Als het slecht gaat, zoals tijdens de pandemie, moeten de werkenden alles recht houden. Als het wat beter gaat, eind vorig jaar, worden eerst de zakken van de patroons gevuld. Tegen dat wij aan de beurt zijn, is er inflatie en swingen de energieprijzen de pan uit. En dan zouden we het moeten stellen met een aalmoes?! Toch zijn er vakbondsleiders die vinden dat de regering redelijk is en die met de handrem op mobiliseren. De politici, de patroons en de media buiten dat meedogenloos uit. Wat we nodig hebben, is een stevig actieplan om een krachtsverhouding op te bouwen. 

Woede organiseren 

In Le Soir en De Standaard schreef Béatrice Delvaux over het “licht ontvlambaar” karakter van de huidige periode. “Tal van gezinnen en individuen leven in een beangstigende situatie en worden geconfronteerd met reële financiële en economische problemen,” merkt ze op. Ze waarschuwde: “Opgepast voor hun woede, die door een kleinigheid kan worden opgewekt.” Uiteraard is er angst en woede. De arbeidersbeweging heeft een strijdplan nodig om te winnen. Zoniet dreigt men dat thuis op te kroppen en kunnen allerhande krachten, waaronder extreemrechts, er garen bij spinnen om verdeeldheid en ellende te versterken. 

Het is niet omdat de regering-De Croo in de huidige omstandigheden niet even hard durft uit te pakken als de regering-Michel in 2014, dat dit beleid een ‘evenwichtig compromis’ zou zijn. De arbeidersbeweging moet vertrekken van wat de werkenden en hun gezinnen nodig hebben. De koopkrachtmaatregelen van de regering zijn een druppel op een hete plaat. Moeten we echt met 1000 euro extra deze winter doorkomen? Terwijl de pandemie nog raast, durft de regering het groeipakket voor de zorg van 2,5 naar 2% verlagen. Intussen krijgen de bedrijven een indexsprong van de bijdragen aan de sociale zekerheid. Dat zal de tekorten in de zorg, de kinderopvang, het onderwijs, het openbaar vervoer … nog groter maken. 

Als het slecht gaat, zoals tijdens de pandemie, moeten de werkenden alles recht houden. Als het wat beter gaat, eind vorig jaar, worden eerst de zakken van de patroons gevuld. Tegen dat wij aan de beurt zijn, is er inflatie en swingen de energieprijzen de pan uit. En dan zouden we het moeten stellen met een aalmoes?!

We kunnen niet vertrouwen op partijen die duidelijk andere belangen dan de onze verdedigen. Een overwinstbelasting is welkom, maar raakt niet aan de essentie: accumulatie van rijkdom bij enkelen op basis van de uitbuiting en ellende van de werkende klasse. Als we onze strijd niet organiseren, wacht ons een algemene en snel toenemende verarming. 

Ons niet laten verdelen, maar strijd veralgemenen

Negen november omvormen tot een actiedag beantwoordt niet aan de uitdagingen. De werkenden produceren alle rijkdom in de samenleving. Dat moet maar eens duidelijk gemaakt worden met de algemene staking op 9 november. Als de regering niet wil luisteren, moet daar een verlengstuk aan komen. 

We hebben er alle belang bij dat de staking van 9 november zo sterk mogelijk is. We worden immers allemaal geraakt door de winsthonger van de kapitalisten, zowel in onze thuissituatie als op het werk. Bovendien is het duidelijk dat we verder moeten bouwen aan een krachtsverhouding om onze eisen effectief af te dwingen. De beweging verder veralgemenen is nodig om overwinningen te boeken. De voorbije weken waren er acties bij het spoor, het Franstalig onderwijs, de VRT, de kinderopvang, het Brussels OCMW-personeel … Die strijd bijeenbrengen, zou elk van die bewegingen op zich versterken. Het zou meteen duidelijk maken dat er een ander perspectief mogelijk is dan dat van de N-VA die in Vlaanderen de oppositie in het parlement en de media domineert met oproepen tot een harder Thatcheriaans beleid. 

De angst en woede zijn niet fundamenteel anders langs Nederlandstalige of Franstalige kant. Als er een verschil in dynamiek is, komt dit mee door het politieke landschap en het bijhorende publiek debat. De beweging van 2014 toonde hoe de arbeidersbeweging het publiek debat kan keren. Het Franse protest dat op gang getrokken is door de arbeiders van de raffinaderijen toont dit eveneens. We mogen ons niet laten verdelen: waar de beweging al sterker staat, moet deze positie gebruikt worden om anderen mee te trekken. 

De recessie zal steeds meer als argument tegen onze eisen uitgespeeld worden. Als bedrijven zeggen dat het water hen aan de lippen staat en dreigen met jobverlies, moeten hun boeken geopend worden zodat de werkenden kunnen nagaan of dat wel klopt. Ze mogen uitleggen waarom de recordwinsten niet gebruikt werden als reserve voor moeilijker tijden. Bedrijven die door aandeelhouders en managers geplunderd worden, moeten genationaliseerd worden om jobs te redden.

Actieplan en programma

We moeten tonen dat we onze strijd ernstig nemen. Dat kan door ze met zowel het nodige geduld als gevoel voor urgentie op te bouwen en te richten op duidelijk omschreven doelen. Het opbouwen van de beweging gebeurt op elke werkplaats. Personeelsvergaderingen, eventueel gekoppeld aan acties tijdens een pauze of met werkonderbrekingen, zijn belangrijk om de betrokkenheid te versterken. Die kunnen mee opbouwen naar nieuwe algemene stakingsacties, die meteen gekoppeld worden aan escalerende vervolgstakingen van bijvoorbeeld 48 of 72 uur. 

Op de personeelsvergaderingen kunnen we onze eisen per bedrijf en per sector verfijnen, maar ook overkoepelende eisen bespreken. Met de werkende klasse moeten we onze eisen en strategie bespreken en hierover meebeslissen. 

Een eerste belangrijke eis is die van de nationalisatie van de volledige energiesector. Een nationalisatie onder controle van de werkenden en de gemeenschap zou ons echte controle over de prijzen geven. Deze eis werd in de aanloop naar 9 november door enkele vakbondscentrales opgenomen. Door er een speerpunt van te maken, kunnen we een perspectief bieden aan al wie angstig uitkijkt naar de volgende energiefactuur. 

In ruil voor het behoud van de index willen de werkgevers ons een loonstop laten slikken. We mogen ons niet laten chanteren. Onze portemonnee heeft de extra zuurstof van een loonsverhoging nodig. Naast het herstel van de volledige index, kan de eis van een algemene en directe loonsverhoging met 2 euro per uur (of 330 euro per maand) werkenden uit de laagst betaalde en vaak weinig syndicaal georganiseerde sectoren onmiddellijk meer koopkracht geven. Zo zouden we bovendien per direct de loonnormwet van 1996 breken. 

Om dit af te dwingen, is er nood aan een actieplan dat grondig besproken, voorbereid en georganiseerd wordt in opbouw naar sterke algemene stakingen. Als we opkomen voor onze levensstandaard en toekomst, botsen we op een rot systeem dat van crisis naar crisis gaat. De honger naar een omwenteling op sociaal, politiek en ecologisch vlak neemt toe. Dat zien we ook met de uitbreidende stakingsgolven in onder meer Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Doorheen onze strijd bouwen we aan een nieuwe macht, die van de werkende klasse die een einde kan maken aan het kapitalistisch systeem van onderdrukking en uitbuiting om een nieuwe socialistische samenleving te vestigen.

Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) schrijft in reactie op de vakbondsactie van 21 september: “De Belgische ondernemingen (werknemers), samen met de overheid (ambtenaren en uitkeringsgerechtigden) hebben de koopkracht van de gezinnen bijzonder goed gevrijwaard. (…)  De koopkrachtbescherming [indexering] heeft een zware prijs voor een groot deel van ondernemend België. (…) Landen waar via tripartiet overleg een billijke verdeling van de pijn tussen werknemers, werkgevers en overheid tot stand komt, doorstaan veel beter de crisis dan landen waar er voortdurend wordt gestaakt of wordt opgeroepen tot ‘vendredis de la colère’.” Een reactie.

door een ABVV-delegee

Leidt de automatische indexering tot een prijs-loonspiraal? 

In België zette de recordwinstmarge van 2021 zich voort in het eerste deel van 2022. De Nationale Bank noemde twee redenen voor de recordwinstgevendheid in België in 2021: de achterstand van de lonen ten opzichte van de inflatie en de overheidssubsidies aan bedrijven (die proportioneel 44 keer zo hoog zijn als in Duitsland). 

De automatische indexering van de lonen en uitkeringen is dus niet de motor van de inflatie. Een verhoging van de lonen hoeft niet tot prijsverhogingen te leiden, het kan ook bij de winsten gezocht worden. In tegenstelling tot de grote bedrijven kunnen de gezinnen de energiefactuur niet afwentelen op prijzen voor goederen en diensten. Er is in feite een negatieve prijs-winstspiraal om de recordwinsten te behouden.

Is de koopkracht gered dankzij de werkgevers en de regering?

Leven de patroons in een parallelle werkelijkheid? Of redeneren ze dat hoe groter de leugen, hoe meer ervan voor waar wordt aangenomen? Het zijn niet zij die worstelen om hun koelkast te vullen, die medische behandelingen uitstellen of de verwarming  in hun riante villa deze winter niet aanzetten. 

De eenmalige steun van de regering voor energiefacturen in november en december is een lachertje vergeleken met de bedragen waarmee die facturen gestegen zijn. Onze koopkracht gaat erop achteruit omdat de index de stijgende kosten slechts gedeeltelijk en met vertraging compenseert. De reële lonen van de werknemers zullen dit jaar met 2% dalen, nadat dit ook in 2021 al het geval was. Dat blijkt uit een studie van de Nationale Bank, het Planbureau en de FOD Economie.(1)  

Arbeid is geen kostenpost, maar net een bron van waarde. Werkenden creëren alle rijkdom. Het loon en dus ook de indexering ervan, vertegenwoordigt slechts een deel van de door de werkenden gecreëerde waarde. Op een gegeven moment gaat de rest van de gecreëerde rijkdom naar de bazen. 

Zal een stijging van de lonen leiden tot faillissementen, ontslagen en hogere werkloosheid?

Door de indexering worden onze lonen sneller aan de prijsstijgingen aangepast dan in onze buurlanden. Volgens de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven zal de kloof tussen 2022 en 2024 met 4,6% toenemen. De daaruit voortvloeiende loonmarge voor een volgend Interprofessioneel Akkoord zal bijgevolg 0% bedragen voor 2023-2024, gezien het keurslijf van de loonwet van 1996. Daarnaast willen de werkgevers uitstel, een plafond of zelfs een indexsprong. Volgens het ABVV komt een indexsprong neer op een verlies van 600 tot 700 euro per werknemer per jaar gedurende de hele loopbaan. Ze beweren dat het onverantwoord zou zijn om hogere lonen te eisen. Die zouden de economie en het bedrijfsleven schaden, luidt hun argument. Eigenlijk willen ze ons opnieuw laten betalen voor de crisis in hun systeem. 

De recessie zou dieper kunnen zijn dan aanvankelijk werd verwacht. België zal niet gespaard blijven van de recessie vanwege zijn open economie (gebaseerd op export en import) en zijn nauwe banden met de Duitse economie waar de industriële productie reeds tot stilstand is gekomen. De crisis is inherent aan de tegenstellingen van het kapitalisme zelf. Zelfs een milde recessie zal pijnlijk zijn met een nieuwe schok voor de levensomstandigheden, een terugkeer naar hoge werkloosheid en druk om de lonen te verlagen. 

Als bedrijven beweren dat het water hen aan de lippen staat, moeten de boeken geopend worden zodat de werkenden kunnen controleren of de inkomsten geplunderd zijn via recorddividenden in plaats van reserves op te bouwen voor moeilijker tijden. Om jobs te redden en collectieve afdankingen of sluitingen te voorkomen, moeten we de nationalisatie onder controle en beheer van de werkenden op de agenda zetten.

Zitten we allemaal in hetzelfde schuitje? 

De crisis wordt door de werkgevers aangegrepen om het voor te stellen alsof we allemaal in hetzelfde schuitje zitten en om druk te zetten op de vakbondsleiding om in naam van de werkgelegenheid loonmatiging te aanvaarden. De werkgevers willen dat de vakbonden de geplande staking opschorten en samen met de werkgevers en de overheid rond de tafel gaan zitten om een verdeling van de inspanningen te bespreken. Volgens de werkgevers komen de inspanningen teveel bij de ondernemingen terecht en niet genoeg bij de werkenden, die nieuwe opofferingen moeten slikken. Het komt erop neer dat de werkgevers voorstellen dat wij capituleren zonder te vechten en een collectieve verarming met steeds grotere ongelijkheid accepteren om hun winstgevendheid veilig te stellen. De crisis vergroot de tegenstellingen tussen de klassenbelangen van de werkenden en die van de werkgevers. Stakingen als onderdeel van een actieplan zullen de krachtsverhouding bepalen voor de vraag wie betaalt voor de crisis. De klassenstrijd zal dus bepalend zijn.

(1) https://www.nbb.be/doc/ts/other/dashboard/220916_dashboard.pdf

Hebben de vakbonden geen democratische representativiteit?

Georges-Louis Bouchez, die verkozen werd als voorzitter van de liberale partij MR met 8.640 stemmen, beweert dat de vakbonden niet representatief zijn. De MR heeft 35.000 leden, terwijl de vakbonden samen 3 miljoen leden tellen met een syndicalisatiegraad van meer dan 55%. De sociale verkiezingen zijn de meest democratische van het land met meer dan 130.000 kandidaten, een pak meer dan bij de gemeenteraadsverkiezingen. Bij de federale verkiezingen van 2019 haalde Georges-Louis Bouchez 16.522 stemmen en raakte hij niet verkozen. En hij denkt de vakbonden een lesje in democratie te moeten geven?

Zondag verklaarde Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, in De Zevende Dag dat het systeem van automatische loonindexering “op termijn onhoudbaar is” omdat het “de kost van de inflatie bij de bedrijven legt.” Helaas werd de gouverneur door de VRT voorgesteld als een schijnbaar ‘neutrale’ waarnemer. Dit is niet zo. Wunsch is politicus voor de MR, en zijn positie is een politieke benoeming. Wat hij vertelt komt overeen met wat zijn politieke familie ons wil laten geloven.

Een reactie door Tim, vakbondsafgevaardigde aan de UGent

Wat Wunsch vertelt, is klinkklare onzin. Het is niet zo dat bedrijven “de last van de inflatie dragen”. Zij zijn mede OORZAAK van de inflatie. Om vier redenen:

1) Bedrijven hebben in de periode na corona hun prijzen sterk verhoogd, zonder dat daar een aantoonbare reden voor was. De Europese Centrale Bank stelde: “Vele ondernemingen zijn erin geslaagd om hun prijzen sterker te verhogen dan de stijging van de lonen en in vele gevallen de stijging van de energiekosten.” Dit mechanisme noemt men “Unileveren”, naar het voorbeeld van de multinational die haar dominante positie gebruikt om prijzen zonder aanleiding te verhogen.

2) Speculatie op de oliemarkten. UGent-energiespecialist Thijs Van de Graaf spreekt over een excessieve “handel in papieren olievaten”: speculanten zoals Goldman Sachs en andere investeringsfirma’s kopen olie -en gasvoorraden op, om ze op een ander moment terug duurder door te verkopen. Soms kopen ze zelfs gasvoorraden op die nog niet ontgonnen zijn, omdat ze ervan uitgaan dat de prijs die ze er later voor kunnen krijgen nog hoger is. ‘Echte’ olie -en gasverbruikers zitten dus in concurrentie met speculanten die voorraden enkel kopen om ze met hoge winst terug door te verkopen. Dat is één van de perverse gevolgen van de liberalisering van de energiemarkt.

3) De winstvoet van bedrijven stijgt, zeker in België. De bruto winstmarge van niet-financiële ondernemingen in ons land steeg in het laatste kwartaal tot 46%: op een investering van 100€ haalt een gemiddeld Belgisch bedrijf dus, na aftrek van alle loon -en andere kosten, een winst van 46€! Dat is significant hoger dan in onze buurlanden. België blijft ook internationaal een winstparadijs.

4) Ook de uitkeringen aan aandeelhouders stijgen: in België het voorbije jaar met meer liefst 25,1%! In diezelfde periode stegen de lonen door indexering gemiddeld zo’n 5,9%.

Bovendien is er geen enkele link te vinden tussen de indexering van lonen en de stijging van de inflatie. In landen zoals Duitsland en Nederland is de inflatie hoger, ondanks het feit dat er daar geen automatische loonindexatie is. Pierre Wunsch liegt dus.

Er is slechts één groep in de maatschappij die dus wel steeds rijker wordt tijdens de crisis: de grote bedrijven en de aandeelhouders. Uiteraard is de winstgevendheid van bedrijven slecht verdeeld: vooral kleinere bedrijven en zelfstandigen hebben het moeilijk. Er is echter een select clubje van kapitalisten die wél buitensporige winsten boeken, onder meer door speculatie.

De oplossing is dus simpel: pak niet de index aan, maar wel het grootkapitaal. Een tip voor de syndicale onderhandelaars in de Groep van 10: als het patronaat klaagt dat loonstijgingen niet mogelijk zijn, verlaat de zaal. Zeg de bazen dat ze het onder elkaar oplossen, dat de bedrijven die veel winst maken solidair moeten zijn met diegenen die minder winst maken. En dat ze daarna samen de lonen verhogen.

Haal het geld uit de rijke zakken!