Category: Feminisme

CW/TW: De artikels op deze pagina bevatten verwijzingen naar grensoverschrijdend gedrag en verkrachting die als shockerend en triggerend ervaren kunnen worden.

Twintig miljoen tweets later heeft #MeToo de wereld veranderd. Bekende figuren zoals Bart De Pauw, Danny Masterson en Donald Trump werden veroordeeld. Seksisme valt niet meer te ontkennen. Andere vormen van discriminatie en de toxische cultuur werden aangeklaagd. De overheid en bedrijven werden verplicht tot maatregelen. Er kwamen meldpunten en gedragscodes. Toch blijven seksisme en machtsmisbruik de levens van velen domineren. In België werden dit jaar al minstens 24 vrouwen slachtoffer van femicide. Getuigenissen blijven komen, maar vormen slechts het topje van de ijsberg. #MeToo is meer nodig dan ooit!  

door Arne en Frede uit maandblad De Linkse Socialist

Elk verhaal maakt een verschil

Slachtoffers die getuigen over misbruik moeten enorme drempels en twijfels overkomen. Journalisten Eva Berghmans en Rosa Snijders schreven in De Standaard: “De schaamte, de zelfbeschuldiging, de schrik om flauw bevonden te worden, de angst om niet geloofd te worden: ze verklaren mee dat het moeilijk is om zicht te krijgen op seksuele intimidatie.” Zeker in tijden waar antifeministische stemmen opnieuw luider klinken, vraagt het enorme moed om je verhaal te doen. 

Slechts een minderheid van de slachtoffers getuigt. En dat is begrijpelijk. Getuigenissen leiden niet zomaar tot gerechtigheid. Het falen van justitie, maar ook van bedrijven en organisaties om op een correcte manier klachten te behandelen werkt ontmoedigend. Toch maakt elke getuigenis een verschil en kan het de aanleiding zijn voor een volgende. Slachtoffers herkennen zich in elkaars verhalen. En elk verhaal maakt deel uit van een aanklacht tegen de verkrachtingscultuur. 

#MeToo is overal

Een nieuwe golf getuigenissen trekt rond de wereld: #MeToo in Taiwan, klachten tegen machtige figuren zoals Axl Rose, Russell Brand, Jamie Foxx en de leadzanger van Rammstein. Eind november klaagde het Franse parlementslid Sandrine Josso senator Joël Guerria aan voor spiking en poging tot seksueel misbruik. De hele wereld keek toe toen de seksistische voetbalcoach Rubiales Jenni Hermoso aanrandde. Eind deze zomer schreven Franse topschaaksters een open brief. Grensoverschrijdend gedrag is voor hen een van de belangrijkste redenen waarom jonge vrouwen afhaken in hun sport. “We zijn te lang stil gebleven. Daarom laten we onze stem horen en moedigen we alle vrouwelijke schakers aan om het geweld te hekelen dat ze hebben ondergaan. Zodat de angst en de schuld van kant wisselen.”

Zeker sinds #MeToo wordt misbruik volop aangeklaagd, maar de onderliggende machtsstructuren bleven ongewijzigd. Professor aan de KULeuven, Elfi Baillien, ziet in macht een sleutelfactor om grensoverschrijdend gedrag te begrijpen. “Het is in machtsculturen dat seksueel ongewenst gedrag gedijt. Seksuele intimidatie overkomt de mensen die het minste macht hebben, door hun positie in het bedrijf, of doordat ze tot een minderheid behoren, bijvoorbeeld de lgbti-gemeenschap. Het meest typische voorbeeld is dat van vrouwen die werken in bedrijven waar de meeste managementfuncties door mannen worden ingenomen.” 

#MeToo heeft er definitief voor gezorgd dat grensoverschrijdend gedrag niet zomaar getolereerd wordt. Van de kerk, de universiteit, de sportclub, de werkvloer tot het uitgaansleven: overal werd getuigd. De volgende stap moet een strijd zijn tegen de ongelijkheid en macht die overal aanwezig is. Daar gaat socialistisch feminisme over: misbruik bestrijden door de wortels ervan aan te pakken. Zolang we afhankelijk zijn van bazen, aandeelhouders, huisbazen en politici die onze openbare diensten afbreken, zal er misbruik zijn. Zelfs in onze meest intieme relaties is er macht en afhankelijkheid. Dat moet stoppen.

Stop de antifeministische backlash – Wij gaan niet terug in de tijd

In de manosfeer promoten Andrew Tate en Dries Van Langenhove stereotypen zoals de tradwives, organiseren ze misogyne campagnes en viseren ze tienerjongens. Het is een online echokamer met grote impact op de echte wereld. Verschillende onderzoeken tonen een link tussen de blootstelling aan seksistische ideeën en het plegen van misbruik. De pesterijen tegenover LGBTQIA+ jongeren nemen toe met de oproepen tot actie tegen de ‘genderideologie’.

Wereldwijd staan basisrechten van vrouwen en LGBTQIA+ personen onder druk. Kijk maar naar wat gebeurde met het recht op abortus in de VS. In Frankrijk is het sinds september verboden een Abaya te dragen op school. Vlaams onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) schrapte seksuele voorlichting uit de eindtermen van het Nederlandstalig onderwijs. Het betekent nog minder tegengewicht voor de seksistische opvattingen over vrouwenlichamen en seksualiteit die genormaliseerd worden in de porno-industrie.

De opeenstapeling van crises versterkt de ongelijkheid en afhankelijkheid. Het vergroot de electorale kansen van conservatieve extremisten zoals Geert Wilders of Javier Milei, die in november verkiezingen wonnen. Politiek die vrouwen- en LGBTQIA+ rechten aanvalt, is niet anti-establishment. Het versterkt de ongelijke genderrollen waar het kapitalisme handig gebruik van maakt. Het wordt gebruikt om de lage lonen van vrouwen te normaliseren of om producten te verkopen met seksistische reclames. Bovendien gebruiken Bart De Wever, Georges-Louis Bouchez en Tom Van Grieken hun discours over cultuuroorlogen vooral om de aandacht af te leiden van thema’s zoals lonen of huisvesting. 

#MeToo is niet te stoppen

De antifeministische backlash mag dan wel blijven duren, #MeToo is niet te stoppen. De aanklachten blijven naar boven komen. Slachtoffers van allerlei vormen van grensoverschrijdend gedrag vonden sinds #MeToo de moed om te getuigen. Vele vormen van grensoverschrijdend gedrag zoals mentaal misbruik, toxisch leiderschap en kindermisbruik werden bespreekbaar. Zelfs 70-jarigen durven nu voor het eerst getuigen over het misbruik dat ze meemaakten in hun kindertijd. 

Op de werkvloer worden naast seksisme nu ook micro-agressie en toxisch leiderschap aangeklaagd. Tientallen topfiguren uit het hoger onderwijs, de sportsector of de politiek moesten in het voorbije jaar opstappen. Slachtoffers eindigen te vaak zelf in de positie dat ze ontslag nemen. Daarom moeten we van aanklagen naar verandering afdwingen gaan. Een strijdprogramma kan vertrekken van het veranderen van de precaire posities van werkenden. Hogere (minimum)lonen, een volledig herstel van de index, degelijke pensioenen voor iedereen … het zijn slechts enkele van de noodzakelijk af te dwingen eisen. 

Cognitieve dissonantie

Onze strijd is niet gestreden. Seksisme veroordelen is één ding, het niet meer accepteren in je eigen omgeving is vaak moeilijker. Dat zagen we toen victim blamers Ashton Kutcher en Mila Kunis de onverdedigbare, veroordeelde verkrachter Danny Masterson toch verdedigden. Moira Donegan, journaliste bij The Guardian, schreef daarover: “We hebben een diepgaande cognitieve dissonantie over verkrachting. Formeel is het verboden, maar in de praktijk wordt het slechts gedecriminaliseerd; officieel wordt het gehaat, maar officieus wordt het getolereerd, geminimaliseerd of zelfs bewonderd. Elke verklaring dat “we overlevenden geloven” of dat “seksueel misbruik nooit oké is” wordt onmiddellijk gevolgd door een diskwalificerende “maar”. Iedereen zegt verkrachting te verafschuwen, maar bijna iedereen maakt een uitzondering voor de verkrachtingen die door hun vrienden zijn gepleegd.”

Cognitieve dissonantie is het verschil tussen het aanvaarden van algemene principes en die toepassen in je eigen omgeving. Het #MeToo schandaal in Vooruit illustreert hoe dubbel de standaarden zijn. Een medewerkster werd ontslagen, enkele maanden nadat ze een klacht had ingediend wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook de dader werd ontslagen, maar uit de dading voor het ontslag bleek dat de beloofde som geld afhankelijk werd gemaakt van het zwijgen van het slachtoffer over het misbruik dat ze bij Vooruit meemaakte. 

Het zwijggeld zou in twee keer worden uitbetaald, een eerste deel van het bedrag ontving ze al, het tweede deel zou pas na de verkiezingen komen. De inzet van de dading is duidelijk. Het imago van de partij wordt boven het welzijn van haar leden geplaatst. Dat horen feministen nooit goed te praten. Slachtoffers zouden altijd en overal moeten kunnen spreken over het misbruik dat hen is aangedaan. Hen het recht daartoe ontnemen, geeft slachtoffers de boodschap dat hun getuigenis vooral een last is. Seksisme bestrijden doe je niet enkel in woorden. Het gaat over de nood aan een actieve campagne. Ook in je eigen organisatie of partij. Enkel zo kunnen we ook in de praktijk de feministische strijd winnen.

Welke weg vooruit? 

Dat er in de voorbije jaren zaken veranderd zijn, is belangrijk. Maar verandering mag zich niet beperken tot symbolische of wettelijke aanpassingen. De nieuwe femicides in België in de voorbije maanden tonen hoe inefficiënt het systeem voor slachtoffers blijft. Bijna elke keer is de dader bekend bij justitie voor het belagen en stalken van vrouwen. Dat was ook het geval voor de moordenaar van Julie Van Espen. Slachtoffers moeten serieus genomen worden. Potentiële daders moeten veel beter opgevolgd worden door zowel justitie als sociaal werkers. Meldpunten en centra voor het behandelen van klachten moeten uitgebreid worden. Maar bovenal moet de positie van vrouwen, LGBTQIA+ personen en de hele werkende klasse in de maatschappij fundamenteel veranderen. Lang genoeg heeft de willekeur onze levens bepaald. En zolang het misbruik blijft bestaan, zullen wij niet zwijgen.

In 1999 werd 25 november door de Verenigde Naties (VN) uitgeroepen als internationale dag tegen geweld op vrouwen. Deze dag had al veel eerder een regionale betekenis, omdat hij werd ingesteld tijdens de eerste continentale feministische bijeenkomst in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied in Bogotá in 1981.(1) 

Door Christian (Leuven)

25 november is de datum van de moord op de zussen Mirabal, die in 1960 werden vermoord door de dictatuur van Trujillo in de Dominicaanse Republiek. Hoewel het vandaag de dag weinig bekend is, stond deze dictatuur destijds bekend als een van de meest brutale in Amerika. In het begin van de jaren 80, toen veel landen in de regio onder het juk van militaire dictaturen gebukt gingen, was deze keuze niet toevallig. De zussen Mirabal kunnen niet gereduceerd worden tot louter slachtoffers van een gruwelijke misdaad; ze waren politieke activisten die streden voor democratische rechten.

Het is vandaag interessant om deze episode in zijn historische context te bekijken, gezien de leidende rol en grote inspanningen van jonge vrouwen in massabewegingen zoals die in Myanmar en Iran. Ook in Latijns-Amerika zijn vrouwelijke activisten nog steeds vaak het doelwit van vrouwenmoorden.

Imperialisme en dictatuur

Om de terugbetaling van de staatsschuld te garanderen, bezetten de Verenigde Staten de Dominicaanse Republiek van 1916 tot 1924. Het naburige Haïti werd om dezelfde reden van 1915 tot 1934 bezet door de mariniers. Cuba, Nicaragua en Honduras ondergingen ook dergelijke interventies. De Verenigde Staten behielden tot 1940 de directe controle over de financiën en douane van de Dominicaanse Republiek. Ze lieten het land in betrouwbare handen achter. Trujillo, die de macht had overgenomen aan het begin van de wereldwijde economische crisis, was de juiste man om politieke stabiliteit, een begroting in evenwicht en de Amerikaanse economische belangen te garanderen.

Net als de stichter van de Somoza-dynastie in Nicaragua kreeg Rafael Leónidas Trujillo Molina, van eenvoudige komaf, militaire training van de Amerikaanse mariniers tijdens hun bezetting van het land. Nadat hij hoofd van de Nationale Garde was geworden, greep Trujillo de macht via een staatsgreep tijdens de verkiezingen van 1930. Trujillo was slechts twee keer officieel president in de 31 jaar dat hij aan de macht was. Daarnaast regeerde hij als een militaire sterke man achter marionettenpresidenten, met name zijn eigen broer en de intellectueel Joaquín Balaguer.

De ‘Generalissimo’ vestigde een persoonlijkheidscultus. Na een aardbeving werd de hoofdstad Santo Domingo hernoemd tot Ciudad Trujillo. Een provincie en de hoogste berg van het land werden ook naar hem vernoemd. Zijn bewind, dat van een caudillo met fascistische neigingen, werd gekenmerkt door terreur. Zijn geheime dienst, de Servicio de Inteligencia Militar (SIM), was berucht voor het opsporen van zijn tegenstanders, zelfs als ze in ballingschap waren. Het dodental van zijn 31 jaar aan de macht loopt op tot 50.000.

De ergste gruweldaad die Trujillo orkestreerde was de massamoord op Haïtiaanse immigranten in 1937. Bijna de hele bevolking van Haïtiaanse afkomst werd gedood of gedwongen te vluchten. Het ging om 17.000 tot 35.000 mensen. Door de economische crisis was er minder vraag naar Haïtiaanse arbeidskrachten. Trujillo wilde ook zijn controle over het grensgebied consolideren. Hij rechtvaardigde het bloedvergieten later met het argument dat er een nationaal (of zelfs raciaal) antagonisme bestond tussen de twee volkeren, een theorie die onder andere gebaseerd was op het feit dat de Haïtianen hun buren hadden bezet tijdens de eerste helft van de 19e eeuw.(2)

Om zijn reputatie te verbeteren en vooral om de Dominicaanse bevolking ‘witter’ te maken, stond Trujillo langs de andere kant wel open voor migranten uit Europa en zelfs Japan. De Dominicaanse Republiek was een van de weinige landen die Joodse vluchtelingen opnam. Duizenden Spaanse vluchtelingen werden ook toegelaten. Sommigen van hen werden uiteindelijk echter vermoord door het Dominicaanse regime.(3)

De zussen Mirabal

De familie Mirabal was eigenaar van een boerderij en verschillende bedrijven. Ze behoorde tot de  welgestelde middenklasse en woonde in een kuststreek in het noorden van het land. Er waren vier dochters in het gezin: Patria (1924), Bélgica Adela ‘Dede’ (1925), Minerva (1926) en Maria Teresia (1936). Dede was niet politiek actief en bereikte als enige een hoge leeftijd. Ze zorgde voor de weeskinderen en bevorderde de nagedachtenis van haar zussen. Minerva en Maria Teresia kregen de voor die tijd erg uitzonderlijke kans om aan de universiteit te studeren. Minerva, de meest politiek geëngageerde van de zussen, was de eerste vrouw in het land die een graad in de rechten behaalde.

Op de universiteit ontmoette Minerva haar toekomstige man Manolo Tavárez Justo. Als zoon van een middelgrote rijstboer en rechtenstudent was hij een fervent vijand van het VS-imperialisme. Het koppel bewonderde Fidel Castro. Opgemerkt moet worden dat Fidel Castro tot 1961 een radicaal kleinburgerlijk democratisch beleid voerde, dat zeker sociale hervormingen voorzag, maar geen diepgaande veranderingen.

In 1949 werd Minerva persoonlijk geconfronteerd met Trujillo. Ze weigerde de seksuele avances van de tiran op een feest waar zij en haar familie gedwongen werden naartoe te gaan. De familie vertrok voortijdig. Deze belediging van Trujillo, een beruchte machist en seksueel roofdier, bleef niet zonder gevolgen voor Minerva en haar familie. Haar vader werd gevangen gezet en Minerva heeft nooit haar beroep als advocaat kunnen uitoefenen.

In juni 1959 werd een gewapende expeditie, voornamelijk Dominicaanse ballingen, in een week volledig verpletterd. De expeditie haalde inspiratie bij Castro die vier maanden eerder de dictator Batista had omvergeworpen. De weinige overlevenden van de Dominicaanse expeditie werden gemarteld en vervolgens geëxecuteerd. Ter ere van de martelaren werd de 14-Juni Beweging (MJ14) opgericht, een beweging die een einde wilde maken aan de dictatuur van Trujillo. Minerva’s man werd voorzitter van de beweging en Maria Teresia’s man penningmeester. Vanaf het begin namen de zussen, onder de codenaam “mariposas” (vlinders), actief deel aan de ondergrondse beweging. Patria bood haar huis aan voor bijeenkomsten, terwijl Minerva en Maria Teresa wapens verborgen en onderdak en voedsel verschaften aan degenen die op de vlucht waren voor de onderdrukking. Meer nog, ze waren actief betrokken bij het plannen van de strijd. De hele familie was betrokken bij het verspreiden van pamfletten waarin de misdaden van het regime werden aangeklaagd. De beweging trok veel jonge Dominicanen uit de middenklasse aan, waaronder studenten.

Meer dan honderd leden van MJ14 werden uiteindelijk gearresteerd, waaronder Minerva, Maria Teresia, hun respectievelijke echtgenoten en Patria’s echtgenoot en zoon. Hun eigendommen werden in beslag genomen en Patria’s huis werd in brand gestoken. Minerva en Maria Teresia werden gemarteld en veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf wegens “het in gevaar brengen van de staatsveiligheid”, maar ze werden vrijgelaten. De drie zussen waren zich terdege bewust van het gevaar dat ze liepen, maar toch bleven ze zich verzetten tegen het regime.

Trujillo kon niet toegeven dat vrouwen gevaarlijk voor hem waren en daarom werden ze vrijgelaten. Hun koppige weigering om zich te onderwerpen was hem echter een doorn in het oog. Dit vertegenwoordigde een ondermijning van de genderrollen in  een samenleving die nog steeds zeer traditioneel en macho was. (4)

De dictator nam uiteindelijk zijn toevlucht tot een valstrik om van de Mariposas af te komen. Twee van de drie gevangen echtgenoten werden overgeplaatst naar een gevangenis verderop. De weg om hen te bezoeken was lang en weinig begaanbaar. Op 25 november 1960 onderschepten SIM-agenten de drie vrouwen en hun chauffeur. Allen werden doodgeslagen. De poging van de SIM om een auto-ongeluk te veinzen was compleet ongeloofwaardig. Deze gruwelijke misdaad wakkerde de verontwaardiging tegen Trujillo alleen maar aan.

Het einde van Trujillo, maar toch een nederlaag voor links

Op het moment van de moord op de zussen Mirabal ging het al slecht met het regime van Trujillo. In juni 1960 had Trujillo geprobeerd de Venezolaanse president Betancourt te laten vermoorden. Deze had het gewaagd om Dominicaanse tegenstanders te verwelkomen. Venezuela verkreeg vervolgens sancties tegen Trujillo via de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Terwijl Washington de druk weerstond om economische sancties (olie-import) op te leggen aan de Dominicaanse Republiek, werd Trujillo een diplomatiek obstakel voor de Amerikaanse pogingen om een consensus te bereiken over het isoleren van Cuba. De groeiende persoonlijke greep van de dictator op de Dominicaanse economie (bijv. 60% van de suikerproductie) werd ook een obstakel voor Amerikaanse investeringen. Gezien de groeiende ontevredenheid over het regime waren de Amerikaanse autoriteiten ook bezorgd dat de juiste, d.w.z. anticommunistische, oppositie aan de macht zou komen.  Een nieuw Cuba moest koste wat het kost worden voorkomen. (5)

Op 30 mei 1961 stierf Trujillo in een hinderlaag onder een kogelregen. Zijn moordenaars behoorden tot zijn eigen veiligheidsapparaat en hadden wapens van de CIA gekregen. Ramfis, de zoon van de dictator, vermoordde de samenzweerders bijna tot de laatste man. Er ontstond een machtsstrijd tussen Ramfis en zijn ooms. Uiteindelijk moesten ze allemaal het land verlaten en kwam de macht in handen van Joaquín Balaguer, de marionettenpresident tot dan toe. Een 12-daagse algemene staking in november-december 1961, die in januari 1962 werd hervat, dwong president Balaguer af te treden en in december 1962 werden democratische verkiezingen gehouden. (6)

Juan Bosch en zijn centrumlinkse partij, de Dominicaanse Revolutionaire Partij (PRD), wonnen de verkiezingen met gemak met bijna 60% van de stemmen. Een nieuwe liberale grondwet moest democratische en vakbondsrechten garanderen. Er werd gesproken over de scheiding van kerk en staat, het sterk beperken van de politieke rol van de strijdkrachten, burgerrechten en het beperken van eigendomsrechten ten opzichte van individuele rechten, en landhervormingen. Het gevaar voor de gevestigde orde lag niet in het radicalisme van Bosch’ regering, maar in de hoop die het dreigde te wekken bij de massa. De rechterzijde in het land en de VS beschuldigden Bosch van toegeeflijkheid tegenover het communisme.

Op 25 september 1963, na slechts 7 maanden aan de macht te zijn geweest, werd Bosch omvergeworpen door een staatsgreep. Hij werd vervangen door een junta. Manolo Tavárez Justo, de weduwnaar van Minerva, die in 1961 uit de gevangenis werd vrijgelaten, was een kritisch aanhanger van de regering van Bosch geweest. Zijn Revolutionaire 14-Juni Beweging  opende verschillende guerrilla fronten tegen de putsch. Deze gewapende strijd was desastreus. Tavárez Justo werd in december 1963 samen met enkele metgezellen geëxecuteerd nadat hij zich had overgegeven. In april 1965 kwam er een bredere opstand van burgers en soldaten, bekend als de “constitutionalistische” opstand, ter ondersteuning van Bosch. Deze keer bleven de gevechten niet beperkt tot verafgelegen gebieden, maar concentreerden ze zich in de straten van de hoofdstad. De opstand had enig succes en leidde tot de interventie van de mariniers. Het was de eerste directe militaire interventie van de VS op het halfrond in 30 jaar.

Joaquín Balaguer, de voormalige beschermeling van Trujillo, won de presidentsverkiezingen van 1966. Bosch, zijn tegenstander, beperkte zich tot een discrete campagne uit angst voor militaire repressie. De eerste drie ambtstermijnen (1966-1978) van Balaguer werden gekenmerkt door de voortzetting van de staatsterreur, waarbij nog eens duizenden doden vielen. De sociaaldemocratische PRD kwam in 1978 aan de macht, maar verraadde uiteindelijk de arbeidersklasse en voerde een besparingsbeleid.

De balans opmaken

In het leven van de zussen Mirabal zitten feministische elementen, zoals het overwinnen van professionele en sociale obstakels. Er zitten ook “MeToo”-elementen in. De strijd van de zussen Mirabal plaatst zich vooral in de democratische en bij uitbreiding anti-imperialistische strijd in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied.  Het verhaal van de ‘Mariposas’ is ook emblematisch voor de opkomst van vrouwen in de strijd in een erg patriarchale samenleving.

Als ze aan Trujillo’s handlangers waren ontsnapt, zouden de zussen Mirabal dan verder zijn gegaan in hun streven naar een regime naar het Cubaans model? Onder druk van de massa’s en het VS-imperialisme keek Castro uiteindelijk naar Moskou, naar een gesocialiseerde economie waarvan de planning eerder bureaucratisch dan democratisch was.

Een van de tragedies van de Dominicaanse geschiedenis was de relatief minder ontwikkelde staat van zijn tradities van arbeidersstrijd, van zijn socialistische tradities. Cuba had al een algemene staking meegemaakt in 1935, had een communistische partij sinds 1920 en een trotskistische oppositie sinds de jaren 1930. Daarentegen lijkt de Dominicaanse vakbeweging pas van de grond te zijn gekomen na de dood van de tiran. Spaanse ballingen richtten pas in 1944 een communistische partij op. Deze werd kort daarna zwaar onderdrukt. Zonder een beslissende tussenkomst van de arbeidersklasse hadden de democratische en anti-imperialistische strijd in guerrillastijl weinig kans van slagen en waren de hervormingsgezinden minder geneigd om echt revolutionaire maatregelen te nemen.

De ‘Mariposas’ blijven een voorbeeld van moedige strijd tegen dictatoriale en patriarchale onderdrukking. Vandaag hebben de vrouwen die de strijd aangaan het voordeel van de opeenvolgende feministische golven die aan hen voorafgingen, evenals een sterkere arbeidersklasse. Dat versterkt het socialistisch feminisme om een cruciale rol te spelen in de strijd voor maatschappijverandering.

Voetnoten

1. https://www.cairn.info/journal-actuel-marx-2007-2-page-36.htm%C3%82%C2%A0
2. https://clacs.berkeley.edu/dominican-republic-bearing-witness-modern-genocide
3. https://albavolunteer.org/2010/07/dominican-republic-commemorates-arrival-of-spanish-refugees/
4. https://www.csustan.edu/sites/default/files/groups/University%20Honors%20Program/Journals/mendoza.pdf
5. https://www.archives.gov/files/research/jfk/releases/2018/176-10033-10152.pdf
6. https://nvdatabase.swarthmore.edu/content/dominican-citizens-general-strike-free-democratic-elections-1961-1962     

Strijd tegen seksuele intimidatie op de werkvloer: interview met twee delegees

Mensen spreken zich uit over intimidatie en geweld. Welke impact heeft dit op het werk? We spraken met twee delegees, Pierre en Julien, die actief zijn in verschillende sectoren en regio’s. 

door Emily Burns uit maandblad De Linkse Socialist

Hoe zit het probleem van seksisme er concreet uit op jullie werkplek? 

Pierre: “Seksisme kent vele vormen. Er zijn natuurlijk bijzonder ernstige vormen zoals seksueel geweld, vaak in de context van een relatie van ondergeschiktheid, maar niet altijd. Maar er zijn ook ‘grappen’ die gericht zijn op bepaalde categorieën mensen. Onderdrukking gebeurt dagelijks en kan leiden tot een diep gevoel van onbehagen op het werk.”

Wat gebeurt er als een collega wordt lastiggevallen of aangevallen?

Julien: “Over het algemeen zijn de eerste mensen die op de hoogte zijn collega’s. Maar zij zijn vaak op hun hoede en weten niet goed hoe te reageren. Dan is er ook nog de ‘vertrouwenspersoon’ (1) die informeel contact kan leggen met alle betrokken partijen. Of de preventieadviseur die meer formele maatregelen neemt. Maar hun namen en hoe ze te contacteren zijn niet altijd bekend. Dus als het slachtoffer actie wil ondernemen, is de reflex vaak om naar zijn of haar leidinggevenden te gaan. Toch als het probleem niet van een baas komt…”

Steeds meer bedrijven nemen dit probleem toch serieus?

Julien: “Sommige bedrijven, zoals het mijne, hebben een zerotolerancebeleid ingevoerd. Het is goed dat dit probleem heel serieus wordt genomen. Maar in ons geval is de enige reactie meer repressie door de werkgever. Het resultaat: om te voorkomen dat ze worden gezien als een ‘verklikker’ en de oorzaak van ontslag, is de drempel voor slachtoffers om te spreken net hoger geworden. Deze aanpak moedigt mensen niet aan om vrijuit te spreken, integendeel. Sterker nog, iemand ontslaan zonder aandacht te besteden aan bewustmaking verschuift het probleem alleen maar.”

“Qua vorming is er bijna niets, alleen een PowerPoint waar je enkele keren op klikt en op vijf minuten is de kous af. Dit is niet ernstig! Het strookt niet met een echt verlangen om onderdrukking op de werkplek te bestrijden.”

“We mogen bovendien niet vergeten dat grote bedrijven ervoor terug deinzen om op maatschappelijk vlak bij te dragen aan de lasten van de gemeenschap, die het bijvoorbeeld mogelijk zouden maken om meer publieke kinderopvang te organiseren. Ze weigeren onze arbeidsduur te verkorten (zonder loonverlies) en de organisatie van het werk aan te passen, zodat we werk en gezin kunnen combineren. Dit leidt tot spanningen tussen collega’s, vooral bij moeders die op woensdag deeltijds willen kunnen werken en de avondploeg willen vermijden.”

Wat kan de vakbond doen? 

Pierre: “Het is belangrijk dat de vakbondsafvaardiging de slachtoffers steunt, aan hun zijde staat, naar hen luistert vanuit een vermoeden van oprechtheid en alle nuttige informatie verzamelt. Het is cruciaal dat de vakbond aan de kant van het slachtoffer staat, of die nu lid is of niet, en zelfs als de beschuldigde dat is! Maar dat betekent niet dat de rechten van de beschuldigde niet verdedigd moeten worden. We mogen dit zeker niet overlaten aan de willekeur van werkgevers!”

Julien: “Vóór elke verdediging van een persoon die beschuldigd wordt van grensoverschrijdend gedrag, is een gesprek essentieel. De werknemer moet eerlijk zijn en zich kunnen verontschuldigen voor het feit dat hij of zij een situatie heeft gecreëerd waarin hij of zij zich niet goed voelt. Grensoverschrijdend gedrag heeft de neiging om verdeeldheid te zaaien en daardoor onze krachtsverhouding met de directie te ondermijnen. Het is niet alleen zeer schadelijk voor het slachtoffer, maar voor ons allemaal.”

Pierre: “De eerste stap in de aanpak van onderdrukking is interne vorming door de vakbonden. Seksisme, racisme en LGBTQIA+fobie zijn alomtegenwoordig in de hele maatschappij en de vakbond is helaas geen uitzondering. We moeten dit probleem dus frontaal aanpakken. Sommige vakbonden in het buitenland – zoals de CGT in Frankrijk en Unite in het Verenigd Koninkrijk – hebben interessant materiaal ontwikkeld over hoe omgaan met en reageren op klachten. Ze brengen ook aandachtspunten naar voren om seksisme in onze organisaties te bestrijden en ontwikkelen vakbondseisen tegen grensoverschrijdend gedrag.”

“Hier hebben we zulke hulpmiddelen nog niet. Ik hoop dat die er snel komen… Maar de dingen veranderen. Ik hoop dat we bij de betoging tegen geweld op vrouwen op 26 november een vakbondsblok kunnen vormen en dat we een oproep hiervoor kunnen verspreiden onder onze collega’s. Dit zou kunnen beginnen met affiches op de prikborden, om de discussie op gang te brengen, een pamflet of een bewustmakingsstand in de week voorafgaand aan de betoging.”

Julien: “We moeten dit onderwerp ook op de agenda van het CPBW (Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk) zetten, zodat we een preventiebeleid hebben tegen alle soorten pesterijen en geweld op het werk. We hebben voldoende brede preventiecampagnes nodig die niet gewoon van de directie komen.”

Sinds #MeToo hebben sommige mensen het gevoel dat ze niets meer mogen zeggen. Wat denken jullie daarvan?

Pierre: “We willen zeker niet dat collega’s niet meer samen lachen – integendeel, het is goed voor de werksfeer en het doet de dag sneller voorbijgaan. Aan de andere kant is het mogelijk om een gevoel voor humor te hebben dat niet ten koste gaat van degenen die het over het algemeen moeilijker hebben in het leven. Humor moet de sfeer helpen verlichten, niet sommige collega’s een ongemakkelijk gevoel geven.”

“Als er seksistische, LGBTQIA+-fobe of racistische ‘mopjes’ of opmerkingen worden gemaakt, is het belangrijk om te reageren. Het is belangrijk om je niet te laten meeslepen, maar om rustig en geduldig de tijd te nemen om uit te leggen welke impact het kan hebben. Dit soort grappen versterkt de dominante ideologie, de objectivering van vrouwen en de logica van overheersing en verdeeldheid binnen onze sociale klasse. De bazen doen er al alles aan om ons tegen elkaar op te zetten, laten we het ze niet nog gemakkelijker maken! Als vakbondsleden moeten we strijden tegen ‘onwelzijn’ op het werk.

Nog een laatste opmerking?

Julien: “Doorheen strijd begrijpen we het best dat de hele arbeidersklasse gemeenschappelijke belangen heeft en dat we ons niet mogen laten verdelen. In tijden als deze kan het bewustzijn over deze kwestie indrukwekkende sprongen voorwaarts maken. We zagen het in het verleden met racisme. Deze erfenis is nog steeds aanwezig in de vakbonden: “In de mijnen zijn we allemaal zwart”. We zullen echter niet aan onderdrukking en discriminatie ontsnappen totdat we het kapitalisme omvergeworpen hebben…” 

1) Een persoon die gewoonlijk binnen het bedrijf wordt aangesteld en die verantwoordelijk is voor het in alle vertrouwelijkheid luisteren naar collega’s die vinden dat ze het slachtoffer zijn geweest van pesterijen of gewelddadig gedrag.

Elke vrouw wordt in de loop van haar leven van nabij of vanop enige afstand geconfronteerd met verschillende vormen van geweld, omdat ze een vrouw of meisje is. Lange tijd heeft het dominante discours (media, justitie, etc.) dit geweld voorgesteld als geïsoleerde gevallen of “nieuwsitems”, tenminste als het niet gewoon werd genegeerd. Betogingen en acties, in het echte leven of online, zijn erin geslaagd om duidelijk te maken dat dit geweld een uitdrukking is van een systeem gebaseerd op genderongelijkheid. Net als het geval is met de klimaatcrisis wordt gendergerelateerd geweld onderschat en naar het tweede plan van de politieke prioriteiten verschoven. En sommige mensen durven nog steeds te zeggen dat we te ver zijn gegaan!

Artikel door Laura (Brussel)

Het is niet meer zoals vroeger. In september werd acteur Danny Masterson, bekend van de serie That ’70s Show, veroordeeld tot 30 jaar gevangenisstraf voor verkrachting. Zijn voormalige co-sterren Mila Kunis en Ashton Kutcher kozen er echter voor om hem publiekelijk te hulp te schieten omdat ze hem als een ‘goed mens’ beschouwen. Is aardig zijn tegen je vrienden een excuus voor misdaden? Dit is typerend voor de verkrachtingscultuur die nog steeds springlevend is, waarbij seksueel geweld wordt gerechtvaardigd, goedgepraat, gebagatelliseerd en zelfs geaccepteerd. Mensen wordt niet verteld om niet te verkrachten, maar eerder om niet verkracht te worden.

De cijfers over feminicides zijn huiveringwekkend. In België sterft naar schatting elke zeven tot tien dagen een vrouw door toedoen van haar partner of ex-partner. Verschillende organisaties hebben gevochten om ervoor te zorgen dat België de Conventie van Istanboel naleeft. Dat internationale verdrag verplicht de ondertekenende staten om alle vormen van geweld tegen vrouwen te bestrijden.  Tien jaar na de ratificatie van het Verdrag voerde België een officiële telling van feminicides in. Dit gebeurde voorheen door feministische groepen. Dit is de kern van de wet tegen feminicides die op 29 juni werd aangenomen. De vraag blijft echter hoe een einde te maken aan deze moorden.

Thuis blijft de gevaarlijkste plaats voor vrouwen

Het overgrote deel van het geweld wordt niet gepleegd door een onbekende, maar vindt thuis plaats. De mensen om de slachtoffers heen vermoeden vaak niets. Nog vaker doet de dader er alles aan om zijn slachtoffer(s) te isoleren.

Vorig jaar publiceerden UN Women en het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) in de aanloop naar 25 november een rapport over het wereldwijde fenomeen van feminicides. Het benadrukte het feit dat in 2021 wereldwijd elk uur meer dan vijf vrouwen werden gedood door een lid van een familielid of door hun partner. Dat zijn meer dan 120 feminicides per dag binnen de familie, of 56% van het totale aantal feminicides.

Hoe kan je zonder financiële onafhankelijkheid ontsnappen aan de klauwen van je beul? Een verhoging van het minimumloon naar 17 euro per uur en sociale uitkeringen boven de armoedegrens zijn feministische eisen! Net als de bouw van sociale woningen en een massale uitbreiding van het aantal plaatsen van opvangplaatsen, waaronder voor kinderopvang. Er zijn voldoende middelen nodig voor sociale diensten zodat deze ook genoeg personeel hebben.

Iedereen – de autoriteiten en de mensen die op het terrein werken – erkent dat veel kinderen die bescherming nodig hebben helemaal geen hulp krijgen door een gebrek aan middelen. Voor volwassenen is de situatie nog erger. Personeel in de jeugdzorg moet soms tot 100 dossiers opvolgen, drie keer meer dan wat voorzien is! Onder deze omstandigheden is er geen goede hulp mogelijk en worden kinderen soms van de ene instelling naar de andere gestuurd naargelang er plaatsen vrijkomen. Dit institutionele geweld is misdadig!

Seksisme beperkt de openbare ruimte

Intimidatie op straat treft nog steeds alle vrouwen. Onveiligheid is ook aanwezig in het hart van het studentenleven. De verkrachtingen in Brussel op de campus van het CERIA (Centre d’enseignement et de recherches des industries alimentaires et chimiques) in oktober 2022 en de meer recente verkrachting op de campus van de ULB in januari 2023 hebben veel media-aandacht gekregen. Maar deze gevallen zijn slechts een kleine indicatie van de omvang van de dramatische situatie.

Er zijn momenteel tien Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG). Deze bevinden zich in Brussel, Gent en Luik (geopend in 2017); Antwerpen en Charleroi (2021); Roeselare en Leuven (2022); Namen, Genk en Limburg (2023). Er volgt nog een ZSG in de provincie Luxemburg. Het aantal slachtoffers is gestegen van ongeveer honderd per jaar naar enkele duizenden. In 2022 werden deze centra 3.287 keer gecontacteerd tegenover 1.662 in 2021, een stijging van 98%!

Studenten van de campus van de UCL in Woluwe hebben in samenwerking met de taxisector een gratis telefoonnummer gelanceerd dat studenten kunnen bellen om naar het ZSG in Brussel te gaan. Dat is een uitstekend initiatief. Maar het wijst ook op de vaststelling die zich opdringt, met name dat er niet genoeg Zorgcentra na Seksueel Geweld zijn. Op elke campus is er zo’n centrum nodig.

Laat seksuele voorlichting voor jongeren niet over aan pornografie

Vandaag hebben kinderen op erg jonge leeftijd toegang tot seksuele inhoud. Gemiddeld bekijken jongeren hun eerste pornofilm op 11-jarige leeftijd, en een kwart van hen voor hun 8e. Nog los van de discussie over hoe toegankelijk gewelddadige en vernederende beelden zijn, is er het feit dat kinderen niet in staat zijn om afstand te nemen van fictie en om er met een voldoende kritische blik naar te kijken. Eén op de vijf tieners denkt tegenwoordig dat vrouwen graag gedwongen worden tijdens seks!

Scholen kunnen een tegenwicht bieden, op voorwaarde dat ze de middelen krijgen om dat te doen, samen met centra voor gezinsplanning. Langs Franstalige kant zijn er twee keer twee uur lessen seksuele voorlichting verplicht, langs Nederlandstalige kant is er geen enkele verplichting meer. Zelfs die vier uur zijn wel heel weinig gezien de urgentie van de situatie. Toestemming moet op een allesomvattende manier worden behandeld, en niet alleen in de context van een seksuele handeling, naast begrippen als gender en seksuele geaardheid, maar ook incest, intimidatie, enz. Volgens een enquête van çavaria voelt 60,4% van de LGBTQIA+-leerlingen zich niet veilig op school omwille van hun seksuele geaardheid of gender. Twee op de drie leerlingen vermijden bepaalde delen van de school om veiligheidsredenen, zoals de speelplaats. Allemaal zijn ze al slachtoffer geweest van queerfobe opmerkingen. De helft heeft zelfs dergelijke opmerkingen van leraren gekregen!

Als we willen dat onderwijs gebaseerd is op de ontwikkeling van individuen in plaats van op de reproductie van sociale ongelijkheden, hebben we meer middelen nodig, veel meer middelen! Het onderwijspersoneel moet een centrale rol spelen in het uitwerken van het onderwijsproject. Deze strijd moet gevoerd worden. Recent zagen we het protest, vandalisme en zelfs brandstichtingen tegen EVRAS, de lessen seksuele voorlichting langs Franstalige kant. Langs Vlaamse kant is de verplichting van seksuele voorlichting afgeschaft en is er enkel sprake van het erg vage begrip ‘gezondheidsvoorlichting’. Jongeren die op zoek zijn naar informatie wenden zich tot TikTok bij gebrek aan informatie op school. Naast het promoten van niet-consensuele praktijken, verspreiden veel video’s onjuiste informatie over anticonceptie en soa’s. 12% van de jongeren heeft seks zonder voorbehoedsmiddelen en soa’s komen steeds vaker voor.

Internet zet de deur open voor seksistische en extreemrechtse propaganda

Het internet is de belangrijkste bron van informatie geworden en sociale netwerken zijn voor veel jongeren praktisch de enige bron van informatie. Gewelddadige en vrouwonvriendelijke inhoud is er in overvloed. In 2022 waren de N-VA en het Vlaams Belang de partijen die het meest uitgaven aan sociale netwerken: 58% van het totale bedrag dat door alle partijen in het land werd uitgegeven. Communicatiedeskundige Reinout Van Zandycke vat het zo samen: “De N-VA en het Vlaams Belang hebben uitgavenniveaus die vergelijkbaar zijn met die van multinationals.”

Er zijn ook tal van fenomenen zoals Papacito, het boegbeeld van de Franse fachosfeer. Zijn YouTube-kanaal werd vorig jaar gesloten na zijn talrijke gewelddadige en haatdragende video’s. In een daarvan schiet hij op een van zijn vijanden. In een van die video’s schiet hij een model neer dat verkleed was als een ‘linkse activist’ en vervolgens steekt hij dit model nog eens in de buik. Het zal niemand verbazen dat hij een fan is van vrouwenhaters.

Maar er zijn ook vrouwen die spreekbuizen zijn van extreemrechtse, “naturalistische” en/of conservatieve ideeën. Zo zijn er de Tradwifes (traditionele vrouwen), die de terugkeer van de vrouw naar de haard en de keuken promoten gekoppeld aan nostalgie naar de ‘goede oude tijd’, toen de behoeften van de man en de noodzaak om een groot aantal kinderen op te voeden de enige dingen waren die ertoe deden. Dit wordt naar voren gebracht als antwoord op de ‘omvolking’ door de ‘invasie van migranten’. Ze zijn ook fervent tegen het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beschikken.

In het extreemrechtse denken is het kerngezin een essentieel onderdeel, de basiseenheid van de samenleving waar waarden en nationale identiteit worden gereproduceerd. Binnen deze kern vervullen mannen en vrouwen starre, hiërarchische rollen die vragen over gender en de identiteit en het leven van bijvoorbeeld transgenders uitsluiten. Vooral transgenders zijn de laatste tijd het doelwit van extreemrechtse organisaties en figuren.

Socialistisch feminisme tegen kapitalistisch geweld!

25 november is de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen. Deze dag verwijst naar de datum van de moord op de zussen Mirabal in 1981 onder de militaire dictatuur van Trujillo in de Dominicaanse Republiek. Voor ons socialistische feministen is de strijd om een einde te maken aan gendergeweld in wezen een klassenstrijd en een antikapitalistische strijd.

Dit geweld is alleen mogelijk omdat het zich voedt met een maatschappijmodel dat vrouwen voorstelt als inferieur, kwetsbaarder en uiteindelijk minder menselijk. Dit komt niet als een verrassing, omdat het kapitalisme het gezin en ’traditionele’ modellen in stand moet houden om het betaalde en vooral het onbetaalde werk van vrouwen (huishoudelijk werk, zorgen voor anderen, enz.) uit te buiten. Het kapitalisme heeft verdeeldheid onder de bevolking nodig om het verzet tegen uitbuiting te ondermijnen. Het heeft het ook nodig om mensen te classificeren, ze te identificeren als meer of minder kwetsbaar, om het geweld te rechtvaardigen dat nodig is om het systeem in stand te houden. Doe mee met ons in de strijd om seksisme en het systeem dat het in stand houdt, het kapitalisme, naar de vuilnisbak van de geschiedenis te verwijzen!

Vaak horen we dat we in België al heel wat verwezenlijkt hebben inzake vrouwenrechten en de rechten van LGBTQIA+ personen. Op papier klopt dit ook. De strijd voor vrouwen- en LGBTQIA+-rechten heeft al veel opgeleverd. In de praktijk wil dit echter niet zeggen dat alle problemen zijn opgelost. Integendeel!

door Nicky (Antwerpen)

De cijfers van geweld tegen vrouwen en LGBTQIA+ personen blijven hoog. In België waren er dit jaar al minstens 24 feminicides. Wereldwijd zijn 1 op 3 vrouwen slachtoffer van partnergeweld, in België gaat dit jaarlijks over 300.000 vrouwen! 

Uit een onderzoek van UZ Gent blijkt dat de laatste twee jaar 1 op 3 LGBTQIA+ personen slachtoffer werd van fysiek geweld. Uit een enquête van Cavaria blijkt dat 6 op 10 LGBTQIA+ jongeren zich niet veilig voelen op school. 

Door feministische strijd en de beweging voor LGBTQIA+ rechten is er de laatste jaren meer aandacht voor dit thema en durven meer slachtoffers naar voren te komen. Tegen deze aandacht is er echter ook een backlash. 

Vanuit extreemrechtse hoek horen we steeds vaker dat de beweging is doorgeslagen. Deze ideeën krijgen steeds vaker een platform in de mainstream media en worden zo genormaliseerd. Denk bijvoorbeeld aan de commentaren op #metoo, de manier waarop Amber Heard op sociale media belachelijk werd gemaakt tijdens de rechtszaak met Johnny Depp. Ook de populariteit van figuren als Andrew Tate bij jongeren is zorgwekkend. Het idee dat er een ‘genderideologie’ is vindt ingang. 

Het normaliseren van haatspraak en het ridiculiseren van slachtoffers van geweld is een gevaar dat niet mag worden onderschat. Het geeft rechtse krachten steeds meer zelfvertrouwen om verder te gaan en hun woorden om te zetten in daden. 

Een paar maanden geleden postte Dries Van Langenhove een video waarin hij een winkelier in Brugge lastig viel omdat die een Pride-vlag had buiten hangen, door Van Langenhove bestempeld als een ‘pedofielenvlag’. Extreemrechts valt de beweging aan onder het mom dat het kinderen wil beschermen. 

In zuidelijke staten in de VS wordt deze retoriek al omgezet in wetsvoorstellen. In Florida werd er eerder dit jaar een voorstel ingediend dat trans kinderen bij hun ouders kan weghalen als deze hun kind steunen in hun transitie, omdat de wet genderaffirmerende zorg bij minderjarigen erkent als fysieke mishandeling. Dat is maar een van de meer dan 500 anti-trans wetsvoorstellen in de VS dit jaar. 

De haatspraak van extreemrechts heeft niet alleen gevolgen voor de wetgeving maar ook op straat. Zowel verbaal als fysiek geweld tegen LGBTQIA+ personen neemt toe in bijna heel Europa. Volgens een rapport van ILGA (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association) was 2022 het meest gewelddadige jaar voor LGBTQIA+ personen in tien jaar tijd. Het geweld neemt niet alleen toe in aantal maar wordt volgens ILGA ook intenser. Ook in België behandelde het Interfederaal gelijkekansencentrum Unia in 2022 het grootste aantal dossiers voor fysiek geweld tegen LGBTQIA+ personen in vijf jaar tijd. Eerder dit jaar werd in het VK een 16-jarig trans meisje vermoord door twee leeftijdsgenoten. De mainstream media die al jaren een platform geven aan transfobe stemmen zijn hieraan medeplichtig. 

We willen niet terug naar een tijd waarin dit geweld wordt genormaliseerd en slachtoffers niet meer naar buiten durven komen. We komen op 26 november op straat tegen het geweld op vrouwen en LGBTQIA+ personen. Het is belangrijk dat we blijven reageren tegen geweld en haat en ons niet laten verdelen. We eisen meer investeringen in de zorg, meer openbare diensten en meer betaalbare woningen. Dit zijn zaken die mensen uit gewelddadige situaties kunnen helpen. Er zijn meer publieke investeringen nodig in het onderwijs, voor meer inclusievere lessen en meer begeleiding. Uiteindelijk komt dit iedereen ten goede.

26 november. 14u Brussel Centraal

De explosie van feministische strijd in de jaren 2010 rond #metoo en Ni Una Menos (Niet Eén Minder) heeft het feminisme op de voorgrond geplaatst en het bewustzijn errond vergroot. In reactie hierop was er een backlash van masculinisten en ‘anti-woke’ (een fantasiewoord dat alle karikaturen omvat). Tegelijkertijd zijn we ook niet terug bij af en dat weet ook extreemrechts. Vrouwen worden steeds zichtbaarder en bekleden sleutelposities. “Deze verkiezingsoverwinning is de triomf van alle Italiaanse vrouwen,” verklaarde Paola Frassinetti, de viceminister van Onderwijs, over de verkiezing van Giorgia Meloni, voorzitter van het extreemrechtse Fratelli d’Italia en nu premier van Italië. 

door Odile (Luik)

Marine Le Pen en Giorgia Meloni hoeven niet meer voorgesteld te worden, maar we kunnen het nog steeds hebben over Alice Weidel (die aan het hoofd staat van de parlementaire fractie van de AfD, Alternative für Deutschland), over de oprichting van extreemrechtse vrouwengroepen (zoals het collectief Némésis) en de opkomst van invloedrijke conservatieve vrouwen op sociale netwerken, zoals de Françaises Thais d’Escufon, Alice Cordier, Virginie Vota en Charlotte d’Ornellas. Daarnaast proberen extreemrechtse partijen en figuren zichzelf uit te roepen tot verdedigers van vrouwen. Ze doen dat alleen wanneer dit past in hun kraam om racisme en haat tegen anderen te stimuleren. Op dezelfde manier praten deze kringen doorgaans alleen over LGBTQIA+ rechten om de islam te stigmatiseren.

Extreemrechts op de proef gesteld 

De sociale en de genderspecifieke organisatie van de samenleving schrijft extreemrechts toe aan de ‘natuur’ en het verdedigt deze in naam van de traditie. Daarom zijn noties als mannelijkheid en vrouwelijkheid volgens hen belangrijk en is het uit den boze om de dominante hiërarchie van genderrollen in vraag te stellen. Eenmaal aan de macht vertaalt dit zich in beleid dat ervoor pleit dat vrouwen terugkeren aan de haard. In Hongarije heeft Orban subsidies en financiële stimuli ingevoerd om grote gezinnen aan te moedigen. Hij heeft ook genderstudies aan de universiteiten aangevallen. 

In België noemt het Vlaams Belang vrouwen alleen in hun programma in de context van gezinsbeleid. Het stemde tegen de decriminalisering van abortus in 2019 (samen met CD&V en N-VA). Het VB deed alles wat het kon om de verlenging van de termijn voor abortus tot 18 weken tegen te houden. Dat voorstel omschreef het VB zelfs als een “aanval op vrouwenrechten.” Je moet maar durven!

Hoe verdedigt extreemrechts de vrouwenrechten? Bij het door het VB gerecupereerde Schild & Vrienden klonk het zo: “We eisen als samenleving niet veel van vrouwen: een goede moeder zijn en zichzelf verzorgen, er goed uit zien. Mannen worden terecht hogere standaarden opgelegd, enkel zo gaan we vooruit.”

Deze zomer begon de Italiaanse regering aan een conservatieve kruistocht tegen koppels van hetzelfde geslacht die kinderen willen adopteren. “Naar mijn mening is dit ernstiger dan pedofilie. We hebben te maken met mensen die een kind willen kiezen alsof het decoratie of het meubilair in huis is,” zei Federico Mollicone, een Italiaans parlementslid van Fratelli d’Italia. Tot nu toe hebben progressieve burgemeesters ermee ingestemd om de kinderen van LGBTQIA+ koppels te registreren (de wet staat dit officieel nog steeds niet toe in Italië), maar de regering heeft hen dit nu verboden. 

Een ander voorbeeld: Giorgia Meloni beloofde niet te raken aan de wet uit 1978 die abortus decriminaliseerde. Maar op lokaal niveau vergroten de regio’s die door rechts en extreemrechts worden geregeerd het aantal obstakels voor abortus, terwijl het officiële discours abortus steeds explicieter veroordeelt. In sommige regio’s, zoals Abruzzo en Sicilië, is 90% van de gynaecologen nu gewetensbezwaarde en is abortus vrijwel onmogelijk. 

In de Spaanse staat is het extreemrechtse Vox na de lokale verkiezingen van mei vorig jaar toegetreden tot verschillende regionale regeringen en gemeentelijke coalities. In Valencia bijvoorbeeld, waar veel middelen worden ingezet om geweld tegen vrouwen te bestrijden, vreest men dat de vooruitgang van de afgelopen twintig jaar zal worden ondermijnd. In het programma van Vox wordt opgeroepen om abortus te verbannen uit het openbare gezondheidssysteem en wordt verzet aangetekend tegen de wet tegen gendergerelateerd geweld die in 2004 unaniem door het parlement werd aangenomen. 

No Pasaran!

De huidige feministische strijd heeft ons in staat gesteld om vooruitgang te boeken. Maar in een kapitalistisch systeem dat in crisis wegzakt, is elke vooruitgang van nature fragiel en onzeker. De feministische strijd is antifascistisch, antikapitalistisch en socialistisch. Het is geen toeval dat Clara Zetkin, een van de pioniers van het marxistisch feminisme, ook een van de pioniers was van de analyse van het fascisme en van het uitwerken van strategieën om het te bestrijden. Het is deze traditie die we voortzetten met Campagne ROSA.  

Veel informatie in dit artikel komt uit de studie “Feminisation of the far right. La comprendre pour mieux la combattre?”, Juliette Léonard, Collectif contre les violences familiales et l’exclusion,,   https://www.cvfe.be/publications/analyses/450-feminisation-de-l-extreme-droite-la-comprendre-pour-mieux-la-combattre