“Electrabel boekt meer winst”, “Elektriciteit toch fors duurder”… De stijgende energieprijzen en winsten domineerden de laatste week de krantentitels. Suez-Electrabel heeft vorig jaar nog maar eens recordwinsten neergezet. De winst van Suez steeg met maar liefst 15 procent. Vooral in tijden dat de koopkracht van veel gezinnen een serieuze knauw gekregen heeft door de gestegen energieprijzen, stoot dat soort inhaligheid op steeds meer onbegrip en verzet.
Jonas Van Vossole
Stijgende prijzen
Toen de elektriciteitsmarkt in 2001 werd geliberaliseerd, maakte paars ons wijs dat de prijzen zouden dalen door de toegenomen concurrentie. Maar na 7 jaar valt daar weinig van te merken. Het gevolg van de liberalisering was dat de gemeenschap één van de grootste staatsbedrijven kwijt. Daarbij komt dat, in tegenstelling tot wat Stevaert en co beweerden, de prijzen niet daalden maar net stegen, omdat de private firma’s zoals nu ook Electrabel, winsten moesten presenteren aan de aandeelhouders. De opbrengst van de verkoop van Electrabel, aan het consortium Suez, werd bovendien gebruikt om lastenverlagingen voor de bedrijven te betalen.
De energieprijzen swingen vandaag de pan uit, en stijgen zelfs sneller dan de andere producten. Electrabel verhoogde haar gasprijzen vorig jaar met 20% en ook dit jaar ziet het er, ondanks eerdere beloften van Electrabel, naar uit dat ook nu weer de prijzen serieus zullen stijgen. De Nationale Bank en de Creg (de overheidsinstelling die de energiesector in de gaten houdt) stellen dat de prijzen dit jaar nog maar eens met gemiddeld 300 € per gezin zullen stijgen.
Obscene winsten in de energiesector
We moeten niet ver zoeken waar het geld van die hoge energieprijzen naar toe gaat. De wereldeconomie kent dan wel een energiecrisis sinds enkele jaren; de energiebedrijven lijden er zelf niet onder. Begin dit jaar maakte Shell nog een jaarwinst bekend van 15 miljard euro. De grootste nettowinst ooit voor een Britse firma – en meer dan 1000 euro winst per Brits gezin, per jaar. Exxon Mobil verbeterde haar recordwinst van 2006 en haalt met 41 miljard dollar de grootste bedrijfswinst ooit voor een Amerikaans bedrijf.
Ook de Belgische bedrijven kunnen niet klagen. Het Frans-Belgische concern Suez-Electrabel legde recordcijfers voor. De winst van het bedrijf, waar de rijkste Belg – Albert Frére – de belangrijkste aandeelhouder van is, bedroeg vorig jaar 5,18 miljard euro. In 2006 maakte Electrabel zo’n 920 euro winst per Belgisch gezin.
Het ziet er bovendien naar uit dat de winsten van Electrabel de komende jaren nog een pak zullen stijgen. Mogelijk zullen de kerncentrales toch langer openblijven dan 2015. Het argument dat de centrales een tijdje langer moeten open blijven in afwachting van nieuwe, ecologische productiecapaciteit houdt misschien steek, tenminste als men ook effectief bouwt aan de alternatieven. De samenleving kan zich immers niet permitteren van nog eens 25% extra CO2 de lucht in te sturen.
Maar het houdt geen steek als het openhouden van die centrales alleen ten goede komt van Electrabel. Toen Electrabel werd geprivatiseerd in 2001, werd de waarde ervan berekend op het feit dat de kerncentrales nog slechts een beperkt aantal jaar elektriciteit zouden mogen produceren. De elektriciteit die na 2015 uit de centrales komt, zal niets kosten voor het bedrijf. Dat is pure diefstal van de gemeenschap, recht in de zakken van de aandeelhouders van Suez.
Alternatieven
Ten opzichtte van het energieprobleem en de stijgende prijzen is er dringend een oplossing nodig. Halfslachtige oplossingen zoals de zogenaamde mottenballentaks van de toekomstige regering Leterme, of verbuikerscollectieven, zoals bepaalde linkse organisaties voorstellen, bieden geen structureel antwoord.
De zogenaamde mottenballentaks is een extra belasting van 250 miljoen op de energiesector om het gat in de eerste begroting van de regering Leterme I te dichten. De regering brengt het naar voor als een extra belasting op de excessieve winsten van Electrabel, en als een soort compensatie voor het langer openhouden van de nucleaire centrales, al mag het zo niet gezegd worden van de PS.
Waar die mottenballentaks echter uiteindelijk – als je het logisch bekijkt – op neer komt is een soort verborgen, door Electrabel geïnde, taks op elektriciteitsverbruik. Ze wordt betaald door de gezinnen via de hogere energieprijzen. En ze wordt integraal gebruikt om de cadeaus aan de grote bedrijven te betalen die het gevolg zijn van maatregelen van de paarse regering Verhofstadt II, maar ook nu nog worden voortgezet. Deze fraude kreeg de naam ‘notionele intrestaftrek’. Het mechanisme klinkt misschien vrij ingewikkeld, maar zorgt er in praktijk voor dat bedrijven geld terugkrijgen van de belastingen wanneer ze schijninvesteringen doen, door geleend geld door te schuiven naar dochterfirma’s.
Ook de zogenaamde verbruikerscollectieven bieden geen structurele oplossing, er wordt immers niet geraakt aan de essentie van de kapitalistische logica. Het kan interessant klinken om een groep consumenten te verenigen en zo een sterkere onderhandelingspositie in te nemen waardoor de prijzen op korte termijn dalen. Maar naarmate dit systeem meer zou worden toegepast, zal het effect ervan verdwijnen. De aandeelhouders zullen hun rendement niet willen verliezen. Lagere prijzen zullen eventueel gecompenseerd worden door lagere lonen en het opdrijven van de productiviteit. Maar uiteindelijk zal het effect op de prijzen op langere termijn eveneens verdwijnen. We moeten voorzichtig zijn dat er via dit soort voorstellen geen breuk wordt gecreëerd tussen werknemers aan productiezij en consumptiezijde. Of tussen gezinnen die wel deel uitmaken van een collectieve regeling en zij die niet dat voordeel hebben.
Nationalisatie onder arbeiderscontrole
In plaats van hier en daar voor de “lucky few” een paar druppels op een hete plaat te laten vallen, moeten we het winstvuur afzetten. Enkel een volledige nationalisatie van de energiesector onder arbeiderscontrole kan soelaas bieden. Een nationalisatie laat toe dat de essentie van Electrabel niet meer het opdrijven van de winsten van de aandeelhouders is. Maar dat de productie in dienst van de gemeenschap centraal komt te staan, en dit volgens de mogelijkheden van de arbeiders bij Electrabel zelf. Nutsdiensten bestaan er immers niet om winsten te maken, maar om de behoeften van de bevolking en de economie te dienen.
De vrijgemaakte miljarden die na de volledige nationalisatie niet meer moeten besteed worden aan het uitbetalen van de aandeelhouders of het uitbreiden van het Suez-imperium, kunnen dan door de gemeenschap gebruikt worden. Enerzijds biedt het de mogelijkheid om de prijzen, zeker voor de armsten serieus te verlagen, en anderzijds komt er geld bij om te investeren in minder economisch rendabele, maar veel ecologischer methoden van energieproductie, zoals windenergie of investeringen in kernfusie. Misschien zullen die geen voldoende antwoord bieden, maar zolang er geen middelen zijn om het wetenschappelijk onderzoek vrij te maken, zal het ook quasi onmogelijk zijn om alternatieven te ontwikkelen.