In mei zijn er sociale verkiezingen. Dit betekent dat de werknemersvertegenwoordigers in de Ondernemingsraad (OR) en het Comité Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) worden verkozen. Hieronder gaan we in op een aantal belangrijke elementen bij deze verkiezingen.
Geert Cool
1. In welke bedrijven zijn er sociale verkiezingen?
Ondernemingen in de privé-sector die gewoonlijk gemiddeld ten minste 100 werknemers tewerkstellen moeten een OR oprichten, ondernemingen die gemiddeld ten minste 50 werknemers tewerkstellen moeten een CPBW oprichten.
Met "onderneming" wordt een technische bedrijfseenheid bedoeld. Indien er een economische en sociale samenhang bestaat tussen verschillende juridische entiteiten worden deze beschouwd als één technische bedrijfseenheid indien aan een aantal voorwaarden is voldaan (gebouwen of vaste werven zijn op minder dan 1 kilometer van elkaar gevestigd, eenzelfde persoon neemt deel aan het dagelijks beheer, meerdere personeelsoverplaatsingen in de afgelopen vier jaar of het resultaat van een splitsing van de onderneming).
Ook is het mogelijk dat in één juridische entiteit verschillende technische bedrijfseenheden bestaan waarbij iedere eenheid een eigen OR en CPBW verkiest. Indien de technische bedrijfseenheden binnen de juridische entiteit onvoldoende werknemers tellen, zal de verkiezing plaatsvinden op het niveau van de juridische entiteit.
De beoordeling van de samenstelling van de technische bedrijfseenheden is een feitenkwestie. 60 dagen voor de aanplakking van de verkiezingsdatum (3 maanden voor de eerste verkiezingsdag) moet de werkgever schriftelijke informatie meedelen inzake de technische bedrijfseenheden, het aantal personeelsleden per categorie en de data van de eerste verkiezingsdag en de aanplakking van het aankondigingsbericht. In de praktijk zal dit begin december gebeuren (8 december).
Indien 6 mei de eerste verkiezingsdag is, gelden volgende termijnen. Op 2 januari wordt de beslissing van de werkgever inzake de technische bedrijfseenheden meegedeeld en 7 dagen later is er de mogelijkheid om daartegen beroep aan te tekenen door middel van een verzoekschrift voor de arbeidsrechtbank.
Vanaf 7 januari begint de bescherming van de kandidaten.
2. Waartoe dient een OR? Waartoe dient een CPBW?
De OR is een orgaan waarin werknemers en werkgevers vertegenwoordigd zijn en dat door de werkgever moet geïnformeerd worden over de economische situatie van de onderneming. Daarnaast heeft de OR beslissingsbevoegdheid over alles wat in het arbeidsreglement staat en beheert het de "sociale werken" (zoals de kantine). Zo zal de OR de vakantieregeling vaststellen.
Het CPBW adviseert over alle aangelegenheden inzake gezondheid en veiligheid van de werknemers, de veiligheid van de werknemers en ook de "verfraaiing" van de werkplaats.
Beide organen vergaderen minstens éénmaal per maand.
3. Wat is het verschil met de vakbondsdelegatie?
De vakbondsdelegatie is in de meeste gevallen een informeel orgaan dat niet verkozen wordt. In sommige gevallen wordt de delegatie ook verkozen bij de sociale verkiezingen (in de Waalse metaalsector is dit bvb het geval). De vakbondsdelegatie is een orgaan dat vooral gebaseerd is op de krachtsverhoudingen binnen de onderneming.
De vakbondsdelegatie kan onderhandelen over de CAO’s op bedrijfsniveau, zal nazicht houden op de toepassing van de sociale wetgeving, CAO’s, arbeidsreglement en individuele arbeidsovereenkomsten.
In de praktijk speelt de vakbondsdelegatie een belangrijke rol om het syndicale werk te coördineren.
4. Hoe wordt bepaald wie kandidaat is bij de sociale verkiezingen?
De samenstelling van de lijsten voor de sociale verkiezingen gebeurt veelal door de vakbondssecretaris in overleg met de uittredende leden van de OR en het CPBW. Het is, jammer genoeg, zeldzaam dat er door alle vakbondsleden beslist wordt over de samenstelling van de lijst in hun onderneming. De lijst wordt uiteindelijk ingediend door de vakbondssecretaris.
Op 12 maart 2004 worden de lijsten definitief afgesloten en op 17 maart worden de lijsten aangeplakt.
5. Hoe worden de kandidaten beschermd?
De kandidaten worden beschermd tegen een mogelijk ontslag. Zij kunnen slechts ontslagen worden indien feiten gepleegd worden die door de arbeidsrechtbank vooraf als dringende reden worden erkend (bij heel zware fouten dus) of indien het paritair comité vooraf technische of economische redenen erkend heeft.
De bescherming geldt vanaf de 30ste dag voor de aanplakking inzake de technische bedrijfseenheden. Met 6 mei als eerste verkiezingsdag is dit 7 januari. De bescherming begint dus te lopen voor de definitieve opmaak van de lijsten (12 maart). De bescherming loopt tot de aanplakking van de kandidatenlijsten voor de volgende verkiezingen.
Indien er een kandidaat of een verkozene ontslagen wordt zonder naleving van de voorwaarden waarbij een ontslag mogelijk is, zal de betrokkene formeel de reïntegratie in de onderneming kunnen vragen. In de praktijk zal de werkgever evenwel veroordeeld worden tot betaling van een ‘beschermingsvergoeding’ die mee bepaald wordt door de periode waarvoor de bescherming geldt. Een delegee ontslaan is bijgevolg goedkoper naar het einde van het mandaat toe en zal vanuit werkgeversstandpunt alleszins voor 7 januari moeten gebeuren…