Jaaroverzicht (5)
In 2009 was er geen veralgemeende beweging van de vakbonden als antwoord op de crisis. Nochtans werden we regelmatig opgeschrikt door nieuw slecht nieuws. Bedrijfssluitingen en afdankingen waren schering en inslag. Een aantal discussies wordt gewoon meegenomen naar 2010. Dat is onder meer met Opel het geval. Gelukkig waren er uitzonderingen waar duidelijk werd gemaakt dat een strijdbare positie tot resultaat leidt. 2009 werd afgesloten met een succesvol resultaat bij Bayer in Antwerpen.
Ondanks een nationale betoging in mei en grote betogingen in de buurlanden (met onder meer tienduizenden Duitse betogers die riepen “wij zullen niet betalen voor hun crisis”, nationale stakingsdagen in Frankrijk en vakbondsacties in Nederland), bleef een veralgemeende beweging in ons land uit. De koopkrachtbeweging van 2008 werd stilletjes gestopt, een stevig syndicaal antwoord op de crisis kwam er niet.
De campagne van het Waalse ABVV rond de slogan “het kapitalisme schaadt de gezondheid” was een nuttige stap vooruit, maar het blijft de vraag hoe het kapitalisme dan effectief kan worden bestreden. Deze campagne leek bovendien minder centraal te staan in de discussie over de crisis van het kapitalisme.
Op 15 mei was er een grote betoging met minstens 50.000 aanwezigen die stelden “wij willen hun crisis niet betalen”. Dat was een krachtig signaal, maar het bleef bij een eenmalige operatie. Hierna bleef het wachten tot 9 oktober voor een nieuwe actie met een makke militantenconcentratie in Brussel en gelukkig ook een strijdbare betoging in Charleroi. Hierna volgde pas op 4 december opnieuw een betoging.
Jarenlang werden onze bedrijven geplunderd door recordbonussen aan bestuursleden en recordbedragen aan dividenden. Nu wij de crisis moeten betalen met onze jobs, lonen en arbeidscondities wordt eengemaakt verzet meer dan ooit nodig. Dat zullen we niet bereiken door anders te besparen, maar wel door te strijden voor iedere job. Een nationale mars voor werk zou bijvoorbeeld een goede aanzet kunnen zijn.
Bayer
2009 werd afgesloten met het intrekken van de patronale voorstellen bij Bayer om de arbeidsduur op te trekken. Dit gebeurde na een woelig jaar voor de arbeiders van Bayer en Lanxess. Er was een bijzonder groot offensief van media en patronaat aangevuld door politici.
Het ging om een goed voorbereid offensief. Begin 2009 weigerde de directie van Bayer/Lanxess om een CAO inzake werkzekerheid en de bedragen bij collectief ontslag te verlengen. De moeilijke economische situatie – Bayer maakte 190 miljoen euro winst in 2008 – werd als excuus aangegrepen. In 2008 maakte de volledige meer winst. Het bedrijfsresultaat steeg met 12% tot 3,5 miljard euro, de aandeelhouders kregen een hoger dividend: +3,7%. Het is crisis, maar niet voor iedereen….
De discussie kwam in een stroomversnelling toen een gezamenlijk offensief werd ingezet door politici, patronaat en media. “Inleveren of sluiten” was de boodschap, terwijl de bonden eerder hadden gesteld dat inleveren geen optie was. Bayer wilde op het personeel besparen omdat elders niet veel te rapen viel. Lastenverlagingen kunnen geen groot verschil meer maken, het bedrijf betaalt sowieso amper belastingen. In 2008 bedroeg de reële belastingsvoet 10,02%. Met de notionele intrestaftrek werd 50 miljoen euro opgehaald. De voornaamste reden voor de daling van de winsten uit de productie moet worden gezocht bij de stijgende grondstoffenprijzen. Door te besparen op het personeel zal daar niets aan veranderen. De directie stelt voor om de arbeidstijd op te drijven. In eerste instantie naar 35,25 uur per week, daarna wellicht meer.
De vakbonden reageerden met een eengemaakt standpunt van ABVV en ACV, er werd solidariteit gezocht met de Duitse collega’s en de collega’s van de volledige sector in eigen land. Op personeelsvergaderingen werd geduldig uitgelegd wat de patronale agenda was en waarom inleveren geen optie bleef. De patronale chantage werd door de arbeiders verworpen, de directie moest haar toon aanpassen. Er wordt pas later opnieuw onderhandeld en dit zonder te raken aan de arbeids- en loonsvoorwaarden.
ABVV-delegee Levi Sollie legt uit wat het patronaat naar voor bracht en waarom de arbeiders en bedienden daar neen op hebben gezegd.
Bekaert
Uitblazen van de feesten met nieuwjaar zat er niet in voor heel wat syndicalisten. Rond het jaarbegin waren er acties bij Bekaert in Hemiksem en Aalter. In Hemiksem had de directie aangekondigd dat de winstgevende fabriek de deuren zou sluiten. In Aalter vreesden de arbeiders dat de machines zouden worden weg gehaald. Op 2 januari waren er in beide vestigingen acties. In Hemiksem werd een nieuwjaarsbarbecue gehouden terwijl in Aalter een groot solidariteitspiket werd opgezet.
In Hemiksem kwam LSP systematisch tussen aan het piket. We stelden van bij het begin dat er nood was aan een grotere solidariteitsbeweging en een actieplan voor het openhouden van de fabriek. In een pamflet vroegen we ons af: “Als Bekaert niet geïnteresseerd is om haar verantwoordelijkheid te nemen tegenover de gemeenschap en een winstgevend bedrijf met een gevuld orderboek open te houden, waarop wacht men dan om een politiek initiatief te nemen om het bedrijf te nationaliseren en onder publiek beheer te plaatsen? Als bankiers in moeilijkheden verkeren, tovert de regering miljarden euro’s te voorschijn, als wij ons inkomen verliezen, gaan we toch geen genoegen nemen met een schouderklopje?”
De mars voor werk van 24 januari werd ondanks de brede steun en solidariteit omgevormd tot een begrafenisstoet. ABVV-delegee Mohamed trok in een interview op deze site enkele belangrijke lessen uit wat bij Bekaert in Hemiksem gebeurde.
Opel: stervensbegeleiding of nationalisatie?
De automobielsector werd hard geraakt door de economische crisis. General Motors moest door de Amerikaanse overheid worden gered en het zag er een tijdlang naar uit dat GM-Europa zou worden overgenomen door Magna. Dat ging niet door, maar voor de Antwerpse Opel-arbeiders lijkt het weinig verschil te maken: hun fabriek lijkt sowieso ten dode te zijn opgeschreven.
Het probleem in de sector ligt niet aan de arbeiders. Het is net het opdrijven van de flexibiliteit en productiviteit die bijdraagt tot een overproductie. De economische crisis leidde tot een afname van de verkoop van auto’s, wat de overproductie verder versterkte. Tijdelijke maatregelen als een schrootpremie kunnen het tij niet keren. Sommige kapitalisten pleitten voor een faillissement, ook al zou dit een sociaal bloedbad met zich meebrengen. De lonen in ons land liggen niet hoger dan in Duitsland, (toen nog minister) Van Mechelen stelde in De Standaard: “Vandaag is een arbeider in Opel Antwerpen goedkoper én productiever dan zijn Duitse collega.”
Binnen de logica van dit systeem telt enkel de winst en moeten er vestigingen sluiten als antwoord op de overproductie. Dat leidt tot verdeeldheid tussen verschillende vestigingen, een sluiting van de ene leidt tot het voortbestaan van de andere. Politiek gelobby wordt aangewend in een opbod van overheidssteun om alsnog de fabriek open te houden. Deze koers biedt evenwel geen enkel fundamenteel antwoord op de overproductie. Ook binnen GM blijft een sluiting van de Antwerpse vestiging in 2010 een erg waarschijnlijke optie.
De linkse socialisten pleiten voor een ander alternatief. Wij pleiten voor een volledige nationalisatie van de automobielsector. Maar niet om de verliezen te socialiseren en de winsten na het sociale bloedbad terug te privatiseren. De kennis en mogelijkheden die aanwezig zijn in de automobielbedrijven moeten aangewend worden om te werken aan veilig en milieuvriendelijk transport en vervoer. Nationalisatie kan gepaard gaan met arbeidsduurvermindering, zonder loonverlies uiteraard. Het onhoudbare werkritme dat steeds omhoog moest om de productiviteit op te drijven, zou tot menselijke proporties teruggebracht kunnen worden. We moeten arbeiders en middelen voorzien voor onderzoek naar alternatieve vormen van mobiliteit met meer nadruk op openbaar vervoer en milieuvriendelijk transport. Denk maar aan een uitbouw van het spoornet, comfortabele, regelmatige en gratis bussen,…
Tecteo
Bij intercommunale Tecteo in Luik wilde de directie (onder leiding van de PS) een hard besparingsplan aan de arbeiders opleggen. 20 miljoen moest er bespaard worden door de arbeidsduur te verlengen zonder loonsverhoging, de leeftijd voor brugpensioen op te trekken,… Een arbeider van Tecteo vertelde ons: “We zijn een intercommunale, geen privébedrijf. Maar het wordt steeds moeilijker om onze missie als openbare dienst te vervullen. We hebben de indruk dat de directie niet bekommerd is om onze functie als openbare dienst.”
Op 13 augustus werd actie gevoerd aan de raad van bestuur van Tecteo. Daarbij werd onder meer gewezen op de lonen van directieleden als Stéphane Moreau (PS) die maandelijks 70.000 euro verdient met al zijn functies (waarnemend burgemeester van Ans, directeur van Tecteo en haar filialen, directeur van het Congrespaleis van Luik, bestuurder bij het Luikse Gasbedrijf ALG, de Luikse intercommunale voor het water CILE, zelfs bij de brandweer is hij bestuurder). Een arbeider vatte het goed samen: “Dat soort figuren noemt zichzelf dan socialistisch. Dat wil niets zeggen, ze gedragen zich op exact dezelfde manier als de patroons in de privé.”
Het LSP-pamflet waarin werd opgeroepen tot een actieplan werd erg goed onthaald door het personeel, de directie daarentegen zag zich genoodzaakt om publiekelijk te reageren met niet hard gemaakte maar toch scherpe bewoordingen: “De informatie in dit pamflet is leugenachtig, verzonnen en schadelijk voor het imago van onze intercommunale. De directie kan zich enkel maar verbazen over gebruikte methode en betreurt ten stelligste dit initiatief dat puur politiek is.” De houding van de directie werd er nadien niet beter op. De woede werd omgezet in strijd en het kwam tot een stakingsactie. De PS heeft er uiteindelijk alles aan gedaan om de acties te stoppen. Er werden een aantal toegevingen gedaan, maar het ongenoegen bleef aanwezig.
Openbare diensten
Zowel bij De Post, de NMBS als het onderwijs was het een bewogen jaar. Bij De Post was er een poging om een statuut van postbezorger in te voeren waarbij op deeltijdse basis post zou worden bezorgd door studenten en huismoeders die hiervoor 8,43 euro per uur zouden krijgen. Er was heel wat protest hiertegen. Voor het eerst sinds lang was er op 2 maart een nationale betoging, maar het bleef vooral bij lokale acties. Met succes overigens: de directie trok de proefprojecten in. Wellicht zal snel een nieuwe poging volgen, maar er werd toch aangetoond dat strijd loont.
In april werd al gestaakt bij het goederentransport. De directie zette evenwel verder met haar plannen om B-Cargo te filialiseren, waarop het op 5 november tot een nationale stakingsdag bij de spoorwegen kwam. Eind december volgde een Europese betoging.
De strijd voor meer en beter openbaar vervoer is belangrijk voor zowel de arbeiders als het milieu. Terwijl de ministers in Kopenhagen de mislukte onderhandelingen op anderen afschoven, zijn ze eigen land verantwoordelijk voor het afbouwen van het openbaar vervoer.
In het onderwijs waren er zowel langs Franstalige als langs Nederlandstalige kant aankondigingen van besparingen. Langs Franstalige kant werd voorgesteld om de leerkrachten langer te laten werken voor hetzelfde loon. Er kwam meteen een protestbeweging waarop minister Simonet (CDH) de plannen introk. Maar van uitstel zal in dit geval geen afstel komen. Waakzaamheid blijft dus geboden! Naar aanleiding van de acties publiceerden we een interview met Patrick Zeoli, leraar en voortrekker van de acties aan het Da Vinci atheneum in Brussel. Hij besloot: “Er is nood aan een massale publieke herfinanciering van het onderwijs. Op langere termijn zou dat leiden tot meer efficiënte scholen. Maar de regeringen bekijken hun begrotingen op korte termijn en schuiven de hete aardappel steeds door naar de volgende regering. Tegelijk durven ze niets doen tegen private bedrijven die enorme subsidies krijgen van de overheid: notionele intrestaftrek en andere fiscale cadeaus, miljarden voor de banken,…”
Langs Nederlandstalige kant was kersvers onderwijsminister Pascal Smet hoogst origineel: hij liet een “menu” aan besparingen opmaken waarbij de vakbonden mee mogen kiezen waar er wordt bespaard. Deze discussie zal concreter worden in de loop van de komende weken.
Aan de VUB was er een opvallende en succesvolle actie waarbij personeel en studenten van de NMBS eisten om het aanbod in het station van Etterbeek in stand te houden.
Collectieve acties
Er waren nog tal van andere belangrijke acties en bewegingen. We willen nog op twee fenomenen wijzen. Ten eerste werd er dit jaar opnieuw overgegaan tot bedrijfsbezettingen. Dit fenomeen kende internationaal een zekere verspreiding, maar er waren ook enkele kleinschalige initiatieven in eigen land.
Collectieve actie betekent ook dat er geprobeerd wordt om in moeilijker te organiseren sectoren wordt overgegaan tot eengemaakte strijd. De betoging van de sector van personen met een handicap op 8 mei was daar een interessant voorbeeld van. Dit was een actie tegen de lange wachtlijsten waarbij samen actie werd gevoerd door gebruikersverenigingen, ouderverenigingen, ondersteunende vzw’s, vele personeelsleden en werkgevers uit alle hoeken van de gehandicaptensector, de vakbonden en enkele politieke partijen.
En verder waren er ook aanhoudende aanvallen op onze syndicale vrijheden. De aanval uit 2008 – geconcentreerd rond de stakingsacties bij Carrefour – werd verder gezet. Er werd bij IAC in Brussel overgegaan tot het afdanken van een aantal delegees. De arbeiders kregen gelijk van de rechtbank, maar dat betekent op zich niet veel: de directie kan toch gewoon afdanken en een grotere opzeggingsvergoeding betalen. Ook bij Petroplus kregen de arbeiders gelijk voor de rechtbank. Daarbij werd beslist dat het recht op collectieve acties een fundamenteel recht is en dat een procedure van kortgeding met eenzijdig verzoekschrift slechts uitzonderlijk kan worden gebruikt. Niet dat er nadien geen eenzijdige verzoekschriften meer waren…