Category: Op de werkvloer

Op 27 februari hebben de arbeiders van VW-Vorst in een referendum met 76% het plan van de Duitse directie geslikt. Hierdoor wordt hun bedrijf omgevormd tot een nieuwe vestiging van Audi.

Cédric Gérôme

De media, politici, vakbondsleidingen,… waren allen gehaast om hun opluchting te tonen en het “gezonde verstand” van de arbeiders bij het referendum te verwelkomen. Dat referendum wordt als een democratische beslissing voorgesteld, terwijl het niets anders was dan patronale chantage.

De mogelijke sluiting van het bedrijf en het in vraag stellen van de afscheidspremies voor de vertrekkers werden door de directie gebruikt om de overblijvers een sociale achteruitgang op te dringen. Voor het behoud van 2.200 jobs eiste de directie een besparing op de lonen van 20%. Dat zal gebeuren via een verlenging van de arbeidstijd van 35 naar 38 uren in de week, zonder loonscompensatie. Er komt ook een verdere opdrijving van de flexibiliteit.

De garantie voor het behoud van jobs geldt slechts tot 2010 en zal bijgevolg afhangen van het commercieel succes van de Audi A1. Anders gezegd: als de wagen weinig succes kent, zullen nieuwe ontslagen volgen of kan het alsnog tot een sluiting komen.

In de lijn van de standpunten die de syndicale leidingen sinds het begin van het conflict naar voor brachten, stelde Stefaan Van Bockstaele (hoofddelegee van de liberale vakbond): “Wie geen vrede kan nemen met dit akkoord of er zich niet thuisvoelt, kan nog steeds tekenen om vrijwillig te vertrekken.” Vertaling: de “rebellen” hebben nog de tijd om het af te trappen zodat het sociale klimaat op het bedrijf “serener” zou zijn.

“Dit is een belangrijke stap vooruit voor de vestiging in Vorst”, stelde Norbert Steingräber, de directeur van de fabriek, naar aanleiding van het referendum. In 2006 steeg de verkoop van de VW-groep op wereldvlak met 9,4%. De winst verdubbelde tot 2,75 miljard euro. Terwijl de arbeiders van Vorst 3 uur extra gratis moeten werken, zal Volkswagen “een sterk verhoogd dividend van 1,25 euro per aandeel betalen, tegenover 1,15 euro in 2005.” Was dat de “stap vooruit” waarover Steingräber het had?

Het is nu reeds duidelijk dat er nog gelijkaardige situaties als bij VW zullen volgen. De dreigementen bij Opel-Antwerpen zijn er slechts één voorbeeld van. We moeten ons daarop voorbereiden. Daartoe hebben we eigen organen nodig, want op de traditionele partijen kunnen we niet rekenen. Er zal nood zijn aan een andere politiek, en zeker ook aan een andere partij die deze andere politiek kan verdedigen.

VW-Vorst was een precedent. Als de directie van het Duitse automobielbedrijf ermee weg kwam om met de steun van de regering en de vakbondsleiding een arbeidsduurverlenging zonder loonsverhogingen en een opdrijven van de flexibiliteit te bekomen, dan willen andere bedrijven dat natuurlijk ook. Op dit ogenblik wordt de discussie bij Opel gevoerd.

Geert Cool

Concurrentie tussen vestigingen

Opel maakt deel uit van General Motors en beschikt in Antwerpen over een fabriek met 5.100 arbeiders. De directie kondigde aan dat er zal worden bespaard, maar de beslissing daaromtrent kan nog even aanslepen. De reden daarvoor is evident: eerst wil de directie nagaan waar het welke voorwaarden kan krijgen. De neerwaartse concurrentie op het vlak van lonen en arbeidscondities wordt volop uitgespeeld.

Binnenkort kan de productie van een nieuw model van de Opel Astra gestart worden. De directie van GM wil echter besparen op de productiekosten en speelt daartoe vestigingen in Zweden, Engeland, Polen, Duitsland en België tegen elkaar uit. Directielid Hans Demant dat de beslissing zal genomen worden op basis van criteria als “flexibiliteit, productiviteit, kwaliteit en logistieke mogelijkheden”. (Automobilwoche, 5 maart)

Er moeten wellicht sowieso jobs verdwijnen aangezien de directie met minder personeel wil werken en er bovendien een overschot aan productiecapaciteit van 250.000 wagens zou zijn. Tot de sluiting van een volledige fabriek zal het wellicht niet komen, maar er zal ergens een ploeg moeten verdwijnen wat zo’n 1.000 jobs kan kosten. Daarbij lopen het Duitse Bochum en Antwerpen de grootste risico’s, mogelijks verdwijnen in beide vestigingen een ploeg. De vakbonden van Opel hebben op Europees niveau een afspraak om geen fabriekssluitingen te aanvaarden en besparingen zoveel mogelijk te spreiden over verschillende vestigingen.

GM maakt opnieuw winst…

Na enkele jaren van verlies, boekte General Motors in het vierde kwartaal van 2006 een nettowinst van 950 miljoen dollar, dat is meer dan voorzien. In het vierde kwartaal van 2005 werd nog 6,6 miljard dollar verlies geleden. Sinds eind 2005 voerde General Motors zware besparingen door in Noord-Amerika. Het bedrijf wil tegen eind 2008 in totaal 30.000 jobs schrappen en negen vestigingen sluiten. Een groot deel van die besparingen werden reeds doorgevoerd.

Er wordt gevreesd dat Europa zal moeten volgen in de besparingsdrift van General Motors. In 2006 was er een “kostenbesparing” van 6,8 miljard dollar in de VS, dit jaar moet nog eens 9 miljard dollar volgen. In Europa werd in 2006 een nettowinst geboekt van 172 miljoen euro, maar de directie zal natuurlijk meer willen.

… maar wil meer winst

Eén van de methoden om de winsten op te drijven, is de verhuis van een deel van de productie naar goedkopere landen. In Rusland is de productie van GM vorig jaar opgedreven van 40.000 tot 100.000 auto’s. De nieuwe Opel Antara, een terreinwagen, wordt in Zuid-Korea geproduceerd.

Uit een Duitse studie blijkt dat de productie van een auto in Oost-Europa 23% goedkoper kan dan in Duitsland. De loonkosten voor een Golf zouden er bijvoorbeeld 1.926 euro bedragen tegenover 770 euro in Oost-Europa. De lonen vormen in Duitsland echter slechts 15% van de kostprijs. Ook de materialen zouden in Oost-Europa goedkoper zijn.

Dergelijke cijfers worden door de directies van autobedrijven nauwgezet gevolgd. De besparingen die aan de arbeiders van VW-Vorst werden opgelegd, moeten ertoe leiden dat er Audi’s van de band zullen rollen aan een kost van 32 euro per uur per wagen, dat is 10 euro minder dan in Duitsland.

De directie van GM wil bij Opel in Europa besparen, maar kondigde meteen aan dat er wellicht pas tegen het einde van het jaar een beslissing zal worden genomen. Dat moet de verschillende vestigingen de tijd geven om de concurrentie met elkaar aan te gaan. Eerder werden reeds jobs geschrapt in Engeland (Ellesmere Port), Portugal (Azambuja), Duitsland (Bochum),… Er zijn nu nog 11 fabrieken van GM in Europa met in totaal 60.000 arbeiders.

Antwerpen: meer flexibiliteit

In Antwerpen werd reeds een intentieverklaring ondertekend door vakbonden en directie om onder meer extra flexibiliteit door te voeren en de loonaanpassingen te beperken. Zo zou er maandelijks een zaterdag gewerkt worden waarbij die dag kan gerecupereerd worden gedurende zes jaar, tot midden 2009 zouden enkel de normale indexverhogingen worden toegekend en er zou nog een raamakkoord komen rond outsourcing.

Eerder werd een akkoord gesloten in de Vlaamse automobielsector om een doorgedreven flexibiliteit mogelijk te maken met een variabele arbeidsduur (met de mogelijkheid van een 10-urendag) op zes jaar tijd waardoor het zowat onmogelijk wordt om nog overuren te presteren. Dat akkoord, mede ondertekend door de vakbondsleiding, werd afgelopen jaar nog met veel media-aandacht door Fientje Moerman toegelicht aan de directie van GM in Detroit.

Welk antwoord?

Waar zal de neerwaartse spiraal van lonen en arbeidsvoorwaarden eindigen? Als het van de directies van de automobielbedrijven afhangt zal dat zo laag mogelijk zijn. Tegenover de verdeel-en-heerspolitiek van de directies van de autobedrijven, is eengemaakt verzet nodig.

• Verzet tegen het verlies van jobs
• Voor een arbeidsherverdeling en arbeidsduurvermindering zonder loonsverlies
• Geen overdracht van productie naar andere vestigingen zonder akkoord van de arbeiders
• Verzet tegen outsourcing
• Neen aan het opdrijven van de flexibiliteit
• Open de boeken van de grote autobedrijven, zodat er duidelijkheid is over hun financiële situatie
• Voor de ontwikkeling van milieuvriendelijker wagens door gebruik te maken van de kennis van de arbeiders in de autobedrijven en door publieke investeringen in wetenschappelijk onderzoek
• Voor een socialistische productieplanning onder arbeiderscontrole en arbeidersbeheer gecombineerd met een transportplan per land en regio onder publieke controle

De directie van Volkswagen/Audi heeft de arbeiders van Vorst gechanteerd om drastische sociale besparingen door te voeren op de kap van de arbeiders. Na maandenlang treuzelen waarbij het personeel in het ongewisse werd gelaten, werden de arbeiders nu voor een “keuze” gesteld: aanpassen aan de sociale achteruitgang of opkrassen.

Geert Cool

Referendum zonder keuze

Op 27 februari kwam er een nieuw referendum. Daarin moesten de arbeiders zich uitspreken over een intentieverklaring die werd ondertekend door de vakbondsleiding en de directie van VW en Audi.

In deze intentieverklaring wordt het behoud van 2.200 jobs vastgelegd, maar dat geldt slechts tot 2009/2010. Indien de Audi A1 geen succes wordt, kunnen nieuwe afdankingen of zelfs een sluiting volgen binnen enkele jaren. De intentieverklaring legt ook enkel de productie vast voor 2007 tot en met 2009/2010.

Tegenover het behoud van 2.200 jobs staat een vermindering van de “arbeidskost” van 39,9 euro tot 32 euro per uur (-20%). Dat wordt gerealiseerd door het optrekken van de arbeidsduur van 35 tot 38 uur, maar dat zal niet volstaan om de patronale winsthonger te stillen en tot een besparing van 20% te komen. De vakbondsleiding kondigde aan dat het “alternatieven zou ontwikkelen om de arbeidskosten te reduceren met een minimum impact voor onze sociale verworvenheden.”

De directie van Audi heeft haar voorwaarden gesteld en de arbeiders stonden met de rug tegen de muur bij het nieuw referendum. Het was een keuze tussen pest en cholera waarbij er eigenlijk geen keuze was. Sowieso verloren de arbeiders. De directie en de vakbondsleidingen waren er echter mee gediend dat er een nieuw referendum kwam dat niet zo nipt zou zijn (ook al waren nog steeds 24% van de arbeiders die tegen stemden!). Hierna zal het wellicht stellen dat de arbeiders akkoord gingen met de sociale achteruitgang.

VW: 2,75 miljard euro winst in 2006

Toen terug aan het werk was gegaan zonder garanties op papier, was het reeds duidelijk dat het moeilijk zou worden om verdere toegevingen van de directie af te dwingen. Na de strijd in november en december werden hoge vertrekpremies afgedwongen. Volgens de patroonsfederatie Agoria waren dit “buitengewone premies.”

Agoria voegde er echter aan toe dat ook de sociale achteruitgang op Duitse normen geschoeid is: ook daar was er een arbeidsduurverlenging (van 28,8 tot 33 uur per week) en een besparing op de lonen van zo’n 20%. Na Duitsland moesten ook de Belgische arbeiders de neerwaartse spiraal inzake lonen en arbeidscondities volgen. De vraag is enkel waar de neerwaartse spiraal zal stoppen: in Oost-Europa? Of eerder in China en India?

Die sociale afbraak kost aanvankelijk wel iets voor het patronaat. Een professor sociaal recht van de UCL, Gilbert Demez, verbaast zich over de hoogte van de vertrekpremies bij VW: “De hoogte van de vertrekpremies lijkt onbegrijpelijk. De herstructurering lijkt daardoor minder gerechtvaardigd. Met het geld dat nu op tafel wordt gelegd voor de vertrekpremies, had het bedrijf de productie op de site van Vorst nog enkele jaren op het huidige niveau kunnen behouden.” (La Libre, 11 december)

Vorst moet echter als voorbeeld van sociale achteruitgang dienen en daar wil de directie een prijs voor betalen. Na de eerdere dreiging om te sluiten, gebeurde dit nu met de nieuwe chantage die nogmaals de mogelijke sluiting van de vestiging tot voorwerp had. De arbeiders werden voor de keuze gesteld: pompen of verzuipen.

Maar tegelijk blijven de winsten van VW stijgen. In 2006 boekte de groep dubbel zoveel nettowinst als het jaar ervoor: 2,75 miljard euro. Dat is een scherpe stijging tegenover de 1,12 miljard euro in 2005, maar VW wil meer. De doelstelling is 5 miljard euro winst. En daartoe moeten de arbeiders een prijs betalen.

Traditionele politici kiezen de kant van de directie

De regering komt zonder aarzelen tussen in de discussies over de sociale achteruitgang bij VW. Herstructureringen zijn volgens deze regering normaal en noodzakelijk. De regering wil dat gemakkelijker maken en komt daartoe actief tussen in het debat.

De liberale professor Marc De Vos stelde in De Morgen: “Wie het totaalbeeld als perspectief neemt, beseft echter dat herstructureringen noodzakelijk zijn om de economie te moderniseren. De werknemers van Vorst hebben voor de toekomst gekozen.”

Hoe ziet die toekomst er dan wel uit? Arbeiders langer laten werken voor een lager loon om zo de aandelenkoersen en de winsten op te drijven. En dat desnoods met een actieve staatsinterventie, ondanks het afgrijzen dat een dergelijke term bij liberalen doorgaans teweeg brengt. Verhofstadt is zelf gaan onderhandelen met de VW-directie en heeft fiscale cadeaus, looninleveringen en flexibiliteit geschonken.

Nood aan een andere politiek!

In De Morgen werd op 28 februari uitzonderlijk ook eens het woord gegeven aan enkele rebellen van Volkswagen – doorgaans de “harde kern” genoemd in de media. Eén van hen stelde: “We moeten de klok geen vijftig jaar terugdraaien. We zijn geen slaven, maar arbeiders. Het patronaat moet ons respecteren.” Feit is dat de VW-vestiging in Vorst winstgevend was, maar dat de directie haar wereldwijde winst verder wil opdrijven en daar de arbeiders voor laat betalen.

Jarenlang was VW een voorbeeld inzake sociale normen die werden afgedwongen door de arbeiders. Nu zal het opnieuw een voorbeeld zijn, maar dan wel inzake sociale afbraak. Als een arbeidsduurverlenging zonder loonsverhoging in VW mogelijk is, waarom zouden andere bedrijven en sectoren dan niet kunnen volgen? Nu reeds is er de dreiging van General Motors dat er wel eens fors zal moeten bespaard worden bij Opel-Antwerpen.

Wie zich verzet tegen de logica van sociale afbraak, wordt afgeschilderd als “hardliners”, “herrieschoppers”, “hooligans”,… Dat lot overkwam de rebellen van Volkswagen. Zij kregen de volledige traditionele politiek, de media en zelfs hun eigen vakbondsleiding over zich heen.

Er werden veel grote woorden tegen hen gebruikt, maar zoals één van de rebellen in De Morgen stelde: “Grote woorden liggen me niet. Ik ben niet bang om te werken, maar de omstandigheden moeten rechtvaardig zijn. Als we 38 uur moeten werken, wordt het veel te zwaar. Twintig minuten voor de schaft, dat kan toch niet? Wanneer kunnen we dan rustig onze boterhammen opeten?”

Dat standpunt was niet geïsoleerd of beperkt tot een “100-tal heethoofden” van “de knokploegen van de Waalse vakbond FGTB Metal” (Gazet van Antwerpen, 27 januari). Zelfs bij het referendum van 27 februari stemde 24% tegen de plannen van de Audi-directie. Naast de 500 tegenstemmers waren er heel wat arbeiders die met de neus dichtgeknepen voor stemden. Bij gebrek aan een strategie van strijd tegen de sociale afbraak, zagen ze geen andere keuze dan het aanvaarden van de plannen van de Audi-directie.

Wij denken dat er nood is aan een andere politiek waarin niet de winsten van een kleine minderheid centraal staan. Een politiek waar de belangen van de arbeiders en hun gezinnen centraal staan en waar gestreden wordt tegen afdankingen, sociale afbraak en patronale chantage.

In De Morgen wordt vandaag discussie gevoerd over Volkswagen-Vorst en de herstructurering die daar plaats vindt. Gisteren publiceerde de krant een opiniestuk van Raf Verbeke van het Comité voor een Andere Politiek. Vandaag probeert de liberale professor Marc De Vos te repliceren. Verder worden ook de “rebellen” van VW aan het woord gelaten.

Geert Cool

Chantage van de directie om tot sociale achteruitgang te komen

Raf Verbeke stelde terecht dat de directie in samenspraak met de regering en een deel van de vakbondsleiding in feite overgaat tot chantage. “De dreiging tot sluiten is een breekijzer om een enorme sociale achteruitgang te organiseren. Had VW zijn fabriek in Vorst willen sluiten, dan had het dat gedaan zoals Renault dat deed: opgeruimd staat netjes!”

Dat scenario werd van bij het begin van de strijd bij VW naar voor gebracht door verschillende arbeiders van wat men vandaag de “harde kern” noemt. Wij noemen die “harde kern” liever de “rebellen”. Telkens opnieuw werd gedreigd met een volledige sluiting van de vestiging om op die manier zware toegevingen te bekomen. Nu is dat onder meer een arbeidsduurverlenging van 35 uur tot 38 uur per week. Eerst werd gedreigd met een volledige sluiting om een scherpe afslanking van het bedrijf erdoor te krijgen.

Het resultaat is een enorme sociale achteruitgang. Eén van de rebellen stelt vandaag in De Morgen: “We moeten de klok geen vijftig jaar terugdraaien. We zijn geen slaven, maar arbeiders. Het patronaat moet ons respecteren.” Feit is: de VW-vestiging in Vorst was winstgevend, maar de directie van VW wil haar wereldwijde winst verder opdrijven en daar moeten de arbeiders voor betalen.

Jarenlang was VW een voorbeeld inzake sociale normen die werden afgedwongen door de arbeiders. Nu zal het opnieuw een voorbeeld zijn, maar dan wel inzake sociale afbraak. Als een arbeidsduurverlenging zonder loonsverhoging in VW mogelijk is, waarom zouden andere bedrijven en sectoren dan niet kunnen volgen?

Rol van de politici

De regering komt zonder aarzelen tussen in de discussies over de sociale achteruitgang bij VW. Dat was een noodzakelijk gegeven aldus Verhofstadt. Herstructureringen zijn volgens deze regering normaal en noodzakelijk. De regering wil dat gemakkelijker maken en komt daartoe actief tussen in het debat.

Verhofstadt vindt daarbij de steun van de liberale professor Marc De Vos (destijds medestander van Boudewijn Bouckaert in Nova Civitas, maar thans actief in een ‘onafhankelijke’ denktank…). De Vos stelt in De Morgen: “Wie het totaalbeeld als perspectief neemt, beseft echter dat herstructureringen noodzakelijk zijn om de economie te moderniseren. De werknemers van Vorst hebben voor de toekomst gekozen.”

Hoe ziet die toekomst er dan wel uit? Arbeiders langer laten werken voor een lager loon om zo de aandelenkoersen en de winsten op te drijven. Dat is de “toekomst” die Marc De Vos als volbloed liberaal uiteraard aantrekkelijk voor ogen schijnt.

Desnoods met een actieve staatsinterventie, ondanks het afgrijzen dat een dergelijke term bij liberalen doorgaans teweeg brengt. Raf Verbeke stelde terecht: “Aan de regering wordt het stuurmanschap toebedeeld om de actieve welvaartsstaat vorm te geven in functie van beurswinsten en de competitiviteit.” Volgens De Vos is er geen alternatief, “het alternatief is een verstarde economie die blijft steken in het verleden. (…) Het is om dergelijk onheil te vermijden dat moderne arbeidswetgeving de richting van de activering en het Generatiepact is ingeslagen. Dat is de richting van nieuwe welvaart.” Nieuwe welvaart? Voor wie? Voor de arbeiders of de aandeelhouders?

Raf Verbeke: “Veel van de verwarring bij VW is terug te brengen tot de politiek van Verhofstadt om de Europese Lissabonstrategie in België door te voeren. Verhofstadt heeft het industriële en sociale plan van VW vooraf onderhandeld met de nieuwe aandeelhouder van Volkswagen zonder syndicaal toezicht. Die wil Audi naar Vorst brengen als Vorst superflexibel werkt, kan profiteren van alle fiscale voordelen voor de interne VW-bank en 20 procent goedkoper werkt. Verhofstadt heeft zich daartoe verbonden tegenover VW-baas Piëch. Alleen met de arbeiders, met zij die de komende jaren de honderdduizenden auto’s moeten afleveren, alleen daar is geen rekening mee gehouden. Dan moet niemand verwonderd zijn dat de arbeiders niet plooien voor zoveel financieel en industrieel geweld.”

Welk antwoord op de winsthonger van het patronaat?

Het patronaat maakt recordwinsten en de enige reactie van de regering bestaat uit extra lastenverlagingen voor het patronaat. 2006 vestigde op dat vlak een nieuw record met bijna 5 miljard euro aan cadeaus voor het patronaat (volgens cijfers van de Nationale Bank). Dat dit tegelijk de sociale zekerheid uitmelkt, wordt er zonder problemen bijgenomen door de regering. Enkel de belangen van de winst van de aandeelhouders telt.

De verantwoordelijkheid daarvoor ligt volgens liberalen uiteraard bij de arbeiders zelf. Marc De Vos brengt een echo van dat idee als hij stelt dat de “onverbiddelijke autorijder die zoveel mogelijk wagen voor zo weinig mogelijk geld wil” ons “geen alternatieven” laat… Ook ziet De Vos geen alternatieven in arbeidsherverdeling of brugpensioen om werk te scheppen voor jongeren. “Na dertig jaar praktijk kent België een lage activiteitsgraad bij de ouderen en een hoge werkloosheidsgraad bij de jongeren.” Het feit dat het opdrijven van de productiviteit en de flexibiliteit ertoe leiden dat er met minder arbeid meer winsten kunnen worden gemaakt, is voor De Vos uiteraard geen probleem. Neen, de arbeiders zijn niet flexibel genoeg om in te spelen op de “dynamiek van de arbeidsmarkt”.

De Vos kiest duidelijk de kant van het patronaat en probeert het voor te doen alsof de belangen van de arbeiders dezelfde zijn als die van het patronaat: als de winsten stijgen, zijn de kansen op werkgelegenheid groter. Dat is de logica van het neoliberalisme. Waarom wordt echter nooit gedacht aan de belangen van de arbeiders en hun gezinnen? Hebben die er belang bij om steeds productiever te moeten werken tegen lagere lonen en tot ze bejaard zijn terwijl hun kinderen of kleinkinderen geen werk vinden?

In zijn opiniestuk stelt Marc De Vos: ”Het uitstellen van noodzakelijke herstructureringen is schadelijk voor het bedrijf, zijn werknemers en uiteindelijk voor de hele economie. De arbeiders van VW Vorst hebben dat begrepen. Ze hebben de moed getoond hun eigen vestiging competitiever te maken door langer te werken voor hetzelfde loon. Dit recept is in Duitsland de voorbode geweest van een economische heropleving.” Als we ook hier meestappen in de neerwaartse spiraal inzake lonen en arbeidscondities, kan Duitsland misschien nog eens volgen. Waarna uiteraard de Belgische arbeiders “moed” moeten tonen… Waar stop de neerwaartse spiraal echter? In India en China?

Nood aan een andere politiek

De media probeert de rebellen voor te stellen als “hardliners”, “herrieschoppers” en nog andere omschrijvingen die niet bepaald positief overkomen. In De Morgen vandaag wordt een “rebel” aan het woord gelaten. De journaliste kan niet nalaten om eerst een sneer te geven: “Andere vakbondsafgevaardigden van de socialistische vakbond FGTB stoppen hun kameraad in het kamp van klein links, van de PVDA en de radicalere LSP. Als zijn naam valt, koppelen collega’s er meteen donkerrode begrippen als de klassenstrijd of het grootkapitaal aan.”

De reactie van de rebel in kwestie is echter veelzeggend: “Grote woorden liggen me niet” en “Ik ben niet bang om te werken, maar de omstandigheden moeten rechtvaardig zijn. Als we 38 uur moeten werken, wordt het veel te zwaar. Twintig minuten voor de schaft, dat kan toch niet? Wanneer kunnen we dan rustig onze boterhammen opeten?”

Tijd om ’s middags boterhammen te kunnen eten en een menselijk arbeidsritme. Zo schandalig zijn de eisen en bekommernissen van die rebellen toch niet? Toch volstaat het om de volle lading te krijgen van de media, politici en jammer genoeg ook van collega-vakbondsmilitanten die hen “extremisten” en “fundamentalisten” noemen.

Wij denken dat er nood is aan een andere politiek waarin niet de winsten van een kleine minderheid centraal staan. Een politiek waar de belangen van de arbeiders en hun gezinnen centraal staan en waar gestreden wordt tegen afdankingen, sociale afbraak en patronale chantage.