Category: Midden-Oosten en Noord-Afrika

Op dinsdag 4 augustus was er een explosie in de haven van Beiroet. Daarbij kwamen 200 mensen om het leven, er vielen meer dan 6.500 gewonden en 300.000 mensen werden dakloos. Het aantal besmettingen met Covid-19 neemt ondertussen verder toe. Aan het begin van de zomer dreigde al hongersnood. Dit zal enkel erger worden want bijna 80% van de tarwe in Libanon wordt ingevoerd langs die ene haven die nu verwoest is. De ramp versterkt de verschillende crisissen die het land al troffen.

Artikel door Amar (Brussel) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

“Het Zwitserland van het Midden-Oosten”

Na de onafhankelijkheid in 1943 profiteerde Libanon van de naoorlogse economische bloei. Omdat het land al een grote diaspora had, koos het ervoor om de instroom van vreemde valuta in het land te gebruiken om het banksysteem sterk te ontwikkelen. Dat stelde Libanon in staat om ‘het Zwitserland van het Midden-Oosten’ te worden, onder meer door maatregelen zoals een strikt bankgeheim. Libanon werd een belastingparadijs. Dit zorgde voor een enorme groei van het bruto binnenlands product (BBP), die echter grotendeels gebaseerd was op de financiële sector waardoor deze zeer ongelijk was.

Dit niet-geïndustrialiseerde land nam dus het voortouw in één sector, die van de financiën, om internationale investeerders tevreden te stellen. Ondertussen werden geen andere economische structuren ontwikkeld. De Russische revolutionair Leon Trotski omschreef dergelijke processen in zijn tijd als voorbeelden van “ongelijke en gecombineerde ontwikkeling”.

Dit fragiele politieke en economische evenwicht begon al snel te wankelen, toen in 1975 een burgeroorlog uitbrak. De oorlog eindigde in 1989 met 200.000 burgerslachtoffers. Na de burgeroorlog werd Libanon heropgebouwd. Begin jaren 1990 was het neoliberale credo ‘Er is geen alternatief’ dominant. Dit beleid heeft de Libanese bevolking niet gespaard.

Er werd geprobeerd om de economie, net als voor de burgeroorlog, opnieuw te ontwikkelen door een instroom van buitenlandse valuta op gang te brengen. Tegelijk werden de krijgsheren de nieuwe politieke partijleiders, waarbij de macht van vader op zoon overgaat. Deze ‘zaïms’ (leiders) hebben in Libanon het politieke, sociale en economische status quo in stand gehouden, dat geen ruimte liet voor gelijk welke hervorming. Het fragiele machtsevenwicht kwam hen goed uit: het gevaar van een nieuwe burgeroorlog kon ingeroepen worden om sociale onrust de kop in te drukken. Samen met het cliëntelisme liet het hen toe om aan de macht te blijven. Daarvoor was geld nodig: de afgelopen decennia kwam dat vaak van corruptie met overheidsmiddelen of van regionale machten (vooral Iran of Saoedi-Arabië die hun lokale bondgenoten steunden).

Het systeem kraakt, de massa’s in opstand

Tot de zomer van 2019 beloonden de banken de beleggers met tarieven van meer dan 10%. Wanneer de financiële wereld echter zo sterk is losgekoppeld van de economie, ontstaat er een speculatieve zeepbel die op een bepaald moment kan uiteenspatten. Dit is wat er in 2019 in Libanon gebeurde. Financiële speculatie georganiseerd door de centrale bank en de politieke kaste liet een kleine elite toe om heel rijk te worden. Vandaag moet het Libanese volk daar de prijs voor betalen.

Het was tegen deze achtergrond dat eind 2019 een massale protestbeweging uitbarstte. Een nieuwe reeks belastingen, onder meer op WhatsApp, was de vonk die de woede veranderde in een opstand. Bijna twee miljoen mensen kwamen op straat, in een internationale context van massaprotesten. De mobilisaties overstegen de religieuze en sektarische opdelingen.

De economische situatie werd ondertussen nog rampzaliger: de inflatie van voedselprijzen wordt op 150% geschat en de monetaire inflatie op ongeveer 400%. De schuld van het land bedraagt 170% van het BBP (de op twee na grootste ter wereld). Het werkloosheidscijfer loopt op tot 50% van de actieve bevolking, terwijl een groot deel van de economie nog steeds informeel is.

Al deze cijfers zijn verergerd door de gezondheidscrisis met Covid-19, die al in mei 2020 leidde tot protestbewegingen, die een echo vormden van de ‘cederrevolutie’ eind 2019. De regering van ‘technocraten’ die werd opgezet na de beweging van 2019 slaagde er niet in om de Covid-19 crisis te beheersen. Alles liep vast en ondertussen zit meer dan de helft van de bevolking onder de armoedegrens!

De ramp in Beiroet

Vervolgens was er de explosie van 4 augustus. Deze werd veroorzaakt door ammoniumnitraat dat in de haven van Beiroet zonder enige veiligheidsmaatregel werd opgeslagen. De echte schuldige moet gezocht worden bij het systeem en de opeenvolgende regeringen die een corrupte staat zonder veel openbare diensten hebben gecreëerd.

Er is een onderzoekscommissie opgezet maar hoe kan men in een corrupte staat iets constructiefs verwachten van justitie? Hoe kunnen we verwachten dat justitie zal optreden tegen haar eigen regering en premier Hassan Diab, wiens regering enkele weken voordien nog op de hoogte was gebracht over de risico’s van de ongecontroleerde opslag van dit product in de haven? Er is nood aan een onafhankelijk onderzoek door verkozen vertegenwoordigers van de families van de slachtoffers en van het personeel van de haven en de douane.

De werkenden en armen vergissen zich niet en weten wie de echte schuldigen zijn: het volledige establishment. Een paar dagen na de explosie was er straatprotest met de slogan “Allemaal, betekent allemaal.”

De oplossing ligt op straat

Het lijdt geen twijfel dat er op dit moment dringend behoefte is aan humanitaire hulp om zoveel mogelijk levens te redden die bedreigd worden door onveiligheid en honger. Zelfs indien er miljoenen dollars toestromen om de bevolking te helpen, zal dit slechts hulp op korte termijn zijn. Het probleem moet bij de wortel aangepakt worden.

Er moet een einde komen aan het sektarische systeem dat dient om de bevolking te verdelen en de elite toestaat om steeds rijker te worden. De samenleving moet bovenal georganiseerd worden om tegemoet te komen aan de noden van de bevolking, waarbij de rechten van de verschillende gemeenschappen worden gegarandeerd. De eisen van de beweging in 2019 blijven actueel: het creëren van sociale zekerheid, het verbeteren van de rechten van vrouwen, het verbeteren van de infrastructuur … Een andere cruciale kwestie, zowel in Libanon als elders, is die van de volledige kwijtschelding van de publieke schulden, zonder compensatie tenzij op basis van bewezen behoefte.

Dergelijke maatregelen kunnen alleen door de werkenden en onderdrukten afgedwongen worden. Van de officiële ‘internationale gemeenschap’ valt niets te verwachten. De inmenging door buitenlandse kapitalistische mogendheden is immers rechtstreeks verantwoordelijk voor de situatie in Libanon. Dit geldt voor de regionale imperialistische krachten, zoals Israël, Iran en Saoedi-Arabië, die Libanon al jarenlang gebruiken als een arena voor hun politieke confrontaties. Het geldt ook voor de westerse imperialistische machten, zoals Frankrijk, die de natuurlijke grondstoffen van het land plunderen. Zo sloot de Franse multinational Total een lucratieve deal ter waarde van meer dan 200 miljard dollar over een periode van 20 jaar. Dit zal de ongelijkheden tussen Libanon en Frankrijk, maar ook tussen de Libanese kapitalisten en de massa’s werkenden en armen in het land verder verdiepen.

Er wordt momenteel ook gesproken over financiële steun door het IMF. De ervaring leert ons dat dergelijke steun nooit zonder voorwaarden van nieuwe besparingen komen.

Strijdcomités

In de straten van Beiroet is er een enorme solidariteit. Op sommige plaatsen zijn zelfs hulpcomités opgezet om de opruim, verdeling van voedsel en onderdak te organiseren. Deze comités zijn nuttig om ervoor te zorgen dat de humanitaire hulp democratisch wordt beheerd en niet verdwijnt in de zakken van de elite en corrupte topambtenaren. Het is ook belangrijk om deze comités uit te bouwen tot het hoofdkwartier van de strijd voor de sociale eisen die nodig zijn om de ellende en de onzekerheid van de bevolking aan te pakken. Er is geen tekort aan behoeften: voedsel en huisvesting voor de armen en daklozen, investeringen in gezondheidszorg en openbare diensten, opbouw van de infrastructuur van het land …

Om dit mogelijk te maken, moet het fortuin van de Libanese kapitalistische klasse in beslag worden genomen. De hefbomen van de economie moeten uit de greep van deze parasiterende elite gehaald worden om ze onder de democratische controle en beheer van de werkenden en onderdrukten te plaatsen. Elke stap in deze richting, die van het democratisch socialisme, zal tot ver buiten de grenzen van het land vurig worden gesteund. De hele regio snakt naar het einde van de dictatuur van de markt.

De gigantische explosie die het hart van Beiroet vorige week op zijn kop zette, heeft niet alleen belangrijke delen van de stad verwoest. Het heeft ook een woedende reactie ontketend van het Libanese volk tegen de onbekwame en corrupte heersende klasse. Tienduizenden kwamen op straat en gingen zelfs over tot de bezetting van ministeriële gebouwen.

Dossier door Serge Jordan

“Vroeger waren de Libanezen boos omdat ze geen geld en geen elektriciteit hadden. Nu hebben ze geen ramen en velen hebben geen huizen. Als er geen brood is, wordt het volk gedwongen tot geweld. Geen elektriciteit, geen huis, geen brood? Dat is een revolutie.” (Abu Fadi, voormalig legerofficier in ‘Business Insider’).

Het opduiken van slogans als “ontslag of ophanging” en van replica van een galg, zegt veel over de stemming in Libanon. De woede van de gewone bevolking is zo groot dat er nauwelijks een minister of topambtenaar het aandurfde om na de explosie nog op straat te verschijnen. Toen de miljardair en ex-premier Saad Hariri dit wel deed, werd zijn konvooi bekogeld door woedende betogers.

Premier Hassan Diab werd al snel de kapitein van een zinkend schip, dat iedereen zo snel mogelijk probeerde te verlaten. Onder onhoudbare druk bood hij uiteindelijk op 10 augustus, een week na de explosie, het ontslag van zijn regering aan. Hij bracht het zielige schouwspel van een kritiek op de corruptie en de criminele rol van de politieke elite waar hij zelf onderdeel van is. In zijn periode als premier zag Diab toe op een verdere economische ineenstorting van Libanon. De verwoestende explosie van vorige week bezegelde het lot van deze regering en gaf een nieuwe impuls aan de revolutionaire beweging die afgelopen oktober uitbrak.

Niet zomaar een ongeval

De verwoestingen in Beiroet als gevolg van de explosie –  één van de ergste niet-nucleaire explosies ooit – zijn onbeschrijflijk. Meer dan 200 mensen kwamen om het leven met nog steeds tientallen vermisten. Het leven van honderdduizenden mensen is op zijn kop gezet. Maar liefst 12% van de inwoners van de stad, waaronder 80.000 kinderen, werden op slag dakloos. De haven die een strategisch punt is voor de invoer naar Libanon, maar ook naar Syrië en Jordanië, is tot puin herleid. Ondertussen zwelt het aantal besmettingen en doden als gevolg van Covid-19 aan, waarbij de explosie een deel van de reeds ontoereikende ziekenhuisinfrastructuur heeft verwoest en de schaarste van medische apparatuur vergroot.

Het belangrijkste ingrediënt van deze ramp staat buiten kijf: de onveilige en totaal onverantwoorde opslag van 2750 ton ammoniumnitraat in een havenmagazijn gedurende bijna zeven jaar. De president van het land, Michel Aoun, suggereerde dat buitenlandse inmenging door middel van “een raket of een bom” de ontsteker had kunnen zijn. Libanon heeft een beladen geschiedenis van imperialistische bemoeienis en werd meermaals het slachtoffer van vernietiging en bombardementen. De aanvallen kwamen vooral van het Israëlische regime, dat regelmatig dreigde om het land naar het stenen tijdperk terug te sturen. Er is echter weinig bewijs voor deze verklaring, het lijkt meer op een poging om de schuld van de nalatigheid van de corrupte heersende klasse te verdoezelen. Het kantoor van Diab, zo is nu duidelijk, werd minstens twee weken voor de ontploffing op de hoogte gebracht van de aanwezigheid van dit explosieve materiaal in een opslagplaats die grenst aan woonwijken van de hoofdstad en aan de belangrijkste graansilo’s van het land. Er werd echter niets gedaan.

De overheid is een onderzoek gestart, zogezegd om de exacte omstandigheden van de ramp vast te stellen. Het probleem is natuurlijk dat er geen bevredigend resultaat te verwachten valt als de misdadigers hun eigen misdaden onderzoeken. In dat geval komt er hoogstens een vervolging van enkele ‘kleine garnalen’ in de hoop dat dit de woede van de bevolking kan afkoelen. Maar zo’n onderzoek zal onvermijdelijk stoppen voor het aan de deuren van de macht komt. Alleen een onderzoek dat onafhankelijk is van een volstrekt onbetrouwbaar politiek en gerechtelijk establishment, en van externe machten die gedurende jaren steun hebben verleend aan verschillende fracties van dat establishment, kan een volledig licht werpen op de hoogste niveaus van verantwoordelijkheid en gerechtigheid. Bij een dergelijk onderzoek zouden gekozen vertegenwoordigers van de haven- en douanediensten en vertegenwoordigers van de families van de slachtoffers moeten worden betrokken. Maar uiteindelijk zou het moeten worden bijgestaan door de hefboom van massale strijd om de echte boosdoener ter verantwoording te kunnen roepen: het kapitalistische systeem en zijn vertegenwoordigers.

Een systeem dat rot is tot op het bot

Deze vermijdbare explosie is het hoogtepunt van een decennialang proces van verval en toenemend wanbeheer in een land dat gebukt gaat onder neoliberale plundering door een corrupte kliek van politici en voormalige krijgsheren, bankiers en zakenlieden.

De journalist Karim Trablousi stelde in ‘The New Arab’: “Om de week is er wel een schandaal in Libanon, met door de overheid gesteunde financiële fraude, gebrek aan brandstof voor elektriciteitscentrales, bedorven vlees dat op de markt mag worden verkocht, hoge prijzen, wanbeheer van afval, vervuiling van water, verkeersonveiligheid en recent nog een gebrek aan aanpak van de Covid-19 crisis. Bij al deze zaken zijn er actoren die met de politiek verbonden zijn, actoren die bekend zijn bij alle Libanezen. Maar deze explosie is de moeder van alle schandalen.”

Deze catastrofe heeft overal de vingerafdrukken van het kapitalisme aan zich kleven. Het verhaal van hoe de gevaarlijke chemische stof in de haven van Beiroet terechtkwam, is op zich al veelzeggend. De goederen werden vervoerd op een Russisch schip dat onder Moldavische vlag naar Beiroet voer, waarbij gebruik werd gemaakt van de “goedkope vlag”-praktijk die scheepseigenaren in staat stelt hun winst te maximaliseren door veiligheidsvoorschriften te omzeilen en te besparen op belastingen, verzekeringen en lonen. Het is hetzelfde winstbejag dat nu de prijs van glas in Libanon opdrijft, aangezien een handvol kapitalisten schaamteloos geld verdienen aan de verwoestingen van de eigendommen van de mensen.

De val van Diab’s regering is niet genoeg…

De regering van Hassan Diab is de tweede in minder dan een jaar die is neergehaald door massaal protest. De ontstellende staat van dienst zou de illusie moeten doorprikken dat een “technocratische regering” – een eis die vorig jaar in de straten van Libanon enige steun kende – de problemen van het land kan oplossen en de hoop van de bevolking op verandering kan inlossen. Achter de zogenaamde onafhankelijke deskundigen zaten marionetten van de gevestigde partijen, met name de sjiitische groep Hezbollah en zijn bondgenoten, die het grootste blok in het parlement vormen. De minister van economie was toevallig de uitvoerend algemeen directeur van een van de grootste banken van het land! De geveinsde “onafhankelijkheid” van deze ministers was alleen bedoeld om de revolutionaire beweging af te leiden en te kalmeren.

Hassan Diab blijft nu als premier van lopende zaken aan de macht tot er een nieuwe regering gevormd wordt. De onderhandelingen over die regeringsvorming zullen gedomineerd worden door de partijen die door de revolutionaire strijd van afgelopen oktober werden omvergeworpen, waaronder de Soennitische ‘Toekomstbeweging’ van Saad Hariri en zijn bondgenoten. Maar zoals de populaire slogan die in heel Libanon weerklinkt het zegt: “Ze moeten allemaal weg.” De werkenden en jongeren zijn vorig jaar in opstand gekomen tegen de hele verrotte heersende klasse en haar sektarische regime. Ze zullen geen genoegen nemen met een gerecycleerde versie van de oude politieke gezichten die het falende beleid gewoon willen doorzetten. De recente ramp zal dit sentiment ongetwijfeld verdiepen.

De Franse president Emmanuel Macron begreep al snel de politieke implicaties van deze situatie, en haastte zich om als eerste internationale leider een bezoek te brengen aan Beiroet. Na waarschijnlijk de lessen te hebben getrokken van de vernederende ervaring van ex-president Nicolas Sarkozy ten tijde van de ‘Arabische Lente’ – toen de nauwe banden van het Franse imperialisme met de regimes van Ben Ali en Kadhafi het in een slecht daglicht plaatsten – wilde Macron geen goede gelegenheid voor een publiciteitsstunt voorbij laten gaan. Hij trok met camera’s in zijn kielzog de straten op om zich te laten zien als iemand die aan de kant van het volk staat en de corruptie aanklaagt. Tegelijk wil Macron de beloofde hulp aan Libanon gebruiken als chantagemiddel om ‘hervormingen’ af te dwingen die het Franse kapitaal ten goede komen.

Frankrijk staat niet alleen bij deze manoeuvres. Libanon is altijd een kruispunt geweest van imperialistische en regionale machtsbelangen. Deze krachten van buitenaf hebben de machtsstrijd tussen concurrerende sektarische fracties aangewakkerd om hun eigen agenda te bevorderen in Libanon en het Midden-Oosten in het algemeen. Aangezien het Iraanse regime worstelt met zijn eigen enorme economische crisis, is het niet in de positie om aanzienlijke financiële steun te verlenen voor de wederopbouw van Libanon en om zo zijn invloed te doen gelden, zoals het dit bijvoorbeeld deed na de Israëlische oorlog tegen Hezbollah in 2006. De westerse imperialistische staten en de Soennitische Golfstaten hebben allemaal hun eigen agenda: ze hopen dat de woede in de straten van Beiroet in hun voordeel kan gebruikt worden door de steun voor Hezbollah en Iran te ondermijnen. “Sommigen van ons hopen dat we eindelijk kunnen profiteren van de situatie om de politieke elites daar wakker te schudden,” zei een Amerikaanse vertegenwoordiger aan de Wall Street Journal. In lijn met deze strategie bereidt de Amerikaanse regering zich voor om een nieuwe sanctieronde op te leggen aan Libanese politici en zakenlieden die banden hebben met Hezbollah.

Terwijl de protesterende massa’s in Libanon terecht Hezbollah ontmaskeren als een kracht die aan de kant van de corrupte elite staat, hebben ze ook niets te winnen bij de sinistere imperialistische berekeningen. Tenzij de revolutionaire beweging haar eigen onafhankelijke politieke uitdrukking opbouwt en de drievoudige plaag van kapitalistische uitbuiting, imperialistische inmenging en religieus sektarisme op gelijke wijze verwerpt, is het gevaar reëel dat de legitieme strijd van de werkenden, werkloze jongeren en de middenklasse van Libanon wordt misbruikt voor de machtsspelletjes van degenen die aan de top staan. Om te voorkomen dat het huidige politieke vacuüm wordt opgevuld door de uitkomst van een hernieuwde fractiestrijd tussen corrupte sektarische klieken en hun buitenlandse geldschieters, of door een nieuw kabinet van “deskundigen” die zijn geselecteerd voor hun volgzaamheid ten aanzien van het status-quo, zal de massabeweging zich moeten organiseren rond haar eigen politieke alternatief en de middelen opbouwen om dit alternatief op te leggen.

Bouwen aan een gezamenlijke strijd voor een socialistisch en democratisch Libanon

Een van de bepalende kenmerken van de ‘Oktoberrevolutie’ was het vermogen om de sektarische verdeeldheid te doorbreken en mensen van alle achtergronden in actie te brengen tegen alle sektarische vleugels van de heersende klasse – en tegen het sektarisme zelf. Dit laatste is echter een integraal onderdeel van het DNA van elke grote gevestigde politieke partij in Libanon, evenals van de oude gereedschapskist van het imperialisme om zijn zin te krijgen in de regio. Zowel om het klassenverzet te doorbreken als om de basis te leggen voor een uitgebreid systeem van patronage, heeft het sektarische machtsdelingssysteem decennialang een belangrijke rol gespeeld bij de plundering van de rijkdommen van het land door de kapitalistische elite. Dit betekent dat de strijd tegen het sektarisme en tegen het kapitalisme organisch met elkaar verbonden is of zal mislukken.

Hoog op de lijst van prioriteiten van deze strijd zou het opzetten van een niet-sektarische arbeidersklasse partij moeten staan, en de wederopbouw van een werkelijk militante vakbondsbeweging, onafhankelijk van alle sektarische pro-kapitalistische partijen. De officiële Algemene Confederatie van Libanese Arbeiders (de belangrijkste vakbondsconfederatie) heeft een proces van uitholling en ontaarding gezien door jaren van corruptie en infiltratie door sektarische stromannen, wat haar opvallende afwezigheid sinds het begin van de revolutionaire beweging vorig jaar verklaart.

De Libanese werkende bevolking en de armen hebben op de harde manier geleerd dat ze alleen op hun eigen initiatieven en kracht kunnen vertrouwen als ze iets gedaan willen krijgen. De ontploffing van vorige week in Beiroet heeft deze bittere waarheid nog eens onderstreept. In tegenstelling tot de hebzucht en de hardvochtige onbekwaamheid van de kapitalistische elite, waren de straten van de hoofdstad getuige van taferelen van spontane arbeiderssolidariteit en onbaatzuchtige opofferingen van buurtbewoners en vrijwilligers die de boel in handen nemen om het puin op te ruimen, hulp te organiseren voor mensen in nood. Ondertussen blijft de staat afwezig en zijn de functies van de staat beperkt tot hun eenvoudigste uitdrukking: het gebruik van grof geweld tegen de onderdrukten om de belangen van de heersende klasse te beschermen. Vandaar dat met traangas en rubberen kogels op de betogers werd geantwoord, of de bijna unanieme stemming in het parlement (met slechts één tegenstem) voor een ingrijpende noodtoestand die het leger meer repressieve bevoegdheden geeft. Deze antidemocratische stap toont aan dat de Libanese heersende klasse zich voorbereidt op de mogelijkheid van ernstigere revolutionaire uitbarstingen en het bevestigt het belang van een meer georganiseerde uitdrukking van de wijdverbreide woede in de samenleving. Dat is van vitaal belang en dringend noodzakelijk is om echte veranderingen te bewerkstelligen.

Op korte termijn zouden democratisch georganiseerde hulpcomités toezicht kunnen houden op de verdeling van de hulp in de wijken en ervoor kunnen zorgen dat de broodnodige materiële hulp niet wordt verduisterd door corrupte ambtenaren. Maar liefdadigheid en solidariteit onder de gewone Libanezen blijft beperkt als de economische middelen en de hefbomen van de staatsmacht in handen blijven van een handjevol parasieten die het hele land in handen hebben. Daarom is het net zo belangrijk om in alle sectoren, op alle werkplekken en in de lokale gemeenschappen actiecomités op te bouwen om een massale politieke strijd te structureren en voor te bereiden die erop gericht is de macht te onttrekken aan het kapitalisme, het systeem dat deze kleine minderheid in staat heeft gesteld om kolossale fortuinen te vergaren en tegelijkertijd honger, armoede, ziekte, vernietiging en onderdrukking te zaaien onder de rest van de bevolking.

De enorme staatsschuld, waarop de banksector in de loop der jaren enorme winsten heeft gemaakt, moet volledig worden afgewezen, samen met alle besparingsmaatregelen en het asociale beleid dat gerechtvaardigd wordt door de noodzaak om de overheidsschuld terug te betalen. Er moeten prijscontroles komen op voedsel, medische benodigdheden, bouwmateriaal en andere producten met een fundamentele noodzaak. Alle banken en financiële instellingen moeten in publieke handen worden gebracht – en hun boeken moeten openbaar worden gemaakt. De rijkdom van de miljonairs en miljardairs van Libanon, opgebouwd door corruptie, speculatie en financiële oplichterij, moet in beslag worden genomen en de economie moet democratisch worden gepland om in de behoeften van de meerderheid te voorzien: de armen en daklozen voeden en huisvesten, investeren in gezondheidszorg en openbare diensten, de ineenstortende infrastructuur van het land van boven naar beneden weer opbouwen … Als de revolutionaire arbeiders en jongeren van Libanon zich zouden wapenen met een dergelijk programma van socialistische eisen, zou hun strijd het potentieel hebben om snel een grote steun te verwerven en miljoenen mensen in de hele regio te inspireren om dit voorbeeld te volgen.

Artikel door Yasha Marmer, Socialistische Strijdbeweging (ISA in Israël-Palestina)

“Beiroet zoals we kenden is weg en de mensen zullen niet in staat zijn om hun leven weer op te bouwen,” zei Amy, een van de bewoners van de stad aan persagentschap AP terwijl ze hielp om gebroken glas te ruimen op straat. Het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen tot 145 en er zijn nog heel wat vermisten onder het puin. Meer dan 5000 inwoners raakten gewond bij de explosie en de huizen van ongeveer 300.000 mensen zijn beschadigd of vernield.

De gouverneur van Beiroet, Marwan Abboud, zei in een interview met Sky News dat de ramp hem deed denken aan Hiroshima en dat hij nog nooit zo’n ernstige en wijdverbreide verwoesting had gezien. Hij voegde eraan toe dat de helft van Beiroet door de explosie werd geraakt. Volgens verschillende schattingen was de explosie het equivalent van tussen de 800 ton en 1 kiloton explosief. Ter vergelijking: de explosie in de haven van Tianjin in China in 2015 kwam overeen met 0,02 kiloton. De kracht van de atoomexplosie in Hiroshima 75 jaar geleden was 15 kiloton. Dit geeft een indicatie van de omvang van de ramp.

Niet alle details van de ramp zijn al duidelijk, maar de Libanese autoriteiten schatten dat de omvang van de explosie te wijten is aan de grote hoeveelheid ammoniumnitraat die sinds 2014 in de haven van Beiroet was opgeslagen nadat het in beslag was genomen. Nu is gebleken dat slechts een half jaar geleden Libanese functionarissen de locatie waar 2750 ton ammoniumnitraat was opgeslagen hebben gecontroleerd en waarschuwden dat het “heel Beiroet zou kunnen opblazen.”

Woede in Libanon

Het is niet verwonderlijk dat de schok en het verdriet in Libanon zich nu vertalen in woede tegen de nalatigheid en de politieke elite die er verantwoordelijk voor is. Er hebben al verschillende protesten plaatsgevonden op straat en voor het Libanese parlement in Beiroet, waar veiligheidstroepen traangas hebben afgevuurd op demonstranten. Woensdag hebben betogers in Zuid-Beiroet het konvooi van ex-president Saad Hariri, die eind oktober 2019 is afgetreden vanwege de massale opstand in Libanon, geconfronteerd.

Die massabeweging van arbeiders en jongeren brak uit tegen het corrupte politieke en economische systeem in het land, onder meer door de criminele nalatigheid rond infrastructuur, milieu en volksgezondheid. De opslag van zeer gevaarlijk materiaal in het hart van een dichtbevolkte stad ligt in het verlengde van een hele reeks scherpe sociale en milieucrises die Libanon de afgelopen jaren hebben getroffen, waaronder lange perioden waarin het afval niet werd opgehaald in Beiroet en problemen met de water- en elektriciteitsvoorziening.

Ook de Israëlische regeringen hebben in de loop der jaren ‘hun steentje bijgedragen’ aan de verschrikkingen van het leven in Libanon, een land dat is getroffen door armoede, crises en oorlogen. Beiroet is nooit volledig hersteld van de massamoorden – waaronder het bloedbad van Sabra en Shatila – de vernietiging en afbraak van de infrastructuur tijdens de invasie van het Israëlische leger in de jaren 1980 en de bombardementen en beschietingen van de oorlog met Israël in 2006.

In 2006 werden ongeveer 1.400 Libanese inwoners gedood tijdens de oorlog. Volgens UNICEF waren 30% van die slachtoffers jonger dan 13 jaar. Het wijdverbreide gebruik van witte fosfor en clusterbommen, wapens gericht op zoveel mogelijk vernieling, heeft langdurig schade aangericht. Velen zijn gedood door granaten die blijven ontploffen, zelfs in de jaren na de oorlog.

Netanyahu’s hypocrisie

In de eerste uren na de explosie in de haven van Beiroet waren Israëlische functionarissen vooral bezig met het ontkennen van elke betrokkenheid. Dat was nodig omdat het regime van Netanyahu Libanon blijft bedreigen met militaire aanvallen. De Israëlische luchtmacht heeft het Libanese luchtruim vele malen geschonden op weg naar haar beruchte bombardementen op Syrië.

In de afgelopen weken is de confrontatie tussen Israël en Hezbollah opnieuw geëscaleerd. Netanyahu en minister van Defensie Gantz dreigden de infrastructuur van Libanon te vernietigen als Hezbollah zich zou durven te wreken op de moord door Israël op een van zijn commandanten in Syrië vorige maand.

Dit is de context van het ‘aanbod’ van Netanyahu om humanitaire hulp te verlenen aan Libanon. Het motief daarvoor is public relations: Netanyahu’s regime wil de staat van dienst van het Israëlische regime in Libanon en tegen de Palestijnen vertroebelen. Bezalel Smotrich, het uiterst rechtse racistische lid van de Israëlische Knesset van de Yemina-partij, beschrijft de logica van het Israëlische regime goed, hoewel hij niet in de regering zit: “Als we hier politiek voordeel uit kunnen halen en we punten scoren op de internationale arena, dan is dat toch in ons belang – dan is dat prima. Maar moreel gezien zijn we niet verplicht om hulp te bieden aan een duidelijke vijandelijke staat.”

Het is niet verwonderlijk dat het aanbod van hulp door Netanyahu cynische reacties uitlokt en op sociale media wordt afgewezen door zo goed als alle Libanezen. Sommigen van hen zijn tweede of derde generatie Palestijnse vluchtelingen die tijdens de oorlog van 1948 en de Nakba-catastrofe zijn gedeporteerd of gevlucht.

Libanese vlag in Tel Aviv

Terwijl ze Netanyahu’s aanbod tot hulp steunen, hebben Smotrich en heel wat andere rechtse politici, zowel van de regering als van de kapitalistische oppositie, zich fel uitgesproken tegen de beslissing van de burgemeester van Tel Aviv om aan het stadhuis een Libanese vlag op te hangen. De zoon van Netanyahu twitterde dat “Libanon officieel een vijandelijke staat is. Het is een misdrijf om de vlag van de vijand te hijsen.” Hij riep op om geen gemeentebelasting meer te betalen in Tel Aviv.

De beslissing van burgemeester Ron Huldai is natuurlijk hypocriet: hij is een voormalige commandant van de Israëlische luchtmacht die zeker geen sympathie zou betuigen met de inwoners van Libanon of Gaza als die gebombardeerd worden door het Israëlische regime. Bovendien heeft zijn gemeentelijk beleid geleid tot gentrificatie en discriminatie van de Arabische-Palestijnen met een Israëlisch staatsburgerschap in Jaffa en van asielzoekers. Maar die rechtse elementen die hem aanvallen vrezen zelfs zo’n solidariteit. Ze zijn bezorgd dat een deel van de Israëlische samenleving weigert om de Libanezen als “vijanden” te zien.

Tegen de achtergrond van de groeiende politieke polarisatie in de Israëlische samenleving is de enorme Libanese vlag in het hart van Tel Aviv een ander symbool van protest tegen de rechtse regering geworden. Veel Israëliërs deelden het op de sociale media om hun solidariteit te betuigen, ondanks de nationalistische ophitsing tegen de Libanese massa. Dit is vooral van belang nu er sprake is van een groeiende maatschappelijke onvrede en betogingen tegen het bewind van Netanyahu.

Solidariteit van de gezondheidswerkers

Tegelijkertijd bieden een groot aantal grote openbare ziekenhuizen in Israël, ondanks de coronapandemie en het ernstige tekort aan middelen als gevolg van het besparingsbeleid van Netanyahu, medische hulp aan de Libanezen die door de explosie gewond zijn geraakt. Volgens de Israëlische media gaat een delegatie van artsen de komende dagen naar Cyprus om de behandeling van de gewonden uit Libanon te ondersteunen.

Medisch personeel in Israël, zowel Joods als Arabisch, en hun beroepsorganisaties en vakbonden hebben sinds het begin van de pandemie vaak kritiek geuit op het beleid van de regering en hebben zelfs protest- en stakingsacties ondernomen voor meer personeel, loon en uitrusting.

Deze organisaties hoeven niet te wachten tot de regering-Netanyahu en het ministerie van Defensie hen toestemming geven om de internationale hulpinspanningen te coördineren met hun collega’s en de arbeidersorganisaties in Cyprus en in andere landen.

Dit soort inspanningen zal niet alleen humanitair zijn. Het is een belangrijke politieke verklaring van klassensolidariteit tegenover het nationalistische cynisme en de hypocrisie van Netanyahu’s bewind. De betogingen in Israël tegen het vreselijke asociale beleid van Netanyahu moeten ook een principieel standpunt innemen in solidariteit met de protesten van de arbeiders en de armen in Libanon, in de bezette Palestijnse gebieden en in de rest van de regio, en voor een alternatief van socialistische maatschappijverandering en vrede.

Reacties door Yassine Laabadi (Tayaar al’Amael al’Qaaedi, onze Tunesische zusterorganisatie) en de Socialistische Strijdbeweging (onze zusterorganisatie in Israël/Palestina).

Reactie door Yassine Laabadi van Tayaar al’Amael al’Qaaedi (ISA in Tunesië)

De enorme explosie in de Libanese hoofdstad Beiroet, in het hart van de haven, heeft veel mensen geschokt. Het resulteerde in een groot aantal slachtoffers. Op sociale media was er heel veel solidariteit vanuit de hele wereld, zeker nadat foto’s en cijfers bekend raakten over de omvang van de verwoesting, de honderden slachtoffers, de duizenden gewonden en de immense materiële schade. Heel wat huizen, handelszaken en kantoren werden hard geraakt. Meer dan 300.000 mensen werden dakloos door deze explosie.

Hoewel de precieze redenen voor de explosie nog steeds onduidelijk zijn, is het feit dat bijna 3.000 ton dodelijk ammoniumnitraat zes jaar lang onveilig is opgeslagen in een havenhangaar in de nabijheid van een drukke stad, ondanks de immense gevaren die het voor de bevolking van Beiroet met zich meebracht, symptomatisch voor hoe rot, corrupt en disfunctioneel de Libanese staat is geworden. Het toont ook aan hoe noodzakelijk en legitiem de revolutionaire strijd is die de jongeren en arbeiders van het land in oktober vorig jaar zijn begonnen.

De gebeurtenissen rond deze tragische explosie vinden inderdaad plaats in uitzonderlijke omstandigheden, aangezien Libanon sinds oktober vorig jaar een massale sociale beweging kent. Deze beweging eist dat er een einde komt aan het heersende systeem dat corruptie en sektarisme heeft gevoed, de armoede en de schuldenlast heeft vergroot en een handvol politieke dieven en bankiers heeft verrijkt terwijl het land failliet ging.

Enkele maanden geleden heeft de Libanese regering verklaard niet in staat te zijn haar schulden te betalen en is ze begonnen met een nieuwe besparingsronde. De Libanese heersende elite heeft geprobeerd de vastberadenheid van het Libanese volk te breken door middel van repressie en het aanwakkeren van meer sektarische strijd. Dit komt bovenop de grote verspreiding van het Coronavirus, dat op zijn beurt de economische crisis van het land dramatisch heeft verergerd.

Het is een dringende noodzaak om naast het Libanese volk te staan in deze nieuwe beproeving en onze internationale steun en solidariteit te betuigen. De haven van Beiroet, die goed is voor 70% van de handel van het land, is volledig verwoest. Dit geldt ook voor de graansilo’s, wat de mogelijkheid van een ernstige voedselcrisis op de agenda zet. De tekorten en de hoge prijzen van essentiële geneesmiddelen, levensmiddelen en andere levensnoodzakelijke producten, evenals de regelmatige stroom- en watertekorten waren al vóór deze tragedie ernstige problemen voor de armen, de werkenden en, in toenemende mate, de mensen uit de middenklasse van Libanon. Ze zullen er onvergelijkbaar veel slechter aan toe zijn.

Verschillende ziekenhuizen werden verwoest door de explosie en andere werden afgesloten, evenals grote delen van de stad, waardoor ze gedwongen waren om gewonden op straat en met rudimentaire middelen te behandelen. Veel van de gewonden in reanimatie-eenheden stierven als gevolg van de onderbreking van de elektriciteit. Veel dringende operaties worden nu op straat uitgevoerd met elektrische generatoren.

Tayaar al’Amael al’Qaaedi (Tunesische afdeling van de ISA) betuigt zijn solidariteit met het Libanese volk in deze benarde situatie en zijn onvoorwaardelijke steun voor de revolutionaire strijd.

Wij zeggen

• Wij steunen de oproepen van de bevolking, zowel in Tunesië als wereldwijd, om te eisen dat er een alomvattend, transparant en onafhankelijk onderzoek wordt ingesteld om de exacte omstandigheden van de explosie en de werkelijke oorzaken van deze tragedie vast te stellen, en om alle betrokkenen ter verantwoording te roepen.
• Wij vragen dat alle hulp wordt georganiseerd, gecontroleerd en verdeeld door het Libanese volk zelf, bijvoorbeeld door solidariteitscomités op te richten in alle getroffen wijken, om ervoor te zorgen dat de voorraden terechtkomen bij degenen die ze nodig hebben, in plaats van te worden gestuurd om de zakken van corrupte politici, bureaucraten en zakenlieden te vullen.
• Wij roepen op tot brede internationale solidariteit met de voortdurende strijd van de Libanese massa’s en tot volledige afwijzing van de schulden van Libanon.
• Wij eisen dat de banken en bouwbedrijven onmiddellijk onder publieke eigendom en democratische controle worden geplaatst om te voorkomen dat er tijdens het wederopbouwproces winst wordt gemaakt op de rug van de slachtoffers.
• Wij steunen de opbouw van politieke instrumenten van arbeiders en jongeren in Libanon, net als in de rest van de wereld, om te strijden voor een socialistisch alternatief als het noodzakelijke antwoord op een wereld van oorlogen, uitbuiting, verwoesting en epidemieën.

Solidariteit met de Libanese massa’s

Verklaring van de Socialistische Strijdbeweging (ISA in Israël/Palestina)

Solidariteit met de honderden gezinnen die dierbaren hebben verloren in de enorme explosie die plaatsvond, met de duizenden gewonden en met ongeveer een kwart miljoen inwoners waarvan de huizen door de explosie zijn beschadigd of vernield.

De kracht van de explosie in de haven van Beiroet komt overeen met een aardbeving van 3,5 op de schaal van Richter, maar het is geen natuurramp die niet voorkomen kon worden. De details zijn nog niet opgehelderd, maar de Libanese autoriteiten schatten dat de intensiteit van de explosie verband houdt met een grote hoeveelheid ammoniumnitraat, die gedurende enkele jaren in de haven van Beiroet is opgeslagen.

Sinds september 2019 zijn jonge werkenden in Libanon massaal gaan protesteren tegen het corrupte politiek-economische systeem in het land, onder meer tegen de criminele verwaarlozing van de infrastructuur, het milieu en de volksgezondheid. Het opslaan van bijzonder gevaarlijke materialen in het hart van een dichtbevolkte stad ligt in de lijn van de ernstige sociale en ecologische crisissen die Libanon de laatste jaren troffen. Zo waren er lange periodes dat het afval in Beiroet niet werd opgehaald. Er zijn de stroomonderbrekingen en tal van andere problemen.

Ook de Israëlische regeringen hebben in de loop der jaren ‘hun steentje bijgedragen’ met bombardementen en beschietingen op Libanese bodem. Zo veroorzaakte de beschieting van een elektriciteitscentrale aan de rand van Beiroet tijdens de oorlog in 2006 het grootste olielek in de geschiedenis van het Middellandse Zeegebied – een ecologische ramp waarvan de gevolgen tot op de dag van vandaag in Libanon voelbaar zijn.

Tegelijkertijd herinnert de ramp in Beiroet opnieuw aan de gevaarlijke chemicaliën die in de baai van Haifa zijn opgeslagen, wat illustreert hoe gevaarlijk het beleid van het Netanyahu-regime en de Israëlische autoriteiten is.

Het regime van Netanyahu, dat doorgaat met zijn avonturistische beleid van militaire aanvallen in Syrië, vaak uitgevoerd vanuit het Libanese luchtruim, heeft op hypocriete wijze humanitaire hulp geboden. Het motief voor deze stap is niet ernstig. Het doel is om deze vreselijke ramp aan te grijpen om voet aan de grond te krijgen in de geopolitieke strijd op Libanese bodem.

Nee tegen de hypocrisie van het Netanyahu-regime! Ja aan de solidariteit van de arbeidersorganisaties in Israël met de massa’s in Libanon. De werkenden moeten hun solidariteit onafhankelijk van het Netanyahu-regime organiseren in nauwe samenwerking met arbeidersorganisaties uit de rest van de wereld.

De lockdowns in een groot deel van de wereld maakten een einde aan de golf van massale straatprotesten in landen als Irak, Algerije, Chili, Frankrijk en Hongkong in 2019. Libanon lijkt het eerste land te zijn waar het protest opnieuw op straat komt.

Door Christian (Leuven)

De lockdown van Libanon midden maart maakte een einde aan de golf van protest sinds 17 oktober 2019. Dat protest was aanvankelijk gericht tegen een reeks nieuwe belastingen die onderdeel waren van een ongekend besparingsprogramma. Maar het groeide al snel uit tot een veel algemener protest tegen de gevolgen van jaren van neoliberaal beleid. Op het hoogtepunt betoogden bijna twee miljoen mensen, zowat een derde van de bevolking. Het massaprotest oversteeg sectaire verdeeldheid.

Naarmate het protest vorderde, werden de eisen van de betogers radicaler. Zo werd het aftreden van de regering geëist en het einde van het sectaire politieke stelsel in het land. De premier moest aftreden. De sociale eisen omvatten een progressief belastingsysteem, sociale zekerheid en massale investeringen in de water- en elektriciteitsnetwerken. Jongeren, waaronder veel vrouwen, speelden een cruciale rol in het behoud van de dynamiek van de protesten. De beweging werd echter ondermijnd door het gebrek aan democratische structuren en leiderschap, mee veroorzaakt door de afwezigheid van onafhankelijke arbeidersorganisaties.

De economische context

Libanon is sterk afhankelijk van import. Tachtig procent van het voedselaanbod en bijna negentig procent van de consumptiegoederen worden in het buitenland gekocht. Het economische model van het land is eerder gebaseerd op consumptie dan op productie. In 2017 was de dienstensector goed voor vier vijfde van het BBP. Het geld dat Libanezen die in het buitenland werken naar huis opsturen, is van cruciaal belang voor de economie en is goed voor 12,7% van het BBP, het achttiende hoogste cijfer ter wereld. Aangezien de meeste geldovermakingen van migranten afkomstig zijn uit de Golfstaten, zijn zij sterk afhankelijk van oliedollars. De dalende olieprijzen leidden eerder tot een stagnatie, de recente ineenstorting van de olieprijzen zal deze bron van inkomsten in Libanon verder doen opdrogen.

Naast het bijzonder corrupte en sectaire politieke systeem van Libanon hebben geopolitieke factoren, zoals de acht jaar durende burgeroorlog in buurland Syrië, een breuk met Saoedi-Arabië in 2017 en de Amerikaanse sancties tegen Iran, de ondergang van de economie van het land nog verergerd. De afgelopen tien jaar kende Libanon een gemiddeld groeipercentage van slechts 0,3%. Dit laatste cijfer moet natuurlijk worden gezien in de context van de trage wereldwijde groei sinds de crisis van 2008-2009.

Economische crisis verscherpt

Al in november 2019 voorspelde de Wereldbank dat het aantal mensen dat in armoede leeft zou stijgen van 30 tot 50% in 2020. In het begin van het jaar bedroeg de werkloosheid volgens de president van Libanon 46%. In totaal verdienden twee derden van de werkenden een laag loon. Dit was voordat de lockdown de situatie nog verder verergerde.

Libanon heeft het hoogste percentage vluchtelingen per hoofd van de bevolking ter wereld, waarbij alleen al de Syrische vluchtelingen een kwart van de 5,9 miljoen inwoners van het land uitmaken. Een ongelooflijke 97% van de vluchtelingen werkt in de informele sector, die goed is voor 55% van de Libanese economie. Dit brengt hen in het grootste gevaar voor het virus en de honger.

Ondanks de beperkingen op het opnemen van geld, viel het totale bedrag op alle bankrekeningen in het land in de eerste twee maanden van dit jaar met 5,7 miljard dollar terug, aldus de premier. Veel van dit geld zal waarschijnlijk het land hebben verlaten. Een veel kleiner deel is door mensen thuis verstopt. Hoewel de regering in maart verdere dollaropnames en overschrijvingen naar het buitenland heeft geblokkeerd, klaagt de premier dat de kapitaalvlucht nog steeds doorgaat. Kleine spaarders hebben praktisch geen toegang meer tot het geld dat ze in dollars hadden, terwijl Lira-bedragen verdampen door de inflatie. De rijken zijn ondertussen nog steeds in staat om hun fortuin naar het buitenland over te maken. Het zijn deze kapitaalcontroles en het gevoel van onrechtvaardigheid dat inherent is aan de situatie die de boosheid op de banken heeft aangewakkerd.

Met een nationale schuldenberg, die momenteel 170% van het BBP bedraagt – een van de hoogste ter wereld, is de Libanese regering op 9 maart in gebreke gebleven op een euro-obligatie van 1,2 miljard dollar. Dit was de allereerste ‘soevereine wanbetaling’ van Libanon. Momenteel voorspelt het IMF dat de economie in 2020 met 12% zal krimpen, na een krimp van 6,5% in 2019. De pandemie en de daarmee gepaard gaande lockdown hebben de al zeer penibele situatie alleen maar verergerd.

De afgelopen maanden heeft de Lira in feite twee derden van zijn waarde verloren. Officieel is hij gekoppeld aan de Amerikaanse dollar tegen een koers van 1.507 tegen één. Op de parallelle valutamarkt wordt de munt nu echter verhandeld tegen een koers van 4.300 tegen één. Dit heeft geleid tot een prijsexplosie in een tijd waarin grote delen van de bevolking, in het bijzonder mensen in de informele of seizoensgebonden sectoren,  van een inkomen zijn beroofd als gevolg van de lockdown.

De lockdown

De regering heeft op 15 maart een landelijke lockdown afgekondigd. Veiligheidstroepen werden in de straten gestuurd om te patrouilleren en er werd een avondklok ingesteld.

Het was verboden om in groepen te verzamelen en niet-essentiële commerciële bedrijven werden gesloten. De belofte van de regering om de armste gezinnen te helpen werd niet nagekomen. Er werden ook geen maatregelen genomen om de huurders te beschermen tegen uitzetting. De enige maatregel die de regering nam, was het verlengen van de vervaldatum voor belastingen en energierekeningen. Het werd aan vrijwilligers overgelaten om met behulp van donaties hulp te verlenen.

Hoewel de officiële tol van Covid-19 relatief laag blijft, met 845 besmette personen en 26 doden op 10 mei, zal de werkelijke verspreiding van het virus waarschijnlijk aanzienlijk hoger zijn door een schaarste aan tests, vooral onder vluchtelingen.

Tekenen van wanhoop doken al vroeg in de lockdown op. Eind maart ging een bericht op sociale media viraal: het was een beeld van een werkloze bouwvakker die aanbood zijn nier te verkopen om te voorkomen dat zijn familie op straat zou belanden. Er zijn ook verschillende pogingen tot zelfverbranding gemeld. In de laatste week van april schatte de regering dat 75% van de bevolking hulp nodig had, waaronder voedselhulp. Onder de vluchtelingen wordt het cijfer geschat op maar liefst 90%. Hoewel de lockdown is versoepeld en sommige winkels op 23 april opnieuw openden, is het bevel om thuis te blijven verlengd tot 10 mei.

Terugkeer van het protest

De eerste heropleving van het protest was er op 21 april. Toen trokken betogers in grote autokonvooien door het land, waarbij de auto’s getooid waren met een Libanese vlag. Een dergelijk protest in Beiroet was gericht op een bijeenkomst van parlementsleden. Deze acties hadden de neiging vrij groot te zijn met af en toe de deelname van hele families, inclusief kinderen. Soms waren deze protesten feestelijk van aard, met inbegrip van zelfgemaakte borden en de nationale vlag.

Deze protesten, die de regels voor sociale afstand respecteerden, waren tamelijk braaf in vergelijking met de protesten die in Tripoli, de op één na grootste stad van Libanon, uitbarstten in de nacht van zondag 26 april. Dit was het eerste protest dat de avondklok echt aanvocht. Voorlopig gaat het om relatief kleine acties, met honderden deelnemers in plaats van duizenden. Dit is begrijpelijk te midden van een pandemie en een lockdown. De mensen die op straat leven zijn degenen die wanhopig en/of geradicaliseerd genoeg zijn om het risico van infectie en staatsrepressie te lopen. De deelnemers waren vooral jonge mannen en vrouwen die met behulp van stenen en molotovcocktails de confrontatie met de veiligheidstroepen aangingen. Deze laatste maakten gebruik van traangas en rubberen kogels, en in sommige gevallen ook van scherpe munitie. Een 26-jarige man is gedood. In sommige gevallen werd de steun van bredere lagen van de bevolking voor de jonge betogers geuit door vanuit de huizen met potten en pannen lawaai te maken.

Honger is een terugkerend thema onder de betogers. Toch blijven ze ook het aftreden van de regering eisen. Naast het corrupte en sectaire politieke systeem worden de banken gezien als verantwoordelijk voor de crisis. Het veelgelezen dagblad “L’Orient le Jour” citeerde een betoger: “Ons protest is niet sectair, het is een klassenstrijd tegen het feit dat het Libanese volk verpletterd wordt door de armoede. Het is gericht tegen het banksysteem dat verantwoordelijk is voor de verslechtering van de economische situatie.” Toen de betogingen zich op de tweede opeenvolgende protestnacht verspreidden naar andere steden werden vijftien Libanese banken het doelwit van brandstichting en vandalisme.

Te midden van dit alles hebben de premier Hassan Diab en het hoofd van de Centrale Bank, die de functie sinds 1993 bekleedt, beschuldigingen geuit over wie verantwoordelijk is voor de economische crisis. In de ogen van brede lagen van de bevolking zijn het ongetwijfeld zowel de regering als de banken die alle geloofwaardigheid hebben verloren. De legerleiding geeft ondertussen “infiltranten” de schuld van het geweld.

Na vier dagen van gewelddadige confrontaties tussen betogers en veiligheidstroepen werd de regering gedwongen een economisch reddingsplan aan te nemen. De regering hoopt een lening van 10 miljard dollar te krijgen van het IMF, naast de vrijmaking van 11 miljard dollar die in 2018 is toegezegd. Dit zal echter niet gebeuren voordat er grote politieke en economische hervormingen en maatregelen tegen corruptie zijn doorgevoerd. Geschat wordt dat Libanon ten minste 80 miljard dollar nodig heeft om uit de benarde situatie te geraken. Dergelijke middelen zullen niet gemakkelijk te vinden zijn, vooral niet tijdens een diepe economische wereldcrisis.

De door het IMF geëiste hervormingen zullen de arbeidersklasse en de onderdrukten natuurlijk niet bevoordelen. Een voorbeeld hiervan is dat de reddingsplannen voorzien in een devaluatie van de Lira naar een koers van 3.500 dollar, wat de reële waarde ervan beter zal weerspiegelen, maar ook de recente prijsstijgingen zal consolideren. Juist deze prijsstijgingen zijn voor een groot deel van de bevolking een kwestie van leven en dood geworden. Het onvermogen van het politieke en economische systeem om de meest elementaire behoeften van de massa’s op korte termijn te verzekeren, is een recept voor de voortzetting en de groei van de protesten.

Een teken van wat komt?

Hoewel het Libanese protest specifiek is, onder meer omdat de economie van Libanon vorig jaar al een ernstige crisis heeft doorgemaakt, zijn de acties momenteel wellicht een voorbode van wat ook elders zal gebeuren. Voor het uitbreken van de pandemie werd er al een ernstige wereldwijde economische crisis verwacht. De ontwikkelingen in Libanon lopen wellicht slechts een beetje vooruit op de algemene trend, en er zijn al honderden betogers op straat verschenen in het naburige Irak.

De pandemie en de maatregelen die zijn genomen om de pandemie in te dammen, leggen in Libanon, net als elders, alle bestaande tegenstrijdigheden bloot. De wereld is uit de crisis van 2008-2009 gekomen met een enorme toename van de schuldenlast. De schulden zullen met de huidige crisis nog verder oplopen. Ook de kwestie van de kapitaalvlucht, een belangrijk ingrediënt van het Libanese drama, wordt in de hele neokoloniale wereld scherp in de verf gezet. Tot nu toe is de kapitaalvlucht uit ‘opkomende economieën’ al vier keer zo groot als in de crisis van 2008-2009. Bovendien is de Libanese staat bij lange na niet de enige die mogelijk failliet zal gaan.

Terwijl de algemene wereldwijde tendens in de volgende periode er één is van deflatie, als gevolg van de daling van de vraag in onder meer sectoren als het toerisme en de dienstensector, kunnen in landen als Libanon, als gevolg van valutadevaluaties, inflatie en zelfs hyperinflatie de ontevredenheid dramatisch aanwakkeren.

Naast Libanon zullen de economieën van landen als Jordanië en Egypte waarschijnlijk ook te lijden hebben onder een daling van geld dat vanuit de Golfstaten wordt teruggestuurd. Het probleem gaat veel verder dan de beschikbaarheid van oliedollars. Aangezien migrerende werknemers doorgaans kwetsbaarder zijn voor het verlies van werkgelegenheid of lonen, zal een daling van dergelijke financiële steun een wereldwijd probleem zijn. De Wereldbank voorspelt een daling van 19,7% in de stortingen naar lage- en middeninkomenslanden in 2020, de scherpste daling in de recente geschiedenis.

Libanon is ook verre van uitzonderlijk als het gaat om de economische kwetsbaarheid van zijn bevolking voor lockdownmaatregelen. De Internationale Arbeidsorganisatie meldde in 2018 dat twee miljard mensen, oftewel 61% van de werkende bevolking wereldwijd, in de informele economie werken. Zelfs in de formele economie zijn jobs vaak onzeker en zijn werkloosheidsuitkeringen verre van gegarandeerd. Het deed de Verenigde Naties waarschuwen dat hongersnood van “bijbelse proporties” ertoe kan leiden dat honderden miljoenen mensen binnenkort in opstand komen tegen het schrikbeeld van de honger.

Politieke taken

Het is dringend noodzakelijk om onafhankelijke organisaties van de arbeidersklasse op te bouwen, waaronder onafhankelijke, strijdbare vakbonden, zodat de arbeidersklasse de leidende rol in de beweging op zich kan nemen. Dit is van cruciaal belang om te voorkomen dat er opnieuw sectaire verdeeldheid onder de massa’s ontstaat.

De arbeidersklasse heeft ook een eigen politieke organisatie nodig, met een revolutionaire socialistische visie. De rampzalige situatie in Libanon toont aan dat hervorming van het huidige systeem geen optie is. Er is zelfs geen ruimte meer voor beperkte sociale vooruitgang.

Werkende mensen en de onderdrukte massa’s moeten zich organiseren op hun werkplek en in hun buurt. Democratisch gekozen comités die op deze basis zijn gevormd, zijn nodig om ervoor te zorgen dat de basisbehoeften van de mensen, zoals voedsel en gezondheid, worden vervuld en om de prijzen te beheersen.

All middelen en het werk moeten daartoe worden georganiseerd.

De coördinatie van deze comités zou de basis kunnen vormen voor een revolutionaire grondwetgevende vergadering die het huidige sectaire en corrupte politieke systeem moet vervangen en de banken, natuurlijke grondstoffen en productiemiddelen overneemt als onderdeel van een democratisch geleide planeconomie, een socialistische economie, zodat in de behoeften van de gewone mensen wordt voorzien.

Zowel de economische crisis als de pandemie zijn mondiaal, ze vragen om een internationaal antwoord. De arbeidersklasse en de onderdrukten in Libanon zouden ongetwijfeld een enorme solidariteit krijgen als ze daartoe een oproep doen aan hun broeders en zusters in het Midden-Oosten en de rest van de wereld. Dat is belangrijk: een oplossing van de economische problemen is niet mogelijk als enkel Libanon een geplande economie zou kennen. Het is dan ook van cruciaal belang dat er banden worden gesmeed met de arbeidersbeweging in de hele regio, zodat een socialistisch Libanon deel kan uitmaken van een bredere democratische socialistische federatie van het Midden-Oosten.