Na decennia van Witte Woede is deze nog lang niet uitgeraasd

De zorgsector, lange tijd een stille kracht achter de maatschappelijke infrastructuur van België, brak in de jaren ‘80 eindelijk uit haar ketenen en schudde het land op met de Witte Woede. Dit was een protestbeweging, geboren uit diepe verontwaardiging en een groeiend besef van de misstanden in de gezondheidszorg. De naam “Witte Woede” symboliseerde niet alleen de witte jassen van zorgverleners, maar ook hun collectieve vastberadenheid om een eind te maken aan jaren van onderwaardering en uitbuiting.

door Nick (Antwerpen) uit maandblad De Linkse Socialist

In de jaren ’80 heerste er een broeiende onvrede onder zorgverleners, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Bezuinigingen van de overheid hadden een verwoestend effect op de werkdruk en arbeidsomstandigheden in de sector. Verpleegkundigen, artsen, verzorgenden en tal van andere professionals zagen niet alleen hun eigen gezondheid ondermijnd door structurele overbelasting, maar werden ook geconfronteerd met een alarmerende daling in de kwaliteit van de zorg voor hun patiënten en cliënten. Dit was geen simpele “frustratie”, het was een open wonde die diepe sporen trok in het dagelijkse leven van de werkers.

Het was in dit klimaat dat de Witte Woede geboren werd: een vuist in de lucht tegen de neoliberale bezuinigingsagenda’s die hen keer op keer negeerden. Toen tienduizenden zorgverleners in 1989 de straat op gingen, stond de overheid met haar rug tegen de muur. Voor het eerst werd duidelijk dat de stem van de zorgsector niet zomaar gesust kon worden met vage beloftes. De eis was helder: structurele verbeteringen en waardering.

1988: begin van de Witte Woede

In 1988 brak een belangrijke staking uit bij Eigen Thuis Grimbergen, waarbij ook de gehandicaptenzorg en Bijzondere Jeugdzorg zich aansloten. Dit zorgde voor een kettingreactie aan protesten en onderhandelingen, resulterend in loonstijgingen, extra aanwervingen en betere arbeidsomstandigheden. Deze veranderingen waren geen geschenken; ze waren de vruchten van een onverzettelijke strijd.

De Witte Woede was geen kortstondige beweging; het was een volgehouden strijd die zorgde voor diepgaande veranderingen in de zorgsector. De stakingen en protesten braken niet alleen het stilzwijgen rond de problemen in de zorgsector, maar dwongen de overheid tot actie. Dit waren geen concessies, maar verworvenheden die afgedwongen werden door de vasthoudendheid van de zorgverleners die weigerden hun rug te buigen.

Ondanks de behaalde successen bleven structurele problemen in de zorg terugkeren. Bezuinigingen en neoliberale hervormingen sloegen in de jaren daarna opnieuw gaten in de zorg, met stijgende werkdruk en personeelstekorten als resultaat. Zorgverleners stonden opnieuw in de vuurlinie van onhoudbare werkomstandigheden.

De eisen van de Witte Woede: niet om te onderhandelen, maar om te winnen

De strijd van de Witte Woede was nooit bedoeld om enkel gehoord te worden; het doel was tastbare verandering. Zorgverleners kwamen samen met concrete, niet-onderhandelbare eisen:

• Hogere lonen. Zorgverleners eisten een eerlijke beloning, in verhouding tot de fysieke en mentale eisen van hun werk. Dit was geen kwestie van “iets meer salaris”, maar een eerlijke compensatie voor hun rol in de maatschappij.
• Verlichting van de werkdruk. De roep om meer personeel werd een kernpunt. Dit ging niet alleen om het verlichten van de werkdruk voor de zorgverleners zelf, maar ook om de zorgkwaliteit voor hun patiënten te waarborgen.
• Veilige werkomstandigheden en bijscholing. Zorgverleners wilden een werkplek die hun gezondheid niet ondermijnde en vroegen om regelmatige bijscholing om hoogwaardige zorg te kunnen blijven leveren.
• Erkenning en respect. Er was een diepgaande vraag naar maatschappelijke en politieke erkenning. Het was tijd dat de samenleving de zorg niet langer als vanzelfsprekend beschouwde.

Het is duidelijk dat de eisen van zorgwerkers uit de jaren ‘80 nog steeds overeenkomen met de eisen die vandaag worden gesteld.

Pandemie en dreigende implosie van de zorg

De coronaperiode in België bracht de tekortkomingen van het zorgsysteem opnieuw scherp in beeld. De COVID-19-pandemie legde een immense druk op zorgverleners, die met onvoldoende middelen en personeel moesten vechten tegen een ongekende gezondheidscrisis. Bezuinigingen en een gebrek aan investeringen hadden de zorgsector kwetsbaar gemaakt voor de schok van de pandemie.

Tijdens de pandemie stonden zorgverleners in de frontlinie, geconfronteerd met een gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen, lange werkdagen en een overweldigende werkdruk. De pandemie maakte duidelijk dat de eerdere successen van de Witte Woede niet voldoende waren om de structurele problemen in de zorgsector op te lossen.

Radicale verandering nodig

Op 7 november laatstleden gingen meer dan 30.000 zorgverleners de straat op. Deze protesten onderstrepen de urgentie van hun boodschap en herinneren ons eraan dat de eisen van de Witte Woede nog altijd niet vervuld zijn. In een samenleving waar de zorgbehoeften blijven groeien en vergrijzing aan de horizon staat, zijn de problemen waarmee de Witte Woede oorspronkelijk streed actueler dan ooit. De voorspellingen zijn onheilspellend: tegen 2040 dreigt België een tekort te hebben van maar liefst 124.000 zorgverleners. 

De huidige situatie vraagt om een onbuigzame houding van het zorgpersoneel. Het is tijd om terug te vechten tegen de misleidende beloften van partijen die de belangen van de arbeidersklasse al te vaak hebben verraden. De vakbonden mogen zich niet blindstaren op de sociaaldemocratie, maar moeten druk zetten met een duidelijk opbouwend actieplan. We mogen het momentum van 7 november niet verliezen en de strijd verder organiseren! 

Er zijn fundamentele, radicale hervormingen nodig, geen kortetermijnoplossingen. De vakbonden moeten de stem van zorgverleners kracht bijzetten door vastberaden vast te houden aan onze eisen: verlichting van werkdruk, loonsverhogingen, collectieve arbeidsdurvermindering met bijkomende aanwervingen en investeringen die de zorgsector van voldoende middelen voorzien om in deze eisen te voldoen. Alleen door aanhoudende druk kunnen we deze eisen afdwingen. 

Van strijd naar maatschappijverandering

De Witte Woede toont aan dat collectieve actie werkt. Het verhaal van deze beweging is niet alleen een deel van de geschiedenis, maar een levende herinnering aan wat solidariteit kan bereiken. Het is een bewijs dat wanneer zorgverleners hun krachten bundelen en hun stem verheffen, de samenleving niet anders kan dan luisteren. 

De strijd van de Witte Woede is nog lang niet voorbij. Zorgverleners hebben recht op eerlijke lonen, menselijke werkdruk en waardering. Zonder de inzet en kracht van deze zorgverleners dreigt de sector ineen te storten, en daarmee de basis van onze maatschappij.

Een zorgsector in een socialistische maatschappij betekent dat niemand achterblijft. We strijden voor een samenleving die zorg draagt voor al haar leden, waarin solidariteit en gelijkheid centraal staan. Dit systeem is rot tot op het bot; het kapitalisme heeft herhaaldelijk aangetoond niet in staat te zijn om de behoeften van de zorgverleners en de samenleving als geheel te vervullen. Het is tijd voor een maatschappij die werkelijk voor iedereen zorgt. Stop het kapitalisme en werk samen aan een socialistische toekomst waarin de zorgsector floreert en iedereen de zorg krijgt die hij of zij verdient.