Category: Globaal

2010 zal de geschiedenis ingaan als het jaar dat de crisis zich verder heeft doorgedrukt en dit met verregaande gevolgen. Alle oude zekerheden komen onder vuur te liggen. Volledige landen gaan failliet en hoe er ook wordt geprobeerd om antwoorden te vinden, alle diverse remedies die zijn uitgetest falen even hard. Dit zet bovendien bestaande brandhaarden verder onder druk. Het kapitalisme heeft gezichtsverlies geleden in 2010.

Deel 1 van het jaaroverzicht van socialisme.be

[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]

Natuurrampen en niet zo natuurlijke rampen

• 13 januari: aardbeving in Haïti. Een krachtige aardbeving op 13 januari zorgde voor enorme verwoestingen, onder meer in de hoofdstad Port-au-Prince. De beving had een schaal van 7 op de schaal van Richter en was daarmee de zwaarste aardbeving die ooit werd opgemeten in dit deel van het Caraïbisch gebied. Er vielen veel doden, vooral onder de 3 miljoen inwoners van de hoofdstad waarvan er velen in sloppenwijken wonen.
• februari: aardbeving in Chili.
• april: uitbarsting van een vulkaan op IJsland met een onuitspreekbare naam en een compleet ontregeld vliegverkeer als resultaat…
• mei: Olieramp in de Golf van Mexico. Een explosie op een boorplatform van BP zorgt ervoor dat miljoenen liters olie in zee terecht komen.
• augustus: Overstromingen in Pakistan zorgen voor honderdduizenden slachtoffers en verergeren de sociale crisis in het land
• augustus: Bosbranden in Rusland leggen de corruptie en het wanbeleid bloot
• augustus: Bosbranden in Portugal
• November: Overstromingen in België

[/box]

Kapitalisme vindt geen uitweg uit crisis…

Begin dit jaar stelde de econoom Ivan Van de Cloot vast dat “weerpraatjes echte fysica lijken in vergelijking met economische voorspellingen”. Het voordeel van de economische voorspellingen is nochtans dat deze alle richtingen uitgaan, soms zelfs tegelijk. Dat maakt falen moeilijker. Daarnaast kan iets van de weerpraatjes op het begin en het einde van 2010 worden geleerd: de kans om juist te zijn, was erg groot bij de voorspelling van slecht weer.

De Zwitserse econoom Faber omschreef de economische situatie als volgt: ”Als je scheuren in een gebouw met witte verf wegwerkt, ziet het er een tijdje beter uit. Dat gebeurt op dit moment met de economie. We zijn diep gevallen, met steun stabiliseerden we de boel, maar we groeien niet veel en gaan niet terug naar de economische piekactiviteit van 2 1/² jaar geleden.” De onzekerheid was begin dit jaar vooral groot in zuidelijk Europa waar meteen besparingsplannen werden opgemaakt. Tot wat dat leidt, wordt al snel duidelijk in Oost-Europa.

De economie kende een zekere heropleving als gevolg van de overheidstussenkomsten om de banken te redden en de economie te “stimuleren”. Dat remde de crisis wat af, maar het loste de problemen niet op. Er was een transfer van private schulden naar de gemeenschap, wat zorgde voor een schuldenberg die werd aangegrepen om ons te laten besparen. In de plaats van het einde van de tunnel, werd zo het fundament gelegd voor een tweede recessie. De verdere ontwikkeling van de crisis zette meteen ook de eurozone onder druk. Met grootschalige tussenkomsten werd een failliet van Griekenland vermeden, maar dat nam de spanningen niet weg. De Grieken werden gevraagd om hard te besparen, voor de kapitalisten en hun markten is er maar één oplossing: de arbeiders en hun gezinnen voor de crisis laten betalen. Tegenover de Europese besparingstsunami stelde zich steeds meer de noodzaak van een Europees actieplan en zelfs van een algemene staking op Europees niveau.

Eind juni was er een actieweek op initiatief van linkse leden van het Europees parlement, op 29 september volgde een Europese actiedag van de vakbonden waarbij het potentieel duidelijk werd aangetoond.

Na de zomer werd het verhaal van het economisch herstel steeds meer achterwege gelaten om plaats te maken voor de angst voor een double dip.

Enkel de grootste reddingsplannen ooit konden ervoor zorgen dat de crisis niet even erg werd als de Grote Depressie van de jaren 1930. Het IMF heeft het nu over de “Grote Recessie”, waarmee meteen wordt aangeduid dat er een verschil is met andere recessies. Het kapitalisme had een bijna-dood ervaring. De VS kende haar langste recessie sinds 1929 en kwam pas in juni van dit jaar uit recessie. Nu blijkt dat de stimulusmaatregelen te beperkt waren om het beperkte herstel aan te houden. Verschillende regeringen gaan over tot grote besparingsprogramma’s en dat verdiept de crisis. Het leidde tot de dreiging van een valuta-oorlog en “onorthodoxe” maatregelen zoals Quantitative Easing.

Uitzichtloze oorlogen

Dit jaar was de oorlogsvoering van het VS-imperialisme niet bepaald succesvol. In 2011 zal de tiende verjaardag van de oorlog in Afghanistan worden gevierd. Dat zal geen groot feest worden, de Taliban is absoluut nog niet verslagen. In Afghanistan heerst onstabiliteit, corruptie en de verkiezingen hebben de basis gelegd voor een terugkeer van de krijgsheren. Intussen houdt de Taliban in een aantal regio’s de touwtjes stevig in handen.

De regering-Obama dacht de problemen sneller de baas te kunnen door extra troepen naar Afghanistan te sturen en daar mediagenieke campagnes op te zetten. Dit had een tijdelijk effect in die zin dat een aantal Taliban-strijders de benen namen naar buurland Pakistan, waar de onstabiliteit ruimte liet voor de opmars van een lokale Taliban. Toen ook in Pakistan enkele aanstalten werden gemaakt om bepaalde delen van de Taliban aan te pakken, trokken een aantal strijders naar Jemen waar een nieuw front dreigt te ontstaan. Ook in Irak was er geen uitzicht op vrede en stabiliteit.

Het conflict in Israël en Palestina zit nog steeds muurvast. De Israëlische repressie bereidt zich ook uit naar wie het aandurft om de Palestijnse bevolking te helpen. Een hulpkonvooi per boot wordt zonder aarzelen aangevallen.

In 2010 lekten tienduizenden documenten over de oorlogen in Irak en Afghanistan uit, nadien volgden documenten van tal van ambassades en gesprekken met wereldleiders. De eerste documenten werden in juli bekend gemaakt. In december volgde een nieuwe lading documenten. Vanuit het establishment werd de inhoud van de documenten niet ontkend, er werd enkel uitgehaald naar het uitlekken ervan.

Is er een alternatief op de uitzichtloze oorlogen? Wij denken van wel. Dat kan door te strijden voor vrede door op te komen voor socialisme.

Onstabiliteit

Niets staat vast onder een kapitalisme in crisis. We zien de snelle ontwikkeling van gebeurtenissen en veranderingen. Het ritme waarop bewegingen ontwikkelen in pakweg vroegere Sovjetrepublieken wordt steeds meer de norm. Dit jaar zagen we onder meer een enorme opstand in Kirgizië. Er was een toename van regionale spanningen, onder meer rond Noord-Korea.

De kapitalistische crisis slaat overal toe en zet alles onder druk. Ook in Latijns-Amerika staan de linkse regimes onder druk omdat de manoeuvreerruimte zonder echte breuk met het kapitalisme steeds meer wordt beperkt. Dat leidt tot druk op Chavez en een dreiging van kapitalistisch herstel in Cuba.

Eind oktober stelden we op ons congres vast: “Het kapitalisme heeft niets anders dan crisis te bieden. De economische crisis is rampzalig voor onze levensstandaard, maar ons leven wordt ook bedreigd door de ecologische crisis die met het kapitalisme samen gaat. Het kapitalisme maakt de gevolgen van iedere natuurramp erger, rampen worden als “opportuniteiten” gezien om nadien grotere winsten te maken. Ze worden gebruikt om een politiek van privatiseringen en liberaliseringen door te voeren. In Haïti bijvoorbeeld zijn sinds de aardbeving eerder dit jaar 80% van de basisdiensten in de handen van private bedrijven en NGO’s. Onder dit systeem zal onze levensstandaard enkel verder bedreigd worden. Het zal er op aankomen om krachten op te bouwen waarmee we in staat zijn om het verzet tegen dit systeem mee te organiseren en politieke richting te geven om tot de noodzakelijke maatschappijverandering te komen.”

Op het 10de wereldcongres van het CWI werd de huidige situatie samengevat met een verwijzing naar WB Yeats: “Alles is veranderd, volkomen veranderd.” En wat zal 2011 ons bieden? Bruno Segers van de softwaregroep RealDolmen in De Tijd (24.12): "Met of zonder regering, 2011 wordt het jaar van de woede. Woede van burgers, gericht op vooral politici en bankiers." Inderdaad.

De publicatie van meer dan 250.000 documenten door de website WikiLeaks heeft geleid tot felle reacties tegen deze website en de mensen achter deze website. De reacties vanuit het establishment grenzen aan de paniek. Nog voor de onthullingen maar na de bekendmaking dat er documenten zouden worden gepubliceerd, nam de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Clinton, telefonisch contact op met de belangrijkste bondgenoten.

Torsten Sting, SAV-Rostock

De inhoud van de documenten varieert nogal, het gaat van weinig nieuwe feiten en feitjes (zo weten we nu dat Berlusconi te weinig slaapt) tot grotere discussies over de te volgen wereldpolitiek. Opvallend is dat de standpunten soms ingaan tegen de “officiële” posities. Dat is onder meer het geval met de koning van Saoedi-Arabië die verklaart voorstander te zijn van een aanval op Iran, een standpunt die hij ongetwijfeld niet zou herhalen op televisie. Chinese bureaucraten bespreken de mogelijkheid van een verenigd Korea onder leiding van het huidige Zuid-Korea. Ook dat gaat in tegen de officiële positie van Peking. De bekendmaking van de documenten ondermijnt de autoriteit van de elite in de VS en van andere heersende klassen, onder meer in het Midden-Oosten. Door de publicatie van de documenten kunnen we immers wereldwijd lezen hoe de burgerlijke politiek functioneert en hoe de bevolking zonder enige scrupules wordt belogen en bedrogen.

Na de eerste schok kwam de woede van de regeringen en haar media tot uiting. Nooit eerder in de geschiedenis was een dergelijk omvangrijk aantal geheime documenten uitgelekt. Een paar maanden geleden werd al explosief materiaal over de oorlogen in Irak en Afghanistan bekend gemaakt. Maar deze nieuwe documenten overtreffen dit. De politieke elite in de VS voelt zich in haar blootje gezet. De uitspraken van de politici doen wat denken aan de periode vlak na de aanslagen van 11 september 2001. Het republikeinse parlementslid Peter King zette WikiLeaks op een zelfde hoogte als al-Qaeda. Hij roep de regering op om het internetportaal ook in die zin te bestrijden. Senator Liebermann, de voorzitter van het comité voor binnenlandse veiligheid, stelde dat WikiLeaks bloed aan de handen heeft. Tom Flanagan, voormalig adviseur van de Canadese premier Harper, stelde: “Assange moet vermoord worden.”

Ook delen van de media brengen een gelijkaardig standpunt. Enkele voorbeelden.

"WikiLeaks brengt mensenlevens in gevaar"

Deze beschuldiging werd ook bij vorige onthullingen naar voor gebracht. Er wordt wel niet gezegd waar en wanneer er levens op het spel worden gezet. De documenten worden door WikiLeaks bewust geleidelijk aan gepubliceerd. Dat is mogelijk deels uit technische overwegingen, maar er wordt ook zorgvuldig nagegaan of de documenten niemand in gevaar brengen. In een interview met het magazine ‘Time’ verklaarde Assange dat de politici en de media hypocriet zijn in hun kritieken op het internetportaal. “Er is nog geen enkele personeel fysiek in gevaar gekomen of verkeerdelijk gevangen genomen als gevolg van de onthullingen. Dat bilan staat tegenover het bilan van de organisaties waarvan we documenten naar buiten brengen. Zij zijn letterlijk verantwoordelijk voor de dood van honderden, duizenden en over de jaren heen mogelijk zelfs van miljoenen mensen.”

"WikiLeaks zorgt voor meer onstabiliteit"

Samen met deze stelling wordt ook beweerd dat de publicatie van de documenten de conflicten in het Midden-Oosten kan verscherpen en dat het tot een oorlog kan komen. De waarheid is natuurlijk dat zo’n dreiging voortkomt uit de spanningen die in de documenten worden beschreven, niet door de documenten zelf. Uit de documenten blijkt dat de Arabische heersers tot oorlog bereid zijn alsook dat vanuit de Israëlische elite bereidheid tot oorlog aanwezig is. Beiden worden verenigd in hun angst voor een regionale opmars van Iran, een ontwikkeling die zowel de Arabische regimes als Israël niet bepaald goed uitkomt. Koning Abdullah en zijn vrienden durven dat niet openlijk zeggen omdat ze weten de Arabische massa’s zich niet zozeer tegen Iran maar wel tegen de houding van Israël en de VS zouden keren. Maar achter de schermen werden de afgelopen jaren verschillende scenario’s van een mogelijke oorlog tegen Iran besproken. De documenten tonen wereldwijd de mogelijkheden van een dergelijke ontwikkeling. Als de spanningen toenemen, dan komt dit omdat de Arabische elites steeds minder gesteund worden door de massa’s en hierdoor me bewegingen die hun macht in vraag stellen, kunnen worden geconfronteerd.

"WikiLeaks gaat enkel tegen democratische landen in"

Dat is een leugen. In het archief van WikiLeaks staan honderden documenten uit landen als China of Thailand, landen die niet gekend staan voor hun democratische aard. Als de VS in het middelpunt van de belangstelling van de documenten staat, is dat omdat het een supermacht is die betrokken is bij heel wat oorlogen en heel wat geheime onderhandelingen. Bovendien is WikiLeaks uiteraard afhankelijk van correspondenten die hen documenten bezorgen. In landen waar het regime een strakkere controle heeft op onder meer het internet, zoals in China, is dit niet zo evident.

Sabotage

De dreigementen tegen WikiLeaks en Assange persoonlijk werden de afgelopen dagen gevolgd door daden. Er was een massale hackeraanval op de site, mogelijk kwam dit vanwege experts van een overheidsinstelling (denk maar aan de CIA). Op basis van politieke druk werd het adres wikileaks.org gesloten. Tevens werden donaties via Paypal en Mastercard gesaboteerd door de contracten met WikiLeaks op te zeggen. Op deze manier wil men de financiering van de site droog leggen.

De arrestatie van Assange moest het kroonstuk op de wereldwijde jacht op de internetactivist worden. Er was een zware beschuldiging op basis van verkrachting. De vervolging van Assange op dat vlak moet uiteraard ernstig worden genomen, er is niet zomaar sprake van een onderzoek wegens verkrachting. Maar gezien de omstandigheden lijkt het er toch op dat dit eerder als excuus werd ingeroepen om net nu over te gaan tot de arrestatie van Assange.

Solidariteit

De cyberoorlog woedt volop. Dat heeft ongetwijfeld geleid tot problemen voor WikiLeaks. Maar anderzijds was de wereldwijde solidariteit van duizenden mensen indrukwekkend. Zij zorgen ervoor dat deze virtuele stem niet zomaar het zwijgen wordt opgelegd. De website WikiLeaks kent intussen meer dan 1300 mirrorsites, waardoor het volledig afsluiten ervan bijzonder onwaarschijnlijk of zelfs onmogelijk maakt. Tienduizenden hebben ook een back-up opgeslagen. Er werden alternatieve betalingsmogelijkheden opgezet om de financiering van WikiLeaks mogelijk te maken. En tegelijk werd geprotesteerd tegen zij die WikiLeaks het zwijgen willen opleggen door ook de websites van Sarah Palin, Mastercard en Visa plat te leggen.

De bezorgdheid is niet beperkt tot de “internetfreaks”. Het is een politieke discussie. De elite wil WikiLeaks het zwijgen opleggen omdat deze website een aantal wantoestanden openbaar maakt. De aanvallen op WikiLeaks en de internetactiviteiten van de heersende klasse zijn een voortzetting van hun beleid in de reële wereld.

Beperkingen van internet

Deze strijd maakt de mogelijkheden maar ook de beperkingen van het internet duidelijk. Deze technologie maakt het voor de linkerzijde en de arbeidersbeweging mogelijk om op heel korte termijn te reageren, solidariteit te organiseren,… Het is echter ook duidelijk dat deze mogelijkheden sterk kunnen beperkt worden. Het internet is zeker geen vrij en democratisch gegeven waar er geen inmenging door de heersende klasse is.

Het voorbeeld van WikiLeaks toont ook het chaotische karakter van het kapitalisme. De heersende klasse probeert alles te controleren, maar deze controle is niet absoluut waardoor er steeds mogelijkheden tot verzet zijn.

Net zoals dit vroeger al het geval was, spelen technologische vooruitgang en nieuwe mogelijkheden een belangrijke rol in de arbeidersstrijd. De noodzaak van organisaties en van mensen die niet enkel via Facebook met elkaar communiceren maar ook daadwerkelijk in actie komen, blijft overeind. Het internet is een belangrijk hulpmiddel in de opbouw van de arbeidersbeweging en de socialistische linkerzijde. Er is nood aan een beweging die ingaat tegen het kapitalisme, maar daartoe is er nood aan een programma en activisten die in de samenleving (werkvloer, scholen, universiteiten, wijken,…) verankerd zijn.

Afgelopen woensdag organiseerde de linkse fractie GUE/NGL in het Europees Parlement een hoorzitting over de groei van nationale en religieuze spanningen in Azië en Afrika en het antwoord van vakbonden en sociale bewegingen daarop. Het werd een interessante bijeenkomst met sprekers uit Nigeria, Zuid-Afrika, Sri Lanka en India. Een verslag.

De bijeenkomst moest spijtig genoeg plaatsvinden zonder de aangekondigde spreker uit Pakistan. Ondanks herhaaldelijk aandringen van verschillende Europese parlementsleden weigerden de Belgische autoriteiten om een visum te geven aan Khalid Mehmood. Nochtans kwam Khalid al meermaals naar Europa en heeft hij zich steeds aan de voorwaarden gehouden. Op de bijeenkomst werd gesproken door diverse Europese parlementsleden (van het Linkse Blok uit Portugal, de Linkse partij uit Zweden en de Socialist Party uit Ierland). De nadruk lag evenwel op de sprekers uit de neokoloniale wereld.

De eerste spreker was Segun uit Nigeria. Segun stelde dat Nigeria verschilt van andere landen in die zin dat er geen overstromingen of aardbevingen nodig zijn om bloedbaden en spanningen te creëren. In het land zijn er 250 etnische groepen en die worden systematisch tegen elkaar uitgespeeld door een regime dat enkel oog heeft voor de belangen van de grote bedrijven. In maart van dit jaar nog vielen er volgens de regering 109 doden (de NGO’s hadden het over 500) bij geweld in de stad Jos. De regering doet niets tegen de schuldigen voor het religieus en etnisch geweld. Integendeel, met de verdeel-en-heerspolitiek worden de spanningen verder opgedreven. De verantwoordelijkheid voor het geweld moet niet bij de gewone bevolking worden gezocht, maar bij het politieke en economische regime.

Damika is een activiste uit Sri Lanka. Ze is er actief onder de arbeiders op de theeplantages en probeert daar mee te bouwen aan echte vakbonden. Ze bracht een schokkende getuigenis van de verschrikkingen in het Tamilgebied van het land. De bevolking leeft daar in verschrikkelijke omstandigheden zonder basisvoorzieningen en zonder nieuws over de vele tienduizenden Tamils die nog gevangen zitten in kampen van de regering. De oorlog tegen de Tamils heeft 80.000 oorlogsweduwen achter gelaten. Het leger controleert de Tamilgebieden volledig en legt er een onmenselijk regime op. De vele doden die in de oorlog vielen, mogen niet eens met een plechtigheid worden begraven. Het regime vreest immers dat begrafenissen uitmonden in protest. Tegen de achtergrond van armoede en miserie vluchten veel mensen uit Sri Lanka. Een groot aantal vrouwen komt als huishoudpersoneel in het Midden-Oosten terecht waar ze als slaven dienen bij rijke oliesjeiks.

Het verhaal van Damika werd aangevuld door Siritunga Jayasuriya die het had over het anti-democratisch regime van Rajapakse. Siritunga heeft in het verleden al heel wat voorbeelden gezien van repressie en geweld in het conflict op Sri Lanka. Sinds de onafhankelijkheid in 1948 werd het conflict tussen Tamils en Singalezen opgedreven in een klassieke verdeel-en-heerspolitiek. De Tamilminderheid was goed voor een kwart van de bevolking, maar had nooit dezelfde rechten. Er was een discriminatie op het vlak van de taal en in 1983 werd nog verder gegaan met openlijk geweld en aanvallen tegen de Tamils en al wie het voor de rechten van de Tamilbevolking opnam. Ook Siritunga moest toen een jaar onderduiken. De politieke leiders van de Tamils hadden geen antwoord op het geweld . Veel jongeren voelden zich in de steek gelaten en dat bood openingen voor het ontstaan van guerrillastrijd met de Tamil Tijgers (LTTE). Daartegenover is er nood aan eengemaakte strijd van alle onderdrukten.

Vandaag wordt Sri Lanka gekenmerkt door een groeiende dictatuur. Er vielen 40.000 doden in de oorlog, er zitten nog steeds 50.000 mensen in vluchtelingenkampen. Zelfs de oppositiekandidaat bij de presidentsverkiezingen is gevangen genomen, nochtans was dat de generaal die aan het hoofd stond van de militaire campagne tegen de Tamils. Oorlog is geen oplossing voor de tegenstellingen. Het zorgt enkel voor een verdere militarisering. Ook na het einde van de oorlog wordt een vierde van de begroting aan defensie besteed. Dat gaat om 1,7 miljard euro!

Jagadish uit India had het hoofdzakelijk over twee belangrijke campagnes en bewegingen. Enerzijds sprak hij over het verzet tegen de komst van multinationals in de mineraalrijke deelstaat Orissa en anderzijds over het protest in Kasjmir. In Orissa leeft de bevolking in extreme armoede, maar alle grote bedrijven staan klaar om het gebied over te nemen om er de mineralen uit de grond te halen en grote winsten te boeken. Dit werd voorafgegaan door verschillende golven van etnisch en religieus geweld, met onder meer een aanval op de christelijke gemeenschap waarbij 100 doden vielen waaronder drie nonnen. Dit soort geweld is het andere gezicht van de zogenaamde “democratie” in India. De regering dient enkel de belangen van de rijksten en speelt daartoe in op iedere mogelijke verdeeldheid.

In het door India bezette deel van Kasjmir woedt al maandenlang een opstand die van onderuit wordt georganiseerd. De vallei wordt al jarenlang op een brutale wijze militair bezet. Dit is een vallei die destijds dichters en kunstenaars inspireerde omwille van de mooie omgeving, nu is het een vallei van bloed geworden. Sinds het opdrijven van de bezetting en de opstand vielen al 80.000 slachtoffers. Er is verzet nodig tegen het huidige regime en tegen het systeem dat verdeeldheid in de hand werkt om eengemaakt verzet te vermijden.

Tenslotte sprak Weizmann Hamilton uit Zuid-Afrika, een land met een zekere geschiedenis op het vlak van racisme en discriminatie. Bijna 20 jaar nadat het ANC aan de macht is gekomen, blijft er nog steeds racisme en geweld bestaan. Vorig jaar kwam dit nog uitgebreid in het nieuws omdat er geweld was tegen vluchtelingen uit andere Afrikaanse landen. Het einde van de apartheid heeft geleid tot het ontstaan van een kleine zwarte elite, maar voor de rest van de bevolking bleef de armoede en de werkloosheid overeind. Het enige wereldkampioenschap dat Zuid-Afrika kan winnen, is dat van de ongelijkheid. Dat leidt vandaag tot geweld, maar dan onder zwarten. Er zijn het afgelopen jaar meer dan 1 miljoen jobs verloren gegaan, tegelijk verdubbelde het aantal miljardairs. Dat is de basis voor de tegenstellingen en bijhorende sociale problemen.

Griekenland en Ierland moesten gered worden. Portugal zou volgen. Indien Spanje gespaard dient te worden van de financiële ondergang, dan is het fonds van de Europese Centrale Bank meteen op. Het is overigens een vraag of het überhaupt mogelijk is om de vierde economie van de Eurozone te redden. Vrijdag viel de beurs in Madrid met 7% terug, terwijl premier Zapatero en de Spaanse Nationale Bank er alles aan doen om de gemoederen te bedaren.

Opinie door Marc Puyol en Jonas Van Vossole

België zou volgens een artikel in de Britse krant The Guardian ook op het slechte pad zitten. Ook haar rente op staatsobligaties blijft stijgen, nog lang niet tot op het niveau van Spanje of Portugal, maar toch. Als er één iets is dat we konden leren in de tijdslijn van de financieel-economische crisis, dan is het wel hoe volatiel de omgeving is en hoe snel situaties kunnen veranderen.

Nadat de wisselkoersoorlog een aantal weken bovenaan in het nieuws kwam, is Ierland nu het nieuwe hot item van de wereldwijde financiële malaise. Dat conflict om de wisselkoersen was overigens een teken van de terugkeer van "Beggar your Neighbour" – het mechanisme uit de jaren ’30 waarbij landen hun crisis op de buren trachten af te wenden door competitieve devaluaties. Dit mechanisme leidde destijds uiteindelijk door een mix van crisis, nationalisme en militarisering die uiteindelijk in de Tweede Wereldoorlog uitmondden. China kent nu een versterkte groei – opnieuw op het niveau van voor de crisis – vanwege de lage Yuan. De VS probeert dat te counteren door massaal geld bij te drukken, via de zogenaamde QE2, om de dollar op die wijze te devalueren. Duitsland heeft zowaar baat bij een lichte PIGS-crisis omwille van de boost die de lage euro geeft aan haar exportgerichte economie.

TRAGEDIE

De redding van Ierland is niets anders dan een tragedie. De week dat de intresten op staatsleningen nog 10% bedroegen, beweerde de Ierse regering dat het er absoluut niet aan dacht om op de deur van het ECB, laat staan het IMF te kloppen. Vooral dat laatste was een doembeeld. Er moest en zou bespaard worden, maar wel op eigen houtje.

Niet dus; de zaak verslechterde snel, als een onvoorspelbare ziekte die om zich heen greep en de Ierse regering dwong om de lichte dwang van met name Duitsland te ondergaan. ‘Onvoorspelbaarheid’, is dat niet de achternaam van ‘speculatie’? Niettemin is de toestand van Ierland, en de kettingreactie die het dreigt te veroorzaken, van die mate, dat er zonder ingreep misschien wel geen Euro meer zou zijn – iets wat zelfs voor de Duitse burgerij een nachtmerrie zou zijn.

ZIEKTE

Maar waar gaat dit nu in feite om? Laatst publiceerde De Morgen dat de totale beleggingsportefeuilles van grote financiële spelers zoals Blackrock en Fidelity makkelijk de "reddingsfondsen" van de Europese Unie en de Verenigde Staten overtreffen. Zo raakte bekend dat Blackrock, mede-eigenaar van oa Nyrstar en Umicore in België, een vermogen van meer dan 3450 miljard dollar beheert. Ter vergelijking; de QE2-operatie van de Amerikaanse Centrale Bank, die China op stang jaagde, bedroeg 600 miljard dollar. Het totale bedrag van het Europese reddingsmechanisme (waar oa Ierland, Portugal en Spanje mee zouden moeten ‘gered’ worden) bedraagt 440 miljard Euro.

Zij voeren met andere woorden de wet. De wet van het kapitaal, want dat is nu het punt: gigantische winsten worden geïnvesteerd via dit soort financiële spelers die erop los speculeren. Dit soort spelers is uiteraard niet bepaald geïnteresseerd in de creatie van jobs, maar vooral in kort termijn winsten.

Speculatie is op termijn niks anders dan een straatje zonder eind: onmogelijk te voorspellen na hoeveel keer de reële waarde van een goed te hebben vermenigvuldigd de boel in elkaar zakt, maar gebeuren zal het. Liberalen stellen dat waarde niet bestaat; Er is enkel vraag en aanbod. Speculanten spelen daar handig op in, door zowel vraag àls aanbod te bepalen. Herinnert u zich nog Enron? Dat was eigenlijk een voorsmaakje voor de veel grotere financiële rampen die sinds 2008 plaats vonden.

Dàt is dus de ziekte waarover in de media wordt bericht, maar waarbij de échte spelers, diegenen die het voor het zeggen hebben, anoniem blijven. Een soortement geheim vennootschap, zonder het te zijn; de meeste media besteedt er gewoon geen aandacht aan en insinueert daarmee ook meteen dat er een speciale wet aan de gang zou zijn die ver boven onze hoofden uittorent en waar geen greep op te krijgen valt; de wet van de "markten".

DICTATUUR

Het financiële wezen reguleren, daar is zelfs na de crisis, zelfs tijdens de nog steeds voortdurende en uitdiepende ramp die zich voor onze ogen afspeelt, geen sprake van. De politieke wil is er niet, het gros van de bevolking wordt niet geïnformeerd over het feit dat deze situatie niet uit de lucht is komen vallen als een soort zwaard van Jeanne D’Arc, en ga zo maar door. Neen, dit is gewoon het alledaagse dat even een dipje beleeft, zo wordt gesuggereerd. Toch is de interventie van financiële spelers in het politieke wezen, de democratie zelfs, belangrijker dan ooit.

Meer nog dan compleet immoreel, is dit vooral irrationeel. De les dat kortetermijndenken niet geschikt is voor welvaartscreatie werd door de financiële elite niet enkel verworpen, maar zelfs omgedraaid. "Hey, laten we eens kijken hoe ver we deze keer kunnen gaan", klinkt het haast. Vandaag beleggen "investeerders" in overheidsobligaties van Ierland en Portugal, die meer dan 7 procent intrest opleveren, met geld dat ze van de ECB kregen aan 1 procent. Het strafste van al is dat de andere Europese landen zich ook nog eens garant stellen voor die winsten, via het Europese "reddingsmechanisme".

Maar geef ze eens ongelijk. Er is de mogelijkheid om staten, de Merkels van deze wereld en Centrale Banken een bepaald beleid op te leggen. Een beleid dat erin bestaat om speculatie in de toekomst ook nog mogelijk te maken, door de bevolkingen als citroenen uit te persen. Mogelijk? Nouja, op termijnen van drie jaar dan. Na 2013 staan Griekenland en Ierland er alleen voor. Is er tegen dan niet genoeg bespaard, dan zal de winst voor speculanten tijdelijk nog omhoog gaan, vooraleer alles ontploft.

ACTIE!

En eigenlijk is het al ontploft. In het gezicht van het grootkapitaal en de politieke elites. Als een boemerang teruggekeerd. Alleen is er nu een uitstel van executie, een verschuiving van de crisis voor later. Net zoals landen via hun wisselkoersen elkaar de loef trachten af te steken, en landen een race to the bottom inzetten om de lonen zo laag mogelijk te houden. Allemaal een doodlopende straat.

De enige oplossing binnen dit systeem is creatieve destructie; destructie tot in het extreme. Het werd al vaak gezegd, en het is ook al veel gebeurd. Wat zeggen we? Het gebeurt. De defensie-industrie in de VS wordt stilaan opnieuw de motor van de Amerikaanse economie, dus is een partijtje provocatie in de Gele Zee mooi meegenomen. De kapitalistische klasse zal haar winstmachine met alle instrumenten verdedigen, ook als dat oorlog impliceert.

Dus wat doen we eraan? Iers Europarlementslid Joe Higgins gaf al aan zo duidelijk mogelijk te willen zijn waar deze situatie vandaan komt, wie verantwoordelijk is en vooral wie het potentieel heeft om iets te veranderen. De werkende mensen, het merendeel van de bevolking bezit dat potentieel. Maar daarvoor dient ze zich te organiseren, en snel: vakbonden moeten informatiecampagnes starten; het onderhandelingsmodel moet opgegeven worden, en actie op straat zal meer de regel dan de uitzondering moeten zijn. Klinkt drastisch, zegt u?

De afkalving van de democratie is nochtans veel drastischer. Er is de facto geen democratie meer, net omdat de financiële markten een éénzijdig beleid bepalen. Een fiasco veroorzaken waar 90% van de bevolking niks mee te maken heeft; dit is godverdomme totalitarisme. Te meer omdat niemand enig benul heeft van wat gaande is, terwijl het voor iedereens ogen plaats vindt.

Een verregaande en noodzakelijke radicalisering valt niet te forceren, maar laten we beginnen bij het begin: politiseer de acties, informeer de mensen en discussieer ermee. Het is tijd om ludieke acties en laagdrempelige toestanden naar de prullenmand te verwijzen; zelfs al is het bewustzijn in België nu laag, de financiële tsunami zal (on)aangekondigd voor onze deur staan en de politici zullen er niets kunnen of willen aan doen. Het is aan ons om voorbereid te zijn.

Het nieuwe lek van WikiLeaks bracht maar liefst 250.000 vertrouwelijke documenten in de openbaarheid. Opvallend daarbij is het enorme wantrouwen tussen vertegenwoordigers van de verschillende nationale elites alsook het weinig diplomatische taalgebruik in diplomatieke kringen. Voor de regering-Obama komt dit lek op een ongelegen moment. Over het vorige lek (over Afghanistan en Irak) kon nog werden gezegd dat het vooral betrekking had op het bewind van Bush. Dat argument gaat nu niet op.

Ook onder het beleid van Obama werden diplomaten gevraagd om informatie over regeringsleiders en politieke zwaargewichten door te geven. De grens tussen spionage en diplomatie wordt daarbij erg troebel. De meest in het oog springende informatie uit de lekken, is nochtans niet zo spectaculair. Dat Merkel voorzichtig is, Karzai niet bepaald een sterke persoonlijkheid, Berlusconi een fuifnummer en Poetin autoritair, zijn niet bepaald grote onthullingen. Maar dat zijn politiek gezien niet de meest opvallende onthullingen. Het is enkel wat het meest in het oog springt voor de media.

Het meest opvallende element in de onthullingen van WikiLeaks is hoe er voorbereidingen waren voor militaire operaties in Iran. De Arabische bondgenoten van de VS drongen aan op een krachtig optreden tegen Iran, dat werd gezien als de bron van alle kwaad in de regio (dat waren de letterlijke woorden van de koning van Bahrein). De Israëlische defensieminister Ehud Barak stelde dat er op korte termijn tegen Iran moest worden opgetreden om te vermijden dat het land kernwapens kon ontwikkelen, zoniet zou een “militaire oplossing leiden tot onaanvaardbare collateral damage”. De koning van Bahrein was het daar eind 2009 al mee eens toen hij pleitte voor actie “met alle nodige middelen” om het kernprogramma van Iran te stoppen. De koning van Bahrein stond niet alleen met die visie, ook vanuit Oman, Koeweit en Qatar waren er gelijkaardige oproepen. Maar ook vanuit Egypte en Jordanië was er heel wat kritiek op Iran. De Egyptische president Moebarak verklaarde dat Ahmadinejad een extremist is “die niet rationeel denkt”.

Vanuit Iran worden de lekken van WikiLeaks afgedaan als propaganda. Maar het lijkt er op dat er minstens ernstig overwogen werd om militair op te treden, ook al lijkt dit vandaag niet het meest waarschijnlijke scenario (onder meer door de militaire overstretch van de VS, de wereldwijde economische crisis, de aanhoudende onstabiliteit in Irak en Afghanistan en de omvang van Iran). Een van de opties die werd besproken, was een Israëlische aanval op Iran zonder steun vanuit de VS. Maar dat was volgens de Amerikaanse minister van defensie te riskant.

Andere opvallende internationale elementen zijn onder meer te vinden in de discussies tussen de VS en China waarbij Chinese vertegenwoordigers aangeven niet langer op hun bevoorrechte relatie met Noord-Korea aan te dringen en de mogelijkheid van een hereniging van beide Korea’s als een reële mogelijkheid zagen. China lijkt er vooral bij de VS op aan te dringen om zich niet te mengen in enkele centrale discussiepunten zoals Tibet of Taiwan.

De WikiLeaks stellen dat de kans om de Afghaanse Taliban met Pakistaanse hulp een nederlaag toe te brengen, is verkeken. De documenten stellen dat de Pakistaanse generaal Kayani het spel slimmer speelt dan zijn voorganger Musharraf. Hij blijft wat op de achtergrond en gebruikt het parlement en de regering om zijn positie te versterken. Daardoor wordt het moeilijker om op te treden tegen de Pakistaanse Taliban en bovendien zou er sprake zijn van een toename van de hulp vanuit de Golfstaten voor de Pakistaanse Taliban.

Over ons land wordt bevestigd dat er kernwapens aanwezig zijn. Dat was al langer een publiek geheim, maar een document dat het heeft over de mogelijkheid van het terugtrekken van kernwapens uit België bevestigt dit op een iets officiëlere wijze.

De lekken van WikiLeaks komen niet op een goed ogenblik voor Obama die al te kampen heeft met een tanende populariteit. Op het vlak van buitenlands beleid heeft hij amper enige verandering teweeg gebracht, de oude methoden en de oude imperialistische politiek wordt gewoon voort gezet. De mogelijkheid van digitale lekken op een grotere schaal dan de lekken in het verleden, zal geen einde stellen aan de spanningen tussen verschillende imperialistische mogendheden of aan hun beleid. Het zal hoogstens leiden tot meer voorzichtigheid vanwege de elite in haar interne communicatie. De documenten tonen hoe de elite echt denkt. Voor linkse socialisten komt dat niet als een verrassing.

Het komt er op aan om te strijden tegen het kapitalisme en dit te vervangen door een socialistisch alternatief waarin samenwerking en wederzijds respect de norm worden in de plaats van imperialistische tegenstellingen die er enkel op gericht zijn de winstbelangen van de eigen burgerij veilig te stellen en te verdedigen, wat vandaag gebeurt “met alle nodige middelen”. Ook indien de communicatie beter wordt beschermd en afgeschermd van de bevolking, zal dit het geval blijven.

Speed of andere stimulerende middelen tijdens een avondje stappen maken je onuitputtelijk en vrij van fysieke en/of morele grenzen. Krediet is voor het kapitalisme wat speed is voor onze stapper. Het wekt euforie op, maar zal uiteindelijk het lichaam afhankelijk maken, uitputten en afbreken en mogelijk leiden tot een diepe depressie. Als er voldoende shots voor handen zijn, zijn verslaafden onafscheidelijke vrienden. Bij tekorten worden ze meedogenloze concurrenten. Bij kredietverslaafden is dat niet anders.

Artikel door Eric Byl uit de novembereditie van De Linkse Socialist

De dealers van krediet zijn de overheden. Om de speculanten overeind te houden, hebben die massa’s leningen aangegaan. En om die te betalen, moeten de Fransen de komende jaren gemiddeld 1.700 € per inwoner inleveren, onder meer door langer te werken. In Groot-Brittanië is dat 1.600 €, in Duitsland 1.100 € en in Nederland 1.400 €. In België zijn politici er nog niet uit hoe, maar dat het om 2.200 tot 2.500 € per hoofd tegen einde 2013 gaat, staat voor de meesten vast. Alleen bij de N-VA, met haar Muyteriaanse wiskunde, is dat niet steeds duidelijk. Zo verklaarde Vlaams N-VA minister Bourgeois op Radio 1 dat het moeilijk zal zijn om 22 tot 25 miljard € te vinden… op een jaar tijd (in plaats van vier).

Tijdens de grote crash van de jaren ’30, die uiteindelijk leidde tot WOII, trachtte ieder land haar markt af te schermen voor buitenlandse concurrenten. Protectionisme noemt men dat. Al van bij de aanvang van de huizencrisis waarschuwen economen ervoor deze fout niet te herhalen. Maar de huizencrisis waait maar niet over. Bovendien leidde die tot een bankencrisis en het redden van de banken tot een landencrisis. Je zou van minder wanhopig worden als je aan het einde van de rit vaststelt dat slimme bankiers de situatie handig misbruikt hebben om de woningen van duizenden gezinnen onterecht te onteigenen.

Wie zijn verslaafde kind uit het leven ziet wegglijden, is tot alles in staat, ook wat men anders nooit zou overwegen. Bij de kapitalistische politici ligt dat niet anders. Allen proberen de tekorten weg te zuiveren door de export te stimuleren en een deel van de markt van andere landen in te pikken. Aanvankelijk verborgen, door de rentevoeten te verlagen en door maatregelen van geldcreatie of “quantitative easing”. Zo verzwakken ze de eigen munt ten aanzien van de buitenlandse concurrenten, waarop die reageren met vergelijkbare maatregelen die het effect meteen teniet doen.

In zijn inleiding op “Het Kapitaal” van Marx, beschrijft Friedrich Engels een depressie als een lange periode van economische stagnatie die gepaard gaat met structurele werkloosheid en waarin iedere maatregel het tegengestelde van het beoogde effect verwekt. Quantitative easing stelt gehaaide speculanten in staat dollars te lenen aan 0,25% en daarmee Braziliaanse obligaties op te kopen waarop ze 5% rente halen. Carry trade noemt dat. Het zorgt voor zeepbellen in Brazilië, maar ook bijvoorbeeld in Thailand. Beide landen proberen dat tegen te gaan door een extra heffing op obligaties aangekocht door buitenlandse “investeerders”.

Geldcreatie door de VS leidt onvermijdelijk tot geldcreatie door China en Japan en Zuid-Korea en… Daardoor dreigen de overheidsschulden nog sneller op te lopen. Democraten en Republikeinen in de Amerikaanse Kamer en Senaat hebben er al mee gedreigd een extra heffing in te voeren op Chinese producten als China haar munt niet herwaardeert. Men denkt aan een verhoging met 20 tot 40%. China kan en zal daar niet aan toegeven. De kans dat deze valutaoorlog tot een reële handelsoorlog leidt en uiteindelijk tot een nieuwe, nog diepere crash dan de vorige, lijkt onafwendbaar. Het komt doordat het kapitalistisch systeem niet langer in staat is de productieve krachten die het heeft opgewekt te beheersen. Enkel een democratische planeconomie kan die op een harmonische manier inzetten ten behoeve van allen.

Kapitalisme in crisis. Einde niet in zicht, volgende stap: valuta-oorlog

Artikel door Baptiste (Wavre) uit de novembereditie van De Linkse Socialist

Begin dit jaar kondigden verschillende economen en kapitalistische leiders “het einde van de tunnel” aan. Ze bedoelden dat er bepaalde economische statistieken waren die hen deden denken dat het kapitalisme snel opnieuw een periode van groei zou kennen. Deze economen en politici zouden zich vandaag beter de vraag stellen hoe en in welke mate hun beeld op de situatie was vervormd. We kregen immers een opeenvolging van crisissen met een toename van de publieke schulden, druk op de eurozone, de afwezigheid van enig ander perspectief dan besparingen voor de arbeiders en hun gezinnen en daar komt nog een ontwikkelende valuta-oorlog bovenop.

“Grote Recessie”

Op het eerste gezicht zijn de economische berichten in de media tegenstrijdig. Er wordt zowel warm als koud geblazen. Waar er de ene dag nog sprake is van een terugkeer naar de groei volgt de dag nadien opnieuw paniek, soms zelfs op basis van dezelfde gegevens. Dit is een uitdrukking van het manisch-depressieve karakter van het systeem. De recessie na de financiële crisis van 2007 is nog niet voorbij. De kapitalistische leiders weten dit en hebben ook geen vertrouwen in de mogelijkheid van het systeem om een perspectief van groei aan te bieden.

Deze crisis is de belangrijkste van het kapitalisme sinds de jaren 1930. Dat is althans de mening van een meerderheid van ernstige economen. De crisis heeft een impact op alle economieën van de wereld, geen enkel land kan eraan ontsnappen en een geïsoleerd “eilandje van groei” vormen. Het wereldwijde bbp ging in 2009 voor het eerst sinds 65 jaar achteruit. De grootste economie ter wereld, deze van de VS, kende een achteruitgang van 3,2%. De neergang was nog sterker in verschillende grote Europese landen, Duitsland, Italië en Groot-Brittannië alsook in Japan.

In tegenstelling tot de crisis van 1929 zijn de regeringen wel snel tussengekomen met de grootste reddingsplannen ooit. Het IMF noemt de huidige crisis de “Grote Recessie” om het verschil te maken met de “Grote Depressie” van de jaren 1930. De stimulusmaatregelen waren echter niet voldoende om zelfs maar het beperkte herstel aan te houden, laat staan om een nieuwe periode van groei op gang te trekken. Het beperkte herstel was vooral een resultaat van een uitbreiding van de voorraden. Er werden geen nieuwe jobs gecreëerd terwijl miljoenen andere jobs verdwenen. Het IMF schat dat er tijdens deze crisis wereldwijd 30 miljoen werklozen zijn bijgekomen. De stimulusmaatregelen hebben niet voor nieuwe groei gezorgd en hierop wordt overal overgegaan tot besparingsprogramma’s die de crisis verdiepen en de mogelijkheid van een nieuwe recessie, een “double dip”, vergroten.

Geld bijdrukken

De financiële autoriteiten van de verschillende landen beschikken over geen monetaire middelen meer om de economie te stimuleren. De rentevoeten staan al ongeveer op 0. Het enige wat ze nog kunnen doen, is miljarden liquide middelen in het systeem inpompen door middel van een kwantitatieve versoepeling (“quantitative easing”). Dat betekent dat de financiële autoriteiten toxische activa opkopen, met andere woorden: er wordt geld gegeven voor waardepapieren die geen waarde meer hebben. Dit is hetzelfde als geld creëren of bijdrukken. Het feit dat de rentevoeten al zo goed als op 0 staan, doet economen vrezen voor een ontwikkeling van speculatieve zeepbellen en een bedreiging voor de economie. Als dit niet volstaat en er naar zwaardere middelen wordt gegrepen, is de dreiging natuurlijk nog groter.

Heel wat economen hebben geen vertrouwen in de politiek van “quantitative easing”. Ze stellen dat er te weinig geweten is over de gevolgen van een dergelijk beleid en dat het bovendien slechts een pleister op een houten been kan vormen. De crisis heeft de koopkracht van de gezinnen al hard aangetast waardoor er niet zomaar een einde zal komen aan de overproductiecrisis. Marxisten stellen dat het kapitalisme haar eigen beperkingen duidelijk maakt doorheen haar overproductiecrisis. Welk monetair beleid de kapitalisten daar ook tegenover stellen, er zal geen fundamenteel antwoord op de overproductiecrisis worden geboden.

Tegenstellingen nemen toe

De crisis heeft de inherente tegenstellingen van het kapitalisme opnieuw blootgelegd. Deze tegenstellingen werden door de neoliberale groei, zelfs bij een zwakke groei, in de koelkast gestopt. Vandaag worden de illusies doorprikt en komen de oude conflicten terug aan de oppervlakte. De crisis van de Eurozone maakt duidelijk dat de samenwerking van verschillende nationale regeringen op de achtergrond terechtkomt als de eigen belangen door die samenwerking onvoldoende gegarandeerd worden.

In haar laatste rapport stelt het IMF dat een valuta-oorlog dreigt. Dat is op zich een uitdrukking van het feit dat de verschillende regeringen een strijd willen voeren om de belangen van “hun” kapitalisten te verdedigen. Om de economie te stimuleren is een devaluatie van de munt een klassiek instrument. Als de eigen munt minder waard is, worden de exportproducten goedkoper in het buitenland. Dit stimuleert dus de export, terwijl de import duurder wordt en bijgevolg de interne productie wordt gestimuleerd. Omwille van de euro kon Griekenland geen dergelijke devaluatie doorvoeren en greep de regering naar aan ander middel: het stimuleren van de productie door harde besparingen.

Een competitieve devaluatie werkt enkel indien de landen naar waar geëxporteerd wordt geen gelijkaardige maatregelen nemen. Als die landen hun munt eveneens devalueren, wordt het effect van de devaluatie teniet gedaan. Kortom, er wordt geprobeerd om de gevolgen van de crisis naar andere landen te exporteren. Dat is de achtergrond van de strijd tussen de euro, yen, dollar en yuan.

Het IMF roept landen als Duitsland op om de interne vraag opnieuw te stimuleren. Eigenlijk wordt daarmee toegegeven dat het besparingsbeleid geen economische uitweg aanbiedt. Het IMF vraagt ook dat China haar interne vraag zou ontwikkelen. Er wordt van uitgegaan dat die landen nog een zekere ruimte hebben om de interne vraag aan te wakkeren en een exportmarkt voor landen met een tekort op de handelsbalans te vormen. Dat is duidelijk een illusie. Het Chinese handelsoverschot is onlosmakelijk verbonden met de actuele uitbuitingsgraad. Dat verhindert een ontwikkeling van de interne vraag. Het is ook een illusie te denken dat de Duitse kapitalisten hun “concurrentiepositie” zullen opgeven vanuit een gevoel van liefdadigheid of medeleven met de kapitalisten waartegen ze concurreren.

“Het zal pijn doen”

Het IMF-rapport over de wereldeconomie had niet toevallig als titel “Will it hurt?”, wat overigens een retorische vraag blijkt te zijn. Het IMF is ervan overtuigd dat deze crisis veel pijn zal doen voor de arbeiders en hun gezinnen.

Welke uitweg de kapitalisten ook zoeken voor hun crisis, ze proberen telkens de gevolgen op de rug van de arbeiders af te wentelen. Dit systeem is niet meer in staat om een toekomstperspectief aan een meerderheid van de bevolking aan te bieden. De agenda van dit systeem staat vol met crisissen en onzekerheid.

Enkele jaren geleden werd ons door de ideologen van de heersende klassen nog verteld dat er geen alternatief was. “There Is No Alternative” (op het neoliberalisme), werd geroepen. Vandaag wordt dit niet herhaald. De crisis van hun systeem toont aan dat het kapitalisme zelf geen toekomst heeft voor de arbeiders en hun gezinnen.

Kapitalistische economen zijn het steeds meer eens over het feit dat het herstel erg kwetsbaar is en dat het de arbeidersklasse is die de rekening moet betalen. Voor socialisten komt het erop aan om uit te leggen dat er geen uitweg mogelijk is op kapitalistische basis. Dit systeem moet verdwijnen door het optreden van een bewuste en georganiseerde arbeidersbeweging. De crisis en de uitbuiting van het kapitalisme moeten worden vervangen door democratisch socialisme.

De tweede dag van het 12de LSP-congres bestond uit een uitgebreide politieke discussie. Er werd gestart met een inleiding door Nicolas Croes over de internationale verhoudingen en perspectieven. Na een discussie volgde een inleiding door Anja Deschoemacker over de Belgische politieke en sociale situatie. Deze inleiding werd eveneens gevolgd door discussie. Op de derde dag van het congres werden beide discussies afgerond door Eric Byl. Hieronder publiceren we een samenvatting van de inleiding over de internationale situatie.

IMF-topman Dominique Strauss-Kahn stelde in 2007 nog dat de financiële crisis geen dramatische gevolgen zou hebben voor de wereldeconomie en dat de situatie onder controle was. Het feit dat een belangrijke vertegenwoordiger van het wereldkapitalisme er zo naast zat, toont aan hoe er op korte termijn wordt gedacht. Waar de ene dag wordt gezegd dat het einde van de tunnel in zicht is, wordt dat de volgende dag al weerlegd. Cijfers spreken elkaar tegen en de hoop op een snelle uitweg is verdwenen. Dit stelt ook de financiële topfiguren in vraag. The Guardian vroeg zich af of de vooruitzichten van het IMF beter zijn dan die van de eerste de beste zatlap op straat. De New York Times vroeg zich af of de gekken de macht hebben bij het IMF.

Met de crisis van de afgelopen drie jaar hebben de kapitalisten een groot geluk dat de arbeiders en hun gezinnen geen massale eigen partijen hebben. Wat zou er gebeurd zijn indien er wel een massale arbeiderspartij had bestaan die was ingegaan tegen de burgerlijke leugens? Linkse ideeën, zowel reformistische als centristische en revolutionaire opvattingen, zouden dan worden besproken. Krugman stelde dat het systeem de crisis overleeft omdat voor het eerst sinds 1917 de private eigendom van de productiemiddelen niet in vraag wordt gesteld. Hij meende terecht dat het kapitalisme niet was veilig gesteld door haar eigen successen, maar door de afwezigheid van een alternatief.

De afgelopen jaren werden enorme winsten geboekt door de grote bedrijven. Dat gebeurde niet door het versterken van de productie, maar vooral door het verlagen van de belastingen voor de grote bedrijven of het opdrijven van de flexibiliteit met allerhande managementtechnieken. Er werden enorme winsten gemaakt, maar deze werden enkel speculatief gebruikt. Om alle goederen verkocht te krijgen en de economie gaande te houden, werden de arbeiders aangemoedigd om niet alleen hun huidige loon maar ook al hun toekomstige lonen uit te geven. De toename van speculatie heeft de financiële sector enorm doen groeien. Er was een stagnatie van de productie met onvoldoende vraag om de groei in stand te houden. De tegenstellingen van het systeem werden een tijdlang weg gemoffeld, ze werden onder het krediet ondergesneeuwd. Maar op een bepaald ogenblik verdwijnt de sneeuw en komen de tegenstellingen terug aan de oppervlakte. In 2008 is 50 miljard dollar aan waarde als sneeuw voor de zon verdwenen door de financiële crisis.

Het spook van de crisis van de jaren 1930 dook terug op, maar er werd onmiddellijk op gereageerd door massale overheidstussenkomsten waarbij de gemeenschap de tekorten van de banken op zich nam. Het gaat daarbij om enorme bedragen, in de buurlanden ligt het telkens op 1400 tot 1600 euro per persoon. Deze grote tussenkomsten hebben een ontwikkeling zoals in de jaren 1930 kunnen tegenhouden, maar het volstond niet om het kapitalisme uit de crisis weg te halen. De wereldhandel viel in 2008 terug met 11%, de werkloosheid is wereldwijd toegenomen en is steeds meer structureel. In de VS gingen 8 miljoen jobs verloren, in 2007 was het officiële werkloosheidscijfer 4,6% maar intussen is het 9,1% en dat is dan nog maar enkel het officiële cijfer.

De EU staat onder druk omwille van de crisis. Dit bevestigt dat een eenmaking op kapitalistische basis geen optie is op langere termijn. De tegenstellingen bleven bestaan, maar verdwenen wat naar de achtergrond door de poging om een handelsblok te vormen tegenover de VS tegen de achtergrond van economische groei en een gebrek aan antwoord vanwege de arbeidersbeweging. Dit heeft geleid tot illusies dat deze ontwikkeling verder zou gaan waarbij nationale burgerijen zouden verdwijnen of natiestaten zouden verdampen in een groter Europees geheel. Tegen de achtergrond van crisis worden de tegenstellingen echter opnieuw sterker zichtbaar en nu blijkt dat er wel degelijk nog nationale burgerijen bestaan en dat er geen nivellering is geweest binnen de landen van de eurozone. In landen als Griekenland was het bestaan van de Euro een probleem omdat er geen politiek van devaluatie kon worden gevoerd. Landen als Griekenland, Spanje, Ierland,… hebben een groot verlies aan concurrentiekracht geleden tegenover Duitsland. Binnen de EU waren er meer conflicten, onder meer tussen Merkel en Sarkozy. De tussenkomsten van de overheid hebben geen oplossing geboden en het beperkte economische herstel vandaag is erg onzeker en zonder een toename van het aantal jobs.

Er wordt gezocht naar een uitweg. Wat er aan heropleving is, volstaat niet om goed te maken wat verloren ging. Dat heeft geleid tot discussie over welke economische politiek zal worden gevoerd. De tegenstellingen tussen aanhangers van een verderzetting van een stimuluspolitiek en de voorstanders van harde besparingen kwamen openlijk tot uiting op de G20-top in Toronto. Obama was er in de minderheid met zijn pleidooi om de stimulusmaatregelen verder te zetten. Dat standpunt moet overigens worden genuanceerd, in heel wat VS-staten wordt eveneens een hard besparingsbeleid gevoerd. In een aantal staten is bijvoorbeeld het openbaar vervoer gewoon afgeschaft. De discussie in Toronto was er vooral een over timing.

Zowel op internationaal als op nationaal vlak raken de instrumenten van het regime steeds meer ondermijnd. Dat is ook het geval voor Obama. De Amerikaanse werkloosheid blijft toenemen, er gingen 8 miljoen jobs verloren in de crisis. Er kwam geen degelijke gezondheidszorg die voor iedereen toegankelijk is. Dit ondermijnt de hoop die er was in Obama en de Democraten dreigen te verliezen in de verkiezingen van november. Knetterrechts kan daar gebruik van maken om een zekere opmars te kennen. De Tea Party is geen fenomeen dat tot de VS is beperkt, er zijn gelijkaardige ontwikkelingen in Europa. Dit is typisch in een complexe situatie waar er geen sterk antwoord vanuit de arbeidersbeweging komt. De afwezigheid van sterke arbeiderspartijen laat zich voelen.

De vroegere burgerlijke arbeiderspartijen (partijen met een burgerlijke leiding maar een actieve basis onder de arbeidersbeweging) zijn verburgerlijkt. De syndicalisatiegraad in veel landen is achteruit gegaan. Er is geen breed socialistisch bewustzijn meer. Dit zorgt voor een grote kloof tussen de materiële omstandigheden en het bewustzijn van de massa’s. Die kloof kan snel verdwijnen, maar dat is niet evident en het zorgt voor een complexe situatie.

Zelfs op een ogenblik dat een beweging tot stand komt en ontwikkelt, blijven er heel wat problemen bestaan op het vlak van leiding van de arbeidersbeweging. Het antwoord van links blijft vaak afwezig. De Griekse KKE bijvoorbeeld bracht geen ordewoorden naar voor over hoe de beweging kon worden uitgebouwd, de partij beperkte zich tot eigen manifestaties gekoppeld aan een oproep tot revolutie op langere termijn. Een woordvoerder van de partij stelde op televisie dat het alternatief van de KKE uit revolutie bestaat, maar dat de arbeiders daar niet klaar voor zijn en dat dus maar moet worden gewacht. Syriza doet niet veel beter. Het partijprogramma omvat dan wel eisen zoals de nationalisatie van de financiële sector, maar de woordvoerders in de media hebben het daar niet over en het wordt amper naar voor gebracht. De partij wordt gekenmerkt door interne verdeeldheid en een gebrek om richting te geven aan de beweging. Het resultaat is dat de partij er ook niet in slaagt om te scoren in de peilingen.

Na Griekenland volgden grote bewegingen in andere landen. In Roemenië waren er stakingen en betogingen van de politie wat tot het ontslag van de minister van binnenlandse zaken heeft geleid. In Spanje was er een staking van de publieke sector met twee miljoen betogers in juni, een algemene staking in Baskenland en 10 miljoen betogers op de algemene staking van 29 september.

De Europese actiedag van 29 september was op zich goed, het was nuttig dat er eindelijk een Europese actiedag kwam. Maar de vraag bleef waar het ordewoord was voor een Europees actieplan met een Europese algemene staking. Daar werd over gezwegen, zowel door de vakbondsleidingen als door de nieuwe linkse formaties in Europa (NPA, Syriza,…) die niet bepaald sterk aanwezig waren op de betoging. Begin dit jaar stelde zelfs de Financial Times vast dat de linkerzijde afwezig blijft op een ogenblik dat er net zoveel kansen voor links zijn.

Eenzelfde fenomeen zagen we op de grote actiedagen in Frankrijk. De radicalisering en de actiebereidheid kwamen er heel sterk tot uiting met verschillende keren drie miljoen en meer betogers. Het arbeidersprotest werd aangevuld met jongeren die in actie kwamen. De jongerenacties werden gekenmerkt door een enorm grote woede, maar tegelijk een politieke verwarring en een gebrek aan duidelijkheid over de ontwikkeling van de beweging en het uiteindelijke doel van de acties. De burgerij speelt op de politieke zwakte in met een media-offensief tegen de beweging en pogingen om verdeeldheid te zaaien, onder meer door geweld uit te lokken of zelf te organiseren tegen de jongeren. De linkse ordewoorden bleven erg beperkt, Mélenchon van de Parti de Gauche had het enkel over de nood aan een referendum over de pensioenen terwijl de sterk verdeelde NPA vooral vaststelde dat er mensen op straat kwamen zonder dat volgende stappen voor de beweging naar voor werden gebracht.

Het kapitalisme heeft niets anders dan crisis te bieden. De economische crisis is rampzalig voor onze levensstandaard, maar ons leven wordt ook bedreigd door de ecologische crisis die met het kapitalisme samen gaat. Het kapitalisme maakt de gevolgen van iedere natuurramp erger, rampen worden als “opportuniteiten” gezien om nadien grotere winsten te maken. Ze worden gebruikt om een politiek van privatiseringen en liberaliseringen door te voeren. In Haïti bijvoorbeeld zijn sinds de aardbeving eerder dit jaar 80% van de basisdiensten in de handen van private bedrijven en NGO’s.

Onder dit systeem zal onze levensstandaard enkel verder bedreigd worden. Het zal er op aankomen om krachten op te bouwen waarmee we in staat zijn om het verzet tegen dit systeem mee te organiseren en politieke richting te geven om tot de noodzakelijke maatschappijverandering te komen.

Die indruk zou je kunnen krijgen als je de berichten op radio en TV, hoewel dikwijls tegenstrijdig, hoort. De werkloosheid groeit minder snel in ons land, maatregelen als tijdelijke werkloosheid hielden een groter jobverlies tegen en de banken boeken opnieuw – gesubsidieerde en speculatieve – winsten.

Artikel door Peter Delsing uit de oktobereditie van De Linkse Socialist

In de loop van 2008 werd het wereldkapitalisme bedreigd door een ineenstorting van de financiële sector. Die dreigde grote delen van de rest van de economie in de dieperik te sleuren: banken lenen immers aan bedrijven, het spaargeld van gewone werkenden moest plots worden “gedekt” door de overheid.

Veel banken hadden zo’n grote schulden opgebouwd dat er een onderling wantrouwen was gegroeid over het vermogen om die schulden af te betalen. Het kredietsysteem dreigde te crashen. Gevolg: de regeringen moesten tussenkomen om geld in de zakken van de banken te steken en hun balansen op te poetsen. De ondersteuningsoperatie om de grote banken te redden en de economie opnieuw te stimuleren, was de grootste uit de geschiedenis van het kapitalisme. Meer dan wat de VS jaarlijks produceert, zelfs ongeveer een derde van het wereldproduct, werd via steunmaatregelen in het systeem gepompt.

Op deze manier werd een ineenstorting zoals in de jaren ‘30 vermeden, dat erkennen ook de burgerlijke economen. Maar daarmee is het einde van de crisis niet in zicht, integendeel. Op kapitalistische basis werd enkel een tijdelijke stabilisering ingebouwd, die de werkloosheid niet deed dalen en onze lonen er niet florissanter op maakte. Bovendien zal ons nu worden gevraagd – via massale besparingen op pensioenen, sociale zekerheid,… – om de rekening van de banken te betalen. Deze overgang van “overwegend stimulus” naar “overwegend massale besparingen” op het inkomen van de werkende mens kan de economie in een nieuwe recessie duwen. Wie moet immers nog al die producten kopen?

De fundamentele problemen van het kapitalisme werden niet opgelost. De bankencrisis is niet van de baan. De historische schuldenberg was tenslotte enkel bedoeld om het gebrek aan koopkracht van de werkenden tijdelijk goed te maken. Sinds de jaren ‘70 kampt het kapitalisme met vertragende groei en elementen van depressie. De oorzaak daarvoor is een dalende tendens van de winstvoet sinds eind jaren ‘60 in de industriële basissectoren: per product is het aandeel “onbetaalde arbeid” – basis voor de winst – kleiner geworden door een sterke toename van investeringen in technologie. De hoeveelheid winst per eenheid kapitaal daalde. Daarnaast zorgde de concentratie van rijkdom bij een kleine elite van kapitalisten, omwille van de uitbuiting, voor een ondermijning van de markt.

De winstvoet werd door neoliberale besparingen op lonen, sociale zekerheid,… tijdelijk en gedeeltelijk hersteld. Maar ten koste van een verdere ondermijning van de koopkracht, wat leidt tot een neerwaartse spiraal. Als de private controle van de kapitalisten over de bedrijven, grondstoffen, machines,… niet wordt afgeschaft en vervangen door een democratisch geplande economie dreigt een nieuwe fase van crisis. Een depressie met een werkloosheid tot 20 à 30% en de herleiding – feitelijk afschaffing – van de sociale zekerheid tot een minimale bijstand voor armen.

Het wereldwijde protest tegen de stijgende voedselprijzen neemt toe. Op 7 september was er in India een algemene staking die grote delen van het land plat legde met de eis om de prijsstijgingen te stoppen. Eerder waren er grote acties en kwam het tot een opstand in Mozambique nadat de broodprijs met 30% werd opgetrokken.

Artikel uit de oktobereditie van De Linkse Socialist. Dit artikel sluit aan bij dit: Milleniumdoelstellingen worden niet gehaald. Winsthonger versterkt armoede

Een doorsnee gezin in Mozambique moet drie vierden van het gezinsbudget aan voedsel besteden. Als de prijs van brood dan nog eens fors de hoogte in gaat, is er een probleem. Het kwam tot grootschalige acties waarop de regering enkel antwoordde met repressie en geweld. Er vielen minstens tien doden en honderden gewonden.

De uitbarsting van woede in Mozambique en de algemene staking in India kunnen wel eens voorbodes zijn van protestacties zoals in 2008. Toen steeg de prijs van rijst met 277% op zes maanden tijd. Graan werd zo duur dat miljoenen Mexicanen zich geen tortilla’s meer konden veroorloven. Er waren voedselrellen in Egypte, Haïti, Bangladesh en meer dan 30 andere landen. Die protestacties kwamen er na drie jaar van prijsstijgingen die een groter deel van de bevolking in armoede stortten. Vandaag zijn er wereldwijd 1,02 miljard armen tegenover 854 miljoen in 2006. De wereldwijde recessie van de afgelopen jaren heeft de situatie van de armsten er niet op verbeterd.

Op dit ogenblik zijn de prijzen van landbouwproducten al enige tijd aan het stijgen. Graanprijzen zijn sinds januari al 70% duurder geworden. Bij ons leidt dat tot een verhoging van de broodprijs met enkele centen, in de neokoloniale landen is de impact een pak groter. En het zal hier niet bij blijven, volgens de OESO zullen de voedselprijzen de komende tien jaar met 40% toenemen.

De productie van voedsel stond de afgelopen periode onder druk door verschillende natuurrampen die werden versterkt door menselijk optreden. De Russische bosbranden en de droogte werd daar aangegrepen om een exportverbod op graan op te leggen. De Pakistaanse overstromingen hebben de “graanschuur” van het land getroffen, waardoor Pakistan dit jaar voor het eerst geen graan en rijst zal kunnen uitvoeren, maar zal moeten invoeren.

Het probleem wordt versterkt door de bijzonder schadelijke rol van de kapitalistische speculanten. Hefboomfondsen veroveren een plaats in de voedselmarkten en maken miljardenwinsten door te speculeren op prijsstijgingen. Er wordt gehandeld in toekomstige productie, maar de speculanten zijn niet geïnteresseerd in de producten zelf. Het gaat enkel om de winsten uit speculatie.

De nieuwe wereldwijde voedselcrisis toont hoe het kapitalisme een onmenselijk en chaotisch systeem is dat niet in staat is om iedereen van voedsel te voorzien. Het grootste obstakel daarbij is niet zozeer een tekort aan voedsel, maar wel de onuitputtelijke winsthonger van een kleine minderheid die de prijzen de hoogte injaagt en een groeiend deel van de wereldbevolking tot extreme armoede veroordeelt.

Vandaag moeten meer dan een miljard mensen rondkomen met minder dan 1 dollar per dag. Het kapitalisme heeft deze mensen niets te bieden, zelfs geen eten om te overleven. De armen op deze planeet hebben honger terwijl een kleine toplaag superwinsten binnenhaalt. Speculanten worden rijker door te gokken op prijsstijgingen en meer armoede. Er is nood aan een andere samenleving waarin de agro-industrie uit de handen van de speculanten wordt gehaald. Een democratisch en publiek beheerde voedselindustrie moet het begin vormen van een planmatige productie waarin de behoeften van de meerderheid van de bevolking centraal staan. Dat is waar de linkse socialisten voor opkomen.