Het verlaten van een gewelddadige partner is ook in normale tijden om vele redenen moeilijk. De quarantaine zorgt voor bijkomende risicofactoren zoals de angst voor ziekte, inkomensverlies, opsluiting in een te kleine leefruimte, overwerkte ouders, de moeilijke combinatie van telewerken en voltijdse kinderopvang, … dit zijn allemaal bronnen van conflicten die snel kunnen ontaarden in psychologisch en fysiek geweld.
Dossier vanop campagnerosa.be
Op 24 en 25 november van vorig jaar, Internationale dag tegen geweld op vrouwen kwamen wereldwijd honderdduizenden mensen op straat. Ze zouden geweld tegen vrouwen aan de kaak stellen en eisten een proactief beleid en financiering van de regering om deze plaag te bestrijden. Volgens de WHO is geweld tegen vrouwen “een wereldwijd volksgezondheidsprobleem van epidemische omvang” (1). Volgens de VN krijgt één op de drie vrouwen op een bepaald moment in hun leven te maken met fysiek en/of seksueel geweld” (2). We weten dat veel van dit geweld plaatsvindt binnen de familiekring. Als gevolg daarvan wordt de quarantaine die in veel landen wordt toegepast, door de vele slachtoffers van huiselijk geweld als een hel ervaren.
Ook in België is huiselijk geweld een bekende realiteit. Jaarlijks worden meer dan 45.000 klachten geregistreerd bij het Openbaar Ministerie (3). En we weten dat dit slechts een deel van de gepleegde feiten is. Het verlaten van een gewelddadige partner is ook in normale tijden om vele redenen moeilijk. De quarantaine zorgt voor bijkomende risicofactoren zoals de angst voor ziekte, inkomensverlies, opsluiting in een te kleine leefruimte, overwerkte ouders, de moeilijke combinatie van telewerken en voltijdse kinderopvang, … dit zijn allemaal bronnen van conflicten die snel kunnen ontaarden in psychologisch en fysiek geweld. Gezinsleden worden 24u per dag geconfronteerd met deze stressvolle situaties en ze hebben dramatische gevolgen voor de slachtoffers. Het fysieke en sociale isolement heeft eveneens tot gevolg dat bepaalde slachtoffers moeilijker hulp kunnen vragen en dat het werk van slachtofferbegeleidingsdiensten gecompliceerd wordt.
Door de pandemie zitten dader en slachtoffer nu dagelijks op elkaars lip, van privacy is er vaak geen sprake meer. Oproepen “om thuis te blijven” die door veel mensen tot op de letter gevolgd worden, zorgen ervoor dat slachtoffers het niet aandurven hulp te vragen terwijl hun mishandelaar bij hen verblijft. Ze zijn in de veronderstelling dat hulp in coronatijden niet beschikbaar is en hulpverlening blijkt vaak ontoereikend door een gebrek aan middelen en onderfinanciering die reeds voor de coronacrisis werd doorgevoerd.
Toch publiceerden meldpunten voor huiselijk geweld zoals hulplijn 1712 in Vlaanderen dat de oproepen sinds de coronacrisis met 70 procent gestegen zijn. En aan de Franstalige kant, 0800/30.030 (Ecoute violences conjugales) zag het aantal ontvangen oproepen verdubbelen. Dit zijn nog geen absolute gegevens maar het toont de ernst van de situatie aan.
Bovendien zijn er extra moeilijkheden bij het vinden van plaatsen om aan deze gewelddadige situaties te ontsnappen. De opvangmogelijkheden voor de slachtoffers zijn beperkt door een acuut plaatsgebrek dat al voor de crisis aanwezig was. Bovendien zorgt het gebrek aan veiligheidsmaatregelen voor extra stress en problemen bij deze hulpverlening.
Om een oplossing te vinden voor deze nijpende situatie vond een interministeriële conferentie “Vrouwenrechten” plaats met 12 ministers (Brussels Gewest: Nawal Ben Hamou – Federaal: Sophie Wilmès, Koen Geens, Maggie De Block en Nathalie Muylle – Wallonië: Christie Morreale – Federatie Wallonië-Brussel: Pierre-Yves Jeholet en Bénédicte Linard – Duitstalige Gemeenschap: Antonios Antoniadis – Vlaanderen: Bart Somers, Zuhal Demir en Wouter Beke) (5). Maar wat kunnen we verwachten van politici die jarenlang een besparingsbeleid hebben doorgevoerd dat de positie van vrouwen als tweederangsburgers heeft versterkt en de openbare diensten heeft ontrafeld?
Hun urgente zoektocht naar toevluchtsoorden toont vandaag de dag vooral de schrijnende tekorten die er reeds waren. Het ter beschikking stellen van hotelkamers voor de slachtoffers was noodzakelijk, maar niet voldoende. Het initiatief van de dienst voor slachtofferhulp van de Brusselse Noord Politie (Schaarbeek, Evere en Saint-Josse-ten Noode) om bij het begin van de quarantaine contact op te nemen met de personen die de laatste drie maanden op het politiebureau een klacht hebben ingediend wegens intrafamiliaal geweld moet worden toegejuicht. Het is echter gemakkelijk te denken dat structurele tekortkomingen – onvoldoende personeel, gebrek aan opleiding van justitie- en politie agenten, etc. – het onmogelijk maken om dit soort initiatieven uit te breiden en de noodzakelijke aandacht voor de bescherming van slachtoffers van geweld te behouden.
Dit zijn uiteraard noodzakelijke maatregelen, maar ze zijn niet voldoende gezien de tragedies die zich voordoen. Het vinden van voldoende opvangplaatsen is een moeilijke taak voor veel sociale diensten. Het is zeker dat het zoeken van zoveel plaatsen bij hoogdringendheid een moeilijke taak is wanneer opeenvolgende regeringen gedurende jaren hebben gesneden in de subsidies en financiering van vele diensten in de sociale sector. Decennia van neoliberalisme en jaren van bezuinigingen hebben essentiële sociale diensten afgebouwd en vandaag zijn het de meest kwetsbare mensen in de samenleving die de rekening betalen.
De huidige regeringen proberen ons te doen geloven dat er twee verschillende realiteiten zijn: die van het beheer van de huidige crisis en die van de jarenlange sociale aanvallen die zij in de afgelopen decennia hebben uitgevoerd. Wat een hypocrisie. De autoriteiten hebben de budgetten van de lokale politie, justitie, preventiediensten, opvangcentra, sociale sector , … verminderd. De resultaten: een gebrek aan personeel dat getraind is in het beheer van gendergerelateerde aanvallen, opvangcentra, … Hun prioriteiten zijn nooit geweest om een fatsoenlijk leven voor iedereen te garanderen, laat staan om de veiligheid van de vele slachtoffers van huiselijk geweld te garanderen. En wat de strijd tegen het seksisme betreft, is de emancipatie van vrouwen niet mogelijk op basis van een sociale begraafplaats!
Bepaalde dringende maatregelen zijn inderdaad noodzakelijk
En vereisen onmiddellijke investeringen, evenals het luisteren naar en rekening houden met de eisen van het personeel van de instellingen in de sociale sector.
- Slachtofferhulpdiensten moeten kunnen worden versterkt op het gebied van beschermingsmiddelen en personeel. Hiervoor moeten onmiddellijk overheidsbudgetten worden toegewezen. We kunnen niet alleen vertrouwen op vrijwilligerswerk en oproepen tot donaties. Zij die werken zouden vrije toegang moeten hebben tot beschermingsmaatregelen zoals mondmaskers.
- Een regelmatig contact en/of bezoek bij vrouwen die gekende slachtoffers zijn van huishoudelijk geweld kan sociale druk zetten op de agressor. Maar dat vereist voldoende mensen evenals beschermingsmateriaal voor de buurtpolitie en gespecialiseerde sociale diensten.
- De opvangruimten voor slachtoffers zijn verzadigd terwijl talloze levensruimten leegstaan. We moeten de benodigde lokalen opvorderen zodat slachtoffers hun adres kunnen verlaten en in veilige omstandigheden kunnen leven.
- De COVID-19-crisis toont dat de media – reclameborden, radio, tv, … – gebruikt kunnen worden voor de verspreiding van positieve en nuttige informatie (de reclamecampagne “Stay Safe”, “Solidariteit”, …) in plaats van de vaak seksistische reclame die gewoonlijk onze straten overspoelt. Laat ons een deel van die publieke ruimte gebruiken om preventie- en informatiecampagnes te verspreiden zodat de bevolking gesensibiliseerd kan worden met betrekking tot intrafamiliaal geweld – ook tijdens de quarantaine – en om telefoonnummers van hulpcentrales te verspreiden [1712 (Nederlandstalig), 0800/30.030 (Franstalig)]. Codes zoals “masque 19” in Frankrijk zouden slachtoffers in staat stellen om hulp te zoeken via de sociale contacten die nog bestaan (apotheek, winkel, politie, …) (6).
Maar ook om ieders financiële onafhankelijkheid te waarborgen
- Iedereen die gedwongen wordt om niet te werken, of men nu in quarantaine is of ziek, moet worden beschermd tegen financiële zorgen. De ziekte zelf is al erg genoeg! Degenen die niet kunnen werken vanwege de coronacrisis moeten volledig worden gecompenseerd.
- Het verhogen van de tijdelijke werkloosheidsuitkering van 65% naar 70% van het salaris is een goede zaak, maar het is niet genoeg. Het volledige salaris moet worden betaald of vervangen door een vergoeding die overeenkomt met 100% van het salaris.
- Wanneer scholen worden gesloten, moeten ouders thuis voor hun kinderen kunnen zorgen, tenzij ze in essentiële sectoren hebben gewerkt. Dit moet mogelijk zijn met behoud van het volledige salaris.
De bestrijding van dergelijk geweld moet echter ook op de langere termijn worden aangepakt
Laat de slachtoffers niet in de steek zodra de gezondheidscrisis voorbij is. Om dit seksisme en het alomtegenwoordige geweld te bestrijden, moeten we stoppen met bezuinigen, maar niet alleen dat … we moeten ook herinvesteren in kwalitatief hoogstaande openbare diensten met voldoende personeel. Wouter Beke wil extra subsidies toekennen aan de meldlijn van 1217 gezien de indrukwekkende toename van het aantal oproepen, maar dit is onvoldoende, er moeten structurele publieke investeringen komen. We moeten eveneens een einde maken aan de uitverkooplogica die in zekere sociale diensten de afgelopen jaren de norm is geworden. Signalisatie- en ondersteuningsdiensten zoals CAW verder uitbouwen ipv afbouwen. CLB ondersteunen en financieren om via de school gevaarlijke situaties op te sporen en hulp te bieden. Initiatieven oprichten en publieke diensten financieren die slachtoffers uit hun sociaal isolement halen zoals buurthuizen waar ook kinderopvang is, maaltijden bereid worden, en mogelijke ondersteuning wordt geboden zoals fysiek, psychisch, materieel en juridisch. Deze initiatieven moeten voldoende duidelijk worden gemaakt in de buurt.
Samen strijden voor publieke investeringen in de opvang van slachtoffers!
- Voor een publieke herfinanciering van de sociale sector om correcte begeleiding te verzekeren voor slachtoffers, maar ook om écht te kunnen werken aan preventie en bewustmaking.
- Voor publieke investeringen in het creëren van opvanghuizen/vluchthuizen voor mensen die er nood aan kunnen hebben, specifiek voor vrouwen en hun gezinnen of LGBTQI+ (slachtoffers van seksueel/huiselijk geweld).
- Voor personeel op het terrein (lokale politie, opvoeders, begeleidend trein-, tram-, bus personeel) opgeleid en gevormd in preventie van en omgang met allerhande vormen van agressie en seksisme.
Laat ons strijden voor een echte publieke preventiepolitiek !
- Stop het gebruik van onze lichamen als objecten om de winsten van bedrijven op te drijven.
- Stop de banalisering van het misbruik van vrouwen in de media (reclame, porno, series, …)
- Gebruik reclameborden en andere advertentieruimtes voor sociale doeleinden (preventie, cultuur, …) en niet enkel voor commerciële doeleinden.
- Voor meer openbaar vervoer met meer begeleidend personeel
Bestrijding van gendergerelateerd geweld = vechten voor de economische onafhankelijkheid van vrouwen
Vandaag de dag juichen politici en werkgevers de helden toe die de werknemers in de frontlinie zijn. Vrouwen zijn er in grote aantallen. De sectoren gezondheid, schoonmaak, distributie, opvang en ondersteuning van kwetsbare personen zijn sectoren met een overwegend vrouwelijk personeel, vaak niet gewaardeerd in de maatschappij en zeker niet voldoende betaald. Toch zijn het dezelfde heersende klassen die al jaren de openbare diensten ontmantelen, de verzorgers die aan de bel trekken trekken, loonsverhogingen in veel vrouwensectoren weigeren, enz. Zij dragen een grote verantwoordelijkheid voor het in stand houden van de onderdrukking die de meerderheid van de vrouwen ondervindt.
In geval van huiselijk geweld zijn veel vrouwen financieel niet in staat hun partner te verlaten. En het beleid van de traditionele partijen – ten behoeve van een kleine minderheid in de samenleving – heeft dit fenomeen alleen maar verergerd. Door de aanval op onze pensioenen, onze salarissen, onze zorgdiensten, … hebben politici veel vrouwen in een precaire situatie gebracht en zijn ze daardoor kwetsbaarder voor geweld. Economisch geweld moet worden bestreden, vooral omdat het andere vormen van geweld vergemakkelijkt.
- Voor stabiele banen met een fatsoenlijk loon. Voor een minimumloon van 14 €/uur (2300€/maand).
- Voor een individualisering van de rechten en een verhoging van de sociale uitkeringen boven de armoedegrens.
- Voor een minimum pensioen van 1500€/maand netto.
- Voor een studentensalaris dat alle studiekosten dekt. Voor een gratis en kwalitatief hoogstaand onderwijs! Met name om de ontwikkeling van de prostitutie een halt toe te roepen om de studie te kunnen betalen.
- Voor een 30-urige werkweek zonder loonverlies en met compenserende inhuur om werk, gezinsleven en vrije tijd te kunnen combineren.
- Voor een dringend plan voor de bouw van sociale woningen en openbare crèches.
Solidariteit met ongedocumenteerde vrouwen. Voor de regularisatie van iedereen.
Er is geen kapitalisme zonder seksisme en geweld
Geweld tegen vrouwen – en seksisme in het algemeen – kan niet alleen worden toegeschreven aan quarantaine en de COVID19-crisis. Het is een structureel probleem dat veroorzaakt wordt door de werking van dit systeem. De positie van vrouwen als “tweederangsburgers”, de ongelijke verloning, de systematische objectivering van vrouwenlichamen, de alomtegenwoordigheid van gewelddadige pornografie, het gebrek aan seksuele voorlichting op scholen, de ontrafeling van openbare diensten, de onzekerheid en armoede, enz. Dit is de dagelijkse realiteit voor veel vrouwen. Het gaat er niet om excuses te vinden voor de daders van dit geweld. Het gaat erom te bepalen wat dit wijdverbreide geweld in stand houdt – en wie er baat bij heeft – om niet alleen de gevolgen van dit structurele seksisme te bestrijden, maar ook de oorzaken ervan.
De hyperseksualisering en voorstelling van het vrouwenlichaam als een lustobject draagt in grote mate bij tot de verspreiding van een vernederend beeld van vrouwen als objecten. Seksisme laat de heersende klassen toe om hun winsten te verhogen door lager betaalde arbeidskrachten te kunnen inzetten (het loon van vrouwen is in België nog steeds gemiddeld 25% lager dan dat van mannen), door vrouwenlichamen te gebruiken in reclame, door de pornosector en prostitutie, … maar ook door heel wat taken voornamelijk aan vrouwen over te laten (opvoeden van kinderen, zorg voor oudere familieleden, …) in de vorm van gratis arbeid. Het geweld dat uit seksisme voortvloeit, is vanuit hun standpunt slechts een ‘kleine prijs.’
Enerzijds leidt het kapitalisme openlijk tot geweld, onder meer door de aanwezigheid van verkrachtingscultuur in de media, de vermarkting van vrouwenlichamen die we elke dag zien en te horen krijgen via een seksistisch discours. Anderzijds veroordeelt dit systeem vrouwen tot een minderwaardige positie door de toenemende jobonzekerheid, de loonkloof, pesterijen op het werk, onderwaardering van zogenaamd ‘vrouwelijke’ sectoren, de moeilijkheid om werk en gezin te combineren, de afbouw van openbare diensten en de overbelasting van huishoudelijk werk als gevolg hiervan, …. Dit systeem van ongelijkheid en sociale ellende laat enkele superrijken toe om steeds rijker te worden. De heersende klasse heeft er geen belang bij dat we allemaal gelijk zouden zijn. Dit laat het establishment toe om de techniek van ‘verdelen om te heersen’ toe te passen en de meerderheid van de bevolking tegen elkaar op te zetten – onder meer mannen tegen vrouwen, op basis van godsdienst, afkomst, seksuele geaardheid, … Dat verzwakt ons vermogen tot eenheid in strijd.
De werkelijke emancipatie van de overgrote meerderheid van de bevolking – mannen en vrouwen – en de strijd tegen seksistisch geweld hangen nauw samen met de strijd tegen dit systeem, dat alleen maar groeiende tekorten biedt en slechts de rijkste 1% in staat stelt om zich bijna alle rijkdom toe te eigenen. De strijd tegen het seksisme is niet de strijd van mannen tegen vrouwen. Het is de strijd tegen een samenleving die de sociale grondslagen voor onderdrukking en discriminatie in stand houdt. Het is de strijd van alle onderdrukten tegen een minderheid die de heersende klasse onderdrukt en uitbuit voor haar eigen belang. Campagne ROSA verdedigt de noodzaak om de strijd tegen seksisme te koppelen aan de strijd tegen het besparingsbeleid, en meer algemeen, de strijd tegen het kapitalisme. Vrouwen, jongeren en de hele arbeidersklasse hebben er belang bij om samen te strijden tegen het kapitalistische systeem.
Democratische controle op de sleutelsectoren van de economie zou maken dat het niet langer nodig is om de lichamen van vrouwen als object voor te stellen. Het doel is dan immers niet langer om de winsten te maximaliseren, maar om aan de behoeften van de bevolking te voldoen. Financiële onafhankelijkheid en toegankelijke en degelijke openbare diensten maken het voor vrouwen mogelijk om echte keuzes te hebben in hun leven. Door de noden van de meerderheid van de bevolking centraal te stellen, is een samenleving op basis van solidariteit en gelijkheid nodig. Een samenleving waarin geen mens een andere kan onderdrukken en uitbuiten: een socialistische samenleving.
De Sejm, het Pools parlement, verwees 
Het coronavirus grijpt in ijltempo om zich heen, ook in België. Het dodentol stijgt terwijl de maatregelen om de besmettingsgolf af te vlakken onze levens grondig overhoop gooien. De pandemie kan iedereen treffen, ongeacht leeftijd, geslacht of gender, maar de onderliggende ongelijkheid maakt dat vrouwen harder worden geraakt.
