Na het applaus, de messen in de rug, de uitputting … de eerste overwinning!

Collega’s met al wat jaren op de teller voelden het instinctief aan: na het applaus zouden de figuurlijke messen in de rug volgen. En dat ging sneller dan verwacht! De politici die applaudisseerden voor ‘de redders van het vaderland’ zijn dezelfden die verantwoordelijk zijn voor de jarenlange besparingen én verwaarlozing van de zorgsector.

Artikel door een vakbondsafgevaardigde uit de sector – Lees ook een eerder interview op deze site

Al snel zorgden Beke, het Gents stadsbestuur en uiteraard Maggie De Block voor de figuurlijke messen die de zorgsector nog verder ondergraven én provoceren.

Ongelukje in Gent?

Het plan voor het gelijktrekken van de arbeidsvoorwaarden van statutairen en contractuelen in de Gentse stadsdiensten met als ‘ongelukkig gevolg’ de inlevering van honderden euro’s vakantiegeld voor de mensen in de OCMW-rusthuizen, kan nog met héél veel goede wil als ‘accident de parcours’ uitgelegd worden. De vakbonden lieten echter een heel ander geluid horen en stelden dat hun arm omgewrongen werd om tot een ‘akkoord’ te komen. De timing in volle coronacrisis was op zijn minst barslecht te noemen. De grote publieke verontwaardiging deed het stadsbestuur echter (tijdelijk?) op zijn stappen terugkomen.

Beke

De Vlaamse regering met minister Beke wou flexibele en onzekere contracten toelaten in de woonzorgcentra onder het mom van het aanpakken van het personeelstekort. Concreet ging het over verhuren van personeel via externe bedrijven aan de woonzorgcentra. Dit lost echter het personeelstekort niet op en het brengt de huidige loon- en arbeidsvoorwaarden in gevaar.

De KB’s van Maggie

Maar de hoofdvogel kwam van Maggie De Block in de vorm van twee KB’s van de volmachtenregering. Het zorgpersoneel dat – ondanks het enorme geklungel van de overheden – de nodige opofferingen bracht en grote flexibiliteit aan de dag legde, werd met deze twee KB’s enorm geschoffeerd.

De uitgesproken provocatie met een KB ter opvordering van zorgpersoneel (met boetes en gevangenisstraf) was nergens voor nodig aangezien er in alle gewesten een vrijwilligersleger (mensen met een zorgdiploma die niet meteen op de vloer staan zoals bijvoorbeeld uit het onderwijs) klaar staat om in te springen waar nodig. In Vlaanderen alleen gaat het over meer dan 5000 mensen van goede wil!

Een tweede KB is een slag in het gezicht van elke verpleegkundige. Dit KB maakt het mogelijk voor niet-bevoegde gezondheidszorgbeoefenaars om verpleegkundige handelingen te stellen. Waarom zouden verpleegkundigen nog 3 à 4 jaar moeten studeren? Dit KB volgt de logica van de industrialisering van de zorg. Zorg wordt door de aanhoudende druk van rationalisering (besparingen vermomd als ‘efficiëntiewinsten’) opgevat als een serie van opeenvolgende zuivere technische handelingen zoals aan de lopende band. Het menselijke, sociale aspect, de warme zorg, wordt hierbij totaal vergeten. Dat beide KB’s beperkt waren in tijd (tot 31 december 2020) doet er eigenlijk niet toe. Dat deze KB’s enkel mochten gebruikt worden in uiterste nood … was buiten sommige werkgevers gerekend! Zo werden bijvoorbeeld laboranten in het Aalsterse ASZ gedwongen om B2 (*) handelingen te stellen. Twee personeelsleden die dit weigerden (wat hun recht is volgens het KB) werden op het matje geroepen door de directie.

Mentale uitputting

Dat de coronacrisis een zware mentale impact heeft op het welbevinden van het zorgpersoneel hoeft geen betoog. De resultaten van de tweede barometer (begin mei) van het online platform De ZorgSamen (die door 3.298 zorgprofessionals ingevuld werd) spreken voor zich. Meer dan de helft van de bevraagden zegt dat ze onder hoge druk staan. Klachten over vermoeidheid, concentratiestoornissen, en zich niet kunnen ontspannen zijn nog altijd merkbaar hoger dan anders. Vier keer meer mensen voelen zich ongelukkig in vergelijking met de periode voor de coronacrisis. En weinig verrassend: bijna drie keer zoveel mensen als normaal denkt eraan uit het beroep te stappen.

Uit een onderzoek van de Antwerpse universiteit waar 1.216 verpleegkundigen, zorgkundigen en verzorgenden bevraagd werden, bleek nog steeds een gebrek aan voldoende beschermingsmateriaal én basismateriaal voor verzorging van patiënten. “Het vertrouwen in de overheden staat bij de zorgverleners op een laag pitje: de helft heeft weinig vertrouwen in de aanpak van de crisis.” (De Standaard 9/5/20)

Verschil tussen het noorden en het zuiden van het land?

Opmerkelijk is dat het protest door vakbonden en beroepsorganisaties tegen o.a. de KB’s véél luider klonk langs Franstalige kant dan in Vlaanderen. De verontwaardiging onder zorgmedewerkers en vakbondsafgevaardigden in Vlaanderen was er echter niet minder om!

In Vlaanderen, met een groot overwicht van het ACV als “huisvakbond” van de machtige katholieke zorgzuil, stellen de vakbondsapparaten zich veel voorzichtiger en discreter op. Kritieken vanuit de basis op die ‘ongemakkelijke stilte’ werden steevast beantwoord met “andere prioriteiten.” In tegenstelling tot ACV PULS – dat zich in stilzwijgen hulde tot grote ergernis van heel wat militanten – was BBTK verplicht om openlijker het protest tegen de twee KB’s te stellen. De Franstalige vleugel SETCa had immers een stakingsaanzegging ingediend voor alle federale gezondheidsdiensten in Wallonië en Brussel. En uiteraard was er ook de druk van de basis in Vlaanderen. Een kleiner apparaat valt gemakkelijker onder druk te zetten dan een groot.

VRT NWS 18/05/’20: “Het KB schoot in het verkeerde keelgat in de zorgsector, ook in Vlaanderen, zegt Jan-Piet Bauwens van de socialistische vakbond BBTK in “De wereld vandaag” op Radio 1, want het was helemaal niet nodig: “Er is in Vlaanderen een reserve van 5.000 mensen, gepensioneerde verpleegkundigen en dokters waren bereid om opnieuw aan het werk te gaan. We waren niet in Italië.”

De Standaard stelde het op 18/05 zo: “Ook aan Vlaamse kant was er wel wat protest, maar hier is dat grotendeels binnenskamers gebleven. Er was wel gemor omdat De Block op voorhand te weinig had overlegd met de vakbonden. Maar inhoudelijk bleven de bonden meer op de vlakte, omdat ze ervan overtuigd zijn dat dit KB in de praktijk nooit toegepast zal worden.”

Wat is er nodig om een noodzakelijke omslag in de sector af te dwingen zodanig een fundamentele zorgcrisis – zoals bijvoorbeeld voorspeld door Voka reeds vóór corona – kan vermeden worden? Het zal niet enkel afhangen van ‘stevig onderhandelen over forse eisen.’ ACV Puls eist bijvoorbeeld “de onmiddellijke en volledige invoering van de nieuwe functieclassificatie en de nieuwe lonen voor alle medewerkers.” In normale précorona-omstandigheden zou dit in verschillende fases verlopen verdeeld over een ongedefinieerde lange periode.

Om reële overwinningen te boeken zal er een krachtsverhouding zowel op de werkvloer als in de maatschappij moeten opgebouwd worden. Als we een massale witte woede wensen, zullen we dit doordacht en met het nodige geduld stap per stap op een organische manier moeten opbouwen tot een “witte tsunami.” En dit met een concreet perspectief via een actieplan dat zo breed mogelijk bediscussieerd wordt. De pré-corona modus operandi van sommige vakbonden bemoeilijkt dit aangezien de laatste jaren systematisch vingerknipacties gebruikt werden om de moeizame onderhandelingen 5 centimeter te laten opschuiven. En na die 5 centimeter kwam alles weer rotsvast te zitten zodat het afsluiten én uitvoeren van een sociaal akkoord veel weg heeft van een processie van Echternach. Het “gemeenschappelijk”(?) vakbondsfront is in de praktijk verworden tot een gevangenis van immobilisme en verlamt ééngemaakte massa-actie. Ondertussen boert de zorgsector verder achteruit …

Het eerste schot voor de boeg: de ruggen gedraaid naar premier Wilmès

De actie van het personeel van het Brussels Sint-Pietersziekenhuis bij het bezoek van premier Wilmès sloeg in als een bom in het hele land én erbuiten. Ongetwijfeld zal “de erehaag met ruggen” één van de iconische beelden van de witte woede worden. Sinds 2019 spelen de Brusselse ziekenhuizen hun rol als motor van de witte woede. Op één of andere manier bestaat er hierover een relatieve mediaboycot in Vlaanderen. Deze keer dus niet. De dag nadien op het werk werd er over niets anders gepraat en we kunnen gerust stellen dat deze serene maar sterke actie een signaal van hoop is voor alle werknemers in de zorg.

Na verdere provocatie: de eerste overwinning!

MR-minister Marghem besloot nog wat verder olie op het vuur te gieten en verweet de mensen in de zorg naar aanleiding van de actie in het Sint-Pietersziekenhuis ‘verwende kinderen te zijn die hun zin niet krijgen.’ Letterlijk: “[…] des actions ridicules, comme des enfants qui n’ont pas eu ce qu’ils voulaient.” Meer was er niet nodig om alle vakbonden langs Franstalige kant één na één een stakingsaanzegging te laten doen in de zorgsector. Amper twee dagen later deelde de minderheidsregering mee dat ze de 2 KB’s opschortten om ze in het weekend tijdens de “superkern” met de tien partijen die de volmachten van de regering steunen, in te trekken.

Witte woede is coming …

Een burgerinitiatief zoals De Zorg in Actie/ La Santé en Lutte kan helpen om alle belanghebbenden en hun organisaties, inclusief de werknemers van de andere (onderbetaalde) essentiële diensten, te verzamelen rond gemeenschappelijke doelstellingen. De oproep voor een Grote Betoging van/voor de Gezondheidszorg na de lockdown kan rekenen op groeiende interesse aan beide kanten van de taalgrens. Op het moment van dit schrijven staan er 12.100 mensen ingeschreven op het Facebookevent.

Allen samen! Tous ensemble! Voor een kwalitatieve gezondheidszorg voor iedereen!

(*) verpleegkundige handeling op medisch voorschrift