Category: Non/social profit

De zorgcrisis wordt nog dieper. Het antwoord van het beleid is niet om de nodige middelen uit te trekken om de sector aantrekkelijker maken zodat het personeel niet gaat lopen. Neen, er is een groeiende tendens naar verdere industrialisering van de zorg. Dat gaat ten koste van zowel het personeel als de patiënten. We spraken hierover met Bart Van der Biest, BBTK-afgevaardigde in een ziekenhuis en bestuurslid van de beroepsorganisatie Belgische Federatie HBO Verpleegkundigen (BFHBOV) Hij spreekt in eigen naam.

Vandaag is de kwestie van arbeidsduurvermindering essentieel. Een 30-urenweek betekent niet alleen dat de werkomstandigheden menselijker worden, maar vergt ook een volledige reorganisatie van de sector.

Wat is het grootste pijnpunt in de zorg vandaag?

“Het chronisch tekort aan personeel! Vanuit het beleid worden hier allerlei verklaringen voor gegeven. Zo is het volgens zorgambassadeur Candice De Windt problematisch dat 30% van de studenten verpleegkunde verder studeren. Dat is bizar: ook in andere richtingen studeren jongeren verder. De reden waarom mensen afhaken, zit bij het geheel van werkvoorwaarden.”

“Maar liefst 40% van de verpleegkundigen oefent hun beroep niet uit. Dit is nochtans geen opleiding die je start zonder een concreet doel. In theorie is er geen tekort aan collega’s met een verpleegkundig diploma op zak, maar de werkomstandigheden leiden tot een exodus. Het tekort aan personeel beperkt zich echter niet tot de zorgfuncties. We zien dat ook bij ondersteunende functies zoals de schoonmaak of administratie. De lonen in de sector zijn laag. Als je dan elders meer kan verdienen mét betere uren, is de keuze snel gemaakt.”

“Het probleem van het personeelstekort is nu groter geworden. Velen hebben het lang volgehouden, maar na Covid volgde een massale exodus. Ook in het ziekenhuis waar ik werk, merk ik dat. Sommigen trokken bijvoorbeeld naar het onderwijs, waar er ook veel problemen zijn door het tekort aan middelen. Maar daar moet je tenminste niet werken in weekends en op feestdagen. De uitstroom betekent dat er veel ervaring vertrekt. Dit vertaalt zich in een daling van de kwaliteit van de zorg.”

“De problemen vandaag zijn niet nieuw, maar ze zijn uitvergroot door de Covid-crisis. Decennia van onderinvesteringen maakten dat er een zorgcrisis ontwikkelde. Nu gaan we naar een implosie van de zorg. Zorgnet Icuro waarschuwt voor een ‘zorginfarct’ door de combinatie van meer zorgvraag door de vergrijzing en het tekort aan personeel. Dat maakt dat acht op de tien ziekenhuizen activiteiten afbouwen. We stevenen op een ijsberg af, maar het orkest van de Titanic speelt rustig door.”

Er waren toch extra middelen voor de zorg aangekondigd?

“Minister Vandenbroucke (Vooruit) pakt graag uit met het Zorgpersoneelfonds dat 5000 voltijdse equivalenten extra opleverde. Tegelijk zegt dat niets over de veel grotere uitstroom. Vóór Covid duurde een gemiddelde loopbaan in de zorg zeven jaar, nu zal dat nog een pak korter zijn. Het is een sector die weinig zorgzaam omgaat met het eigen personeel. Als erg vrouwelijke sector komen daar nog specifieke problemen bij, waardoor je eigenlijk kan zeggen dat het een van de meest asociale sectoren is.”

“Het klopt dat er in 2020 extra budget uitgetrokken is voor het sociaal akkoord voor de federale sectoren van de zorg. Er werd 1 miljard euro vrijgemaakt. Daarvan is er 400 miljoen afgedwongen voor het Zorgpersoneelfonds dat in 2019 als amendement van de PVDA op de federale begroting in het parlement gestemd werd onder druk van stakingen in de Brusselse openbare en private ziekenhuizen. Het overgrote deel van de resterende 600 miljoen euro is gebruikt voor IFIC, een nieuw systeem van functieclassificatie met bijhorend loonstelsel. De bedoeling was om een billijk loonstelsel voor de volledige sector op te maken … maar in de praktijk werd het iets anders. Er werd o.a. gekeken naar de ‘gemiddelde marktwaarde’ van de functies die men één voor één gewogen heeft volgens de taken die men uitvoert, de verantwoordelijkheden die men draagt …  De exacte percentages voor de verschillende parameters voor de weging zijn nooit vrijgegeven omdat dit teveel discussie zou opleveren. Bovendien wordt de basislogica van het IFIC-model niet toegepast op de grootste groep werknemers, met name de verpleegkundigen. Voor hen blijft het diploma bepalend met een onderscheid tussen bachelors en HBO5.” 

“Op initiatief van Vandenbroucke wordt op vraag van Europa de zorgladder in het verpleegkundig zorgdomein herbekeken met een te vrezen degradatie van de toekomstige HBO5 die voortaan de titel ‘basisverpleegkundige’ zou dragen. Laat je echter niet vangen aan die nieuwe titel. De verschillende vertalingen in het Frans in het wetsontwerp geven de echte inhoud prijs van de ‘basisverpleegkundige’: eerst was het ‘aide-infirmier’, dan ‘assistent en soins infirmiers’ … Men koos voor ‘basisverpleegkundige’ in Vlaanderen om het gemakkelijker te verkopen en te doen slikken omwille van een eerdere slechte ervaring. Een poging van Maggie De Block in 2016 om hetzelfde door te voeren onder de werknaam ‘healthcare assistent’ werd meteen in de kiem gesmoord door het gemeenschappelijk vakbondsfront.”

“De eerste theoretische loonmodellen (op basis van de gemiddelde marktwaarde van de functies) van IFIC betekenden tussen de 900 miljoen en 1 miljard euro extra loonvolume per jaar voor het paritair comité 330. “Realiteitszin” deed de werkgevers en vakbondstop dit bedrag herleiden tot een model van ongeveer 600 miljoen euro extra loonvolume (1 derde minder dus) om in verschillende fases (4 of 5) door te voeren in een niet nader bepaald uitgerekt tijdsbestek. De covid-shock zorgde ervoor dat het voor sommige deelsectoren in 1 keer werd ingevoerd, voor andere die reeds een eerste fase achter de rug hadden, werd het in 2 tijden ingevoerd.”

“Volgens een berekening van Olivier Pintelon (ABVV) uit 2018-19 zou een collectieve arbeidsduurvermindering tot 30 uur in de zorgsector 1,7 miljard euro kosten. Alle (extra) budgetten voor de sociale akkoorden in de verschillende deelsectoren van de zorg samen bedragen meer dan 1,7 miljard euro, maar er is niets van de fundamentele problemen opgelost. Er wordt gebricoleerd in de marge, terwijl er niets aan de hyperflexibiliteit en stijgende werkdruk wordt gedaan. Dat is waarom collega’s de sector blijven verlaten.”

Van waar komt die hyperflexibiliteit?

“Om het personeelstekort op te vangen worden activiteiten afgebouwd en wordt personeel elders ingezet. Dit vertrekt niet van de zorgnoden. Voor patiënten is het belangrijk dat er verpleegkundigen zijn die hun specialiteit kennen. Daar wilde Maggie De Block destijds al een einde aan maken met haar pleidooi voor algemene verpleegkundigen die overal inzetbaar zijn. Zo werkt het neoliberale bestuur: verpleegkundigen zijn pionnen die verzet kunnen worden. Nochtans kan je een verpleegkundige die jarenlang op de psychiatrie werkt niet zomaar van de ene op de andere dag naar bijvoorbeeld de chirurgie overplaatsen. Dat ondergraaft de kwaliteit in de zorg.”

“Een andere manier om de flexibiliteit op te voeren, is de doorgedreven administratieve last met allerhande informaticaprogramma’s waarbij een verpleegkundige zich voor elke handeling moet verantwoorden. Verpleegkundigen zijn soms meer bezig met zich te verantwoorden dan met de zorg. Er is een opbouw van een hiërarchie met kleine en grote bazen, die allemaal loeren naar wie aan het bed van de patiënt staat. Van achter hun computer kunnen ze alles controleren en wordt het autoritair regime opgedreven. Ondertussen scoort België slecht qua personeelsbezetting. Internationaal wordt 1 verpleegkundige per 8 patiënten gezien als de limiet voor veilige zorg. In België is er 1 verpleegkundige voor 9,4 patiënten en we komen zelfs van 1 per 11!”

“Minister Vandenbroucke gaat verder met de neoliberale plannen die Maggie De Block destijds uitwerkte voor de ziekenhuizen. Ondertussen zijn de ziekenhuisnetwerken een feit. In die netwerken van minstens 2 ziekenhuizen moet er uitgemaakt worden welke (specialistische) zorg door wie wordt aangeboden. De sluiting van materniteiten is het eerste voelbare gevolg. In totaal zijn er 25 ziekenhuisnetwerken. Voor bepaalde zorg zullen patiënten hierdoor veel verder moeten reizen. Met de ziekenhuisnetwerken kan er ook bespaard worden op ondersteunende diensten via de oprichting van gezamenlijke externe logistieke platformen die onder een ander paritair comité vallen met slechtere arbeidsvoorwaarden.”

“De tekorten worden aangegrepen voor een verdere industrialisering van de zorg. Dit gaat gepaard met een verdere hiërarchisering waar in de toekomst de bachelor in de verpleegkunde als ploegbaas een team van goedkopere zorgfuncties zal moeten aansturen. Dit is een hele stap terug in de tijd. Vroeger was er ook sprake van taakverpleging maar dit moest plaats maken voor een holistische benadering van de patiënt en geïntegreerde zorg. Dit zal in de toekomst nog meer naar het rijk van de theorie verwezen worden. De degradatie van de HBO5-verpleegkundigen kadert daarin.”

“Ondertussen experimenteert Vandenbroucke ook al met de denkpiste die Conner Rousseau lanceerde voor een verdere staatshervorming. Onder meer in de geestelijke gezondheidszorg wordt gewerkt met federale middelen, maar vullen de regio’s in wat er met die middelen gebeurt. Dit is een piste die na 2024 op grotere schaal kan uitgerold worden.”

“Kortom, er zijn op alle vlakken hervormingen in de sector en doorgaans in slechte zin.”

Wat moet er dan wel gebeuren?

“Fundamentele problemen vragen fundamentele oplossingen. Er moet een collectieve arbeidsduurvermindering komen. Zelfs in de brainstormsessies die Vandenbroucke organiseert met onder meer de vakbonden en beroepsorganisaties wordt erkend dat de 38-urenweek in de zorg niet meer van deze tijd is. Het is hoog tijd dat de 30-urenweek afgedwongen wordt! Dat zou de job meteen aantrekkelijker maken.”

“Er zijn dringend meer middelen nodig. In de federale begroting van 2024 moet er geld voor de sector voorzien worden. Wachten tot na de vorming van een nieuwe federale regering is geen optie, al helemaal niet indien de regeringsvorming opnieuw maanden- of jarenlang aansleept. Tijdverlies voor extra budget kan de zorgsector zich niet permitteren!”

“De betoging van 13 juni is belangrijk. Eerder werd al op 31 januari betoogd. Toen was de opkomst dubbel zo hoog als voordien verwacht door de vakbondsleiding. Het toonde hoe diep de woede zit. Die betoging werd bovendien goed voorbereid met materiaal dat ruim op voorhand beschikbaar was. Met vingerknipacties om de paar maanden zullen we er echter niet komen. Er is een escalerend actieplan nodig dat gekoppeld wordt aan duidelijke eisen zoals arbeidsduurvermindering en meer middelen. Dit actieplan moet op 13 juni aangekondigd worden, geen maanden nadien.”

“In 2019 waren er acties en stakingen in alle Brusselse ziekenhuizen, zowel private als publieke. De directe aanleiding toen was een technische discussie rond het sociaal akkoord. In Brussel werd dit echter opengetrokken en werd de ontmenselijking van de zorg aangeklaagd. Die bredere insteek versterkt de mobilisatie en de steun van de publieke opinie.”

“Vandaag is de kwestie van arbeidsduurvermindering essentieel. Een 30-urenweek betekent niet alleen dat de werkomstandigheden menselijker worden, maar vergt ook een volledige reorganisatie van de sector. Het is positief dat de eis van arbeidsduurvermindering opgenomen is door het gemeenschappelijk vakbondsfront. Dit is geen eis om enkel uitgespeeld te worden bij de sociale verkiezingen, er is nood aan een beweging om het effectief af te dwingen.”

Verslag door een sociaal werker

Afgelopen weekend brachten we een bezoek aan de 10e bijeenkomst van het Franse Travail Social en Lutte in Rijsel. Het gaat om een verzameling van actiegroepen van sociaal werkers in Frankrijk die zich sinds vijf jaar verenigen om de strijd in het sociaal werk samen te voeren. Ze worden ondersteund door enkele vakbonden.

Het gaat om groepen zoals ‘Le Social Déchaîné’ in Lille, ‘Commission de Mobilisation du Travail Social Ile-de-France’ in Parijs, ‘Travailleurs Sociaux Champagne-Ardenne’ in de Franse Ardennen en de Champagne-streek, ‘Le Social Castagne’ in de Ardèche, ‘Le Social Brûle’ in Marseille, ‘Collectif Travail Social du Gard’ in de regio van Nîmes en Avignon … Er zijn personeelsleden uit de sector en studenten sociaal werk bij betrokken.

Eengemaakte strijd van sociaal werkers en andere sectoren

Er werden gezamenlijke eisen ontwikkeld zoals meer middelen voor sociaal werk, hogere lonen voor sociaal werkers, het verlagen van de werkdruk door arbeidsduurvermindering, meer investeringen in de opleiding sociaal werk, het stoppen van de aanval op de werkloosheidsuitkeringen, stop de vermarkting van het sociaal werk, voor uitgebouwde publieke diensten …

De sociaal werkers en studenten schrijven zich zoveel mogelijk in de algemene beweging in die momenteel plaatsvindt. Ze roepen alle sociaal werkers op om te staken en te betogen voor pensioen op 60 jaar en voor de val van de regering om alle besparingen terug te schroeven. Heel wat sociale rechten en voorzieningen worden immers aangepakt.

De bijeenkomst werd twee maal onderbroken voor acties. Want de beweging tegen de regering neemt enorme proporties aan. Zaterdagvoormiddag namen we allen deel aan een actie van, voor en door de sans-papiers tegen de nieuwe maatregelen van Macron die een verblijf, toegang tot werk, gezondheidszorg en sociale voorzieningen nog moeilijker maakt.

In de avond namen we deel aan de dagelijkse betoging in Lille (steeds om 18u) tegen de pensioenhervorming en andere besparingen, tegen de regering en politiegeweld. Deze betoging vindt sinds donderdag elke avond plaats, net zoals in andere steden. Er waren enkel in Lille ongeveer 750 deelnemers. De betoging groeide vooral stap voor stap aan.

Het systeem en haar onderdrukking worden niet meer aanvaard

De context waarin de bijeenkomst plaats vond, is indrukwekkend. Sinds Macron het artikel 49.3 van de Grondwet heeft ingeroepen heeft de beweging een heel ander karakter gekregen. De steun in de samenleving werd in één klap veel groter, in het bijzonder de actieve steun van jongeren. Op de betoging waren er vooral veel jongeren aanwezig, naast de georganiseerde arbeidersklasse via de vakbonden en groepen zoals Travail Social en Lutte.

De slogans op de betoging gingen over de eis van het pensioen op 60 jaar, de regering wegstaken en het politie- en seksueel geweld. Er werd ook duidelijk gescandeerd voor een alternatief op het kapitalisme. Het gaat dus over veel meer dan de pensioenhervorming. Het politiegeweld staat symbool voor de onderdrukking van het regime die ook via artikel 49.3 gebeurt. De steun op straat is erg groot, de slogans tegen Macron worden in de metro’s en op café massaal gescandeerd.

Internationale solidariteit

Activisten van Sociaal Werkers in Actie en Travail Social en Lutte Belgique namen deel aan de bijeenkomst. LSP/PSL (International Socialist Alternative) ondersteunt deze groepen. Internationale samenwerking werd er besproken gezien de gezamenlijke belangen. We zitten allen in hetzelfde schuitje, deze strijd internationaal aanpakken is noodzakelijk om te winnen. Er werd beslist om acties over de grenzen heen mee te ondersteunen.

Op dit ogenblik is het mogelijk om elke dag de betogingen en stakingen mee te ondersteunen. De beweging is enorm en er is de overtuiging dat er gewonnen kan worden. Elke hulp en steun is welkom!

De sociaal werkers nemen maximaal deel aan deze beweging. Op 23 mei zullen zij in Frankrijk een specifieke staking van het sociaal werk houden. Op 25 april staken de OCMW’s in Brussel en Wallonië. Wederzijdse ondersteuning tussen de groepen in beide landen staat gepland. Samen sterk, tous ensemble!

Of het nu gaat om de gezondheidszorg of de sociale bijstand, het gaat telkens om sectoren die een belangrijke verworvenheid van de arbeidersbeweging zijn. Het gaat om het recht op bestaanszekerheid en dit voornamelijk via de sociale zekerheid. Deze sectoren staan echter onder grote druk. Het zorgpersoneel luidt al langer de noodklok. De recente mobilisaties van het Brusselse OCMW-personeel waren een uitdrukking van de algemene malaise in de sector van het sociaal werk.

door Simon, een sociaal werker uit Luik

Het gebrek aan middelen voor de zorg en de sociale sector is niet nieuw. Sinds de jaren 1990 werd daar regelmatig tegen geprotesteerd. De federale regering trok in 2020 4 miljard euro uit voor de ziekenhuizen, wat niet volstond als correctie op de eerdere besparingen. Het komt nog niet in de buurt van wat nodig is. De vakbond ACOD in de Brusselse IRIS-ziekenhuizen merkte in een oproep voor de zorgbetoging van 31 januari op: “Onderinvesteringen, algemene uitputting, gebrek aan personeel en repressief beheer bepalen het dagelijkse leven van het personeel in onze zorginstellingen. Zo kan het niet verder! Terwijl de Covid-crisis het belang van kwaliteitsvolle zorg voor iedereen duidelijk maakte, stellen we nu vast dat alle mooie woorden onmiddellijk terug verloren gingen. Als vakbondsorganisatie in de openbare sector zijn we ook bijzonder bezorgd over de manier waarop de netwerken worden georganiseerd, waarbij we vrezen voor een privatisering van onze openbare instellingen, zoals de Waalse openbare ziekenhuizen al aan de particuliere sector zijn opgeofferd.”

Hetzelfde geldt voor de ad-hocsteun die de sociale sector ontvangt als gevolg van de opeenvolgende crises (Covid, oorlog in Oekraïne, energie). Er is geen enkel zicht op de langere termijn. Het is moeilijk functioneren binnen precaire structuren waarvan men niet eens weet of er volgend jaar nog middelen voor zullen zijn. Maatschappelijk werkers moeten zich bezighouden met de meest dringende behoeften en kunnen niet voldoen aan de steeds hogere eisen van een bevolking die steeds armer wordt.

De toegankelijkheid en de kwaliteit van de geleverde diensten en zorg zijn afgenomen. Uitgeput door het werkritme en de constante druk verlaten collega’s de sector of krijgen ze een burn-out. Het is niet verwonderlijk dat er steeds minder studenten verpleegkunde studeren. Aan het De Vinci College in Brussel waren er dit jaar 10% minder inschrijvingen.

Arbeidsomstandigheden verdedigen betekent kwaliteit verdedigen

Naast de vele moeilijkheden waarop alle onderdelen van de sector botsen, is er een probleem van verlies van betekenis. Hoe kun je je werk doen terwijl je beseft dat je eigenlijk bijdraagt aan een slechte behandeling van mensen die zorg nodig hebben? In zorginstellingen wordt rentabiliteit steeds meer het hoofddoel. Het verblijf in ziekenhuizen wordt om economische redenen verkort. Organisaties moeten in het keurslijf van projectoproepen passen en hebben daarvoor nood aan volgzaam personeel. In deze context is het niet ongewoon dat mensen liever de handdoek in de ring gooien dan deel te nemen aan een systeem dat haaks staat op hun beroepswaarden.

Het moet voor iedereen duidelijk zijn dat de marktlogica nefast is voor de zorgsector. Lange tijd bestond het beleid van de opeenvolgende regeringen erin om onderdelen die winstgevend zijn uit te besteden aan de private sector en om drastisch te snijden in wat overbleef. De sociale sector wordt enkel getolereerd voor zover het eerder een dienst van sociale controle wordt.

De betoging van 31 januari moet een eerste stap zijn in onze tegenaanval. We hebben nood aan drastisch meer publieke middelen voor de sector. Daarvoor zal een eenmalige betoging niet volstaan. We kunnen de betoging evalueren in personeelsvergaderingen en daar ook toekomstige acties met de collega’s bespreken. Op 1 februari zal de ACOD haar eisen voorleggen aan de politieke verantwoordelijken van het IRIS-netwerk. Dit gaat gepaard met een stakingsaanzegging om elk initiatief van mobilisatie te ondersteunen. Als er niet geluisterd wordt naar het personeel, stelt ACOD voor om vanaf 15 mei over te gaan tot een staking van onbepaalde duur die dagelijks verlengd wordt. Dat is een voorbeeld dat navolging verdient.

• Minder werkdruk, meer collega’s! Collectieve arbeidstijdverkorting (30 uur) zonder loonverlies en met compenserende aanwerving!
• Massale publieke herfinanciering van de non-profit sector in overeenstemming met de behoeften!
• Algemene herwaardering van alle lonen!
• Oprichting van een nationale gezondheidsdienst om de toegang en de kwaliteit van de zorg voor de gehele bevolking te waarborgen en de commercialisering van de gezondheidszorg te voorkomen.

De zorg zit op een scharniermoment: van zorgcrisis naar implosie van de zorg als er geen doortastende maatregelen genomen worden.

door Bart Van der Biest, vakbondsafgevaardigde BBTK BHV & bestuurslid BFHBOV

Een korte schets van de situatie rond de jaarwisseling

Op maandag 2 januari waren er in ons land 2632 ziekenhuisbedden gesloten wegens personeelsgebrek: dat is 5% van de in totaal 51.444 bedden volgens de cijfers van de FOD Volksgezondheid. Je moet geen helderziende zijn om te voorspellen dat dit cijfer in de toekomst nog zal stijgen. Er hebben nog nooit zoveel rusthuizen (25) op de zwarte lijst van de Vlaamse overheid gestaan: het grootste probleem is … personeelsgebrek. In de Brusselse rusthuizen staan 3700 erkende bedden leeg. De commerciële sector is in Brussel goed voor 62 procent van die erkende bedden. Zorgnet-Icuro: “Het personeelstekort in zorg en welzijn wordt steeds acuter. In 10 jaar tijd is het aantal openstaande vacatures voor verpleegkundigen en zorgkundigen verdrievoudigd. Er zijn momenteel zo’n 15.000 functies die niet ingevuld geraken.”

De massale uitstroom door de pensioneringsgolf van de babyboomers is aangebroken. Ondanks het feit dat dit reeds meer dan 10 jaar geleden voorspeld werd, gedroeg het beleid zich als het orkest op de Titanic. Daar bovenop betekende de covidcrisis voor heel wat collega’s de spreekwoordelijke druppel om de sector te verlaten. Deze overstap gaat zeer vlot op het moment dat men in alle sectoren om arbeidskrachten schreeuwt.

Bevraging “F*CK DE WERDRUK”

Voor de zomervakantie gingen militanten van BBTK rond op de werkvloer met de “F*ck de werkdruk”-bevraging die door 5000 collega’s ingevuld werd. Deze bevraging bevestigt onze vermoedens.

De werkdruk ligt het hoogst in de ziekenhuizen, de thuiszorg en de ouderenzorg. Meteen valt het zeer grote aandeel van deeltijdse arbeid op: 47,02% werkt deeltijds, 52,55% voltijds. De werkdruk in de ziekenhuizen, ouderenzorg en gezinszorg wordt vooral opgevangen door deeltijdse contracten die de meerderheid van de respondenten in deze subsectoren vertegenwoordigen. Collectieve arbeidsduurvermindering heeft in deze situatie ook onmiddellijk effect op de lage lonen door al dan niet vrijwillige deeltijdse arbeid. De werkgevers dragen hier een zware verantwoordelijkheid omdat sommige functies in hun ogen niet meer opbrengen dan een deeltijds contract. In sommige ziekenhuizen konden zorgkundigen in het verleden niet meer dan een contract van 75 procent krijgen. Echter wegens de schaarste aan verpleegkundigen verdwijnt deze trend stilletjes aan. Alles in het teken van de moordende efficiëntie! Volgens een eerdere bevraging van ACV in de sector zijn duizenden collega’s in de zorg vragende partij voor meer uren maar krijgen die niet. We kunnen gerust stellen dat de werkgevers de tekorten in de hand werken.

Verder zijn er duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in de overwegend vrouwelijke zorgsector. Een hoger percentage vrouwen (36,4%) dan mannen meldt aan hoge werkeisen te moeten voldoen. Zowel fysiek, mentaal als qua intensiteit. Een hoger percentage vrouwen (47,5%) dan mannen meldt een tamelijk slechte of zeer slechte gezondheidstoestand te hebben. Niet onbelangrijk in het perspectief van collectieve arbeidsduurvermindering is het feit dat 60% van de respondenten hun arbeidstijd zou verminderen als ze hun loon kunnen behouden.

Arbeidsdeal is géén collectieve arbeidsduurvermindering!

Uit een recent onderzoek van de UGent overweegt bijna een kwart van de Vlamingen die nu deeltijds werken, om weer voltijds aan de slag te gaan in een vierdaagse werkweek. Dit is in het kader van de arbeidsdeal iets hélemaal anders dan collectieve arbeidsduurvermindering. Het gaat immers om evenveel werk verzetten met behoud van het aantal uur per week maar dan op vier in plaats van op vijf dagen. Met andere woorden: de werkdruk verhoogt. 37% van de Vlamingen die nu voltijds werken, acht het waarschijnlijk aan de slag te gaan in de vierdaagse werkweek. Geëxtrapoleerd naar de 1,8 miljoen voltijdse loontrekkenden in Vlaanderen, gaat het om een kleine 700.000 mensen die potentieel een aanvraag indienen.

30 urenweek: niet betaalbaar?

De kostprijs voor de invoering van een 30 urenweek in de zorgsector (pc 330) werd reeds berekend op basis van de cijfers van 2018-2019: 1,7 miljard euro (berekening Olivier Pintelon van het ABVV). Als we de som van de budgetten van de sociale akkoorden in de nasleep van de covidcrisis nemen (federaal, Vlaams, Waals, Brussels) dan is dat méér … en het effect van die akkoorden op de zorgcrisis is te vergelijken met een emmer water gieten in de Noordzee.

De 30-urenweek kan ook in andere sectoren een oplossing bieden voor de werkdruk en/of de lage lonen. Bijvoorbeeld in publieke diensten zoals het onderwijs. Daar vlucht veel personeel voor de overvolle klassen: extra middelen en een arbeidsduurvermindering kunnen het werk werkbaar maken! Laten we er samen voor strijden, over sectoren heen én ook na vandaag!

Pamflet van Sociaal Werkers in Actie dat vandaag verspreid wordt

Terwijl mensen moeten wachten, verzuipen we als sociaal werkers in het werk

De prijzen van energie en producten swingen de pan uit. De inflatie zorgt ervoor dat het leven onbetaalbaar wordt, voor mensen in armoede, maar ook steeds meer voor mensen die voorheen wel voldoende hadden. Waar in 2010 115000 Belgen elke maand hulp bij de Voedselbanken zochten, is dit in de eerste helft van dit jaar gestegen tot 204.000! Als sociaal werkers zien we de ellende van dichtbij en is het dweilen met de kraan open.

De wachtlijsten in de psychologische en psychiatrische zorg, voor sociale huisvesting, voor hulp bij een beperking,… zorgen ervoor dat het welzijnswerk al lang overstroomt. Meer dan 182000 mensen staan op de wachtlijst voor een sociale woning. Wat doet Minister Diependaele in Vlaanderen? 575 miljoen euro subsidies geven aan bouwpromotoren om in hun projecten ook een ‘betaalbaar’ deel te voorzien. Hij wil winsten van bedrijven vergroten, in plaats van die winsten net aan te slaan voor een publieke, sociale huisvesting. Dit is onaanvaardbaar!

Nog nooit zo’n grote winsten voor grote bedrijven: geld genoeg, toch?!

Dat onze levensstandaard er zo erg op achteruit gaat, staat in schril contrast met de enorme winsten van bedrijven. De 5.000 grootste industriële en commerciële bedrijven in België hebben vorig jaar 36 miljard euro winst geboekt. Dat is een verdubbeling ten aanzien van 2020. De meeste mensen hangen af van een job om een goed bestaan te leiden en kunnen niet in de winsten delen, waardoor meer en meer mensen de facturen niet meer kunnen betalen.

En dan moeten wij horen dat er geen geld is? Genoeg is genoeg! Het kapitalisme en haar vrije markt werken niet: de winsten nemen toe en de levensstandaard daalt. Dit systeem kan het welzijn van mensen niet garanderen. We staan dag in dag uit brandjes te blussen met de beperkte middelen.

Weg met die wachtlijsten en tekorten!  Meer middelen voor een uitgebouwd, publiek sociaal werk!

De schrijnende tekorten en dikwijls lange wachtlijsten voor hulp en bijstand groeien verder door de energiefacturen. De kosten zorgen immers voor een afname van personeel, zelfs tot faillisementen, als ook tot de toename van mensen in nood. Er dreigen ook nieuwe besparingen en het terugschroeven van subsidies te komen doordat de regeringen schulden maken om de winsten van bedrijven te redden. We moeten dit stoppen! Het alternatief is voor handen: gebruik de gigantische rijkdom die nu in winsten opgaat voor een uitgebouwd, publiek sociaal werk.

Met diezelfde middelen kunnen de lonen fors omhoog en kan de stap naar een 30-uren werkweek zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen gezet worden. Dit is nodig om dit essentieel beroep te kunnen blijven uitoefenen en als sociaal werker ook zelf de facturen te kunnen betalen. De stakingen en betoging van de sociaal werkers van de Brusselse OCMW eind 2022 tonen dat sociaal werkers zich kunnen organiseren om de strijd voor deze eisen door te zetten!

Nu verder!

De betoging van 31 januari kan het beginpunt zijn van een nieuwe beweging. Laten we zoals eerder acties opbouw tot resultaten die het verschil maken:

• Stop de commercialisering en vermarkting van het sociaal werk!
• Meer middelen voor sociaal werk: investeer in publieke diensten die iedereen garantie bieden voor een degelijk leven!
• Blokkeer de energieprijzen en duurzame energie voor iedereen: nationalisatie van de volledige energiesector!
• Breek de loonnormwet: een fundamentele loonsverhoging voor iedereen!
• Een 30-uren werkweek zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen.
• Sociaal werk kan niet langer ingezet worden als repressie: voor publieke basisdiensten die preventief werken curatief sociaal werk overbodig maken!

Laten we als verpleegkundigen, zorgverstrekkers en sociaal werkers samen strijden via een gezamenlijk opbouwend actieplan voor deze vooruitgang! De Zorg in Actie, Sociaal Werkers in Actie en vakbonden samen! De afgelopen twintig jaar deden we het in de sector al met succes, denk maar aan de Witte Woede en het afdwingen van extra middelen en een dertiende maand. Doordat we ons samen organiseren, kunnen we bouwen aan een kracht die wel degelijk verandering brengt.

Zorg en sociaal werk samen!

Laten we als verpleegkundigen, zorgverstrekkers en sociaal werkers samen strijden via een gezamenlijk opbouwend actieplan voor deze vooruitgang! De afgelopen twintig jaar deden we het in de sector al met succes, denk maar aan de Witte Woede en het afdwingen van extra middelen en een dertiende maand. Doordat we ons samen organiseren, kunnen we bouwen aan een kracht die wel degelijk verandering brengt.

Toen drie jaar geleden de pandemie toesloeg, werd elke avond geapplaudisseerd voor het personeel van de zorg en andere sectoren in de frontlijn. We herinneren ons allemaal de beelden van hulpverleners zonder beschermingsmateriaal, ziekenhuizen zonder beademingsapparatuur, zorg zonder personeel. We herinneren ons de vele beloften van politici om deze sectoren te steunen door er in te investeren.

door een vakbondsafgevaardigde in een Brussels ziekenhuis – artikel uit maandblad De Linkse Socialist

Vandaag kunnen we enkel vaststellen dat de realiteit op de werkvloer erger is dan voor en tijdens de pandemie. Het besparingsbeleid in de zorg wordt gewoon voortgezet. Dit gaat ten koste van het personeel en de patiënten. De verantwoordelijken die ons besturen, hebben niets geleerd van de pandemie. Ze duwen de zorg bewust in de richting van instorting. De onmenselijke behandeling van het zorgpersoneel is ons dagelijks en ondraaglijk lot.

We hebben meer personeel nodig!

Dit is geen nieuwe eis in de zorg. Het was al dringend vóór de pandemie en het is dat enkel nog meer geworden. Veel van onze collega’s zijn de afgelopen maanden door uitputting uitgevallen. Dit versterkt de dynamiek onder hulpverleners om de sector te verlaten. De werkomstandigheden zijn gewoon niet meer draaglijk. De personeelsnormen, het aantal verzorgenden per patiënt, zijn totaal verouderd. Verschillende studies toonden aan dat er meer sterfte is in ziekenhuizen waar er meer patiënten per verpleegkundige zijn. We moeten de strijd voor meer personeel met al onze krachten voeren! Met pleisters op de wonde komen we er niet. Er zijn drastisch meer collega’s nodig om goede zorg te verlenen!

We eisen meer loon!

De aankondiging van de regering in de zomer van 2020 heeft zijn effect gehad. Veel mensen denken dat het zorgpersoneel loonsverhoging kreeg. De werkelijkheid is veel genuanceerder. De regering voorkwam een explosie van woede in de sector door middelen uit te trekken voor loonsverhogingen in het kader van het IFIC, een stelsel van nieuwe loonschalen in de zorg. Sommige categorieën kregen effectief loonsverhogingen, maar veel collega’s kregen geen cent extra. Dat is vooral het geval voor de laagstbetaalden in de zorginstellingen. Terwijl de spanningen opliepen en er een offensieve benadering nodig was, blusten sommige vakbondsleiders liever het lont nog voor de strijd was begonnen. Het moet gedaan zijn met manoeuvres die verdeeldheid zaaien. We willen meer loon voor alle collega’s zonder onderscheid!

Menselijke zorg is nodig!

Niemand in de zorgsector zal me tegenspreken als ik zeg dat de overheid en haar managers in de zorginstellingen los staan van de werkelijkheid in de sector. De winstlogica bepaalt al hun voorstellen en beheersmaatregelen. Dit ondergraaft de menselijkheid van de sector.

Elke dag komen we collega’s tegen die zich vragen stellen over de zin van hun werk, die het gehad hebben met de doelen die hen opgelegd worden door Excel-tabellen, die hun tijd niet meer willen besteden aan het coderen waarbij de cijfers ten koste gaan van de zorg. Dit alles wordt gecombineerd met een beleid van toenemende autoritaire controle en stelselmatige ontkenning van de meest elementaire rechten. Elke collega wordt maximaal uitgeperst. Dit is onhoudbaar! We hebben genoeg van dit soort management. Het zorgpersoneel moet zeggenschap hebben over de beslissingen in hun zorginstellingen!

We hebben dus heel veel redenen om te protesteren op 31 januari. Dan is er een betoging van de zorg en de sociale sector. Dit mag geen eenmalige gebeurtenis zijn. De situatie is te ernstig om geen mobilisatie op gang te trekken die aangepast is aan de uitdagingen. We moeten onderling discussiëren, ons organiseren en ons voorbereiden op een strijd van zorgpersoneel, sociaal werkers en al wie gebruik maakt van deze diensten.

• Meer publieke middelen voor de zorg!
• Stop de tekorten en de commercialisering, meer middelen voor een publiek sociaal werk!
• Haalbaar werk: 30-urenweek zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen!
• Betaalbaar leven: fundamentele loonsverhoging voor iedereen!
• Voor een nationale gezondheidsdienst onder controle van het personeel en de gemeenschap!

Tegen de hyperflexibiliteit & toenemende werkdruk met als gevolg burnoutepidemie en uitstroom:

30-urenweek met behoud van loon en compenserende aanwervingen

Laat ons gaan voor een wervend, mobiliserend verhaal in plaats van het traditionele gebricoleer in de marge van de afgelopen periode! Na het verdwijnen van het applaus voor de zorg én het pompen van honderden miljoenen in de sector via de diverse sociale akkoorden blijft de lang voorspelde ZORGCRISIS zich verdiepen. Die honderden miljoenen zijn echter niet meer of minder dan een inhaaloperatie of doekje voor het bloeden voor een sector die al heel lang op water en brood wordt gezet door besparingen en gebrek aan investeringen.

Structurele problemen vragen om … structurele oplossingen!

Om het vol te houden én tegelijkertijd kwalitatieve zorg te kunnen garanderen schieten we met mindfulness, een dansje, een liedje of een andere vorm van ‘HR-hokus pokus’ niet echt op. Laat staan dat er een halt toegeroepen wordt aan de problematische draaideur-instroom: een (verhoogde?) instroom in de sector terwijl de uitstroom structureel groter blijft. In absolute cijfers groeit de tewerkstelling in de sector … maar de behoeften groeien veel sneller! Denken we maar aan de consequenties van de vergrijzing van de bevolking. Ondertussen zijn er 3000 ziekenhuisbedden (tijdelijk?) gesloten wegens personeelsgebrek.

De werkgevers en de overheden werken de tekorten in de hand … door neoliberaal management.

Ondanks de groeiende personeelstekorten krijgen duizenden (verplicht)deeltijdse collega’s geen extra uren in hun vast contract. De hyperflexibiliteit in onze uitgesproken vrouwensector en de toenemende werkdruk, gecombineerd met het toepassen van een koud managementmodel, zorgen voor een chronische exodus uit de sector. Dit resulteert in een gemiddelde loopbaan van … 7 jaar!

Deeltijdse arbeid is eerder de regel dan de uitzondering in de sector. Op de keper beschouwd is er geen tekort aan ‘koppen’. Buiten de verplicht-deeltijdse arbeid (bijvoorbeeld zorgkundigen die maximaal een ¾ contract kunnen krijgen in ziekenhuizen) volgen steeds meer collega’s de trends uit Nederland: ofwel wordt men ZZP’er (Zelfstandige Zonder Personeel) ofwel vermindert men het aantal uren bij de vaste werkgever om de rest bij te passen via de vele vormen van interim – waar men de tijd en plaats ZELF kiest. De houding van Zorgnet-Icuro om de ZZP’ers uit te maken voor ‘parasieten’ is je reinste hypocrisie. Over de overbetaalde externe consultants in de sector zwijgt men als vermoord …

Olivier Pintelon, auteur van het boek ‘De strijd om tijd’: “Een volcontinu arbeider werkzaam bij één van de grote chemische bedrijven in de Antwerpse haven kent een voltijdse arbeidsduur van 33,6 uur, wat min of meer overeenkomt met de vierdagenweek. De lonen in de sector liggen bovendien hoger dan in de zorg. Het is hen van harte gegund, maar de vergelijking werpt ander licht op het tekort aan zorgpersoneel, niet?”

Het spreekt voor zich dat een dergelijk nieuw vlagggenschip voor de witte woede enkel kan afgedwongen worden – weliswaar gefaseerd – door een efficiënt actieplan … niet te verwarren met een paar vingerknip-betogingen  in Brussel. Echter, daar kan het schoentje knellen bij sommige vakbondsapparaten die net zoals vele zorgorganisaties verbonden zijn aan een zuil … We willen er even aan herinneren dat de laatste langdurige stakingsbeweging in de privéziekenhuizen in alle 3 delen van het land (Vlaanderen, Brussel en Wallonië) geleden is van … 2005!

Om heel wat praktische redenen is de invoering van een  30 urenweek slechts in fases mogelijk maar dat wil ook niet zeggen dat we er even lang moeten overdoen zoals bij IF-IC … Er kan bijvoorbeeld gestart worden bij de zij-instromers, of eventueel een vierde ADV-dag op 60 jaar (na 45-50-55) dat in de praktijk een 30 urenweek zou betekenen voor de zestigjarige collega’s. En zo kan men het verder uitrollen totdat iedereen onder de 30 urenweek valt.

Voor meer info en argumenten voor de 30 urenweek:  facebook.com/DeWeerbareVerpleegEnZorgkundige (de spreekbuis van kritische & strijdbare afgevaardigden over de vakbondsgrenzen heen)

Sociaal Werkers in Actie: Genoeg is genoeg! Alle wachtlijsten weg!

Sociaal Werkers in Actie ontstond in 2022 omdat er een noodzaak is aan een actiegroep van sociaal werkers die consequent in actie komt of andere acties ondersteunt tegen besparingen en commercialisering, en voor een uitgebouwd, publiek sociaal werk voor iedereen!

De tekorten in het sociaal werk zijn immers gigantisch. Tijdens de COVID-pandemie  vroegen nog meer mensen dan voorheen hulp, omdat de economische crisis nog dieper werd. Behalve enkele kleine investeringen zwoegen heel veel diensten binnen het sociaal werk onder een enorme druk.

Op zoek naar een sociale woning omdat de huurmarkt te duur is? Heb je een kind met een beperking en wens je ondersteuning? Is het mentaal even op en heb je psychologische hulp nodig? Je botst steeds op wachtlijsten! De lijst van wachtlijsten zelf is ook onnoemelijk lang …

Als Sociaal Werkers in Actie vinden we deze tekorten onaanvaardbaar. De wachtlijsten maken duidelijk hoe groot de tekorten zijn, ook al is het nog een onderschatting van de noden die er in de samenleving zijn.

We vragen aan de regeringen en besturen om alle wachtlijsten weg te werken! Onmiddellijk! Want investeren is mogelijk. De grootste bedrijven maakten de afgelopen jaren recordwinsten. Zelfs met een beperkte rijkentaks zouden de wachtlijsten onmiddellijk kunnen weggewerkt worden. Dit zal niet van zelf gebeuren.

Daarom organiseren we op 16 juni om 19u30 een online meeting rond deze vragen: Hoe kunnen we dit resultaat bekomen? Kunnen we bestaande acties aan elkaar koppelen? Wie werkt mee aan een grote campagne om de wachtlijsten weg te werken?

We verwelkomen de volgende sprekers:

* Klaas Poppe (SAM Steunpunt Mens en Samenleving) over de wachtlijsten voor de sociale woningen

* Mauro Kerckhof (Psycholoog) over de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg (o.a. voor gendergerelateerde vragen)

* Simon Hupkens (Sociaal Werker OCMW Luik) over Travail Social en Lutte en acties in Franstalig België

Uiteraard zal het niet volstaan om enkel een deel van de privéwinsten te gebruiken voor grote investeringen. De vermarkting in onze sector zorgt reeds voor een neerwaartse spiraal: zowel op vlak van werkomstandigheden, als op vlak van kwaliteitsvolle hulpverlening. Nu wil men de tekorten nog oplossen door meer te commercialiseren of samen te werken met bedrijven. Denk maar aan de LU-campagne van de CAW’s of het aanstellen van Wouter Torfs als voorzitter van de raad van bestuur van de CAW Groep. De man die tegen de rijkentaks is, maar zelf een vermogen van meer dan 75 miljoen euro heeft.

We strijden daarom voor publieke basisdiensten die garantie op zorg en ondersteuning geven, met doel om deze veel preventiever te maken. Zodat steeds meer mensen geen hulp meer nodig hebben. Om deze resultaten te bekomen, hebben we jullie nodig! Sluit aan bij Sociaal Werkers in Actie!

Dit pamflet kwam tot stand door samenwerking van:

•  CampagneROSA.be     
• facebook.com/DeWeerbareVerpleegEnZorgkundige     
• facebook.com/SociaalWerkersinActie