren, en impliciet met alle werknemers in de publieke sector, bij de voorstelling van een FG-kandidaat.
De Green Party, die deel uitmaakte van de vorige regering, behield slechts één van de voorheen 12 zetels. Partijleider Roderic O’Gorman is nu de enige groene verkozene, hij won de vijfde en laatste zetel in het kiesdistrict Dublin West. De Groenen volgen een platgetreden pad (een pad dat ze al eerder bewandeld hebben) van “centrum-linkse” partijen die politiek gestraft worden als ze exact hetzelfde beleid voeren als de traditionele establishmentpartijen en daarbij de aspiraties van hun kiezers verraden. Weken voor de verkiezingen gaf de partij het startsein voor de Planning and Development Bill die vloeibaar aardgas (LNG), een gas dat gewonnen wordt uit de destructieve praktijk van fracking, aanwees als “strategische infrastructuur”. Het was tekenend voor het falen van de Groene Partij in de regering om de uitstoot van CO2 en andere giftige stoffen serieus aan te pakken, waardoor Ierland zijn wettelijk bindende doelstellingen bij lange na niet zal halen.
Pruttelende ontevredenheid
In arbeidersgemeenschappen heerst grote woede en onvrede over de al tien jaar durende huizencrisis, de schandalige onderfinanciering en het gebrek aan middelen voor diensten voor personen met een handicap en autisten, en de afbrokkelende gezondheidszorg en andere openbare diensten. Tijdens de verkiezingen staakten gezondheidswerkers tegen de aanwervingsstop in de publieke gezondheidszorg. Hoewel de inflatiecijfers zijn gedaald, worden mensen uit de arbeidersklasse nog steeds getroffen door de crisis van de hoge kosten van levensonderhoud, wat niet verrassend een van de belangrijkste kwesties was voor de kiezers.
De zogenaamde “weggeefbegroting” van de regering, in de context van grote belastingontvangsten voor bedrijven en de Apple Tax Award van €14 miljard (waaraan de regering €10 miljoen aan juridische kosten uitgaf om Apple Inc. aan boord te houden), slaagde er niet in kiezers uit de arbeidersklasse voor zich te winnen. Deze begroting voorzag in enkele eenmalige sociale compensaties. De regering weigerde echter de rijkdom te investeren in duurzame openbare diensten voor de lange termijn. Dit heeft te maken met haar toewijding aan een neoliberale orthodoxie die zich ideologisch verzet tegen overheidsinvesteringen om aan de behoeften van mensen te voldoen.
De mate van vervreemding en ontevredenheid kwam wanhopig tot uiting in de stemmen van de bendecrimineel Gerry Hutch in Dublin Central. Hij miste op het nippertje een zetel, maar zijn goede score weerspiegelt een bredere stemming van moedeloosheid. Er is een gebrek aan een algemene strijd in de samenleving over de belangrijkste kwesties waar mensen uit de arbeidersklasse mee te maken hebben. Er was een gevoel dat er geen verandering in het verschiet lag en dat FF en FG waarschijnlijk weer aan de macht zouden komen. Dit in tegenstelling tot de laatste twee parlementsverkiezingen van 2016 en 2020. De eerste vond plaats tegen de achtergrond van de beweging tegen een nieuwe waterbelasting die resulteerde in belangrijke winst voor de socialistische linkerzijde en een echte klap voor de besparingsagenda. De tweede vond plaats tegen de achtergrond van een toename van de steun voor Sinn Féin. Velen hoopten dat die partij de heerschappij van 100 jaar FF en FG kon doorbreken en een begin kon maken met het oplossen van problemen zoals het chronische gebrek aan betaalbare huizen om te huren of te kopen.
Extreemrechts vastgelopen
De afgelopen jaren is er in Ierland een vocale en georganiseerde extreemrechtse beweging ontstaan. Gelukkig hebben ze niet de winst geboekt waar velen bang voor waren. Extreemrechts groeide na de racistische rellen in het centrum van Dublin en haalde bij de lokale verkiezingen in juni vijf zetels in de gemeenteraden. Hun giftige en verdeeldheid zaaiende pogingen om migranten en asielzoekers tot zondebok te maken voor de huisvestings- en andere crises in de samenleving konden niet dezelfde kracht krijgen in een context waarin er duidelijk geen tekort is aan rijkdom en middelen om degelijke huizen en diensten voor iedereen te betalen. Sommige extreemrechtse kandidaten kregen respectabele stemmen, wat een waarschuwing is die antiracistische en antifascistische krachten in acht moeten nemen. Ze zijn nog lang niet verdwenen en zullen zich ongetwijfeld hergroeperen en proberen te profiteren van elke economische neergang en de besparingen die daarmee gepaard gaan.
De verschuiving naar rechts door alle grote partijen en het feit dat er een aantal racistische rechtspopulisten zijn gekozen, bij de partijen Independent Ireland en Aontú, is tekenend voor dit gevaar. Naast het aanwakkeren van racisme proberen deze krachten ook een walgelijke “morele paniek” aan te wakkeren, waarbij ze met name de trans- en homoseksuele gemeenschap belasteren. Dit moet de komende maanden en jaren actief worden bestreden.
Sinn Féin komt niet in de regering
Sinn Féin (SF) brak in 2020 door en werd voor het eerst de grootste partij (in stemaandeel) in het zuiden. Maar sindsdien is de partij er niet in geslaagd om haar 37 parlementsleden te gebruiken om een strijd voor verandering te organiseren die werknemers en jongeren inspireert. In plaats daarvan gedroeg de partij zich als een tamme oppositie, die graag haar geloofsbrieven aan het kapitalistische establishment wilde bewijzen. De leiders ontmoetten managers van multinationals en verzekerden hen dat de Ierse status als belastingparadijs gehandhaafd zou blijven; ze krabbelden steeds meer terug op hun steun voor militaire neutraliteit en schudden beschamend de hand van Joe Biden ondanks de genocide in Gaza. Hun belangrijkste huisvestingsbeleid schoot tekort en vertrouwde op winst beluste ontwikkelaars om 70% van de huizen te bouwen. Ze waren niet bereid om te pleiten voor een publiek bouwbedrijf dat een einde zou maken aan de heerschappij van de profiteurs in de bouwsector. Ze opperden hoogstens het idee om zo’n bedrijf in Dublin te laten opereren.
In de context van een toename van racisme en extreemrechts, leunde SF ook schandelijk naar anti-vluchteling sentiment. Voorbeelden van deze ‘dog whistle politics’ waren de constante aandrang van SF parlementsleden dat ze tegen de niet-bestaande ‘open grenzen’ van de Ierse staat waren en dat ze ervoor zouden zorgen dat er geen opvangcentra in arbeiderswijken zouden komen. Dergelijke retoriek had tot gevolg dat extreemrechts gelegitimeerd en gestimuleerd werd, ook ten koste van SF – vooral in de lokale verkiezingen. Het falen van SF om op te treden als een strijdbare linkse oppositie binnen en buiten het parlement creëerde in grote mate de ruimte voor extreemrechts om op te komen.
Dit alles zorgde voor een gevoel van teleurstelling onder degenen die in 2020 op hen hadden gestemd en een terugval tot slechts 12% in de lokale verkiezingen van juni en 19% in deze verkiezing. Dat is 5% (117.000 stemmen) minder dan in 2020. De partij won wel twee zetels, maar moest accepteren dat ze in de oppositie zou blijven in plaats van in de regering. Dit is niet omdat SF niet in een regering met FF wil. Sterker nog, het heeft FF gesmeekt om gesprekken te voeren, maar FF weigert ronduit om met SF te praten.
Mick Barry net niet verkozen
Het gevoel dat er geen alternatief werd geboden, in combinatie met het feit dat grote delen van de vakbeweging steeds irrelevanter en volgzamer zijn geworden, niet het voortouw nemen en zich niet organiseren om te vechten voor zaken als de crisis op het gebied van huisvesting of de kosten van levensonderhoud, betekende dat dit een uitdagende verkiezing was voor de socialistische linkerzijde. Het had invloed op de opkomst en er waren minder interacties aan de deuren vanwege een matte stemming. Alle parlementsleden van People Before Profit en Solidarity haalden minder stemmen dan in 2020.
Dit was de context waarin Mick Barry, lid van de Socialist Party en Solidarity en kandidaat voor de eenheidscampagne van People Before Profit-Solidarity, ternauwernood zijn zetel verloor met een tergend nipte marge van 35 stemmen in Cork North Central. Dat was het kleinste verschil van alle kandidaten. De hertekening van het kiesdistrict had een aanzienlijke invloed op onze kansen om de zetel te behouden door de toevoeging van de wijken Mallow en Ballincollig, vooral omdat dit slechts een jaar voor de verkiezingen gebeurde. Het verlies van de zetel van Mick is een echte tegenslag voor de werkende klasse in Cork North Central en daarbuiten. Onder moeilijke omstandigheden hebben we een uitstekende campagne gevoerd met een jong team van 124 vrijwilligers. We brachten een strijdbaar socialistisch programma naar voren in onze folders, posters en op sociale media.
We bereikten tienduizenden mensen met berichten over de belangrijkste kwesties die van invloed zijn op het leven van de werkenden en onderdrukten, zoals huisvesting, verval, de gebrekkige busdiensten in Cork City, LGBTQ-rechten en verzet tegen racisme en extreemrechts. In Cork City zelf voerden we campagne voor een programma voor een Northside Action Plan om een einde te maken aan de schandelijke verwaarlozing van de wijken aan de Northside. Mick en gemeenteraadslid Brian McCarthy van de Socialist Party hebben het voortouw genomen in de strijd tegen het schandaal van het vervuilde en mogelijk gevaarlijke water. Dit werd veroorzaakt nadat een door Irish Water ingehuurde aannemer met winstoogmerk werd ingehuurd om de nieuwe Lee Road waterleiding te ontwerpen, bouwen en exploiteren.
De steunbetuigingen die onze campagne kreeg, waren een bewijs van Mick’s staat van dienst als strijder voor de werkende klasse en de onderdrukten. Het ging onder andere om Valerie Conlon, de delegee en hoofdwoordvoerder van de voormalige werknemers van Debenhams in Cork; Suzanne O’Flynn, voorzitster van het oudercomité van St Killian’s Special School in Cork City; en Christine Mullins, een belangrijke organisatrice die vocht voor het openhouden van de kinderopvang ‘Before 5’. Dit zijn enkele van de activisten uit de werkende klasse die Mick en de Socialist Party actief hebben geholpen en gesteund. We kregen ook de steun van de prominente LGBTQ-campagnevoerder en Drag Queen, Krystal Queer, omdat Mick in de vorige Dáil een van de meest prominente stemmen was voor transgezondheidszorg en -rechten.
Ruth Coppinger herovert zetel
Ruth Coppinger, lid van de Socialist Party en Solidarity, heeft haar zetel die ze in 2020 nipt verloor, heroverd door de vierde zetel in het kiesdistrict Dublin West in de wacht te slepen. De campagne van Ruth, die zich richtte op kwesties als rechtvaardigheid voor personen met een handicap, huisvesting, werknemersrechten en socialistische feministische verandering, werd gesteund door veel activisten die opkomen voor personen met een handicap en door ouders van kinderen met autisme.
Er werden 10.000 exemplaren van een speciale folder van Ruth verspreid over gendergeweld, gerechtigheid voor overlevenden, toegang tot gezondheidszorg en gelijkheid voor vrouwen en de transgemeenschap. Dit pamflet werd bijzonder goed ontvangen. Samen met ROSA – Socialist Feminist Movement, kreeg Ruth’s rol in het organiseren van een mars in het centrum van Dublin naar de rechtbank om Nikita Hand te bedanken voor haar moedige houding en om gerechtigheid te eisen voor alle overlevenden, veel commentaar in de laatste dagen van de campagne, waardoor het gevoel werd versterkt dat Ruth – een socialistische feministische strijdster en een standvastige stem voor overlevenden – terug moest komen in de Dáil.
Onder de vele verschillende minderheidsgemeenschappen die een vitaal onderdeel vormen van het diverse kiesdistrict Dublin West won de campagne van Ruth belangrijke nieuwe steun. Deze mensen lijden onder het toenemende racisme en onder de huisvestings- en gezondheidscrises. Ze gaan daaronder gebukt als werkende, maar ook als deel van minderheidsgemeenschappen die onevenredig veel onzekerheid inzake huisvesting kennen.
De Palestijnse gemeenschap in het westen van Dublin, waar Ruth heeft gewerkt binnen de lokale campagne tegen de genocide in Gaza, en de Soedanese gemeenschap, die ook zeer actief is tegen genocide, mobiliseerden zich in hun gemeenschappen om de socialistische en antiracistische, antikoloniale kandidatuur van Ruth te steunen.
Het team van Ruth werd ook versterkt door haar activisten voor dierenrechten, in het bijzonder van de National Animal Rights Association, door activisten van de vakbeweging, in het bijzonder strijdbare syndicalisten van de vakbond Unite, en ook door haar broers en zussen van ROSA – Socialist Feminist Movement. Samen met de lokale activisten uit heel het kiesdistrict van Dublin West legde dit de basis voor een erg succesvolle campagne.
Een uitdagende verkiezing voor links
Helaas verloor Gino Kelly van People Before Profit’s (PBP) zijn zetel in Dublin Mid-West en slaagde Cllr Hazel de Nortúin er niet in om de zetel van aftredend parlementslid Bríd Smith in Dublin South-Central te behouden. Het is echter vermeldenswaard dat PBP-Solidarity 2,8% van de landelijke stemmen kreeg, waarmee het ook respectabele stemmen won in gebieden waar het zeer beperkte campagnes voerde. Het is zeer verheugend dat Paul Murphy en Richard Boyd Barrett van PBP hun zetels behielden.
Vooral in de context van een lage opkomst werden linkse partijen en onafhankelijken zoals Thomas Pringle en Joan Collins, die ook zetels verloren, in de verdrukking gebracht door andere krachten, waaronder SF, de sociaaldemocraten en zelfs Labour. De voortdurende nadruk van PBP op een abstracte oproep tot een ‘linkse regering’ en een ‘einde aan 100 jaar regering door Fianna Fáil en Fine Gael’ ging gepaard met een pleidooi voor een alternatieve coalitie van SF, de Social Democrats, Labour en PBP. Er werd onvoldoende gewezen op wat zo’n linkse regering zou kunnen en moeten doen, of op de politieke beperkingen van de andere krachten. Dit ging waarschijnlijk ook ten koste van het resultaat van PBP zelf.
Zoals we al eerder hebben aangegeven, is dit een verkeerde benadering die ertoe kan leiden dat de socialistische linkerzijde de eigen voorstellen niet centraal stelt, waardoor SF als veel grotere partij de kiezers kan winnen die een alternatief voor FF/FG zoeken. Wijzen op de bereidheid om een coalitie aan te gaan is niet genoeg – het feit dat SF een status quo accepteert die gebouwd is op ongelijkheid en onrechtvaardigheid is een fundamenteel probleem.
Labour en Social Democrats gaan vooruit
Dit geldt ook voor Labour en de Social Democrats (een afsplitsing van Labour), die belangrijke winst boekten bij deze verkiezingen. Hun stemaandelen stegen slechts marginaal, maar ze verdubbelden allebei bijna hun aantal zetels. Natuurlijk moeten deze partijen onder druk worden gezet om een coalitie met FF en FG uit te sluiten en te vechten voor een linkse oppositie die breekt met de logica van de kapitalistische markt en de economische dominantie van de superrijken en grote bedrijven. Dit systeem heeft bewezen niet in staat te zijn om te zorgen voor openbare huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en voorzieningen voor personen met een beperking in een periode van economische groei. In het beste geval heeft het systeem een relatieve stabiliteit opgeleverd die ten goede is gekomen aan grote bedrijven en in mindere mate aan delen van de middenklasse en beter betaalde werknemers. Een programma van simpelweg sleutelen aan het systeem zal nu geen echte verandering opleveren, en al helemaal niet in de context van een economische crisis waar Ierland duidelijk kwetsbaar voor is.
Helaas is dit echter een zienswijze waaraan SF, Labour en de Social Democrats stevig vasthouden. De laatstgenoemden hebben het meest geprofiteerd van een geradicaliseerde stemming in de samenleving, maar met een grotere bekendheid zullen er meer vragen komen over wat voor soort partij ze zijn. Het schandaal rond Eoin Hayes, een sociaaldemocraat gekozen in Dublin Bay South die minder dan twee weken na de verkiezingen uit de parlementaire fractie van zijn partij werd gezet, is hier tekenend voor. Hij verdiende afgelopen juli – nadat hij in de gemeenteraad van Dublin was gekozen – op schandalige wijze een mooi bedrag van €199.000 met de verkoop van aandelen in Palantir Technologies, een bedrijf waar hij vroeger voor werkte. Dit softwarebedrijf voorziet de Israëlische staat van modellen van artificiële intelligentie om Palestijnse en Libanese doelwitten te identificeren en af te slachten.
Veel jonge mensen die geneigd waren de Social Democrats te steunen en geradicaliseerd zijn door de genocide in Gaza, zullen ongetwijfeld walgen van deze onthulling. Hoe de leiding van de partij hem überhaupt kandidaat liet zijn is een belangrijke vraag, een van de vele.
Organiseer je nu – sluit je aan bij de socialistische beweging
Op het moment van schrijven zijn de onderhandelingen over de vorming van de regering nog gaande, waarbij FF en FG de meerderheid van een coalitie zullen vormen, samen met een groep onafhankelijken of mogelijk met de Labour Party. Welke regeling er ook wordt getroffen, het is duidelijk dat we alleen meer van hetzelfde kunnen verwachten. Veel verkiezingsbeloften op basis van de begrotingsoverschotten zullen nu moeten worden waargemaakt – iets wat nauwelijks gegarandeerd is, vooral als er nieuwe schokken in de wereldeconomie komen, niet in de laatste plaats door het protectionistische beleid van Trump. Het belastingbeleid van Trump, dat gericht is op het verlagen van de vennootschapsbelasting in de VS, vormt een reële bedreiging voor het model van de Ierse staat als belastingparadijs dat investeringen van Amerikaanse bedrijven aantrekt.
Of het nu gaat om het waarborgen van de nodige investeringen in huisvesting, diensten of klimaatmaatregelen of om het verzet tegen besparingen als er een neergang komt, de werkende klasse en de jongeren moeten zich organiseren – in hun gemeenschap, op het werk en op de campussen. We moeten niet alleen vechten voor onze levensstandaard en onze rechten, maar we moeten ook de dreiging van verdeeldheid en discriminatie door zowel de gevestigde orde als extreemrechts een halt toeroepen.
Wereldwijd verdiepen de meervoudige crises van het kapitalistische systeem – van oorlog, recessie, klimaatverandering en politieke polarisatie – zich, en de brandende behoefte aan radicalere antikapitalistische en socialistische oplossingen neemt toe. Nu is het tijd om ons voor te bereiden op sociale explosies en de heropbouw van een krachtige linkse en socialistische beweging die hoop en inspiratie kan bieden voor revolutionaire transformatie in de komende jaren.