Energie, voedsel, huisvesting… Het zijn allemaal sectoren die een grote invloed hebben op ons dagelijks leven, en allen zijn ze in private handen, al dan niet na een privatisering die de belofte van prijsdalingen nooit waarmaakte. Neem nu de energiesector. Die kan de doodsteek geven aan gezinnen en kleine handelszaken. We hoorden allemaal over bakkerijen en andere zelfstandigen die waanzinnig hoge energierekeningen kregen.

door Maxime (Luik)

Het gaat ondertussen goed met de energiesector. In 2022 verdubbelde TotalEnergies zijn winst. Shell boekte in 2022 maar liefst 38,4 miljard euro winst. Engie verdubbelde zijn nettowinst vorig jaar tot 5 miljard euro, tegenover 2,3 miljard euro een jaar eerder. Het Saoedische Aramco spant de kroon. Deze energiemultinational maakte maar liefst 150 miljard euro winst, een vierde van het BBP van België! Het maakt plannen om nog meer te investeren in olie en gas. 

De recordwinsten zijn mee het resultaat van onze energiefacturen. Ze worden niet aangegrepen om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen. Dat deze onze longen en onze planeet elk jaar wat meer aantasten, weegt voor hen niet op tegen de winsten en dividenden. “Shell betaalt dit jaar meer aan zijn aandeelhouders uit dan dat het investeert in hernieuwbare energie,” merkte analist Russ Mould van het investeringsbedrijf AJ Bell op. Fossiele-brandstoflobby’s geven ondertussen veel geld uit om bij het Europees Parlement te lobbyen om elke klimaatvriendelijke regelgeving af te zwakken: 170 miljoen euro tussen 2015 en 2021.

In het IPCC-rapport van 2022 werd benadrukt dat om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C (wat in veel opzichten al een ramp is), het gebruik van steenkool tegen 2050 met 95% moet verminderen, dat van olie met 60% en dat van gas met 45%. Dat gebeurt echter niet omdat deze bedrijven steeds de voorkeur geven aan onmiddellijke winst.

Sommige kapitalisten proberen de hebzucht te rechtvaardigen met retorische kunstgrepen en taalkundige pirouettes. Darren Woods van ExxonMobil, dat aan zijn 40ste opeenvolgende dividendverhoging toe is, verklaarde in oktober: “Er is in de VS discussie gevoerd of onze industrie een deel van de winst direct aan het Amerikaanse volk zou moeten teruggeven. Dat is precies wat we doen met ons driemaandelijkse dividend.” Als cynisme kon spreken, had het dit niet beter kunnen zeggen.

Nationaliseer de hele energiesector!

De private eigendom van de productiemiddelen is een absoluut obstakel voor de groene energietransitie. Waarom zou een kapitalist zijn euro investeren in onderzoek en ontwikkeling van hernieuwbare energie, als diezelfde euro meer oplevert door te investeren in fossiele brandstoffen? Massale investeringen in de productie en distributie van groene energie en betaalbare prijzen: dit alles is noodzakelijk en perfect mogelijk, maar het zal nooit rendabel zijn in het licht van de concurrentie. 

Kapitalistische regeringen zullen ons niet helpen. Binnen de nauwe grenzen van de “vrije concurrentie” kunnen ze alleen met BTW spelen. De gemeenschap kan niet controleren wat ze niet bezit.

Een sector die zo belangrijk is als energie mogen we niet overlaten aan de winsthonger van bedrijven die er niet op uit zijn om ons van energie te voorzien, maar om ons meer te laten betalen voor hun winstcijfers. Deze sector mogen we niet toevertrouwen aan kapitalisten die elkaar bestrijden, maar het toch vooral gemunt hebben op onze portemonnee. Nationaliseer de hele energiesector, van onderzoek over productie tot distributie! Zo halen we de winstlogica uit onze energie en worden onze koopkracht en onze planeet niet langer bedreigd door hun winsthonger.

Meer weten over onze standpunten en voorstellen voor de strijd? Kom naar Socialisme 2023!

Commissie op zaterdag om 11u: Vervuilende energiesector nationaliseren en groen maken! Rol van de werkende klasse en hoe arbeiderscontrole kan werken.

Achter de ‘opvangcrisis’ gaan de noden van honderden dakloze vluchtelingen schuil, die op straat slapen en er soms sterven. Er zijn in Brussel geïmproviseerde kampen en door de politie belegerde kraakpanden. Vluchtelingen worden uitgebuit door werkgevers die misbruik maken van hun extreme kwetsbaarheid. Dit alles gebeurt omdat deze mensen de ‘misdaad’ begaan om te vluchten voor ellende of oorlog.

door Constantin (Luik)

Brussels burgemeester Philippe Close (PS) liet na de ontruiming van een kraakpand, dat door migranten werd gebruikt, de begane grond van het gebouw onder water zetten. Hij liet gaten boren in het dak, zodat de regen en de kou naar binnen konden sijpelen. Het is in hun logica wenselijker om gebouwen te vernielen zodat er niemand in kan verblijven, dan om in een menswaardige opvang te voorzien. 

Asielakkoord

Twee dagen voordien bereikte de federale regering een akkoord over de ‘opvangcrisis’. Die crisis kwam niet uit de lucht vallen. In 2021 werden 1916 opvangplaatsen geschrapt. Voordien had de regering-Michel Fedasil (het Federaal Agentschap voor de opvang van asielzoekers) afgebouwd door het budget met 20 miljoen euro te verminderen. De Belgische autoriteiten hebben de crisis zelf veroorzaakt door te besparen op middelen en opvangplaatsen. De tekorten worden nu gebruikt om de repressie te versterken.

Het asielakkoord van de federale regering, met de PS en de groenen, voorziet in een sneller onderzoek en de snellere uitvoering van bevelen om het land te verlaten. Het beperkt de mogelijkheden van gezinshereniging en het sluit de deur voor elke collectieve regularisatie van mensen-zonder-papieren. Om dit offensief tegen mensen in nood als ‘eerlijk’ en ‘evenwichtig’ voor te stellen, vermeldt het akkoord de creatie van 2000 bijkomende opvangplaatsen en het verbod op het opsluiten van kinderen in gesloten centra. Dat is niet niks, maar ruim onvoldoende. Zeker als je bedenkt dat 700 van deze nieuwe plaatsen uit tijdelijke containers zullen bestaan. Tegelijk bouwt de regering vier extra gesloten centra.

Tegen verdeeldheid, eenheid in strijd

Het staatsracisme maakt het racisme van extreemrechts aanvaardbaar. Verzet hiertegen is nodig! De regering blijft doof en blind voor het personeel van de openbare diensten dat staakt voor meer middelen, meer collega’s en tegen de onhoudbare werkdruk. Er waren verschillende vakbondsacties en een algemene staking nodig om de indexering van de lonen en uitkeringen te verdedigen en om erg beperkte maatregelen voor onze koopkracht te bekomen. Tegen een achtergrond van sociale tekorten en ellende is er een groeiende voedingsbodem voor racistische vooroordelen en extreemrechts.

We moeten duidelijk zijn: het zijn niet de vluchtelingen die verantwoordelijk zijn voor onze energierekeningen of de prijs van onze winkelkarretjes! Zij strijken niet de vette dividenden op terwijl het personeel van Delhaize in de kou wordt gezet. Zij zijn het niet die onze openbare diensten en sociale zekerheid ondermijnen omdat het geld nu eenmaal naar de fiscale cadeaus voor de rijken moet gaan. Zij zijn het niet die weigerden te investeren in sociale huisvesting om vrij spel te geven aan vastgoedmagnaten als Matexi.

Vandaag staan er in Brussel 10.000 gebouwen leeg, maar liefst 1 miljoen vierkante meter kantoren staat leeg! Om zowel de huisvestingscrisis voor iedereen als de opvangcrisis aan te pakken, kunnen we beginnen met het toepassen van de wet-Onkelinx die het mogelijk maakt om gebouwen die langer dan zes maanden leeg staan op te eisen. Deze wet wordt bijna nooit toegepast omdat ze een aanval op het privé-eigendom betekent. Om deze wet toe te passen en het recht op een degelijk leven voor iedereen te verdedigen, is er nood aan vastberaden strijd.

Aanvallen op de meest kwetsbaren in de samenleving, zoals vluchtelingen, dienen om het aanvallen van anderen meer aanvaardbaar te maken. Door mensen tot ‘illegaliteit’ te veroordelen, worden ze overgeleverd aan slaafachtige werk- en leefomstandigheden. Dit zet de werk- en leefomstandigheden van iedereen onder druk. Dat moeten we bestrijden met solidariteit.

Het herstructureringsplan van de directie van Delhaize, met de franchisering van alle winkels, toont het soort samenleving dat de werkgevers willen. Het is een samenleving van werkende armen die verschillende precaire jobs moeten combineren om rond te komen. Premier Alexander De Croo (Open Vld) verdedigde in de media het model van franchises. Minister van KMO’s David Clarinval (MR) deed er nog een schepje bovenop door van de gelegenheid gebruik te maken om de noodzaak van een nieuwe hervorming van de arbeidsmarkt te verdedigen. Deze zou te ‘rigide’ zijn terwijl er nood is aan meer flexibiliteit en meer mogelijkheden voor zondagswerk.

Om het volledige plan van de directie van Delhaize van tafel te vegen, is er echter meer nodig dan parlementaire voorstellen. Er is strijd nodig, naar het model van Forges de Clabecq eind jaren 1990. De staalarbeiders van Clabecq mobiliseerden in 1997 maar liefst 70.000 betogers in Tubeke tegen de dreigende sluiting van hun fabriek. De brede steun in de sector en in de samenleving op straat brengen, is ook vandaag nodig. Beeld je in wat het effect zou zijn van een betoging met 70.000 aan de depots van Delhaize in Zellik!

Van de ene arbeidsdeal naar de andere?

De MR stelt het sluiten van een federaal akkoord over een belastinghervorming afhankelijk van een tweede ‘arbeidsdeal’. De Franstalige liberalen willen de werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken tot twee jaar en de degressiviteit van het bedrag opvoeren. Op dat vlak zijn ze het volledig eens met de Vlaamse rechtse oppositie van zowel Vlaams Belang als N-VA. Eigenlijk willen ze iedereen dwingen om precaire laagbetaalde deeltijdse jobs te aanvaarden. Ook CD&V stapt hierin mee. De rechterzijde grijpt de aanval van de directie van Delhaize aan om een uitbreiding van dit model naar de hele samenleving te verdedigen.

Dat is wat achter het Vivaldi-akkoord zit over de doelstelling van een werkgelegenheidsgraad van 80% in 2030. Nederland kent een dergelijke werkgelegenheidsgraad, maar telt in verhouding minder voltijdse equivalenten dan België. Een ander voorbeeld: de Hartz-hervormingen die tussen 2003 en 2005 door de Duitse sociaaldemocratie werden doorgevoerd en die onzekerheid en hyperflexibele contracten veralgemeenden. Dit opende de weg voor de latere ‘één-euro-jobs’, waarbij werkenden één euro per uur extra kregen bovenop het bedrag van een werkloosheidsuitkering. 

De eerste ‘arbeidsdeal’ van vice-premier van Economie en Arbeid Pierre-Yves Dermagne (PS) voerde in oktober 2022 een jacht op langdurig zieken in naast een grotere flexibiliteit inzake de werkweek. Het omvatte het einde van de 8-urige werkdag en een terugkeer van de 10-urendag via de mogelijkheid om een voltijdse werkweek op vier dagen in plaats van vijf te presteren. Het ABVV stelde terecht dat dit regelrecht ingaat tegen het voorstel van arbeidsduurvermindering. In de aanloop naar de verkiezingen van 2024 wil de PS met de hete adem van de PVDA in de nek liever geen nieuwe veralgemeende aanvallen.

Clabecq 2.0 nodig

De procedure-Renault voor collectief ontslag uitbreiden tot de verkapte herstructurering bij Delhaize, zoals de PS voorstelt, zal het tij niet keren. De PVDA heeft gelijk om vragen te stellen bij de overheidssteun die Delhaize ontving, om zo druk te zetten op de directie. Om het volledige plan van de directie van Delhaize van tafel te vegen, is er echter meer nodig dan parlementaire voorstellen. Er is strijd nodig, naar het model van Forges de Clabecq eind jaren 1990. De staalarbeiders van Clabecq mobiliseerden in 1997 maar liefst 70.000 betogers in Tubeke tegen de dreigende sluiting van hun fabriek. De brede steun in de sector en in de samenleving op straat brengen, is ook vandaag nodig. Beeld je in wat het effect zou zijn van een betoging met 70.000 aan de depots van Delhaize in Zellik!

Laagbetaalde en deeltijds werkenden (meestal vrouwen), met onderbroken loopbanen, delen in de klappen van de pensioenplannen van minister Karine Lalieux (PS). Hetzelfde geldt voor de voorstellen van fiscale hervorming door Vincent Van Peteghem (CD&V), waarbij de progressiviteit van de belastingen zou beperkt worden ten gunste van een verhoging van niet-progressieve belastingen zoals BTW. De laagste inkomens zullen weinig of niets hebben aan een verhoging van het ‘nettoloon’. Zonder verhoging van de brutolonen zijn het niet de werkgevers die elke nettoverhoging betalen, maar de werkenden zelf via andere belastingen of ten koste van de sociale zekerheid, waaronder de pensioenen. Een verhoging van de BTW tot 9% op de meeste basisbehoeften zoals vlees, vis, brood, granen of zuivelproducten zal veel zwaarder wegen op de uitgaven van de gezinnen met de laagste inkomens. Een gemiddeld winkelkarretje werd op een jaar tijd al 20% duurder. Bijna de helft van de Belgen zit in financiële moeilijkheden! Dat is een ongezien record. Bij de laagste 20% van de inkomens gaat het zelfs om bijna 7 op 10.

Is de enige keuze die tussen harde of zachte besparingen? 

Pierre Wunsch, directeur van de Nationale Bank en lid van de MR, waarschuwde al dat een tweede ‘arbeidsdeal’ niet zal volstaan gezien de toestand van de overheidsfinanciën. Hij bereidt het terrein voor om te gaan naar drastischer besparingen op alle niveaus. Vooral de pensioenen en de sociale zekerheid liggen onder vuur. De inzet van de verkiezingen van 2024 wordt duidelijker. Het voorstel van Lalieux over de pensioenen omvat een besparing van 0,4% van het BBP tegen 2070, terwijl de MR een besparing van 1,2% wil. Dat is het meest rechtse voorstel van de meest rechtse partij in de regering, merkte een journalist van het zakenblad L’Echo op. Op een ogenblik dat het Franstalig onderwijs het moeilijk heeft, stelt minister-president Pierre-Yves Jeholet (MR) voor om de schuld van de Federatie Wallonië-Brussel af te bouwen door de arbeidsomstandigheden in het onderwijs en de begeleiding van scholieren aan te pakken.

Wat zal de PS doen met de MR van Bouchez, Clarinval en Jeholet en zijn air van Trumpisme? Zal de PS de harde besparingsplannen op federaal vlak van 1993 en in het Franstalig onderwijs van 1995-96 herhalen? Of zal ze kiezen voor zachtere besparingen naar het model van de sociaaldemocratische regeringen in Portugal en Spanje? Dat is een ander model voor het beheer van het kapitalisme in crisis dan een frontale confrontatie. Het is gebaseerd op het idee dat de economische moeilijkheden maken dat we even moeten wachten met het nemen van maatregelen die de recessie verergeren. 

Voor echte linkse meerderheden moet de PVDA vertrekken van de noden, niet van het budgettaire keurslijf. Elke vorm van besparingen, ook de zachte, moeten worden doorbroken. Links moet een echt verschil maken. Het andere scenario, dat van het Vlaams Belang, is immers een nachtmerrie voor mensen met een migratie-achtergrond, vrouwen, LGBTQIA+ personen, jongeren en syndicalisten. We kunnen extreemrechts niet bestrijden met een ‘democratisch front’ met de verantwoordelijken van het beleid dat de voedingsbodem creëert voor extreemrechts succes. Er is een eenheidsfront nodig van de werkende klasse in een gemeenschappelijke strijd tegen het kapitalisme. 

Zodra er een ernstige vermogensbelasting opgelegd wordt, zullen de werkgevers meteen steigeren en een tegenoffensief opzetten. Hoe kunnen we ons daarop voorbereiden? Tegenover de dreiging van delokalisatie en herstructureringen, zullen we de productiemiddelen moeten opeisen en nationaliseren om jobs te redden. Om de nodige middelen vrij te maken, is het nodig om de overheidsschulden niet langer af te betalen, tenzij op basis van bewezen behoefte. Bij kapitaalvlucht moet de volledige financiële sector worden genationaliseerd. 

Dit zou de basis leggen voor de beëindiging van de markteconomie en de invoering van een democratische planning van de economie. 175 jaar na het ‘Communistisch Manifest’ van Marx en Engels zijn deze kwesties relevanter dan ooit. We hebben een revolutionair socialistisch programma nodig dat de ambitie heeft om een einde te maken aan het privé-eigendom van de productiemiddelen.

Meer weten over onze standpunten en voorstellen voor de strijd? Kom naar Socialisme 2023!

Zaterdag 15 april. 14u-15u30. Centraal Moment. Economische crisis, politieke polarisatie, sociale achteruitgang en communautaire spanningen, waar gaat België heen en hoe kan de arbeidersbeweging haar agenda opleggen? Wat kunnen jongeren, socialisten en strijdsyndicalisten doen? Welke lessen trekken we uit de strijd in Frankrijk? Wat met de verkiezingen in 2024? Hoe bestrijden we de dreiging van extreemrechts, racisme en discriminatie? Komen er linkse coalities met PVDA na 2024 en op welk programma? Wat is het verschil tussen een revolutionaire partij als LSP en een partij als de PVDA?

De vertraging van de economische groei en de stijgende rentevoeten maken dat de overheidsschuld en het begrotingstekort bij ongewijzigd beleid sterk zullen toenemen. Volgens een rapport van het Planbureau uit februari zou de overheidsschuld tegen 2028 oplopen tot 119% van het BBP, hetzelfde niveau als in 1998.

door Boris Malarme uit maandblad De Linkse Socialist

Ondanks recordwinsten, wordt gesproken over besparingen op onze kap

Een recessie is tot hiertoe nipt vermeden in België, maar alle elementen voor een nieuwe diepe crisis van het kapitalisme zijn nog steeds aanwezig. Als die recessie tot hiertoe uitgesteld werd, kwam dit vooral door het standhouden van de gezinsconsumptie. Die houdt stand dankzij de loonindexering, ook al volgt deze slechts gedeeltelijk en met vertraging de stijgende prijsstijgingen. De werkgevers hadden deze vaststelling wellicht liever vermeden in een verslag van het Planbureau. Vooral omdat de private bedrijfsinvesteringen in 2022 met 1,9% afnamen. De recordwinstmarges van de afgelopen twee jaar zijn in de zakken van de aandeelhouders verdwenen. Een steeds groter deel van de door werknemers gecreëerde rijkdom gaat dus naar het kapitaal.

Het begrotingstekort voor 2024 wordt op 5,4% geschat. “In de daaropvolgende jaren is de economische groei niet krachtig genoeg om de aanzienlijke stijging van de rentelasten (met 1,1% van het bbp over de periode 2023-2028) via de ontvangsten te compenseren,” aldus het Planbureau. Het zijn dus niet de pensioenen of de gezondheidszorg die onbetaalbaar zijn, maar de winsten van de financiële sector.

Bovendien dreigt de belasting op de ‘overwinsten’ van de energiesector een flop te worden gezien de late invoering en het beperkte karakter ervan, tegen de achtergrond van dalende marktprijzen. Energieproducenten zullen de buit van de recordwinsten binnenhalen, maar investeren niet in een groene transitie van de sector. Ook de banken boeken opnieuw recordwinsten op basis van de stijgende rente. BNP Paribas maakte vorig jaar 10,2 miljard euro winst, een stijging met 7,5%. De dividenden van de aandeelhouders zouden vier jaar lang met meer dan 12% stijgen.

En toch wordt er steeds meer gesproken over de ‘noodzaak’ van een besparingskuur! In afwachting van een terugkeer naar de Europese begrotingsdiscipline in 2024, begon de regering te berekenen wat dit betekent voor België. Volgens de oude criteria een besparing van 3,5 miljard euro per jaar gedurende 4 jaar. Volgens het nieuwe voorstel van de Europese Commissie, dat meer anticipeert op de vergrijzing van de bevolking, zelfs 5,8 miljard gedurende 4 jaar of zeven jaar lang 4 miljard.

Nieuw Globaal Plan?

Dit is een besparingsniveau dat we niet meer zagen sinds het Globaal Plan van de regering-Dehaene in 1993. Die regering van christendemocraten en sociaaldemocraten voerde op drie jaar tijd 8 miljard euro besparingen door op de sociale zekerheid en de openbare diensten, privatiseringen en de invoering van de ‘gezondheidsindex’ (waarbij motorbrandstoffen, alcohol en tabak uit de berekening van de index werden gehaald) die de lonen drukte. Uiteindelijk volgde in 1996 de loonwet.

Het IMF deed aanbevelingen: besparen op gezondheidszorg en pensioenen en het beperken van de toegang tot uitkeringen voor werklozen, zieken en gehandicapten. Verder suggereert het IMF om energie uit de berekening van de index te halen. Langs de andere kant stelt het een grote fiscale hervorming voor die gunstig is voor de grote bedrijven en een verderzetting van het relancebeleid voor de energie- en digitale transitie om het concurrentievermogen te verbeteren. Kortom, de gemeenschap investeert waar de private sector dat niet wil.

Dit scenario wordt publiekelijk verdedigd door de werkgevers, rechtse academici, de N-VA en de MR. Die twee partijen halen ook hun communautaire agenda terug boven, zeker in de context van de schulden en tekorten van het Waalse Gewest. N-VA is voorstander van besparingen via meer regionalisering. MR suggereerde om dit te doen door een versterking van de federale regering die van bovenaf besparingen oplegt aan de gewesten. Dat illustreert overigens dat een versterking van het federale niveau op zich niet links is.

De golf van strijd en stakingen in 1993 werd door de vakbondsleiders gestopt met het argument dat er geen linksere regering mogelijk was. Vandaag zit de PS in een andere positie met de opkomst van de PVDA aan haar linkerzijde. Als de PS het voortouw neemt in pijnlijke besparingen, zal dit de banden met het ABVV onder druk zetten en is er zelfs het gevaar van een Frans scenario, waar de PS ook electoraal onderuit ging.

Naar moeilijke regeringsvormingen

Het steeds rechtsere karakter van de MR, met elementen van Trumpisme bij voorzitter Bouchez, maakt een coalitie met de PS steeds problematischer. Kan dit de PS in verleiding brengen om met de PVDA een Waalse regering te vormen naar Spaans of Portugees model? In Vlaanderen kan het Vlaams Belang de grootste partij worden. De N-VA en Vooruit zullen mogelijk kijken naar een Deens scenario van een coalitie tussen rechtspopulisten en een wel erg rechtse sociaaldemocratie. In een dergelijke context tekent zich een scenario af voor een nieuwe crisis van onbestuurbaarheid en erg moeilijke federale regeringsvorming na 2024. Het is één zaak voor de burgerij om de terugkeer van pijnlijke besparingen te willen en de werkenden te laten betalen voor de crisis, het is iets anders om dit ook effectief uit te voeren.

Er is een belangrijke rol voor de arbeidersbeweging weggelegd. Wachten in de hoop dat het na de verkiezingen beter wordt, is een gevaarlijke illusie. In de pauze van de veralgemeende acties rond koopkracht zien we nu al een versterking van de communautaire agenda en van het racistische discours over de migratiecrisis.

PVDA: van verkiezingssucces naar breuk met besparingsbeleid

In 2024 zou de PVDA de tweede grootste partij in Wallonië kunnen worden, nog voor de MR. Er is zelfs een reële kans dat de PVDA de grootste wordt. LSP zal het enthousiasme in deze campagne ondersteunen. De PVDA wil in coalitie met de PS en Vooruit meerdere burgemeesters en schepenen halen. Om echt een verschil te maken in ons leven, moet een links beleid op lokaal vlak vertrekken vanuit de noden en een radicaal plan realiseren voor overheidsinvesteringen in kinderopvang, scholen, sociale huisvesting, openbare ziekenhuizen … Daarvoor is een front van rebelse gemeenten nodig dat de bevolking actief mobiliseert om het opgelegde keurslijf van gebrek aan middelen te doorbreken.

Belfius weigert nu al zijn kassierscontract na 2024 te garanderen als de PVDA tot de Waalse regering zou toetreden. Deze dreiging van financiële wurging is reëel. Ze werd in Griekenland gebruikt om de regering van Syriza te doen capituleren. Onder druk doet de PVDA toezeggingen om niet buiten het systeem te treden. Ze beperkt zich bijvoorbeeld tot het idee van een publieke bank naast de private. Ze weigert de terugbetaling van de publieke schulden aan de speculanten ter discussie te stellen. Dit is een vergissing. Een confrontatie met het kapitaal is onvermijdelijk. De nationalisatie van de volledige financiële sector, net als de energiesector, onder controle van de gemeenschap zou de mobilisatie van spaargeld mogelijk maken en de speculatie een halt toeroepen. Schulden mogen niet terugbetaald worden aan de speculanten, enkel aan de kleine houders op basis van bewezen behoeften. Bedrijven die de economie saboteren en vluchten met hun kapitaal moeten door de arbeidersbeweging overgenomen worden. De arbeidersbeweging moet onmiddellijk voorbereid worden op wat nodig is om haar belangen te verdedigen.

Arbeidersbeweging mag verkiezingen niet gewoon afwachten

Premier De Croo kon niet genieten van veel vakantie deze winter. De onderhandelingen met Engie over de verlenging van twee kernreactoren bleven maar duren. Engie sleepte uiteindelijk heel wat uit de brand: een maximumkost voor de berging van het kernafval in ruil voor de belofte om de levensduur van twee reactoren te verlengen, met ook daarvoor publiek geld. Zo stelt Engie de miljardenwinsten veilig. Dit akkoord was amper gesloten of er lagen al nieuwe pijnlijke dossiers op het bord van De Croo: pensioenen, koopkracht, een fiscale hervorming en in maart een nieuwe begrotingscontrole.

Neergang traditionele partijen

De premier probeert zich op te werpen als daadkrachtig, maar zijn regering is niet bepaald een toonbeeld van stabiliteit. De Croo moest zelfs in zijn eigen partij optreden en stuurde staatssecretaris De Bleeker wandelen. Dat gebeurde nadat De Bleeker de BTW-verlaging op energie als een permanent gegeven in de begroting inschreef waardoor het tekort groter was dan verwacht. Om haar te vervangen stelde Open VLD Alexia Bertrand aan, voorheen fractieleider van de MR in het Brussels parlement en bestuurder bij de machtige holding Ackermans & van Haaren (AvH, een Bel20-bedrijf). Open VLD hoopt op een ‘kanseliersbonus’ voor De Croo, maar in de peilingen is daar absoluut nog geen sprake van. Net als CD&V zakken de Vlaamse liberalen steeds dieper onder de grens van 10% weg.

Het verschrompelen van de traditionele centrumpartijen is een internationaal fenomeen. Langs Franstalige kant blijft er weinig over van de christendemocratie. Dat het snel kan gaan, toont het voorbeeld van de sociaaldemocratie in Frankrijk. Tien jaar geleden was de PS daar nog oppermachtig, vandaag was er een akkoord met La France Insoumise nodig om parlementair enigszins te overleven. De reden voor deze verschrompeling is het gevoerde beleid. Het doet er niet toe welke partij aan de macht is, het beleid is asociaal.

Als vernieuwingsoperaties, het binnenhalen van ‘witte konijnen’ (zoals de journaliste Hadja Lahbib die door de MR weggehaald werd bij de RTBF om minister van Buitenlandse Zaken te worden), en andere marketingcampagnes niet meer werken om de electorale steun te stutten, kijken de centrumpolitici steeds meer naar onderlinge samenwerking. “Individuen die intermenselijk handelen, of omgekeerd mensen die samenwerken om individuele vrijheid te garanderen: dat is de kern van wat ik intervidualisme noem,” schreef Gwendolyn Rutten (Open VLD) in een wollig opiniestuk waarmee ze expliciet de hand reikte aan CD&V en Vooruit. Haar partijgenoot Bart Tommelein pleitte eerder expliciet voor één centrumpartij. Jean-Luc Crucke (ex-MR) droomt van iets gelijkaardig met Les Engagés (vroeger CDH) en Défi. De levensduur van elke organisatorische oplossing voor een politiek probleem is echter onzeker.

Vivaldi: toch maar verder doen na 2024?

Voorlopig probeert de regering de sociale strijd te sussen. Het probeert met eenmalige premies in bedrijven met ‘hoge’ winstcijfers de strijd tegen de loonnorm en de loonwet te stoppen. Een pensioenstrijd werd door de PS voorkomen met de voorstellen van haar minister Lalieux die het pensioenrecht verder ondermijnt, maar niet zo brutaal als voordien. Europese chantage met 850 miljoen euro relancegeld brengt de pensioendiscussie echter opnieuw op tafel en dit op een ogenblik dat Frankrijk overspoeld wordt door een machtige protestgolf.

De PS stelt zich graag voor als verdediger van de werkenden. Het doet dit door de scherpste kantjes van aanvallen op onze levensstandaard af te veilen. De marge hiervoor neemt af. Tegelijk komt de PS in opspraak met steeds nieuwe corruptieschandalen, zowel in het Waals als het Europees Parlement.

Veel marge om tot akkoorden te komen is er overigens niet. De Nationale Bank voorspelt een bijzonder lage groei van 0,6% in 2023. Als er volgens de Nationale Bank, in tegenstelling tot andere financiële organisaties, formeel geen recessie komt in België, is dat dankzij de particuliere consumptie die met de index minder klappen krijgt dan in de buurlanden. De verhoging van de rentevoeten om de inflatie af te remmen, maakt de overheidsschulden terug duurder wat zal wegen op de begrotingscontrole in maart.

Er zit metaalmoeheid op de Vivaldi-formule. Toch lijkt een verderzetting na 2024 waarschijnlijk, tenminste als ze hun meerderheid behouden. Dit gebeurt niet uit enthousiasme, maar omdat de Vivaldi-partijen tot elkaar veroordeeld zijn. Welke andere optie is er? Een regering met N-VA die de arbeidersbeweging provoceert, kan in het gezicht van elke deelnemer eraan ontploffen. De staat van dienst van de Vlaamse regering bevestigt dit enkel maar. Bovendien stelt N-VA nu al communautaire eisen op als voorwaarde tot regeringsdeelname. Niemand loopt daar warm voor.

De voorspelbare winst voor extreemrechts in Vlaanderen en voor de PVDA in Wallonië, Brussel maar ook in Vlaanderen, maakt het voor de traditionele partijen niet gemakkelijker in 2024. Ze zullen er alles aan doen om het VB en de PVDA over één kam te scheren en te spreken over het “succes van de extremen.” De PVDA beantwoordt dit door zich volgens De Standaard “opvallend gematigd” op te stellen. Voor het establishment is het wijzen op het ongenoegen al ‘extreem’. Om de ruimte voor extreemrechts te beperken, moet links dat ongenoegen omzetten in brede strijd voor fundamentele verandering.

Arbeidersbeweging mag niet passief wachten

Voor De Croo is de grootste uitdaging in het laatste volle jaar van zijn regering de concurrentiekracht van de Belgische bedrijven. Eind december maakte de Nationale Bank bekend dat de bruto winstmarge van niet-financiële bedrijven in het derde kwartaal gedaald was van 45,1% naar 44,9%. Dat is nog steeds een pak boven de winstmarges in de buurlanden. Deze lichte daling omkeren, wordt echter dé prioriteit van De Croo.

De arbeidersbeweging moet zich organiseren in een politiek verlengstuk nodig dat even standvastig optreedt om onze belangen te verdedigen en op te komen voor echte loonsverhogingen, massale publieke investeringen in zorg en onderwijs, de nationalisatie van de energiesector en andere sleutelsectoren, de bouw van sociale huisvesting, het wegwerken van wachtlijsten …

Dit zullen we niet bekomen door te wachten op de verkiezingen en de strijd af te blazen uit angst dat de val van de regering een nog ergere regering op de been zou brengen. Het is door strijd dat we onze eisen centraal plaatsen in het publieke debat. Door onze strijd ernstig te organiseren, bouwen we een krachtsverhouding op waarmee we onze eisen kunnen afdwingen. Zo tonen we in de praktijk aan dat enkel de arbeidersbeweging een alternatief heeft voor de sociale ellende van de kapitalistische politici. Door eenheid in de strijd kunnen we de verdeeldheid en reactionaire haat terugduwen. Een socialistische benadering van strijd en maatschappijverandering is vandaag bijzonder nodig.