Category: Azië

Op 4 februari viert Sri Lanka de 75ste verjaardag van haar onafhankelijkheid. Dat zal in mineur gebeuren. De kosten voor de viering werden drastisch beperkt omdat het anders een provocatie zou zijn voor een bevolking die er de afgelopen maanden razendsnel op achteruitging. Volgens het World Food Programme leven 8 van 22 miljoen inwoners van het eiland in voedselonzekerheid. In 2022 is de armoede in Sri Lanka verdubbeld. Het land ging in 2022 failliet en is vandaag bezig met onderhandelingen over de leningen die verschillende machten toestopten.

Door Geert Cool

Het faillissement van het land en de algemene tekorten leidden afgelopen zomer tot een massabeweging die het regime van de Rajapaksa-clan ten val bracht. Die familie leek nochtans een ijzeren greep op de macht te hebben. Ze waren verantwoordelijk voor het erg bloedige einde van de burgeroorlog tegen de Tamil-minderheid in 2009 en behielden een sterke positie door Singalees chauvinisme te propageren. De massabeweging van 2022 toonde dat de familie-Rajapaksa niet ongenaakbaar is.

De economische crisis was al langer voorspelbaar. De groei na het einde van de oorlog in 2009 was grotendeels gebaseerd op schulden, zowel aan Westerse banken, financiële instellingen en speculanten als aan China, India, Japan en andere machten. Bovendien verdween een groot deel van de middelen in de zakken van de heersende kliek en in een bijzonder groot leger. De afname van het toerisme na terroristisch geweld in april 2019 en het volledig stilvallen ervan met de pandemie vanaf 2020 maakten de neergang erger. De nieuwe koude oorlog tussen de VS en China woedt en de Russische invasie in Oekraïne zorgden voor stijgende prijzen voor energie en voedsel en maakten lenen op de internationale markten duurder. Alles kwam samen waardoor Sri Lanka haar schulden niet langer kon afbetalen.

Dat was de context van de uitbarsting van protest in 2022. Voor het eerst sinds 1980 was er een algemene staking. Honderdduizenden mensen kwamen op straat om het einde van het regime van Gotabaya Rajapaksa te eisen. Er was een bestorming van het presidentieel paleis, niet door een relatief kleine groep reactionairen zoals in de VS begin 2021 of in Brasilia recent, maar door brede lagen van de bevolking en met de steun van de overweldigende meerderheid. Het ging om meer dan een bestorming van het paleis of een viraal gegane bezetting van het presidentieel zwembad. De aanhoudende massabeweging stormde in de richting van elementen van dubbelmacht: de oude machthebbers hadden formeel nog de macht, maar delen van de samenleving werden overgenomen door de werkenden en armen. Dit werd niet doorgezet. De betogers proefden de smaak van de presidentiële macht, maar wisten niet wat ze ermee moesten aanvangen. Na twee weken werd de bezetting gewoon opgegeven. Ook het protestkamp van de Aragalaya-beweging werd uiteindelijk vrijwillig gestopt.

De massa’s wisten wat ze niet wilden, maar hadden geen idee over een alternatief. In dit vacuüm kon de oude macht zich deels herstellen. De rechtse politicus Ranil Wickremasinghe werd uit zijn politieke dood opgewekt. In de laatste verkiezingen haalde Ranil met zijn United National Party, de historisch sterke conservatieve partij van het Sri Lankese kapitalisme, nog slechts één zetel in het parlement, zijn eigen zetel. Eerst werd hij door Gotabaya opgevist als premier in de plaats van Mahinda Rajapaksa die als eerste ontslag nam onder druk van het protest. Vervolgens werd Ranil door de parlementaire meerderheid van de partijen verbonden met de Rajapaksa’s aangesteld als president toen ook Gotabaya de benen moest nemen. Hij liet zich als premier opvolgen door Dinesh Gunawardena, wiens eigen kleine partij voortkomt uit de traditie van socialistische partijen in het land (zijn vader Philip Gunawardena was een linkse socialist) maar sinds jaren verbonden met de gevestigde politiek, meer bepaald met de partij van de Rajapaksa’s. De vraag is dan ook of de Rajapaksa’s echt van het toneel verdwenen zijn.

Achter en voor de schermen zijn er ondertussen onderhandelingen met verschillende machten. Vertegenwoordigers van het Chinese regime kwamen midden januari op bezoek voor gesprekken. Ze brachten voor 60.000 dollar aan schoolmateriaal en voedsel mee om steun onder de bevolking te creëren. De Chinese ambassade in Colombo tweette nadien: “Het publiek wil misschien ook weten hoe de VS het Sri Lankese volk helpt, terwijl het al 10 miljoen kilogram rijst, 9000 liter diesel, voor 5 miljard Roepees medicijnen en 3 miljoen meter stof voor schooluniformen van China kreeg.” Het charme-offensief van het Chinese regime heeft uiteraard met de eigen economische belangen in Sri Lanka te maken. Het maakt bovendien gebruik van de enorme armoede in het land, terwijl ook het Chinese regime geen schuldkwijtscheldingen op de agenda zet en zich beperkt tot een moratorium van twee jaar. Chinese banken vrezen dat een kwijtschelding in Sri Lanka andere landen naar dezelfde vraag zou leiden.

Is er licht aan het einde van de tunnel voor de bevolking? De situatie blijft helaas rampzalig. Er is een toename van financiële bijdragen door familieleden in het buitenland om de directe pijn te verzachten. In december ging het om 475,6 miljoen dollar tegenover 352,2 miljoen dollar een jaar eerder. Migratie blijft hierdoor de belangrijkste bron van inkomsten voor de bevolking. Het toerisme komt stilaan terug, maar verre van op het niveau van voor de pandemie en voor het terroristisch geweld van april 2019. De economische krimp van -9,2% in 2022 zou volgens schattingen gevolgd worden door een nieuwe krimp van -4,2% in 2023. Ondertussen blijft de inflatie hoog. De World Bank Food Security Update merkte begin december op dat Sri Lanka deel uitmaakt van de tien landen die het hardst getroffen zijn door voedselinflatie, met op jaarbasis 81%. Er zijn nog steeds tekorten en de stroom valt regelmatig uit. Het protest viel door gebrek aan een alternatief stil en het regime doet er alles aan om dit zo te houden. Er is een toename van repressie, onder meer tegen studentenactivisten. Bovendien hangt de dreiging van sectair geweld steeds boven het land. De aankondiging van Ranil Wickremasinghe dat het 13e amendement op de grondwet, dat meer bevoegdheden aan de provincies delegeert, volledig zou toegepast worden, lijkt vooral Indische steun als doel te hebben, niet het toekennen van echte rechten aan de minderheden, in het bijzonder de Tamil bevolking in het noorden en oosten.

Het kan bovendien nog erger worden. De onderhandelingen over kredieten en afbetalingen gaan samen met voorwaarden. Zo wil de Wereldbank “sterkere concurrentie van de private sector” en “meer gerichte sociale bescherming”. Het IMF wil bijkomende besparingen. De regering voert dit uit met de verlaging van stroomsubsidies en afdankingen onder ambtenaren en bij het leger. Wellicht volgen privatiseringen van de luchtvaarmaatschappij en het telecombedrijf. Dit alles zorgt voor een verdere daling van de levensstandaard, wat rampzalig is. Historisch kenden de werkenden en kleine landbouwers – eigenlijk vooral de Singalese meerderheidsbevolking – een levensstandaard die hoger was dan in de regio. Dit was niet het resultaat van kapitalistische vrijgevigheid, maar van een sterke positie van de arbeidersbeweging met daarin een aanwezigheid van krachten die zich op het marxisme beroepen. De repressie en burgeroorlog die volgden op de algemene staking van 1980 brachten de arbeidersbeweging zware slagen toe. In de beweging vorig jaar was er een terugkeer van die arbeidersbeweging, maar er zijn enorme obstakels door de context van tekorten en door de ideologische ontwapening na jaren van defensieve fragmentatie van de vakbonden en de linkerzijde.

75 jaar na de onafhankelijkheid van Sri Lanka blijft het land afhankelijk van de imperialistische machten, inclusief China en regionale grootmacht India. Dit bracht de bevolking aan de rand van de afgrond. Uit het protest van 2022 moeten we onthouden dat de werkende klasse, jongeren en landarbeiders in staat zijn om met massabewegingen regimes ten val te brengen. Het werd echter ook duidelijk dat de massa’s moeten bouwen aan hun eigen alternatief met voorstellen voor een samenleving waarin de meerderheid van de bevolking het voor het zeggen heeft door de controle op de sleutelsectoren van de economie in eigen handen te nemen. Doorheen de strijd is er nood aan nieuwe strijdinstrumenten, van strijdcomités tot sterkere vakbonden en eigen politieke partijen. Op basis van een programma dat het volledige systeem verwerpt en met positieve eisen aangeeft hoe een andere samenleving er kan uitzien, zou snel een brede steun opgebouwd kunnen worden. Dit zou zich niet beperken tot Sri Lanka, het zou een voorbeeld zijn dat snel opgepikt wordt in andere landen, niet in het minst in India waar miljoenen werkenden en landbouwers zich de vraag stellen hoe ze een einde kunnen maken aan het beleid van de rechtse BJP-regering van Modi.

De protestbeweging van afgelopen zomer leverde niet de gewenste en noodzakelijke verandering op voor de massa’s. Anderzijds is de beweging niet in een nederlaag geëindigd: de machthebbers staan zwak en zijn erg bang voor nieuwe opflakkeringen van het protest. De omstandigheden van ellende voor de massa’s maken nieuw protest onvermijdelijk. Om te winnen, is het nodig dat de massa’s omschrijven wat ‘winnen’ betekent, kortom dat een programma van maatschappijverandering wordt uitgewerkt zodat niet alleen de politieke verantwoordelijken maar heel hun systeem van ellende aan de kant wordt geschoven.

Bijlage: opmerkingen over de houding van de Sri Lankese marxisten over de onafhankelijkheid in 1948

Op de 75ste verjaardag van de onafhankelijkheid is het nuttig om terug te kijken naar hoe de linkerzijde destijds reageerde. In de jaren voor de onafhankelijkheid stond de linkerzijde sterk. De LSSP (Lanka Sama Samaja Party) baseerde zich op het marxisme en had een brede aanhang. Deze partij speelde een belangrijke rol in arbeidersstrijd en in het verzet tegen het imperialisme. De LSSP-verkozenen in de nationale raad van Ceylon stemden tegen de oorlogskredieten en de partij werd repressief vervolgd wegens haar anti-imperialisme. De partijleiders werden gevangen genomen of opereerden vanuit India, waar de regionale partij BLPO (Bolshevik Leninist Party of India) werd opgezet. Na de oorlog brak een deel van het BLPI-kader met die partij om de LSSP terug op te zetten. De BLPI (nadien omgevormd tot BSP, Bolshevik Socialist Party) en de LSSP haalden in de verkiezingen van 1947 15 van de 101 zetels in het parlement van Ceylon. Ze waren erg actief in de syndicale strijd van 1946-47, die de kracht van de arbeidersbeweging toonde zelfs indien het niet tot overwinningen kwam.

Ten tijde van de onafhankelijkheid in 1948 was er veel debat. De LSSP van Philip Gunawardena en NM Perera, de grootste van de twee socialistische partijen, was geneigd om de onafhankelijkheid toe te juichen. Meer nog: achter de schermen werd toen al geprobeerd tot een akkoord te komen met een deel van de zogenaamd progressieve burgerlijke politiek rond SWRD Bandaranaike, die nadien de Sri Lanka Freedom Party (SLFP) zou opzetten en verschillende keren de LSSP en de Communistische Partij in een coalitie zou opnemen. De LSSP stelde in 1948 dat er een terugtocht van de klassenstrijd was na de nederlagen van de syndicale strijd in 1946-47, waarin het een belangrijke rol speelde. De partij beweerde dat er in een periode van terugtocht minder ruimte was voor een klassenstandpunt. In die context kon de politieke onafhankelijkheid maar beter toegejuicht worden, zelfs indien er geen economische onafhankelijkheid was. De LSSP-leiders zagen niet in dat de arbeidersstrijd van 1946-47 slechts een voorbode was van grotere strijdbewegingen, met de werkende klasse die haar stempel op de gebeurtenissen begint te drukken. Er was net nood aan een duidelijk klassenstandpunt. Dit had de partij beter voorbereid op de strijd in de jaren 1950, met de grote algemene staking van 1953. In plaats van zich daarop te baseren om de revolutionaire positie te versterken, trad de in 1950 herenigde LSSP in 1964 toe tot een regering onder Bandaranaike. Wellicht vonden de LSSP-leiders het vanuit een regeringspositie nog minder evident om een klassenprogramma en bijhorende acties te ontwikkelen.

De BSP nam in 1948 een ander standpunt in. Voortrekker Colvin R de Silva: “Er is verandering. Maar de essentie van deze verandering ligt niet in de overgang van een koloniale naar een onafhankelijke status, maar in de verandering van het Britse imperialisme van directe heerschappij naar indirecte heerschappij.” Zijn partij nam samen met de Communistische Partij het initiatief tot massaprotest op de dag van de onafhankelijkheid, waarbij tot 50.000 betogers op straat kwamen om ‘echte onafhankelijkheid’ te eisen. Dit toonde het potentieel voor een onafhankelijk klassenstandpunt, zelfs indien de oproep sterk focuste op verzet tegen de ‘fake onafhankelijkheid’ zonder veel nadruk op wat echte onafhankelijkheid zou inhouden met een overgangsbenadering tussen de dagelijkse strijd en wat socialisme voor de massa’s betekent. Nochtans had de partij daar een zekere traditie in. Bij haar oprichting voor de oorlog werkte de LSSP een uitgebreid eisenplatform uit en was de partij betrokken in vakbondsacties of nog in de bestrijding van de malaria-pandemie in 1934-35. Het moet overigens opgemerkt worden dat voortrekkers van de BSP na de fusie met de LSSP eveneens opklommen tot ministerposten en niet aarzelden om de aanvankelijke duidelijkheid rond de nationale kwestie met het pleidooi voor de gelijke erkenning van beide landstalen naar de achtergrond te duwen in ruil voor die postjes. Dit werd nadien brutaal uitgespeeld door de burgerlijke krachten die steeds meer beroep deden op Singalees chauvinisme om hun positie te versterken.  

Dit zijn slechts enkele bemerkingen over de houding van de marxisten bij de Sri Lankese onafhankelijkheid zonder volledigheid te claimen en zonder een expert te zijn in de boeiende en complexe geschiedenis van het Sri Lankese marxisme. Als er een algemene les uit de discussies van 1948 kan getrokken worden, is dit het belang van een klassenbenadering met een overgangsprogramma dat een bredere visie populariseert om de strijd voor maatschappijverandering te concretiseren en op weg te zetten naar een socialistische samenleving.

Edito van 社会主义者 (Socialist), het magazine van ISA in China, Hongkong en Taiwan

Nu het Chinese Nieuwjaar nadert, is China opnieuw het epicentrum van de wereldwijde pandemie. Ondanks een totale informatiestop is het duidelijk dat het land een explosieve verspreiding van het virus meemaakt nadat het plotseling een einde maakte aan drie jaar van zero-covidbeleid met strenge controles. Dit beleid werd vervangen door een chaotische ‘laisser-faire’ houding van minimale staatsinterventie en elk voor zich. Dit is ongetwijfeld een van de meest schokkende en vreselijke episodes in de geschiedenis van de pandemie, die nochtans al heel wat schokkende en vreselijke momenten kende. Dictator Xi Jinping, de architect van de huidige crisis, benadert het Jaar van het Konijn dan ook als een veel zwakkere heerser dan een jaar geleden. Intern en op het wereldtoneel is Xi gekortwiekt.

De dictatuur van de zogenaamde ‘Communistische Partij’ (CCP) heeft de controle over haar beleid inzake pandemiebeheer verloren. Dit gebeurde onder druk van een verslechterende economische crisis op lange termijn en vervolgens – en dat is cruciaal – de grootste antiregeringsprotesten in China in drie decennia. Door de protesten, die eind november uitbraken in 39 steden en op 160 universiteitscampussen (voor zover we op dit moment weten), raakte het CCP-regime in paniek en werd de zero-covidstrategie op chaotische wijze losgelaten. Die strategie werd eerder door Xi voorgesteld als de beste ter wereld. Hoezeer het regime ook probeert deze ommezwaai voor te stellen als een gecontroleerde en voorbereide ‘optimalisatie’, niemand neemt die stelling ernstig omdat de onrust daarvoor te zichtbaar is.

De sociale, economische en gezondheidskosten van dit fiasco worden gedragen door de Chinese massa’s, vooral de armen (meer dan 600 miljoen mensen) en de ouderen (200 miljoen van 65 jaar en ouder) nu Covid het dichtstbevolkte land ter wereld teistert. De politieke kosten zullen op een gegeven moment door Xi Jinping zelf worden betaald. De crisis in zijn regime, waarover we al eerder schreven, is nu enorm vergroot door het uitbreken van de protesten en het chaotische karakter van deze ommezwaai. Splitsingen aan de top en nieuwe scherpe uitbarstingen van machtsstrijd binnen het regime zijn waarschijnlijk.

Terwijl de protestgolf van november binnen een paar dagen afnam, niet in het minst door een voorspelbare golf van repressie, zijn nieuwe en grotere protestgolven in de toekomst onvermijdelijk. De arbeidersklasse – de door de CCP meest gevreesde macht – zal in nieuwe strijd worden geworpen, zoals we al zagen met de protesten in Chongqing van duizenden werknemers uit de medische sector die begin januari hun job verloren (nog meer slachtoffers van de plotse ommezwaai in het Covid-beleid). Zoals we ten tijde van de protesten in november al stelden: ze hebben China veranderd. Het is alsof er een dam is gebarsten, ook een psychologische in het hoofd van 1,4 miljard mensen. Chinese jongeren, vrouwen en arbeiders denken nu meer politiek, in het besef dat het land in een staat van massale ontevredenheid verkeert, met een dictatuur die aangevochten kan worden. Vanuit dit besef is er geen weg meer terug. Het maakt niet uit hoezeer de waarheid wordt ontkend door de media en de propagandamachine van de staat.

“Zet het leven op de eerste plaats”

De bocht van de CCP rond het zero-covidbeleid, of liever gezegd de implosie van dat beleid, stortte het land in een grote gezondheidscrisis en bracht nog meer economische problemen. Dit weerlegt de grootspraak van Xi die beweert dat zijn pandemiebeleid “het volk en het leven op de eerste plaats zet.” Die bewering herhaalde hij in zijn nieuwjaarstoespraak op televisie. Dit is ongezien in de geschiedenis van de pandemie. Wereldwijd bedroeg het totale aantal besmettingen na meer dan drie jaar pandemie 670 miljoen (cijfers van 13 januari). Het aantal gevallen in China ligt mogelijk hoger. Onder de censuur van de dictatuur zijn er geen betrouwbare gegevens. Maar alleen al in de provincie Henan is het aantal besmettingen opgelopen tot 88,5 miljoen volgens de provinciale gezondheidsambtenaar Kan Quancheng. Dat zei die tijdens een persconferentie op 10 januari. Dit gaat regelrecht in tegen de officiële bewering van de Chinese regering die spreekt over amper 120.000 besmettingen in het hele land.

Het lijkt erop dat dagelijks duizenden mensen sterven, ondanks het milde karakter van de Omikron-varianten. Airfinity, een Brits bedrijf voor gezondheidsgegevens, dat modellen gebruikt op basis van gegevens van Chinese provincies vóór de recente veranderingen in de manier waarop gevallen worden gemeld, schat dat in december 100.000 Chinezen aan Covid-19 zijn overleden. Het model voorspelt dat het cumulatieve dodental eind januari 584.000 zal bedragen.

Het is moeilijk om het niet eens te zijn met Yanzhong Huang van de Council on Foreign Relations, een Amerikaanse denktank, als die stelt dat de ineenstorting van het zero-covidbeleid heeft geleid tot “maximale verspreiding van het virus,” waarbij het regime nu hoopt om zo snel mogelijk groepsimmuniteit te bereiken. De meeste mensen zijn stomverbaasd over de manier waarop de CCP de boel weer opengooit, zonder zelfs maar een minimum aan voorbereiding door een hernieuwde vaccinatiecampagne of meer middelen voor ziekenhuizen. ‘Waarom drie jaar wachten om dit dan te doen?’ is een vraag die veel mensen zich stellen.

In de South China Morning Post zei George Magnus, een onderzoeker van het China Centre van de Universiteit van Oxford, dat de CCP “haar drie jaar durende covidbeleid zomaar overboord gooide, met kosten en littekens die nog lang zullen blijven hangen.” De bijna ondoorgrondelijke puinhoop van Xi is geworteld in de beperkingen van de autoritaire CCP-staat en de krachtige interne tegenstellingen. Veel waarnemers zien de Chinese kapitalistische dictatuur als een efficiënte technocratie met een brutale staatsmachine. In werkelijkheid oefent de CCP echter niet zoveel controle uit als het doet voorkomen.

Het beleid van de CCP neigt naar extremen in de ene en dan weer in de andere richting volgens een zigzagpatroon. Lokale en regionale overheden, die een uiterst belangrijke rol spelen in het politieke systeem en de economie van China, werken door te raden wat het centrum wil en durven niet openlijk vragen te stellen of problemen toe te geven. Dit leidt tot een bestuursmodel dat niet gemakkelijk kan multitasken. Op momenten van ernstige crisis en stress doen deze tegenstrijdigheden het systeem vastlopen, met verlamming als eindresultaat.

Per ongeluk afgelopen

Zhuoran Li in The Diplomat stelt dat Xi’s regime onbedoeld een einde maakte aan het zero-covidbeleid – ‘het was een ongelukje’. Nadat hij zijn doelstellingen op het 20e congres van de CCP had veiliggesteld en verklaarde dat het “dynamische zero-covidbeleid zonder aarzelen werd verdergezet,” aldus het verslag van het 20^e congres, lijkt het erop dat Xi’s beperkt aangepaste regeringsploeg een geleidelijke afbouw van het beleid plande, met een volledige heropening van de Chinese economie ergens in het tweede kwartaal van dit jaar. Deze waarschijnlijke tijdlijn was gebaseerd op de hoop van het regime dat een of meer in China gemaakte mRNA-vaccins beschikbaar zou worden. Naar verluidt ontwikkelen ten minste zes Chinese bedrijven mRNA-vaccins, maar tot dusver is er nog geen enkele goedgekeurd.

Dit plan weerspiegelde de enorme druk op het regime van Xi door de economie, die ondanks de opgeblazen officiële bbp-gegevens dicht bij een recessie of geen groei staat. Dit heeft op zijn beurt gevolgen voor de geopolitieke strijd tussen de VS en China, een existentiële strijd voor de CCP, nu China economisch niet langer de VS kan inhalen. Westerse ontkoppeling van China, hoewel nog in een vroeg stadium, is een serieus probleem. Ondanks de grootspraak van Xi wordt nu erkend dat de ontwikkeling van de binnenlandse economie (de zogenaamde dubbele circulatie) veel moeilijker is dan gedacht.

Een teken van de nieuwe politieke koers kwam er op 11 november, toen Beijing een “20-puntenprogramma” over covidcontrole publiceerde, dat tot doel had de buitensporige lockdownmaatregelen af te bouwen. Dit was echter in tegenspraak met de boodschap van het 20^e partijcongres waar de covidmaatregelen werden voorgesteld als semi-permanent. Dit bracht de lokale besturen in verwarring. In november nam het aantal nieuwe lockdowns drastisch toe, samen met de toename van het aantal Omikron-besmettingen. De kloof tussen de bedoelingen van Beijing en de interpretatie ervan door de regio’s werd steeds groter. Sommige lokale besturen kondigden het einde van de lockdowns aan, maar zetten deze in de praktijk voort.

Toen eind november massale protesten uitbraken, ontstond er paniek in het hele CCP-apparaat. De situatie werd urgent. De protesten waren slechts een waarschuwing voor de veel grotere sociale explosie die zich onder de oppervlakte ontwikkelde. Uit angst voor meer protesten voerde Beijing de druk op lokale overheden op om de “20 punten” uit te voeren. Maar het resultaat was chaotisch, een ineenstorting, in plaats van het stapsgewijze proces dat Xi’s regeringsgroep voor ogen had. Zelfs op 7 december, toen de centrale regering haar aanvullende “10 punten” bekendmaakte, benadrukte haar woordvoerder dat het nieuwe beleid niet betekende dat China zich “volledig zou openstellen,” maar dat het eerder stapsgewijs zou veranderen door “kleine stappen te nemen.”

Zhuoran Li merkt op: “De overhaaste openstelling kwam niet uit Beijing. Zij was het gevolg van lokale regeringen die signalen van de centrale regering interpreteerden en op Beijing vooruitliepen wat betreft de uitvoering van het beleid. Toen Beijing geconfronteerd werd met de plotselinge openstelling op lokaal niveau, besefte het dat ‘de geest uit de fles was’. Het enige wat het kon doen, was de realiteit accepteren.” (The Diplomat, 7 januari 2023).

De belangrijkste oorzaak was massale druk en de angst van het regime voor meer protesten. De dynamiek die dit opleverde was het openen van de scheuren binnen de CCP-staat, tussen de regio’s en het centrum. Deze gang van zaken zit vol lessen voor hoe andere politieke en economische crises zich in de volgende periode kunnen ontvouwen. Dit is ook een van de redenen, een heel belangrijke, waarom de dictatuur van de CCP vooral onder Xi zo afkerig is van elke versoepeling van haar repressieve bevoegdheden of autoritaire controles. Niet alleen vreest zij de massa’s, dat een toegegeven hand een arm wordt, maar zij vreest ook de controle over haar eigen reusachtige staatsapparaat te verliezen.

In een op 22 december gepubliceerde studie van onderzoekers van de Universiteit van Macau en de Harvard Medical School werd gewaarschuwd voor 1,5 miljoen doden in de komende zes maanden. Volgens deze studie zouden de sterfgevallen kunnen worden teruggebracht tot 190.000 “in een model waarin 90% van de bevolking drie doses mRNA-vaccins kreeg, en 75% van de met Covid-19 besmette personen Paxlovid kreeg voorgeschreven – een antivirale behandeling voor zeer kwetsbare patiënten die de kans op ernstige symptomen vermindert.” (South China Morning Post, 27 december 2022). Door het huidige beleid is het echter onwaarschijnlijk dat dit lagere cijfer zal worden gehaald.

Kapitaal beschermen

Het regime van Xi heeft de invoer van buitenlandse mRNA-vaccins geblokkeerd, ook al zijn die veel effectiever zijn dan de Chinese vaccins van eigen bodem, die gebruik maken van oudere technologie. Het verbod is ingegeven door politieke redenen, van gekrenkte nationalistische trots, en betekent dat zelfs een aanbod van de EU in januari, via haar commissaris voor gezondheid Stella Kyriakides, om gratis mRNA-vaccins naar China te sturen, werd afgewezen door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit gebeurde met het argument dat de vaccins niet nodig waren en dat de situatie in China “onder controle” is. Dat is een lachwekkende uitspraak.

Het verbod op buitenlandse mRNA-vaccins is ook ingegeven door economisch protectionisme. De CCP, die de belangen van de Chinese kapitalisten vertegenwoordigt, vreest dat het groen licht voor buitenlandse vaccins hun positie op de Chinese gezondheidsmarkt zou versterken ten koste van de winst van de binnenlandse kapitalisten. Tot zover de politiek van ‘het leven op de eerste plaats’ zetten. Het zijn in de eerste plaats de bedrijfsbelangen die door de CCP worden beschermd. Zero-covid betekent een drie jaar durende hausse voor de Chinese farmaceutische sector, met een totale winst van 700 miljard yuan (104 miljard dollar) in 2022. Beijing wil Westerse bedrijven als Moderna onder druk zetten om hun technologie aan Chinese bedrijven over te dragen, iets wat de notoire hardnekkige Westerse farmaceutische bedrijven om voor de hand liggende redenen niet doen, een weigering die de VS en andere regeringen steeds meer opleggen als onderdeel van de Koude Oorlog tussen de VS en China.

De geringe doeltreffendheid van de momenteel in China beschikbare vaccins (Sinovac en Sinopharm) is een belangrijke belemmering voor de bestrijding van de pandemie. Zij werden ontwikkeld ter bescherming tegen de oudere varianten van het virus en zijn thans, zelfs met boostershots, veel minder doeltreffend tegen de zeer besmettelijke Omikron-varianten.

Dit heeft de wijdverbreide terughoudendheid ten aanzien van vaccins versterkt onder de belangrijkste bevolkingsgroep – de ouderen – die zelfs met de veel lagere sterftecijfers van Omikron nog steeds het risico lopen op ernstige ziekte of overlijden. Omdat de CCP bij het uitrollen van de vaccins in 2021 de tegenovergestelde aanpak heeft gevolgd van de meeste andere landen en zich vooral heeft gericht op het vaccineren van de beroepsbevolking, worden de Chinese vaccins algemeen beschouwd als onveilig voor 65-plussers.

De terughoudendheid van het topkader van de CCP – meestal senioren – om zich te laten vaccineren, heeft deze vrees niet weggenomen. Dit is nu een enorm probleem. Negentig miljoen mensen boven de 60 jaar zijn niet volledig gevaccineerd. En 23,8 miljoen daarvan moeten hun eerste prik nog krijgen. De weigering om zich te laten vaccineren is bij veel oudere Chinezen diepgeworteld, en het regime durft vaccinatie niet verplichten uit angst voor protest.

De nationalistische hypocrisie over westerse vaccins blijkt uit de woekerprijzen van Paxlovid, een antiviraal geneesmiddel van Pfizer dat in China verkrijgbaar is. Een enkel pakje Paxlovid, dat drie tabletten bevat, wordt nu online verkocht voor maar liefst 50.000 yuan (US$ 7.313), volgens plaatselijke media, tegen de oorspronkelijke prijs van ongeveer 2.000 yuan. De rijken hamsteren het geneesmiddel, dat in de huidige crisis letterlijk een levensredder is. Aangezien Paxlovid zeer schaars is in China, heeft het naar verluidt Maotai, een luxemerk van sterke drank, vervangen als de beste manier om CCP-functionarissen om te kopen.

De verschrikkingen die het Chinese volk waarschijnlijk te wachten staan wanneer golven van de pandemie het land overspoelen, zullen de massale woede tegen het regime van Xi versterken. Deze woede heeft nu een referentiepunt dat vóór de protesten van november ontbrak, een uitgangspunt voor het uitwerken van ideeën over hoe zich te organiseren tegen de dictatuur. Socialisten moeten deze nieuwe mogelijkheden aangrijpen om te wijzen op de cruciale noodzaak van onafhankelijke organisaties van de arbeidersklasse, strijdbare vakbonden en een arbeiderspartij, met als doel het verzet tegen onderdrukking en ongelijkheid te koppelen aan de noodzaak om een einde te maken aan het kapitalisme en de dictatuur.

Analyse door Vincent Kolo van chinaworker.info

Als reactie op een golf van antiregeringsprotesten eind november heeft de Chinese dictatuur van de CCP (Chinese ‘Communistische’ Partij) abrupt afstand genomen van het bijzonder onpopulaire zero-covidbeleid. Voor de Chinese massa’s gaat het om een tweesnijdend zwaard. Ook zonder betrouwbare gegevens en tekenen van opzettelijke onderrapportage van sterfgevallen is het duidelijk dat er in grote steden als Beijing, Shanghai en Guangzhou een explosieve verspreiding van de Omicron-variatn is, terwijl andere delen van het land de komende weken hetzelfde lot wacht.

Volgens officiële gegevens zijn er in het hele land ongeveer 2.000 nieuwe besmettingen per dag, een belachelijk laag cijfer. Volgens onofficiële schattingen is de helft van de 22 miljoen inwoners van Peking al besmet met Omicron. Zelfs Hu Xijin, voormalig redacteur van de Global Times, plaatste een berisping op sociale media: “Rapporteer de echte cijfers of stop met het publiceren ervan.”

China beleeft nu mogelijk de snelste covid-golf in de geschiedenis van de pandemie. Chinese deskundigen voorspellen dat er in de komende maanden 840 miljoen mensen besmet kunnen raken. De angstaanjagende snelheid en omvang van deze uitbraak zijn enerzijds te wijten aan de zeer besmettelijke Omicron-varianten die zich nu in het land verspreiden, en anderzijds aan een grotendeels “immunologisch naïeve” bevolking die drie jaar lang niet aan het virus is blootgesteld door een streng zero-covidbeleid, gebaseerd op lockdowns, reisbeperkingen en massale tests – die in veel delen van het land plotseling zijn opgeheven.

Omicron is relatief mild voor de meeste mensen, maar zeer besmettelijk. De BF.7-variant die momenteel in China heerst, heeft een reproductiegetal van 16, vergeleken met 10 of 11 tijdens de Omicron-uitbraak afgelopen winter in de VS. Dit cijfer geeft het gemiddelde aantal mensen aan dat door elk positief geval wordt besmet. China’s topepidemioloog Zhong Nanshan vertelde op 11 december aan de staatsmedia dat dit aantal in China nog hoger ligt, waarbij één persoon 22 anderen besmet. Terwijl in de VS afgelopen winter het aantal gevallen elke twee tot drie dagen verdubbelde, “is de verdubbelingstijd in China nu uren,” aldus epidemioloog Ben Cowling van de Universiteit van Hongkong (NPR 15 december). Gezien de lage vaccinatiegraad onder de Chinese ouderen (slechts 40 procent van de 80-plussers is volledig gevaccineerd) wordt verwacht dat in de komende golven tussen een half miljoen en 2 miljoen covid-doden zullen vallen.

Politieke crisis

Eind november braken in een twintigtal steden en meer dan 80 universiteiten protesten uit tegen de eindeloze lockdowns en testen van het zero-covidbeleid. Deze protesten waren historisch en doorbraken de vorm van de protesten van de afgelopen drie decennia omdat ze nationaal waren en omdat ze expliciet politieke eisen stelden voor democratische rechten en zelfs voor het “aftreden” van Xi Jinping.

De CCP heeft enorme bedragen geïnvesteerd in de oprichting van ‘s werelds grootste en technologisch meest geavanceerde politiestaat. Ze heeft dit juist gedaan om een dergelijke uitbarsting van protest onmogelijk te maken. Natuurlijk was dit project gedoemd te mislukken, zoals we hadden voorspeld. Hoewel de protesten relatief bescheiden van omvang waren, heeft alleen al het feit dat ze plaatsvonden het regime van Xi in een crisis gestort.

De timing en de manier waarop de dictatuur haar zero-covidbeleid opgaf, tarten elke logica tenzij we het begrijpen als een paniekreactie op deze protesten en de angst voor nog meer protesten als het regime niets doet. Niet alleen is het winter, met het Chinese Nieuwjaar – ‘s werelds grootste jaarlijkse volksverhuizing – nauwelijks een maand verwijderd, maar China beleefde reeds zijn grootste toename van infecties toen de bocht van de regering er kwam.

In geen van de andere landen die een zero-covidstrategie volgden, eindigde deze op zo’n lukrake, abrupte en slecht getimede manier. In China worden de belangrijkste elementen van een alternatieve pandemiestrategie, zoals een vaccinatiecampagne en versterking van de openbare gezondheidszorg, met name de capaciteit op intensieve zorgen, nu pas in allerijl geïmproviseerd, in plaats van vooraf te zijn voorbereid.

In plaats van een overgang is het alsof het oude pandemiebestrijdingsregime uit elkaar is gevallen. De regering had geen ander ‘plan B’ dan van dag tot dag te improviseren. De staatspropaganda van de afgelopen drie jaar, die de zero-coviddoctrine nauw met Xi persoonlijk verbond (hij is de ‘opperbevelhebber’ van de ‘volksoorlog’ tegen het virus), benadrukte dat dit de beste pandemiestrategie ter wereld was en het bewijs van China’s “superieure systeem” in vergelijking met chaotische westerse democratieën. Het desastreuze pandemiebeleid van de westerse regeringen, geworteld in decennia van neoliberale afbouw van de welvaartstaat, gaf krediet aan Xi’s tegendraadse maar evenzeer tegen de arbeidersklasse gerichte aanpak.

Nu wordt de strategie van het Chinese regime “geoptimaliseerd”, aldus het nieuwe modewoord. Zero-covid is officieel niet dood, maar het wordt niet meer vernoemd in officiële verklaringen. Dit is niet de eerste keer in de geschiedenis dat een politieke campagne in naam wordt voortgezet nadat ze in de praktijk is gestopt. Dit gebeurt om de leider niet te vernederen. Zo eindigde de ‘culturele revolutie’ van Mao officieel pas met zijn dood in 1976, terwijl die campagne in werkelijkheid al in 1969 eindigde.

Waarom dit? Waarom nu?

Xi is uit het beeld verdwenen, ook al heeft hij deze beleidsverandering duidelijk gesteund. De verantwoordelijkheid voor de ontmanteling van zero-covid is overgedragen aan de lokale overheden, deels om de keizer te beschermen tegen de gevolgen. De angst van de dictatuur voor wijdverspreide massale woede is duidelijk de belangrijkste reden voor deze plotselinge draai van 180 graden. Maar er is ook een element van wraak: de massa’s straffen omdat ze Xi durven uit te dagen.

De dictatuur heeft begrepen dat het virus een bondgenoot kan zijn om de bevolking te kalmeren en nieuwe protesten te beteugelen. Het speelde een belangrijke rol in de strijd van de CCP om de controle over Hongkong te herstellen in 2020, toen de massale antiautoritaire strijd al in een neerwaartse fase was beland. Dit was maanden voordat de nationale veiligheidswet aan de stad werd opgelegd. In veel westerse landen ging de beginfase van de pandemie, waarbij de gevallen sterk toenamen en de samenleving in chaos werd gestort, ook gepaard met een stopzetting of sterke terugval van strijdbewegingen.

In plaats van de straten te vullen om van hun nieuw gevonden mobiliteit te genieten, heeft de bevolking van China’s grootste steden grotendeels vermeden zich buiten te wagen uit angst voor besmetting of omdat ze besmet zijn. Beijing werd vorige week beschreven als een ‘virtuele spookstad’. Het aantal reizigers in de metro is in Beijing en verschillende andere grote steden nu lager dan vóór de opheffing van de zero-covidbeperkingen, toen een bewijs van een negatieve PCR-test vereist was om gebruik te maken van het openbaar vervoer.

De ziekenhuizen in de hoofdstad zijn naar verluidt overstelpt, met taferelen die doen denken aan Hongkong eerder dit jaar, waar patiënten gedwongen werden buiten op parkeerplaatsen van ziekenhuizen te wachten. Alarmerend veel medisch personeel is besmet, met berichten dat artsen en verpleegkundigen in Beijing opdracht krijgen om te werken ondanks dat ze positief zijn getest. Gangbare koortsmedicijnen zoals paracetamol en Ibuprofen en zelftestkits zijn in veel steden uitverkocht, nog een teken dat de bocht van het regime volledig ongepland en ondoordacht was. Naar verluidt is er ook een tekort aan bloed.

De crematoria in Beijing werken de klok rond, waardoor de speculaties toenemen dat de regering gegevens over covid-doden achterhoudt. In Wuhan, tijdens de oorspronkelijke uitbraak begin 2020, werd algemeen aangenomen dat het officiële aantal doden te laag werd opgegeven. Officieel zijn sinds 3 december in Beijing twee mensen overleden aan covid. Een hashtag over de twee sterfgevallen werd de top trending item op sociale media, waarbij velen hun ongeloof uitten.

Het officiële aantal doden in China strookt niet alleen niet met de ervaringen van andere landen na het opheffen van de beperkingen, maar wordt ook in twijfel getrokken door ooggetuigenverslagen. “Reuters-journalisten waren getuige van lijkwagens die in de rij stonden voor een aangewezen covid-crematorium in Beijing en van arbeiders in beschermende pakken die de doden naar binnen droegen,” meldde Reuters op 19 december. Het aantal zoekopdrachten op internet naar ‘begrafenisondernemingen’ door inwoners van Beijing is het hoogst sinds het begin van de pandemie.

Interne machtsstrijd van de CCP

Het regime van Xi staat onder toenemende druk om uit zero-covid te stappen om een steeds diepere economische malaise aan te pakken en de versnellende trend van ontkoppeling door westerse bedrijven een halt toe te roepen. Veel lokale overheden zijn aan de rand van het faillissement gebracht door de enorme kosten voor het onderhoud van de zero-covidinfrastructuur, met name de vraag naar massale tests. Soochow Securities schatte dat een jaar lang massale tests de lokale overheden van China samen 1,7 biljoen yuan (257 miljard dollar) kosten, ongeveer 1,5 procent van het BBP.

Deze economische druk heeft de machtsstrijd binnen de CCP en de conflicten tussen het centrum en de regio’s verscherpt. Voor Xi was een belangrijk voordeel van het zero-covidbeleid de rol ervan in de interne machtsstrijd binnen de CCP als instrument om critici uit te roeien en degenen die slaafse loyaliteit vertonen te belonen.

De recordwerkloosheid onder jongeren (officieel bijna 20%), de dalende reële lonen en de implosie van de huizenmarkt zijn allemaal belangrijke factoren achter de protesten van november. De media en propaganda van de dictatuur hebben de protesten natuurlijk niet gemeld. Officieel hebben ze niet plaatsgevonden. Het zou uiterst gevaarlijk zijn voor dit regime om te erkennen dat het door massale druk tot iets werd gedwongen.

Tijdens het 20e congres van de CCP, slechts zes weken voor deze explosie van strijd, herhaalde Xi Jinping nogmaals de noodzaak om het zero-covidbeleid te handhaven. Tijdens het congres werd aangekondigd dat China’s testcapaciteit het niveau van een ongelooflijke 1 miljard PCR-tests per dag had bereikt. Waar deze enorme investering eigenlijk voor diende, is vandaag een legitieme vraag, aangezien de massale tests op korte termijn worden geschrapt.

Tijdens het congres zuiverde Xi het Permanent Comité van het Politbureau van oppositie-elementen en bevorderde hij acolieten als Li Qiang en Cai Qi, die beiden sterk betrokken waren bij het afdwingen van zero-covid in hun steden. Als CCP-baas van Shanghai was Li Qiang eerder dit jaar verantwoordelijk voor de brutale twee maanden durende lockdown van China’s grootste stad, waardoor de ontevredenheid onder de bevolking enorm toenam. Het is geen toeval dat tijdens de protesten in november enkele van de meest radicale antiregeringsleuzen in Shanghai opdoken, slogans als ‘Weg met de CCP’ en ‘Xi Jinping treed af’.

Li’s tegenhanger in Beijing, Cai Qi, die tijdens het 20e congres ook tot het Permanent Comité is gepromoveerd, kondigde in juni aan dat zero-covid “de komende vijf jaar gehandhaafd blijft.” Deze verklaring ging viraal, maar niet op de door Cai bedoelde manier, en binnen enkele uren was de verwijzing naar ‘vijf jaar’ uit de nieuwsberichten geschrapt.

Zero-covid is nu verdwenen uit officiële verklaringen. Xi’s laatste publieke opmerkingen over het beleid waren tijdens de Politburo-vergadering van 10 november, toen hij de vergadering opdroeg “resoluut” vast te houden aan zero-covid. In het nieuwe 10-puntenplan dat op 7 december door de Nationale Gezondheidscommissie (NHC) en het gezamenlijke preventie- en controlemechanisme van de Staatsraad (de Chinese regering) werd aangekondigd, werd het niet één keer genoemd. Dit is een “verbluffende ommekeer,” zoals de Financial Times opmerkte. Maar het is ook belangrijk op te merken dat er geen officiële aankondiging is gedaan dat het beleid is beëindigd. In typisch CCP-jargon is het beleid ‘geoptimaliseerd’.

“Platliggen”

Het regime van Xi heeft het ene rampzalig beleid vervangen door een ander. Het lijkt opvallend veel op het ‘platliggen’-beleid dat de CCP-propaganda eerder voorstelde als een mislukte westerse strategie. Deze term is gebruikt om de wetenschappelijke deskundigen die durfden op te roepen tot een andere aanpak, zwart te maken. In officiële verklaringen wordt de plotselinge chaotische koerswijziging van het regime afgeschilderd als een verfijning op basis van vermeende ‘successen’. De staatsmedia benadrukken nu de verminderde ernst van Omicron – wat nauwelijks nieuws is – terwijl zij voorheen het tegenovergestelde meldden. Zij prijzen de vaccinatiegraad van 90%, maar deze werd meer dan een jaar geleden bereikt en sluit tientallen miljoenen van de meest kwetsbaren uit.

Alle factoren die nu worden aangehaald om de plotselinge beleidswijziging te rechtvaardigen, zijn al lange tijd aanwezig, maar Xi’s regime hield hoe dan ook vast aan zero-covid. Het deed dat deels om politieke redenen, waaronder het streven naar een extreme vorm van sociale controle en als wapen in de agenda van Xi’s machtsstrijd in de aanloop naar het 20e congres (om zijn levenslange regeerproject vast te leggen).

Wat er nu gebeurt is een enorme beleidsfout. Socialisten hebben het zero-covidbeleid van Xi consequent bekritiseerd vanwege het ontbreken van een wetenschappelijke basis, de wreedheid en de bureaucratische hardhandigheid. De lockdowns werden niet gebruikt om tijd te winnen om China’s te lage vaccinatiegraad aan te pakken. Volgens het IMF moeten 375 miljoen mensen boven de 15 jaar in China nog drie doses krijgen, waaronder meer dan 90 miljoen 60-plussers. In plaats van de crisis in de openbare gezondheidszorg op te lossen, zijn de middelen verkeerd besteed aan de gigantische machinerie van testen, quarantaine en handhaving van de lockdowns. De meest effectieve – buitenlandse – vaccins zijn in China verboden (behalve voor buitenlanders!), als onderdeel van Xi’s anti-westerse nationalistische propaganda.

Volgens officiële gegevens waren er op 19 november slechts 1,9 miljoen Chinezen besmet met covid op een bevolking van 1,4 miljard. Feng Zijian, voormalig adjunct-directeur van het Center for Disease Control and Prevention, zei dat hij verwachtte dat 60% van de Chinese bevolking in een eerste besmettingsgolf besmet zou raken – wat neerkomt op 840 miljoen nieuwe gevallen. Uiteindelijk zal maar liefst 90% van de Chinese bevolking besmet raken, aldus Feng.

De komende weken zien er bijzonder onzeker uit. Zelfs nu veel steden het oude beleid hebben losgelaten, zijn er nog steeds lockdowns. Shanghai kondigde aan alle scholen en kleuterscholen vanaf 19 december te sluiten. Chinaworker.info sprak met studenten in verschillende steden. Zij melden dat er nog steeds veel beperkingen gelden.

Het pandemiebeleid van de CCP zal waarschijnlijk grillig blijven, met bochten en crisissen. Het nieuwe beleid legt de grootste druk op de werkende klasse en in het bijzonder de werkenden met de meest onzekere positie, waaronder 300 miljoen interne migranten. Het legt druk op het personeel van de gezondheidszorg en op de bevolking van het platteland waar de openbare gezondheidszorg compleet ontoereikend is. Volgens de South China Morning Post (12 december 2022) zijn er 1,48 artsen en 2,1 verpleegkundigen per 1.000 mensen op het platteland, tegenover 3,96 artsen en 5,4 verpleegkundigen per 1.000 stedelingen.

Het valt niet uit te sluiten dat het regime in de volgende periode nieuwe bochten van 180 graden maakt. Politieke bochten maken immers deel uit van het DNA van de CCP. Als de ergste scenario’s inzake covid-doden uitkomen, zouden we een nieuwe draai naar grootschalige lockdowns kunnen zien, hoewel dit op steeds grotere moeilijkheden zal stuiten. Xi heeft tot dusver volledig gezwegen over het stoppen van zero-covid, wat hem in staat kan stellen het huidige beleid terug te draaien en andere CCP-leiders en lokale overheden tot zondebok te maken voor de mislukking ervan.

Andere politieke salto’s zijn mogelijk, zoals de invoering van een vaccinatieverplichting voor ouderen – een stap die het regime heeft vermeden uit vrees voor aanzienlijke oppositie als gevolg van China’s ontstellende staat van dienst op het gebied van gebrekkige vaccins lang vóór covid. Het is niet helemaal uitgesloten dat het verbod op buitenlandse mRNA-vaccins wordt opgeheven, afhankelijk van de ernst van de situatie.

Wat is de ruimte voor toegevingen?

Het regime van Xi is door massale druk gedwongen een andere koers te varen, maar de nieuwe koers is in veel opzichten slechter dan zijn voorganger. Het is geen echte toegeving en nog veel minder een hervorming, in de zin van een tastbare verbetering. Het toont wel aan die aanzienlijke minderheid van de bevolking die weet heeft van de massaprotesten (de meeste mensen weten het niet) dat strijd de dictatuur kan dwingen zich terug te trekken, althans gedeeltelijk. Marxisten leggen het belang hiervan uit als een cruciale les voor toekomstige strijd. Maar we leggen ook uit dat er meer nodig is.

ISA en chinaworker.info hebben uitgelegd dat de kapitalistische dictatuur in China in de regel minder politieke flexibiliteit bezit dan een burgerlijk democratisch systeem met zijn parlement en afwisselende (kapitalistische) regeringen. Sommige uitdagingen die een ‘democratisch’ regime naar westers model niet automatisch in gevaar brengen, zoals de ineenstorting van het gezag van een regering, kunnen voor een dictatuur een existentiële crisis betekenen.

In Groot-Brittannië bijvoorbeeld is het afgelopen jaar een reeks regeringen op spectaculaire wijze uiteengevallen, wat een historische crisis weerspiegelt van de belangrijkste kapitalistische partij, de Tories. Maar dit heeft de ineenstorting van het Britse kapitalistische systeem nog niet op de agenda gezet.

Er zijn andere voorbeelden waar ‘democratische’ kapitalistische regeringen manoeuvreren met een mate van vrijheid die niet in dezelfde mate mogelijk is in een rigide autoritair systeem als in China of het huidige Iran. Daarom geeft de kapitalistische klasse in de regel, behalve in specifieke omstandigheden zoals in het China van historisch late en uiterst instabiele kapitalistische verhoudingen, de voorkeur aan burgerlijke democratie boven burgerlijke dictatuur. Maar zelfs de meest ‘democratische’ kapitalisten kunnen zich verzoenen met een dictatuur als het voortbestaan van hun systeem dat vereist.

Democratische eisen, bijvoorbeeld de eis van onafhankelijke vakbonden, of vrijheid van meningsuiting en de afschaffing van draconische censuurmaatregelen, worden door het CCP-regime met hand en tand bestreden omdat deze zaken zijn heerschappij in gevaar zouden brengen en een kettingreactie van verloren controle op weg naar ontbinding en ineenstorting dreigen te ontketenen. Daarom zal elke toegeving als gevolg van een boch worden gevolgd door hernieuwde repressie.

De CCP is geen partij, het is de staat. De val van de CCP betekent daarom het uiteenvallen van de staat. Dit is de belangrijkste reden waarom Xi besloot dat hij geen ander alternatief had dan de democratische strijd in Hongkong de kop in te drukken, uit vrees dat deze uiteindelijk een punt zou bereiken waarop zij zou overslaan naar het Chinese vasteland.

Dit betekent niet dat de dictatuur geen toegevingen kan doen wanneer zij onder druk staat van massale strijd. In 2010 dwong Beijing de Japanse autobedrijven tot loonsverhogingen van 30% voor de auto-arbeiders in Guangdong, om een einde te maken aan een golf van stakingen waarbij ook eisen werden gesteld voor een onafhankelijke vakbond. In 2003, in het licht van wat toen het grootste massaprotest ooit in Hongkong was, beval Beijing de regering van Hongkong een vernederende aftocht te maken en de geplande veiligheidswet te schrappen. De regering van Hongkong viel – ze was vervangbaar. In Guangdong heeft de provinciale CCP zich in 2011 ook gedeeltelijk teruggetrokken uit het protestdorp Wukan. CCP-onderhandelaars stemden ermee in verkiezingen in het dorp toe te staan en gearresteerde demonstranten vrij te laten.

Wat hadden deze toegevingen met elkaar gemeen? Ten eerste, en dat is het belangrijkste, vormden ze geen fundamentele bedreiging voor de macht en controle van de dictatuur. Ten tweede was de toegevende partij in deze voorbeelden niet de centrale regering, maar een ondergeschikte instantie of externe partij – een toekomstige zondebok. Ten derde konden al deze toegevingen worden teruggedraaid door nieuwe contrarevolutionaire aanvallen, en dat gebeurde ook.

Historisch gezien is de heerschappij van de CCP dus niet geheel zonder politieke flexibiliteit. Maar ze is veel beperkter dan in de meeste ‘democratische’ kapitalistische regimes. En deze flexibiliteit is onder het bewind van Xi Jinping dramatisch afgenomen. De stok van repressie is groter geworden, terwijl de wortel van toegevingen kleiner is geworden. Onder druk van een potentieel revolutionaire beweging of crisis kan het CCP-regime beloften doen en hervormingen aanbieden, maar die zijn nooit te vertrouwen. Wat ze niet zullen doen, is de dictatuur en het kapitalisme opheffen. Deze taak vereist een massale arbeidersbeweging met een revolutionair democratisch en socialistisch programma.

In oktober herbevestigde Xi Jinping tijdens het congres van de CCP (Communistische Partij van China) zijn positie als onbetwistbare leider van het regime. Een rist politieke tegenstanders verdwijnen uit beeld en Xi Jinping blijft aan als secretaris-generaal van de partij en Opperbevelvoerder van het leger. Hij combineert die posities met zijn presidentschap van de Republiek China. Het regime modelleert hem graag als de machtigste leider sinds Mao, maar hij lijkt steeds meer vastgezogen te worden in een veelvoud van crisissen.

door Jeroen (Gent) uit maandblad De Linkse Socialist

Chinese bom onder de wereldeconomie

Economisch gaan alle alarmen af. Recent werd toegegeven dat de officiële groeiverwachting naar beneden moet worden herzien. Die groeiverwachting van 5,5% was echter al de laagste in 30 jaar! Het verschil in de omvang van de Chinese en de Amerikaanse economie zal voor het eerst in 30 jaar groter worden. Veel is te wijten aan de enorme crisis in de vastgoedsector. Er wordt geschat dat er nu 7 miljard m² aan private woonoppervlakte aanwezig is op de markt of in constructie staat. In het recordjaar 2020 werd voor 1,76 miljard m² verkocht, of maar 1/4de van het huidige overschot. 

De economische problemen worden versterkt door het Zero-Covidbeleid en de aanscherpende handelsoorlog met de VS. Die handelsoorlog heeft een wereldwijde impact. Ze snijdt aanvoerlijnen door, wat onzekerheid voedt en inflatie in de hand werkt. Een verdere loskoppeling van China uit de wereldmarkt zou bijvoorbeeld voor Duitsland, dat erg veel naar China exporteert, een zeer slechte zaak zijn. Geen wonder dus dat Olaf Scholz, ondanks de oorlog in Oekraïne, naar Beijing afzakte om de banden aan te halen. Een verdere daling van de groei in China (laat staan een negatieve) zal echter niet alleen Olaf Scholz nachtmerries bezorgen. 

Sociaal pact ondergraven

De economische groeivertraging legt ook een bom onder het officieuze ‘sociaal pact’ dat het CCP-regime al decennia heeft met de bevolking: ‘economische vooruitgang, in ruil voor sociale vrede’. Het regime klopt zich bijvoorbeeld op de borst dat het de absolute armoede heeft uitgeroeid en schuift dit naar voren als haar historische verworvenheid. De aanhoudende economische vertraging scheurt dit soort, al verbloemde, plaatjes aan stukken en knaagt aan het ‘sociaal pact’. In deze volatiele situatie kan elke uitbarsting van protest plots vleugels krijgen. Xi Jinping legde op het congres dan ook sterk de nadruk op veiligheid. Uiteraard kadert dit in de koude oorlog die China voert met de VS, maar de ‘interne’ veiligheid is eveneens een prioriteit voor het regime.

De recente protesten tegen het onpopulaire Zero-Covidbeleid, zoals in de Foxconn fabriek waar 200.000 arbeiders in lock-down (en aan het werk) werden gezet, baren het regime ernstige zorgen. De repressie wordt opgevoerd. Het Zero-Covidbeleid wordt op een draconische manier opgelegd en repressie tegen activisten wordt opgedreven. Opvallend vaak zijn linkse krachten, zoals socialistisch activist Chai Xiaoming, daarvan slachtoffer. Of de repressie zal volstaan om uitbarstingen of verspreiding van sociaal protest tegen te houden, valt te betwijfelen

Waar gaat China heen?

Nog meer crisissen woeden binnen de Chinese samenleving. Er is een grote demografische crisis aan de gang, met een veroudering van de bevolking die zich heeft ingezet en nog lang niet aan haar einde is. Uiteraard heeft de eenkindpolitiek hier een rol in gespeeld. Los van het wereldwijde klimaatprobleem heeft China ook nog een gigantisch probleem met vervuiling die vooral te wijten is aan de ongecontroleerde industrialisatie. 

Het regime van de CCP-miljardairs heeft geen duidelijke antwoorden klaar. Ze scharen zich achter de machtigste man sinds Mao. Of die opgewassen is tegen het chaotische tijdperk dat zich opent, is maar zeer de vraag.

Meer achtergrond: Chinaworker.info

Tijdens het 20e congres van de Chinese ‘Communistische’ Partij heeft dictator Xi Jinping de toporganen van de partij, waaronder het ooit zo machtige Permanent Comité, gezuiverd. Leidt deze zuivering tot meer stabiliteit?

Analyse door Vincent Kolo, chinaworker.info

Het was nooit volledig zeker dat Xi Jinping op het vijfjaarlijkse CCP-congres in oktober tot feitelijke keizer zou worden gekroond. Hij begint nu aan een derde termijn als algemeen secretaris van de CCP en opperbevelhebber van het leger. Deze mandaten kunnen onbeperkt verlengd worden zolang Xi zelf degene is die beslist. Tijdens het Nationale Volkscongres (NPC) in maart zal hij opnieuw worden bevestigd als president, een minder belangrijke functie. Naast het bekrachtigen van de verlenging van zijn bewind was het 20e CCP-congres vooral bedoeld om de ongeëvenaarde greep van Xi op de staatsmacht te tonen.

De “machtigste leider sinds Mao” was het beoogde thema, dat in bijna alle wereldwijde media werd herhaald. Is hij dat? Niet echt, denken wij. De greep van Xi op de CCP-machinerie en de zuivering van potentiële rivalen is inderdaad ongekend. Maar hoeveel werkelijke extra macht dit de dictator geeft, is een open vraag gezien de enorme omvang van de crisis waarmee China wordt geconfronteerd.

De economie is een Japanse fase van trage groei ingegaan die gebukt gaat onder de deflatoire ineenstorting van financiële zeepbellen. Goldman Sachs schat dat het BBP volgend jaar 2 biljoen dollar lager zal zijn dan de prognoses van het regime van januari dit jaar. De nu opgegeven doelstelling van 5,5% BBP-groei van het NPC van maart was de laagste doelstelling in drie decennia, maar zal de herinnering ingaan als hopeloos onrealistisch.

Meerdere crises

De vastgoedcrisis die medio 2021 begon, vertoont geen tekenen van een einde. Er is naar schatting 7 miljard vierkante meter residentieel vastgoed in aanbouw en onverkocht. Dat staat tegenover 1,76 miljard verkochte vierkante meter in het piekjaar 2020, vóór de crash. Tegelijkertijd zijn de huwelijken – die in een duidelijk verband met de huizenverkoop staan – gekelderd van 13,5 miljoen toen Xi aan de macht kwam, tot 7,6 miljoen vorig jaar. Econoom Andy Xie zegt: “Als elk huwelijk leidt tot een aankoop van onroerend goed en het aantal huwelijken niet verder daalt, duurt het nog ongeveer 10 jaar om de voorraad te verwerken.” (South China Morning Post, 22 september).

Drie jaar Zero Covid heeft de samenleving en de economie gevangen in een levensechte versie van ‘Groundhog Day’, een zich steeds herhalende lus. Sinds het congres hebben de lockdowns zich uitgebreid tot 28 steden en treffen ze momenteel 207 miljoen mensen. Urumqi, de hoofdstad van het door conflicten verscheurde Xinjiang, is sinds augustus afgesloten. Volgens gecensureerde berichten uit Xinjiang zijn 13 mensen overleden aan de gevolgen van ontsmettingsmiddel dat door Covid-handhavers (dabai) in hun huizen is gespoten. De dood van 27 passagiers bij een busongeluk in Guizhou veroorzaakte een grote online verontwaardiging. De passagiers, die deel uitmaakten van een groep van 3.000, werden om twee uur ’s nachts (!) onder dwang vervoerd van de hoofdstad Guiyang naar een verafgelegen quarantainevoorziening. Dit gebeurde over gevaarlijke wegen.

“We zitten allemaal in die bus” werd een populaire online slogan. Sinds het begin van de pandemie in 2019 zijn in de provincie Guizhou slechts twee mensen aan Covid overleden. Na het CCP-congres vond een zeldzaam protest plaats in de Tibetaanse hoofdstad Lhasa, significant ook omdat degenen die protesteerden tegen de Covid-beperkingen Han-Chinese migranten waren en geen etnische Tibetanen.

Eveneens na het congres vond in de grootste fabriek van Foxconn in China, Zhengzhou, waar 200.000 mensen werken, een massale uitbraak plaats van migrantenarbeiders die aan de lockdown ontsnapten. Op online gedeelde video’s was te zien hoe duizenden met tassen en beddengoed uit de fabriek naar hun geboortedorpen trokken. Er zijn onbevestigde berichten dat paramilitaire troepen naar de Foxconn-fabriek zijn gestuurd. Een andere massale vluchtpoging werd ondernomen door toeristen in Disneyland in Shanghai, dat voor de tweede keer dit jaar op slot ging.

Hoe verhoudt de machtsstrijd binnen het 20e congres zich tot de opeenstapeling van leed en onvrede buiten? De missie van Xi was vanaf het begin, in 2012, om “de CCP te redden”, de macht te centraliseren en over te stappen van een autoritair bewind onder een comité, naar een vorm van eenmansbestuur die meer gemeen heeft met de Chinese keizerrijken dan met het maoïsme. Door meer repressie en een digitale controlestaat die Orwell heeft overtroffen, in combinatie met militaristisch nationalisme en propaganda voor de ‘westerse dreiging’, heeft Xi geprobeerd de vele sociale, economische, politieke en geopolitieke crises de kop in te drukken. Maar de volgende periode zal hem nog zwaarder op de proef stellen.

Veiligheid is grootste bekommernis

Dit kwam tot uiting in het bijna twee uur durende verslag van Xi. Het woord ‘veiligheid’ viel in die toespraak maar liefst 91 keer, bijna dubbel zoveel als vijf jaar geleden. Hieruit blijkt dat de CCP-leider bang is voor sociale explosies in eigen land en voor bedreigingen van buitenaf. ‘Taiwan’ werd 12 keer genoemd, een lichte stijging ten opzichte van 2017, en trok het luidste applaus van het congres, maar dat is een Pavloviaanse reactie en zegt niet zoveel over wat Xi en zijn team werkelijk van plan zijn. De toon van Xi’s toespraak was voorzichtiger en minder bombastisch dan vijf jaar geleden. Hieruit blijkt dat zijn regime, achter de retoriek, intense druk voelt van de Koude Oorlog en het versnellende ontkoppelingsproces dat China’s economische neergang verergert. Xi wil de spanningen met de regering-Biden de-escaleren of toch minstens grenzen stellen aan het tempo van de escalatie.

Toen het 20e congres werd afgesloten, werd duidelijk dat het nieuwe 24-koppige Politbureau en het 7-koppige Permanent Comité vol zaten met aanhangers van Xi. Dit is ‘Maximum Xi’, aldus het magazine Foreign Policy. Voorheen machtige CCP-facties zoals die onder leiding van Jiang Zemin (de ‘Shanghai bende’ of ‘Princeling fractie’) en Hu Jintao (de ‘Communistische Jeugdliga fractie’ a.k.a. tuanpai) die al grotendeels geneutraliseerd waren, zijn nu volledig weggewerkt uit deze twee belangrijkste CCP-organen.

Veel commentatoren hadden verwacht dat Xi een concessie zou doen aan met name de tuanpai, door hen een kleine rol te geven in de verdeling van de topzetels en mogelijk hun greep op de premierpositie te behouden. De huidige premier Li Keqiang, die in maart 2023 met pensioen gaat, behoort tot de tuanpai. Li en andere vooraanstaande vertegenwoordigers van de tuanpai profileren zich als de discipelen van het hervormingsbeleid van Deng Xiaoping (de term voor China’s kapitalistische restauratie).

In de cryptische stijl die de norm is in de CCP-politiek, heeft Li Keqiang enige gedempte kritiek geuit op het beleid van Xi, bijvoorbeeld over de verlammende toepassing van het Zero-Covid-beleid en Xi’s volkomen misleidende bewering dat hij “de armoede heeft uitgeroeid.”

De portefeuille van de premier is sinds de eerste jaren van Xi’s bewind echter minder belangrijk geworden. Traditioneel had de premier algemene controle over het economische beleid van China, maar de laatste jaren is dat slechts zeer ten dele het geval. Hetzelfde kan worden gezegd van het Politbureau en het Permanent Comité, die aan belang hebben ingeboet naarmate Xi’s groeiende “kernrol” al het andere verdrong. Daarom zouden de speculaties over de volgende premier en de mogelijkheid van kleine concessies aan rivaliserende facties slechts een symbolisch karakter hebben gehad en de politieke koers van Xi’s bewind niet fundamenteel hebben beïnvloed.

Compromis?

Volgens geruchten vóór het 20e congres had Xi misschien een beperkte deal gesloten met de tuanpai fractie, met beperkte toegevingen in het kader van de verdere consolidatie van zijn greep op de macht. De logica voor een dergelijk compromis was niet dat Xi dit nodig had of dat zijn positie in dit stadium werd bedreigd door de machtsstrijd binnen de CCP. Dit ondanks het feit dat in de echte wereld Xi’s positie ongetwijfeld is verzwakt als gevolg van de nijpende economische situatie en de tegenslagen van de Koude Oorlog. Maar zijn kracht binnen de organen van de CCP-staat laat zien dat de belangen van het kapitalistisch systeem als geheel een nog strenger autoritair regime vereisen.

Zoals we eerder opmerkten, ontbreekt het de anti-Xi facties aan kracht, net zoals het hen ontbreekt aan een coherent alternatief beleid. Hun ‘verzet’ is meer een uitdrukking van de alarmstemming over de rampzalige richting die vooral de economie uitgaat. Ze zien China afstevenen op een toenemend internationaal isolement en economische tegenslagen. De logica voor Xi om toegevingen te doen aan deze krachten zou daarom alleen gericht zijn op het geruststellen van de financiële markten en de kapitalisten in de private sector. Het zou aantonen dat Xi bereid was enkele van zijn nationalistische beleidsmaatregelen, die de kapitalisten enorme sommen geld hebben gekost, aan te passen.

Volgens dit discours worden de tuanpai beschouwd als economische ‘gematigden’, die zich meer dan Xi inzetten voor de voortzetting van de economische hervormingen van Deng, die de private sector meer voordelen bieden. Kapitalistische commentatoren hoopten dan ook dat het 20e Congres signalen zou afgeven dat Xi bij het begin van zijn levenslange regeerproject enige, zij het geringe, controle zou toestaan. Dit was niet het geval. Uiteindelijk koos Xi voor een zuivering van het Politbureau en het Permanent Comité en bleef er geen enkele zetel over voor de ‘oppositie’. De behoefte van Xi om zijn macht te tonen en geen enkele genade te hebben voor zijn interne critici woog uiteindelijk zwaarder door dan die om toegevingen te doen om de markten te sussen.

Beurskrach

Op maandag 24 oktober, de dag nadat Xi de zes andere leden van de nieuwe Permanent Comité op het podium had voorgesteld, kelderden de beurzen. De tien grootste in de VS genoteerde Chinese bedrijven, waaronder Alibaba en Pinduoduo, verloren in één dag 68 miljard dollar aan beurswaarde. Deze tien bedrijven werden gewaardeerd op 1,6 biljoen dollar in februari 2021, maar staan nu op 401 miljard dollar. Het is moeilijk om niet even te glimlachen bij het bericht dat Jack Ma van Alibaba op die ene dag 900 miljoen dollar verloor.

Voor de beurs van Hongkong was dit de slechtste dag sinds de crisis van 2008, met een daling van 6,4%. In de vijf dagen na het congres kende de Hongkongse index voor bedrijven van het vasteland zijn slechtste resultaat ooit. De yuan daalde nog verder ten opzichte van de dollar doordat financiële speculanten de Chinese munt, die sinds het begin van het jaar al met 17% was gedaald, verkochten.

Het hielp niet dat de regering deze dag koos om haar driemaandelijkse bbp-resultaten bekend te maken, nadat ze die op mysterieuze wijze had uitgesteld in de week van het congres. Het uitstel deed de verdenking toenemen dat Beijing opnieuw met de boeken knoeide. De gemelde bbp-groei van 3,9% voor het kwartaal juli-september (tegen 0,4% in april-juni) is weliswaar aanzienlijk lager dan de officiële doelstelling van 5,5%, maar lijkt nog steeds opgeblazen.

De onrust op de aandelenmarkten houdt ondertussen aan. De belangrijkste Chinese CSI 300-index is sinds januari met 35% gedaald, gecorrigeerd voor de wisselkoersschommelingen. Gemeten in dollars is de CSI 300 met 51% gedaald. Het is dan ook geen verrassing dat de kapitalisten binnen en buiten China wanhopig zijn over de uitkomst van het congres.

Thomas Gatley van Gavekal Dragonomics in Beijing vatte het als volgt samen: “Beleggers stelden zich een scenario voor waarbij Xi in principe zijn zin kreeg, maar er zouden nog steeds enkele mensen aanwezig zijn met een soort pro-markt pushback. Nu zal er niemand in de kamer zijn die zegt: ‘we moeten ons een beetje terugtrekken’. Als iedereen daar gewoon met zijn hoofd knikt, is er niets dat de aandelenkoersen tegenhoudt om nog verder te dalen.”

Voor mensen uit de arbeidersklasse en de onderdrukte massa’s heeft het 20e congres natuurlijk heel andere gevolgen. Laat de kapitalisten huilen over de aandelenmarkt. De samenstelling van het nieuwe Permanente Comité, vol met ‘ja-knikkers’ die Xi volgen, betekent dat hij verder zal inzetten op beleid als dat van Zero-Covid, met een ongekend niveau van sociale controle en digitaal versterkte repressie. Op talrijke maar typisch cryptische manieren gaf het congres aan dat het Zero Covid-beleid tot 2023 en misschien zelfs langer zal worden voortgezet.

Drie artikelen van de hand van Zhong Yin, vermoedelijk een codenaam voor het regime, zeiden dat het land de Zero Covid-strategie moest voortzetten, en voegden eraan toe dat de economie alleen kon worden gestabiliseerd als de epidemie onder controle was. Tijdens het congres werd bekendgemaakt dat China nu de capaciteit heeft om een miljard PCR-tests per dag uit te voeren. Shanghai, waar een twee maanden durende lockdown in het voorjaar massale ontevredenheid veroorzaakte, is begonnen met de aanwerving van 1000 nieuwe test- en opsporingsmedewerkers met contracten voor twee jaar. Dat is niet bepaald een teken van een op handen zijnde beleidswijziging.

Zuiveringen en promoties

In feite is het Zero-Covid beleid ook een politiek instrument dat Xi Jinping gebruikt in de machtsstrijd voor het congres. Degenen die het beleid slaafs volgden, zijn gepromoveerd. Anderen zijn weg gezuiverd. De belangrijkste promotie in het Permanent Comité is die van Li Qiang, de voormalige CCP-baas van Shanghai.

Li werd verafschuwd tijdens de lange lockdown van de stad, met meerdere schandalen die wanbeheer, inefficiëntie en natuurlijk brutaliteit aan het licht brachten. Maar als loyalist en lid van Xi’s ‘Zhijiang Nieuw Leger’ (de naam die aan de fractie van Xi wordt gegeven, omdat deze voornamelijk bestaat uit mensen die eerder in de provincies Zhejiang en Fujian dienden) die de koers van Zero Covid brutaal heeft aangehouden, werd Li beloond met de tweede plaats in het regime en wordt hij getipt om in maart volgend jaar premier te worden. Ook de CCP-leiders van Beijing en de provincie Guangdong, Cai Qi en Li Xi, zijn bevorderd naar het Permanent Comité. Net als Li Qiang worden zij beschouwd als betrouwbare leden van Xi’s fractie.

Het incident dat de grootste reactie van gewone mensen teweegbracht, was de sensationele verwijdering van Xi’s voorganger, de voormalige CCP-leider Hu Jintao, van het podium van het congres op de laatste dag. De bejaarde leider, die kennelijk in slechte gezondheid verkeert, leek zich te verzetten tegen een verplaatsing en werd door twee veiligheidsbeambten uit zijn stoel ‘geholpen’.

Dit leidde tot veel speculatie. Was Hu op de één of andere manier ontevreden over de definitieve lijst van namen voor het Politbureau en het Permanent Comité? Een theorie doet de ronde dat Hu pas op dat moment had ontdekt dat zijn tuanpai protegé ‘Little Hu’ Hu Chunhua was gedegradeerd uit zowel het Permanent Comité als het Politbureau. Vóór het congres werd Hu Chunhua, die met zijn 59 jaar nog relatief jong is, door sommige media getipt als mogelijke kandidaat voor het premierschap. Nu weten we dat dit niet gaat gebeuren.

Of heeft Xi dit incident gebruikt om Hu, het boegbeeld (nu zeker met pensioen) van de rivaliserende tuanpai fractie, bewust publiekelijk te vernederen? We zullen de waarheid misschien nooit weten, maar dat is minder belangrijk dan het verzet dat dit incident heeft veroorzaakt, vooral onder jongeren. Het gevoel bestaat dat het een opzettelijke daad was, dat Xi dit deed om zijn totale macht over de CCP en de samenleving te demonstreren. De crises die zich verdiepen buiten de “Grote Hal van het Volk” zullen niet zo gemakkelijk uit de wereld worden geholpen.