Onlangs zat ik in de les en vertelde een klasgenoot me: “Het liberalisme heeft geen toekomst meer.” Dit zette me aan het denken. Natuurlijk hecht ik als socialist niet echt veel vertrouwen in een liberale toekomst. (Dat is een understatement.) Maar het is opvallend hoe weinig vertrouwen er nog is in het huidige kapitalistische systeem. Klimaatrampen in Zuid-Europa, een hypocriete houding ten opzichte van het Midden-Oosten, Trump die herkozen wordt in de VS. Maar ook dichter bij huis wordt pijnlijk hoe politici een voorkeur geven aan projectontwikkelaars en andere elite in de plaats van zij die onze samenleving doen draaien.
door Milan (Antwerpen)
Afgelopen weken zagen we verschillende gevallen van noodweer in Spanje. Met de jaren wordt het steeds duidelijker hoe hard het kapitalisme het klimaat verwaarloosd heeft. Kapitalisme en klimaat passen niet door dezelfde deur. Voor de kapitalist is de natuur beter dood dan levend. Levende natuur kan niet verkocht worden, grondstoffen wel. Hoewel 70% van alle uitstoot wereldwijd afkomstig is van een handvol multinationals doen ze er alles aan om de schuld van klimaatverandering bij de consument te leggen. Ondertussen zijn diezelfde vervuilende multinationals meesters in greenwashing. Ze pronken maar al te graag hoe ‘future proof’ ze zijn. Ja, klinkklare onzin dus. Maar geen stress. De jaarlijkse klimaattop moet dit oplossen. Die vindt deze keer plaats in Azerbeidzjan, een land dat voor meer dan 90% van zijn inkomsten afhankelijk is van de export van aardolie.
In de VS werd Donald J. Trump herkozen. De Amerikanen verkozen een veroordeelde seksmaniak/aanrander als president. Hoe komt het dat zo veel Amerikanen heil zien in zo’n antidemocraat? Je kon de verkiezingsstrijd in de VS zien als de strijd tussen een über-neoliberaal en een extreemrechtse populist (die ook een über-neoliberaal is). Beide kandidaten zijn even imperialistisch. De pro-Israëlische houding van de Democraten stelde het morele superioriteitsgevoel dat leeft binnen en rond die partij in vraag. Veel linkse kiezers bleven thuis omdat ze het niet de moeite vonden om op de vicepresident van Genocide Joe te stemmen. Waar er vroeger nog hoop was voor een linkse vleugel binnen de Democratische Partij, vallen nu zelfs figuren als Alexandria Ocasio-Cortez voor het Israëlische imperialisme van lobbygroepen als AIPAC. Aan de andere kant heeft het Amerikaanse kapitalisme ervoor gezorgd dat steeds minder inwoners toegang hebben tot betaalbaar onderwijs en zorg. Het lijkt bijna alsof de elite de eigen bevolking zwak wil houden. De overwinning van Trump is een resultaat van een kapitalisme in verval.
Niet alleen de Democraten in de VS kennen een fake moreel superioriteitsgevoel. In Europa kunnen de kapitalistische machtshebbers er ook wel wat van. Waar er vandaag 12 sanctiepakketten in werking zijn tegen Rusland, zijn er welgeteld 0 sancties tegen Israël. De term ‘antisemitisme’ wordt door de verdedigers van Israëlische regime misbruikt tegen iedereen die kritiek heeft op het koloniale regime. Op deze manier probeert men de focus weg te halen van de oorlogsmisdaden in Palestina en Libanon.
Tot slot voorspelt het neoliberalisme ook hier weinig goeds. In Antwerpen, de stad waar ik woon en studeer, zijn overvolle trams en bussen waarvan het een raadsel is of ze al dan niet komen opdagen dagelijkse kost. Onbetaalbare studentenkoten en woningen in het voordeel van de projectontwikkelaars. Besparingen in de zorg. Met steeds meer daklozen en andere mensen die uit de boot vallen in de stad als gevolg. Is dit het ‘warme Vlaanderen’ waar het Antwerps stadsbestuur en onze regeringen voor staan? Is dit de zogenaamde ‘efficiëntie’ van het liberalisme?
Hun systeem is kapot en valt niet te repareren. In het belang van de meerderheid van de bevolking en van de planeet is er nood aan een ander systeem. Een socialistische samenleving waarin we onze toekomst zelf in handen nemen! Werk hieraan mee, sluit aan bij LSP!
Het favoriete argument van de PS was dat een stem voor de PVDA nutteloos was omdat die partij weigert “verantwoordelijkheid te nemen.” Daar komt verandering in nu de PVDA in lokale besturen stapt. Op het ogenblik van schrijven was dit al zeker het geval in Bergen en Vorst, welllicht volgt Molenbeek en mogelijk ook Schaarbeek.
Artikel uit maandblad De Linkse Socialist
We zullen niet te veel woorden vuilmaken aan de bittere teleurstelling van Georges-Louis Bouchez. Laat het er ons op houden dat het deugd deed om dit te zien. Na de overwinning van de MR in juni waanden de liberalen zich overal oppermachtig. Ondanks vooruitgang valt de MR alvast in Bergen en Vorst buiten de meerderheid. Als vergelding legde de MR in het kader van een provinciaal akkoord met de PS en Les Engagés in Luik een clausule op dat er geen meerderheden met de PVDA zouden gevormd worden. Indien er in een van de gemeenten in de provincie een akkoord met de PVDA kwam, zou de provinciale meerderheid verbroken worden. De PS stemde hiermee in, onder meer wegens de rampzalige toestand van de gemeentelijke financiën en de wanhopige zoektocht naar hulp voor de gemeenten.
In de stad Luik keek de PS opnieuw naar rechts om een meerderheid te vormen. Dat hield de banken niet tegen om geen kredieten te geven. Belfius kondigde aan dat het geld zal lenen aan gemeenten en steden, maar niet aan Charleroi, Luik en Bergen. Voor die laatste stad was het een verrassing. De aankondiging kwam tien dagen na het sluiten van een akkoord tussen PS, PVDA en Ecolo. Dat was geen toeval. In het kader van de regionale verkiezingen kondigde Belfius al aan dat het geen leningen aan de Waalse regering zou verstrekken indien de PVDA erin zetelt. De baas van de bank, Marc Rasière, is niet toevallig iemand uit de omgeving van Bouchez.
Breuk of accent?
Dit zijn slechts de eerste aanwijzingen dat rechts en de zakenwereld in staat zijn om met geweld het idee op te leggen dat er geen alternatief is voor het dominante beleid. Het verpletteren van het idee van een alternatief was de kern van de strategie van de Europese Commissie ten opzichte van Griekenland toen de linkse partij Syriza het roer overnam, tot aan haar capitulatie voor de markten.
Het zal niet gemakkelijk zijn om een beleidsverandering op gemeentelijk niveau door te voeren. Molenbeek is een van de elf Brusselse gemeenten die momenteel onder financiële voogdij van het Gewest vallen. In ruil voor deze gewestelijke steun moeten de gemeenten een strikt begrotingsbeleid voeren. En het is Molenbeek dat er het slechtst voorstaat, met een tekort van 9 miljoen euro vorig jaar.
In een commentaar op het bestuursakkoord in Bergen benadrukte David Coppi van Le Soir dat de PVDA wel spreekt van een “breuk” in het beleid, maar dat het in werkelijkheid meer een kwestie was van accenten die de algemene politieke koers van de afgelopen jaren niet veranderen. Langs Nederlandstalige kant zat de PVDA tot voor deze verkiezingen in de meerderheid in Zelzate, waar een belasting aan de grote bedrijven werd opgelegd. Dit was een andere en positieve benadering die de mogelijkheden toonde, zelfs indien dit het leven in de gemeente niet fundamenteel veranderde. Op 13 oktober ging PVDA in Zelzate licht achteruit, terwijl Vooruit groeide. Rousseau sloot een deal met De Wever om nergens met PVDA te besturen, ook niet in Zelzate.
De grootste verantwoordelijkheid die we moeten nemen is het organiseren van de strijd. Door te hard te proberen om respectabel te zijn en binnen het keurslijf te blijven dat de instellingen toestaan, dreigt de hoop op verandering te verdwijnen en om te slaan in cynisme en frustratie. Dit is het favoriete speelterrein van rechts en zijn retoriek om ellende tegen ellende op te zetten, zoals werklozen tegen mensen met een onzekere job of werkenden die gebukt gaan onder een onhoudbare werkdruk tegen langdurig zieken.
We zitten al in een diepe sociale crisis. In Brussel zal het aantal daklozen naar verwachting de kaap van 10.000 overschrijden. Verenigingen die op dit gebied actief zijn, zien elke twee jaar een stijging van 20%. En dat is nog voor de lawine van asociale maatregelen die op ons afkomt. We zullen moeten vechten om onze sociale verworvenheden te verdedigen. Het vooruitzicht om nieuwe verworvenheden te winnen, versterkt die strijd, zeker als we ook reageren op de radicalisering van rechts door ondubbelzinnig te zijn over de absolute urgentie om het kapitalistische systeem omver te werpen om een samenleving te vestigen die alle technische capaciteiten mobiliseert en onteigent die nodig zijn om aan de behoeften van iedereen te voldoen.
Op een Antwerpse betoging van studenten en sympathisanten tegen de genocide in Palestina op 3 oktober nam een professor het woord. Roschanack Shaery-Yazdi uitte haar woede op een bijzonder moedige en scherpe wijze. Ze is gespecialiseerd in de politieke geschiedenis van het Arabische Oosten. Midden november spraken we met haar.
Hoe hebt u de versnelling van de genocide in Palestina de afgelopen maanden ervaren?
Het is echt een klap in het gezicht. Ik wist dat Israël in staat was tot aanhoudende genocide. Maar de reactie van de universiteit en de mensen errond had ik niet verwacht. Er is niet alleen een diepgaand gebrek aan kennis, maar ook de onwil om de kennis van experts hierover te vertrouwen, wat voor mij betekent dat gebrek aan kennis niet de reden is voor de stille steun aan wat er gebeurt.
Dat is angstaanjagend en het toont het enorme gevaar. Ik ben geboren en getogen in Duitsland. De geschiedenis daar is belangrijk en er was altijd de vraag hoe het mogelijk was dat het nazisme gebeurde. Historici klopten op alle mogelijke deuren: was het omdat er iets bijzonders was aan de Duitse cultuur? Kwam het door de uitkomst van WO I en het gevoel van vernedering? Was het hun verlangen naar koloniale expansie? Of ging het zoals Hannah Arendt suggereerde, om gewone burgers die hun werk deden zonder echt na te denken over de gevolgen? Gaza brengt al deze onderwerpen weer op tafel en we zien het gevaar van deze gevoelloosheid en onverschilligheid voor het lijden van mensen die we niet als een van de onzen beschouwen. Vandaag, tegenover de genocide in Palestina, is er zelfs niet het excuus dat veel Europeanen in de naoorlogse periode gebruikten, namelijk dat ze niet wisten wat er gebeurde.
Onder veel vrienden met een migratie-achtergrond leeft het idee dat we weg moeten uit Europa. We kunnen niet naar het Midden-Oosten, we willen niet naar de VS, maar waar kunnen mensen als ons naar toe? Welke toekomst hebben we? Het is dus een erg moeilijke periode, niet alleen abstract politiek maar ook in ons dagelijks leven. Wat er gebeurt in Gaza en de criminalisering van de steun voor de bevrijding van Palestina voelt erg bedreigend voor mensen zoals ik.
Voor deze genocide was ik me ook bewust van klimaatverandering, politiek geweld en genderongelijkheid. Maar nu besef ik hoe die sterk die zaken allemaal met elkaar verbonden zijn. Ik ben ze gaan zien als facetten van hetzelfde probleem, namelijk als onderdeel van een door mannen gedomineerde witte supremacistische koloniale cultuur. De politiek wordt gerund door een kleine groep rijken en hun bedrijven, die vrouwen terug thuis willen opsluiten, niet bekommerd zijn om het klimaat en de armen de facto als hun slaven zien.
De progressieve taal die in deze gevallen wordt gebruikt geldt ook niet voor alle vrouwen en voor alle groepen, maar is geracialiseerd. Ze laten ook de middenklasse betalen voor hun politieke misdaden en hun ontkenning van de opwarming van de aarde. Ze geven niets om de waarde van een mensenleven, of het nu gaat om Latijns-Amerikanen aan de grens met de VS, Palestijnen of Zuid-Aziaten die in Dubai werken. Het is een systeem van een klein aantal rijken die verbonden zijn met een cultuur van witte suprematie. Deze cultuur omvat alle huidskleuren en genders, zoals we zien in het geval van Badenoch in het Verenigd Koninkrijk en Kamala Harris in de VS.
Een ander besef dat ik heb, is het wakker worden voor de koloniale taal in mijn dagelijkse omgeving. De handtekening van deze koloniale taal is twijfel en wantrouwen, maar altijd twijfel aan de niet-witte bevolking, altijd wantrouwen tegenover de meest ondergeschikten. We weten bijvoorbeeld dat de klimaatverandering tot nu toe de armsten het hardst heeft getroffen (ook al treft het nu ook Spanje). In de afgelopen decennia heeft het vooral de armste niet-witte bevolking getroffen. De gevolgen daarvan zien we nu met de migratie. Dat toont de dubbele moraal van een gebroken systeem. Als je niet wilt dat migranten komen, maak hun gebieden dan niet onbewoonbaar. Niemand stapt voor zijn plezier met zijn kinderen op zo’n boot en riskeert zijn leven om naar Europa te komen. Ik denk dat veel Europeanen niet begrijpen dat de meerderheid van de migranten echt niet in Europa wil wonen, maar geen keuze heeft vanwege de oorlogen die de VS in verschillende delen van de wereld hebben gevoerd of de klimaatverandering die door hun bedrijven is veroorzaakt. Als je geen arme migranten in Europa wilt, verkoop dan geen wapens om oorlogen te ondersteunen en anderen het leven onmogelijk te maken. Hoe dan ook, ik heb me gerealiseerd dat we ons leven in Europa niet op de oude manier kunnen voortzetten. Er moet iets veranderen en rijkdom en veiligheid moeten worden herverdeeld.
De verdedigers van genocide proberen zich voor te stellen als het gezicht van de verlichting en de democratie, zelfs als pro-feministisch en voor queer rechten. De pro-Palestijnse beweging hier zocht steeds consequent solidariteit op met andere bewegingen tegen onderdrukking en uitbuiting. Het wordt instinctief aangevoeld dat je onderdrukking enkel kan bestrijden als je alle vormen van onderdrukking bestrijdt. Wat denkt u van de retoriek van die verdedigers van genocide?
Feminisme en LGBTQIA worden door neoliberalen vaak misbruikt als modewoorden om hun politieke misdaden goed te praten. Netanyahu en zijn regime gebruiken deze termen opzettelijk om het narratief te vestigen van Israël als onderdeel van de Europese democratie en zogenoemde beschaving. Het Israëlische regime doet er alles aan om islamofobie in Europa aan te wakkeren en extreemrechts is daarbij een bondgenoot.
LGBTQIA-rechten en feminisme zijn progressief. Maar je kunt niet progressief zijn voor bepaalde groepen en tegelijkertijd andere onderdrukken. Hoe kun je de ergste mensenrechtenschendingen zien als het toppunt van feminisme? Feminisme gaat niet over het opleiden van vrouwen in giftige mannelijkheid zoals het IDF Israëlische vrouwen opleidt in hun legers. Ik betwijfel ten zeerste dat LGBTQIA-rechten gaan over IDF-soldaten die hun genderidentiteit kunnen uiten terwijl ze genadeloos Palestijnse vrouwen en kinderen afslachten. Ik heb niet de illusie dat het witte feminisme niet imperialistisch en koloniaal van aard is en aangezien Israël zichzelf positioneert binnen deze witte suprematistische cultuur, is het geen verrassing dat haar progressiviteit een koloniaal tintje heeft. Maar gelukkig zijn er andere feministische bewegingen die wijzen op de hypocrisie van Israëls verhalen.
Is het democratisch om het Hooggerechtshof aan banden te leggen, om al wie oppositie voert tegen het regime met verbanning naar Gaza te bedreigen? Dat is een goelagpolitiek, die doet denken aan de ergste autoritaire regimes. Dus neen, het Israëlische regime is niet democratisch.
Er zijn in de diaspora zowel Joods-Orthodoxe groepen als seculiere joden die zeer kritisch staan tegenover het regime. Dat is ook het geval in Israël zelf. Maar het westen is erg gefocust op de rechtse regering in Israël, die zogenaamd authentieke joden vertegenwoordigt. Dat is op zich antisemitisch. Israël en het IDF projecteren een spiegelbeeld van het witte Europese kolonialisme. Hoe gedroeg Frankrijk zich in Syrië tijdens zijn koloniale tijdperk? Het bombardeerde de lokale bevolking totdat ze hun verzet opgaven. Het bouwde detentiecentra die het Assad-regime nu gebruikt. En de Britten in Palestina in 1936? Ze verpletterden op brute wijze het lokale Palestijnse verzet tegen de bezetting en het kolonialisme. Netanyahu en co behoren dus tot de club van koloniale machten, zoals Frankrijk of Groot-Brittannië voorheen.
Terwijl joden tijdens de Tweede Wereldoorlog als zwak werden voorgesteld, overheerst nu in Europa het IDF-imago: sterk, brutaal en genadeloos. Het is een zwart-wit beeld dat op geen enkele wijze de realiteit van joden als mensen met al hun diversiteit weergeeft. Het IDF is de keerzijde van dat zwakke beeld waar vroege zionisten zich voor schaamden. Ze wilden zichzelf dus modelleren naar het voorbeeld van de sterke witte Europeanen die hen onderdrukten en dachten dat het toe-eigenen van die koloniale manieren een oplossing zou bieden voor de voortdurende uitbarsting van geweld in Europa tegen iedereen die er als anders wordt beschouwd. Op dezelfde manier worden momenteel alle joden die het niet eens zijn met de rechtse regering lastiggevallen en voorgesteld als geen echte joden. Diversiteit en pluralisme zijn niet de handtekening van Europa geweest, laten we het zo zeggen.
Het is hypocriet hoe het Duitse regime elke kritiek op de Israëlische regering afdoet als antisemitisch en dat ook nog eens afschuift op migranten. Het Duitse trauma van antisemitisme heeft niets met ons migranten te maken! Wij zijn de mensen die het meest geleden hebben onder autoritaire regimes in het Midden-Oosten, we willen een sterke VN, we willen respect voor de rechtstaat, we willen een rechtvaardige wereld. Voor ons zijn mensenrechtenrapporten een reddingslijn. De meesten van ons zijn gevlucht omwille van het ontbreken van dit soort wetten. Syriërs en andere migranten weten wat een autoritair regime betekent en gaan nu de straat op om een staakt-het-vuren in Gaza te vragen. De staatsrepressie is gevaarlijk en de geschiedenis laat zien hoe snel dit tot iets anders kan leiden, tot een totalitair regime. Ik denk dat veel Europeanen van mijn generatie zoveel vertrouwen hebben in de democratie dat ze niet beseffen hoe snel deze structuren kunnen worden ontmanteld. De meeste migranten uit onstabiele landen weten uit de eerste hand dat het leven dat je kende binnen een oogwenk verdwenen kan zijn. Misschien is dat de reden waarom zoveel migranten op straat komen. Natuurlijk zijn er ook progressieve Europeanen die zich terdege bewust zijn van de microveranderingen die zich voor onze ogen ontvouwen.
Deze laatkapitalistische nachtmerrie bestaat uit de normalisering van geweld, een leven van lage kwaliteit en een steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk, terwijl het aan ons wordt verkocht als het ultieme moment van de liberale democratie.
De invasie van Libanon droeg bij aan de regionale escalatie. Netanyahu zegt dat hij de krachtsverhoudingen in de regio wil veranderen. Hoe ziet u dat?
Wie gelooft dat het Israëlische regime niet op voorhand wist van de tunnels? Israël zag toe op elke beweging in Gaza. We weten dat Egypte Israël op de hoogte had gebracht van de plannen van Hamas. We weten ook dat Netanyahu Hamas aanvankelijk steunde om de Palestijnse verzetsbeweging te verzwakken. Bibi was bereid een groep alternatieve linkse Israëli’s en enkele anderen te laten afslachten om zijn project van uitbreiding van de Israëlische territoria te bevorderen. Deze regering geeft niet echt om haar eigen volk. Dit komt ook tot uiting in het gebrek aan bekommernis om de gijzelaars of de duizenden die in de grensgebieden zijn verdreven. Het Israëlische regime slaagde erin Hezbollah-leider Nasrallah in Beiroet en Hamas-leider Haniyeh in Iran te vermoorden. Dit werd duidelijk al een tijdje voorbereid, zoals de beeperexplosies ook lieten zien, ze wachtten gewoon op momentum.
En dus wordt het zuiden van Libanon ingenomen of onbewoonbaar gemaakt. Het culturele erfgoed wordt daarbij met de grond gelijk gemaakt, de geschiedenis van de lokale bevolking wordt gewist. Er wordt amper over gesproken, maar er vallen dagelijks bommen op Damascus. In Iran willen de VS en Israël een Irak-situatie creëren van een burgeroorlog om het land te verzwakken.
Voor het Israëlische regime gaat het niet om de bescherming van joodse levens, maar om het annexeren van grondgebied in Gaza, de Westelijke Jordaanoever en in Zuid-Libanon, zoals in 1967 de Golanhoogte werd geannexeerd. Er is een sterke pro-Israëlische lobby in de VS, samengesteld uit zowel joodse als christelijke zionisten, die dit beleid sterk ondersteunen. Deze lobby (AIPAC bijvoorbeeld) blokkeert elke poging tot een Amerikaans embargo op wapenverkoop aan Israël, zoals we zien in de mobilisatie van de lobby tegen Bernie Sanders in de VS.
Het doel is dus het hertekenen van de regio met het uitbreiden van Israël en het vinden van een zogenaamde finale oplossing voor de Palestijnse kwestie. Israël wil elk mogelijk verzet tegen de bezetting en het koloniale project uitschakelen. Dat is ook wat het VS-imperialisme wil om goedkoop toegang te hebben tot grondstoffen en om de regionale machtspositie van Saoedi-Arabië te versterken. Dit omvat ook het kopen van de steun van de leiders in Egypte en Jordanië via het IMF en de Wereldbank. De invasie van Irak destijds maakte al deel uit van deze hertekening van de regio.
Op een recent Koerdisch protest was er terughoudendheid om deel te nemen aan pro-Palestijnse acties vanwege de rol van reactionaire strekkingen zoals Hamas en Hezbollah. Hoe kunnen we daarmee omgaan?
De bevolking van het Midden-Oosten is natuurlijk niet verenigd. Veel mensen die tegen het Iraanse regime zijn, zien Hamas en Hezbollah als groepen die Iraans geld aannemen. Velen denken: ‘we kunnen beter eerst onze eigen problemen aanpakken’ in plaats van te bouwen aan solidariteit. Het feit dat ik me steeds uitsprak over Palestina werd vaak niet begrepen in de Iraanse gemeenschap, maar Palestina gaat ook over Iran. Natuurlijk is het voor mij als ambtenaar gemakkelijker om te protesteren dan voor pakweg een vrouw die hier pas is, een hoofddoek draagt en naar de taalklas gaat.
Hamas en Hezbollah zijn autoritaire islamistische bewegingen. Veel van wat ze doen is niet democratisch in de praktijk. Links heeft een eigen stem nodig, een derde stem die zich verzet tegen zowel het westerse imperialisme als autoritaire regimes en bewegingen. Deze stem is vandaag niet duidelijk. Verzet tegen imperialisme is duidelijk, net als steun voor Palestijns verzet en de noodzaak van bevrijding. Maar daar houdt het op. De derde stem slingert heen en weer tussen het definiëren van haar eigen identiteit, verloren lopen en het verdedigen van het verzet. Dit leidt tot terughoudendheid bij sommige progressieven. We staan voor een nieuw tijdperk dat dringend deze derde stem moet versterken, dit is een van de belangrijkste realisaties die ik had sinds de genocide in Gaza, dat ik goed moet nadenken over hoe ik een stem van verzet kan laten horen die oproept tot vrede, het is makkelijker als je academische boeken schrijft dan deze ideeën daadwerkelijk op straat te formuleren.
Naar aanleiding van een Luiks protest in solidariteit met Ahoo Daryaei, de jonge Iraanse vrouw die zich tot op haar ondergoed uitkleedde uit protest tegen de kledingvoorschriften, kregen we online opmerkingen over het feit dat er Palestijnse vlaggen aanwezig waren. Voor ons leek dat evident, maar sommigen denken dat er een tegenstelling is.
Dat is problematisch en het toont het gebrek van die derde stem. Mijn steun aan de Palestijnse zaak is totaal tegengesteld aan waar het Iraanse regime voor staat. Ik wil niet dat het Iraanse regime de Palestijnse zaak kaapt, het komt niet op voor een rechtvaardig leven voor de Palestijnen maar voor het eigen autoritair regime. We spreken misschien beiden over de ‘Palestijnse zaak’, maar bedoelen daar iets helemaal anders mee. Dat onderscheid moeten we maken.
Nationalisme staat natuurlijk sterk in de regio. Bevrijdingsbewegingen van onderuit zijn vaak gekaapt, waardoor gewone burgers weinig vertrouwen hebben in sociale bewegingen om blijvende en betekenisvolle veranderingen teweeg te brengen. Maar we moeten ons realiseren dat Gaza een symbool is voor onze toekomst, dat het ook gaat om de bevrijding van Iraanse vrouwen, het hoofddoekendebat in Europa, klimaatverandering, het voortbestaan van de democratie in Europa. Al deze zaken zijn met elkaar verbonden.
Omdat Europese instellingen toestaan dat zo’n brute genocide zich voor onze ogen ontvouwt en degenen straffen die hun stem ertegen verheffen, maken we in Europa een morele verschuiving mee waarbij daders worden beloond en slachtoffers gestraft. Voor mij klinkt dat heel erg als autoritaire regimes waartegen Europa zich formeel zo afzet. Ook hier zijn er ad hoc wetten die opgemaakt worden naargelang het uitkomt om een brutaal beleid te rechtvaardigen.
Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Netanyahu en voormalig minister Galant. Toen het verzoek begin 2024 werd opgemaakt, was het ook gericht tegen drie Hamas-kopstukken. Minstens twee van hen zijn ondertussen omgebracht door het Israëlische leger, van de derde, Mohammed Deif, wordt dit vermoed. Het arrestatiebevel spreekt over oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder het gebruik van het wapen van uithongering.
Netanyahu had het over een “antisemitische beslissing” op basis van “valse en absurd beschuldigingen.” De VS vielen hem meteen bij en erkennen het arrestatiebevel niet. Eerder verzette de VS zich tegen een resolutie voor een staakt-het-vuren in de VN Veiligheidsraad. Dit alles nog voor Trump het presidentschap van Biden overneemt. Het arrestatiebevel is vooral symbolisch, maar doorprikt deels de leugens die ook hier door rechts en extreemrechts worden opgediept om de genocide voor te stellen als een verdediging van de ‘democratie’ en de ‘westerse waarden’. Het Israëlische regime reageerde op het arrestatiebevel met grootschalige bombardementen op het zuiden van Libanon op 22 november.
Ondertussen gaat de genocide in Gaza door. Ongeveer 1,9 miljoen inwoners moesten het afgelopen jaar op de vlucht. 79% van het grondgebied staat onder evacuatie-orders van het Israëlische leger. Die hallucinante cijfers komen van de Verenigde Naties. Het medisch tijdschrift The Lancet spreekt van mogelijk tot 186.000 doden of 8% van de totale bevolking. De afgelopen weken moesten 130.000 mensen in het noorden van Gaza eens te meer op de vlucht, de zowat 75.000 overblijvers in Jabalia, Beit Lahia en Beit Hanoun worden uitgehongerd. Van de 31 hulpmissies die VN-agentschappen tussen 1 en 18 november wilden uitsturen naar het noorden van Gaza werden er 27 volledig geblokkeerd door het Israëlische regime, de vier overige werden serieus aan banden gelegd. Het Israëlische regime wil een complete etnische zuivering in het noorden van Gaza.
Het argument van de ‘veiligheidsredenen’ is absurd, het gaat om koloniale expansie. Zelfs in Israël wordt het riedeltje van de veiligheidsredenen steeds minder geloofd. Een peiling begin november gaf aan dat 55% denkt dat de operaties in Gaza om politieke redenen blijven voortduren, tegenover nog maar 36% die op de veiligheid wijst. Een meerderheid wil vervroegde verkiezingen. De steun voor het regime brokkelt af, maar zonder naar een duidelijk alternatief te gaan. Het gevaar is dat daarop ingespeeld wordt door nog een versnelling hoger te schakelen. Ook de komst van Trump, een onvoorwaardelijke bondgenoot van extreemrechts maar tegelijk een meer onvoorspelbare factor, kan ertoe leiden dat Netanyahu en co nog snel terrein willen winnen met een verdere escalatie in het noorden van Gaza, een versnelling van de sluipende annexatie van de Westelijke Jordaanoever en de installatie van een ‘veiligheidszone’ in het zuiden van Libanon. Het gevaar van een directe militaire confrontatie tussen Israël en Iran neemt toe.
Om de genocide te stoppen, kunnen we niet vertrouwen op de gevestigde politici en hun instellingen. Het belangrijkste lichtpunt de afgelopen maanden was de solidariteit van honderdduizenden mensen die in heel de wereld op straat kwamen tegen genocide en tegen de doodsmachine van de Israëlische staat. Jongeren stonden daarbij vooraan met campusbezettingen voor een academische boycot. Onder meer in Spanje waren er stakingsacties, in Griekenland waren er gerichte acties van dokwerkers tegen wapentransporten. Dat soort acties geeft de weg vooruit aan. Het gaat daarbij niet enkel om kopstukken, het volledige koloniale regime van genocide moet weg. En daarmee het imperialisme dat dit regime bewapent en ondersteunt.
Onder het kapitalisme worden de meest geavanceerde technologieën van de mensheid niet ingezet om het leven te verheffen, maar om het op genocidale schaal te vernietigen, terwijl de meest geavanceerde apparaten het live-streamen van de meest primitieve en ontmenselijkende gewelddaden mogelijk maken. De urgentie van revolutionaire transformatie is nog nooit zo duidelijk geweest. De omverwerping van dit destructieve systeem is essentieel om de immense rijkdom en hulpbronnen van de samenleving met de gemeenschap zelf in handen te nemen, inclusief de middelen die nu naar de massale slachting en verwoesting van Gaza gaan. Alleen door middel van een socialistisch programma dat streeft naar collectieve eigendom en controle en dat de rechten van alle nationale en religieuze gemeenschappen op basis van volledige gelijkheid en zelfbeschikking verdedigt, kunnen we de basis leggen voor een toekomst waarin vrede, veiligheid en welvaart voor alle mensen gegarandeerd zijn.
De ‘Wir schaffen das’ van Merkel behoort duidelijk tot het verleden. De opgang van extreemrechts en de economische problemen in Duitsland worden door het quasi het volledige politieke landschap aangegrepen voor een retoriek die tegen migranten is gericht. In het eerste deel van ons dossier over Duitsland werd vooral stilgestaan bij de economische crisis in het land, dat stilaan terug de ‘zieke man van Europa’ wordt. In dit tweede deel focussen we op migratie.
Migratie in het licht van de internationale opmars van extreemrechts
Kort na zijn herverkiezing verklaarde Trump dat “geen prijs te hoog is” als het gaat om de massale deportatie van migranten zonder papieren. Op zijn eerste dag in functie is hij van plan om “de grootste deportatiecampagne in de geschiedenis van de Verenigde Staten” uit te voeren. Trumps running mate, JD Vance, zei dat elk jaar 1 miljoen mensen gedeporteerd kunnen worden [1] Het systeem voor de hervestiging van vluchtelingen zou volledig ontmanteld worden. [2] Trump zegt dat hij een beroep wil doen op het leger of de nationale garde om zijn plan uit te voeren. In zijn vorige ambtstermijn heeft Trump zijn schandalige retoriek tegen migranten niet waargemaakt. Hij bereikte nooit de ongeveer 400.000 jaarlijkse deportaties die er waren aan het begin van de Obama-regering.[3] Het is echter waarschijnlijk dat de tweede Trump-regering beter voorbereid zal zijn dan de eerste. Ongeacht de mate waarin de gestelde doelen worden bereikt, zal het Trumpisme olie op het vuur gooien van het migratiedebat aan deze andere kant van de Atlantische Oceaan.
Ook in Europa is migratie het favoriete thema van extreemrechts. Door kwesties als onveiligheid en nationale identiteit samen te brengen in een context van hevige concurrentie om zogenaamd beperkte middelen in een kapitalistisch systeem in crisis, biedt de migratiekwestie eindeloze mogelijkheden om te surfen op racisme en rancune. De afgelopen jaren wagen de traditionele partijen zich steeds meer op ditzelfde retorische terrein. Bovendien nemen deze partijen migratiewetten aan die grote delen van de agenda van extreemrechts implementeren.
Terwijl Orban in 2016 vrijwel het enige staatshoofd van de EU was dat de verkiezing van Trump vierde, is het beeld vandaag heel anders. In Italië, waar Berlusconi de voorbode was van het Trump-fenomeen, leidde de afwezigheid van een links alternatief tot de verkiezing van de regering-Meloni, met wortels in het fascistische verleden van het land. Er is ook de regering Wilders in Nederland en in Oostenrijk kwam de extreemrechtse Vrijheidspartij (FPÖ) als winnaar uit de bus kwam bij de verkiezingen in september. In Frankrijk is het Rassemblement National nu steevast aanwezig in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Wat overblijft van de centrumrechtse Republikeinen is volledig gecapituleerd voor het RN. De door Macron opgelapte regering-Barnier regeert bij de gratie van de partij van Le Pen en Bardella. Volgende zomer al zijn nieuwe verkiezingen mogelijk. Het enige positieve punt is dat er in Frankrijk nog een links politiek aanbod is.
Duits migratiebeleid – een emblematisch geval
Er is al langer een polemiek over het Duitse migratiebeleid, waarbij beweerd wordt dat dit te tolerant zou zijn. Alleen al in 2015 nam Duitsland 1,1 miljoen vluchtelingen op, waarvan de meerderheid oorlogen ontvluchtte, vooral in Syrië en Afghanistan. Tussen 2015 en 2017 ontving Duitsland ongeveer de helft van alle asielaanvragen die in de EU werden ingediend. Dit beleid van ‘Wir schaffen das’ (we komen er wel) van Angela Merkel lijkt nu echter ver weg. De Duitse politieke elite, vooral Merkels CDU/CSU, is meer vastberaden dan ooit om radicaal afstand te nemen van de vermeende tolerantie uit het verleden. Merkel zelf zegt in een recent interview met de BBC dat de enige manier om extreemrechts te bestrijden, bestaat uit het stoppen van illegale migratie is.[4]
De open houding van 2015 was eerder al geen vanzelfsprekendheid meer. Toen Merkel in augustus 2015 haar beroemde woorden uitsprak, was de extreemrechtse islamofobe protestbeweging Pegida (Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlande: Patriottische Europeanen tegen de islamisering van het Westen) op haar hoogtepunt. De Duitse asielwetgeving was in 1993 al sterk ingeperkt na het racistisch geweld tegen asielzoekers in Rostock-Lichtenhagen. Bij dit geweld, dat door de autoriteiten opzettelijk werd getolereerd voor politieke doeleinden, vielen honderden mensen onder leiding van extreemrechtse elementen een opvangcentrum voor vluchtelingen aan met stenen en brandbommen. Het is mogelijk dat de bondskanselier de komst van de vluchtelingen verwelkomde, omdat de wijdverspreide sympathie van de bevolking haar toen niet toestond om hen met geweld terug naar de grens te duwen. Bovendien bekeek een deel van het Duitse kapitaal de toestroom welwillend in termen van wat het aan arbeidskrachten kon opleveren. Een recente studie toonde aan dat vluchtelingen in Duitsland over het algemeen goed geïntegreerd waren in de arbeidsmarkt, wat erop zou kunnen wijzen dat dit segment van het kapitaal goed had gegokt.[5]
De zogenaamde openheid voor migranten duurde echter niet lang. Vluchtelingen werden onder andere al snel voorgesteld als een bron van criminaliteit en onveiligheid, vooral in de context van een aantal terroristische aanslagen, waaronder enkele in Duitsland. Na kritiek op de berichtgeving in de media over de incidenten tijdens de feestdagen van 2015/2016 in Keulen (berovingen en massale aanrandingen van vrouwen) werden de richtlijnen voor berichtgeving in de media over criminaliteit versoepeld. Dit leidde tot een toename van vermeldingen van de (buitenlandse) afkomst van verdachten. Dit ondanks het feit dat misdaadstatistieken in deze periode geen significante toename van het aantal buitenlandse criminelen lieten zien.[6]
Merkel probeerde zonder succes migrantenquota op te leggen aan andere EU-landen om de “last” te verdelen. Sindsdien hebben opeenvolgende Duitse regeringen zich gericht op het terugdringen van de vluchtelingenstroom, met name door middel van overeenkomsten die gericht zijn op het aanpakken van “illegale migratie”. Hiertoe behoren het verdrag tussen de EU en Turkije uit 2016 en overeenkomsten tussen Frontex (het Europees agentschap voor grens- en kustbewaking) en de Libische autoriteiten. Het deportatie- en pushbackbeleid van de EU naar gevaarlijke derde landen, waar het detentie onder erbarmelijke omstandigheden financiert, is verantwoordelijk voor meer dan 30.000 doden in de Middellandse Zee. [7]
Extreemrechtse fantasieën en christendemocraten
Nog maar een jaar geleden, in november 2024, organiseerden politici van de partij Alternative für Deutschland (AfD) een bijeenkomst met andere extreemrechtse activisten om een “masterplan” te bespreken om miljoenen mensen uit Duitsland te verdrijven. Twee CDU/CSU-politici namen hieraan deel. De voorstellen omvatten zelfs de deportatie van genaturaliseerde Duitse burgers die als “lastig” of “onaangepast” worden beschouwd. Het plan werd voorgesteld door Martin Sellner, de leider van de Oostenrijkse Identitaire Beweging en een propagandist van de omvolkingstheorie. Diezelfde Sellner was een paar maanden eerder al uitgenodigd door de NSV, de studentenorganisatie van het Vlaams Belang, om te spreken aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL).
Hoewel er parallellen getrokken kunnen worden met de huidige situatie in de Verenigde Staten, moest de bovengenoemde bijeenkomst achter gesloten deuren plaatsvinden. Toen deze in januari 2024 door journalisten openbaar werd gemaakt, leidde dit tot demonstraties van enkele honderdduizenden mensen. Dit dwong de AfD om terug te krabbelen met ontkenningen die haar aanwezigheid op de bijeenkomst bevestigden, maar die haar steun aan het “remigratie”-project verdedigd door Sellner ontkenden.[8] Naast een pro-SS verklaring door een hoge AfD-figuur, was het ongetwijfeld deze controverse (en de enorme mobilisaties die het uitlokte) die de extreemrechtse formaties RN en de Fratelli d’Italia ertoe aanzette om de AfD uit hun fractie in het Europees Parlement te zetten.
Tot nu toe houdt het cordon sanitaire tegen de AfD stand in de drie Oost-Duitse regio’s waar er in september verkiezingen werden gehouden. In Thüringen is er een coalitie gevormd tussen CDU, SPD en BSW, terwijl in Brandenburg een SPD-BSW-coalitie is overeengekomen. In Saksen zou een minderheidscoalitie van CDU en SPD kunnen ontstaan.
Hoewel de AfD waarschijnlijk geen deel zal uitmaken van de volgende federale regering in Duitsland, neigen de christendemocraten CDU/CSU, die de regering zullen domineren, duidelijk naar de AfD. Op 12 juli gaven de ministers van door de christendemocraten mee bestuurde regio’s een verklaring uit onder de titel: ‘Veiligheid creëren – voor een koerswijziging in het asielbeleid’.[9] De ministers beklaagden zich erover dat lokale overheden niet over de middelen beschikken om het ‘buitensporige’ aantal vluchtelingen dat in Duitsland aankomt, goed te integreren. Dit is volgens hen te wijten aan het gebrek aan betrokkenheid bij de Overeenkomst van Dublin van de kant van sommige andere EU-lidstaten. Ze hekelen de toename van gewelddadige criminaliteit onder jongeren en roepen op tot wettelijke middelen om een “repatriëringsoffensief” mogelijk te maken. Ze eisen in het bijzonder dat criminelen worden uitgezet naar Afghanistan, Syrië en Libië, dat gezinshereniging wordt opgeschort, dat de lijst van “veilige landen” wordt uitgebreid en dat asielprocedures worden uitbesteed aan derde landen.
In de daaropvolgende maanden deed zich de gelegenheid voor om aan te dringen op een dergelijke koerswijziging.
Aanslag in Solingen en regionale verkiezingen, grenscontroles
Op 24 augustus vielen bij een mesaanval op een festival in Solingen in Noordrijn-Westfalen drie doden en acht gewonden. De aanslag werd later opgeëist door ISIS. De verdachte is een Syrische vluchteling die vorig jaar al uitgezet had moeten worden naar zijn eerste land van binnenkomst in de EU, Bulgarije. Het incident werd aangegrepen tijdens de regionale verkiezingen in september in Thüringen, Saksen en Brandenburg. De media en bijna alle politieke partijen riepen op tot de definitieve toepassing van de Dublin-regels, die in de praktijk de verantwoordelijkheid voor de meeste vluchtelingen overdragen aan de Zuid-Europese landen. De Duitse oppositieleider Friedrich Merz (CDU) ging zelfs zover om voor te stellen dat de regering de nationale noodtoestand zou uitroepen als de regels niet konden worden toegepast. [10]
In de nasleep van de verkiezingssuccessen van de AfD in Thüringen en Saksen, haastte de centrumlinkse federale regering zich om zich aan te sluiten bij de retoriek tegen vluchtelingen. Er moest volgens de regering actie worden ondernomen om “illegale migratie en grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden”. Dus breidde de regering op 16 september de steekproefsgewijze paspoortcontroles uit tot alle landsgrenzen van Duitsland voor de komende zes maanden. Deze controles waren al ingevoerd aan de Oostenrijkse grens tijdens de “migratiecrisis” van 2015. In oktober 2023 werden deze maatregelen uitgebreid naar de Poolse, Tsjechische en Zwitserse grenzen. Ze gelden nu ook voor de grenzen van Frankrijk, Luxemburg, België, Nederland en Denemarken.
Is het Schengensysteem in gevaar?
Hoewel deze maatregelen aanvankelijk door veel EU-regeringen werden bekritiseerd, zijn ze erg populair bij extreemrechts. In België verwelkomde het Vlaams Belang het feit dat de invoering van deze maatregelen, waar het lang voor had gepleit, aantoonde dat “de geesten in Europa volwassen worden”[11] In Hongarije voelde Orban zich eindelijk “begrepen”. Hij verwelkomde ogenschijnlijk de Duitsers en hun kanselier in de club van hen die wakker zijn geworden van het kwaad van migratie.[12] Voor Geert Wilders in Nederland was de conclusie: “Als Duitsland het kan, waarom wij dan niet?”[13]
In de media wordt al gesproken over het einde van het Schengensysteem. Wat zeker is, is dat deze controles door het machtigste land van de EU een versnelling betekenen van de uitholling van het basisprincipe van het Schengengebied, namelijk dat van een ruimte van vrij verkeer zonder controles aan de binnengrenzen. Hoewel dergelijke tijdelijke controles al eerder bestonden, heeft het Duitse initiatief een nieuwe golf van maatregelen van hetzelfde type op gang gebracht. Controles aan de binnengrenzen zijn volgens de Schengengrenscode toegestaan als laatste redmiddel. Ze worden echter steeds meer regel dan uitzondering.
Frankrijk heeft opnieuw controles ingevoerd aan al zijn land-, lucht- en zeegrenzen met Luxemburg, België, Duitsland, Zwitserland, Spanje en Italië voor een periode van zes maanden vanaf 1 november 2024.[14] Oostenrijk heeft ook opnieuw controles ingevoerd aan de Tsjechische, Hongaarse en Sloveense grenzen. In Nederland heeft de regering Wilders controles aangekondigd vanaf eind november.[15]
België, waar momenteel onderhandeld wordt over een federale coalitie die duidelijk rechtser is dan de vorige, zou in de voetsporen van zijn buren kunnen treden als het gaat om grenscontroles.[16] De voorzitter van de MR-partij, Georges-Louis Bouchez, pleit in lijn met zijn Trumpiaanse traject voor strengere controles aan de landsgrenzen.
Een vooral symbolische maatregel
Scholz is al blij met de vermindering van de vluchtelingenstroom. Vooraleer de controles werden ingevoerd, waren de nieuwe vluchtelingenaankomsten in Duitsland echter al 22% lager dan in dezelfde periode in 2023.[17]
Deze controles, die geconcentreerd zijn op grote wegen en snelwegen, zijn niet bijzonder effectief om de migratiestromen in te dammen. Zelfs lokale CDU-politici zijn kritisch over de overlast voor burgers die de grens oversteken om te werken of boodschappen te doen. Gemiddeld wordt één op de 13 grensovergangen in Saarland steekproefsgewijs gecontroleerd. Sommige rechtse critici stellen daarom voor om in plaats van dergelijke symbolische maatregelen, de inspanningen te verdubbelen om de buitengrenzen van de EU goed te beveiligen. Daar zouden de dodelijke gevolgen minder zichtbaar zijn en de kiezers niet storen.
Ondanks de trend naar meer interne grenscontroles, betekent dit niet het definitieve einde van het Schengensysteem. Dit zou immers een aanzienlijke administratieve en economische klap betekenen. Bovendien zou het einde van wat de Europese burgers als een van de belangrijkste verwezenlijkingen van de EU beschouwen, het vertrouwen in het Europese project grondig kunnen ondermijnen, zowel op politiek vlak als op het vlak van investeringen.[18]
Opbod over wie asielzoekers kan ontmoedigen
Half oktober verklaarde Scholz dat Duitsland “op grote schaal” moest beginnen met het uitzetten van migranten die geen recht op verblijf hebben. Op 23 oktober keurde de Duitse regering een wet goed die de uitzetting van afgewezen asielzoekers moet vergemakkelijken. Deze wet verlengt de politiebewaring voorafgaand aan de uitzetting van 10 naar 28 dagen, staat huiszoekingen toe om documenten te verkrijgen om de identiteit van een persoon vast te stellen en schaft in sommige gevallen de verplichting af om uitzettingen vooraf aan te kondigen.[19]
Voor de christendemocraten zijn deze maatregelen een stap in de goede richting, maar onvoldoende. Zij stemden tegen. De CSU (de christendemocratie in Beieren) heeft zich op haar congres begin oktober uitgesproken voor het invoeren van een limiet op asielaanvragen. Dit zou ver onder de 100.000 per jaar moeten liggen. De liberalen van de FDP, die op dat moment nog in de regering zaten, zouden ook verder willen gaan: vluchtelingen die gedwongen werden het land te verlaten op een “Bett, Seife, Brot” (een bed, zeep en brood) dieet zetten.[20] Het stopzetten van alle financiële hulp aan degenen die zich verzetten tegen deportatie belooft ellende en zou waarschijnlijk de onveiligheid en het gebruik van criminaliteit vergroten.
De SPD en de Groenen liggen ook onder vuur van rechts. Ze worden ervan beschuldigd valse hoop te wekken op een vermindering van het aantal vluchtelingen en grootschalige deportaties, terwijl hun maatregelen, die vooral symbolisch zijn, geen kans hebben om dergelijke resultaten te bereiken. Volgens de CDU/CSU voedt het contrast tussen retoriek en realiteit de steun voor de AfD en BSW. De christendemocraten beweren het probleem serieuzer aan te pakken en daarmee ook de weg naar de extremen te blokkeren. Ze pleiten voor zogenaamde effectieve maatregelen, zoals het uitbesteden van asielprocedures aan ‘veilige’ derde landen. Onderzoek naar deze maatregel was al opgenomen in het regeerakkoord van de vorige regeringscoalitie. In drie jaar tijd is deze maatregel echter nooit onderzocht. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat het niet populair is bij een deel van het “progressieve” of linkse electoraat.[21].
Asielbeleid uitbesteden?
Australië begon in 2001 met de invoering van extraterritoriale verwerking van asielaanvragen. Asielzoekers werden naar Nauru gestuurd (2001-2007) en vervolgens naar Manus Island in Papoea-Nieuw-Guinea. Deze aanpak, die illegaal is volgens de internationale wetgeving, heeft vluchtelingen blootgesteld aan verschrikkelijke leefomstandigheden, met veel zelfmoorden tot gevolg, zelfs onder kinderen. Desondanks, of juist daardoor (als afschrikmiddel), zijn de meeste EU-landen nu geïnteresseerd om hetzelfde pad te volgen. Kort na de goedkeuring van het nieuwe Europese pact over migratie en asiel in mei 2024, vroeg een groep van 15 lidstaten onder leiding van Denemarken aan de Europese Commissie om de mogelijkheid te onderzoeken om asielzoekers uit te besteden.[22] De toekomstige Duitse regering Merz zal een dergelijke stap ongetwijfeld steunen.
De regering Meloni in Italië heeft geprobeerd een pioniersrol te spelen en een voorbeeld te stellen. Het protocol dat Italië en Albanië in 2023 ondertekenden, bepaalt dat Albanië tot 36.000 asielaanvragen per jaar mag verwerken, of 3.000 per maand.[23] De eerste migranten werden half oktober naar Albanië gestuurd, maar het kamp Gjäder is nog steeds leeg. Het project wordt momenteel geblokkeerd door Italiaanse rechters, die al twee keer hebben bevolen om asielzoekers terug te sturen naar Italië. Vooral de zeer lange lijst van “veilige” landen roept vragen op. De betrokken migranten kwamen uit Egypte en Bangladesh. Naast de juridische obstakels stuit outsourcing op hoge kosten en problemen bij het vinden van geschikte “uitzetlanden”. Volgens de meest genereuze schattingen zou het protocol tussen Italië en Albanië ongeveer een vijfde van de migranten kunnen verwerken die momenteel de Middellandse Zee oversteken.[24]
In navolging van de “Bett, Seife, Brot”-filosofie debatteert de Bundestag momenteel ook over de invoering van een betaalkaart voor asielzoekers. 14 van de 16 Duitse deelstaten bereikten eind 2023 een akkoord en op federaal niveau werd in april het groene licht gegeven. De kaart werd aanvankelijk getest in een paar kleine steden in Beieren, maar is nu al ingevoerd in verschillende regio’s en gemeenten in het hele land. Op federaal niveau zou de maatregel voor het einde van het jaar moeten worden ingevoerd. Volgens de maatregel zouden asielzoekers hun uitkeringen ontvangen op een kaart die alleen gebruikt kan worden in lokale winkels en om voor bepaalde diensten te betalen. De toegang tot contant geld zou worden beperkt tot 50 euro per maand. Het beleid is gebaseerd op het stigmatiseren van vluchtelingen die zogezegd ‘royale’ uitkeringen ontvangen, waardoor ze geld naar het buitenland kunnen sturen. Dit zou Duitsland onder andere minder aantrekkelijk moeten maken voor vluchtelingen.[25]
Een dergelijke benadering weerspiegelt het traject van het migratiebeleid bijna overal op het continent. Zo is er in Frankrijk een debat over het afschaffen van de Aide Médicale d’Etat (AME), die gratis gezondheidszorg biedt aan migranten zonder papieren. Ondanks de humanitaire waarde en de waarde voor de volksgezondheid, steunt traditioneel rechts grotendeels de inspanningen van de RN om het af te schaffen. Dergelijke maatregelen kunnen enkel maar nuttig zijn voor extreemrechts.[26]
Een mager alternatief van ‘links’…
Het is verontrustend vast te stellen dat de enige politieke kracht die ook maar iets weg had van een alternatief standpunt, Die Linke, bijna van het politieke toneel is verdwenen. De BSW, die zich van Die Linke heeft afgescheiden en deze zowel electoraal als in het publieke debat heeft ingehaald, volgt de algemene verschuiving naar rechts op het gebied van migratie die over het hele spectrum van traditionele partijen waarneembaar is.
Sinds de oprichting begin dit jaar is het discours van de BSW over migratie nog verder naar rechts opgeschoven. Het motto van de BSW “Vernunft und Gerechtigkeit” (rede en rechtvaardigheid) impliceert een beroep op wat redelijk is volgens de regels van het systeem. Wagenknechts redenering accepteert volledig de premisse van een economische orde waarin arbeiders gedwongen worden elkaar te bevechten om de kruimels die de bazen achterlaten, een wereld van natiestaten waarin je eerst voor “je eigen” moet zorgen. Wagenknecht eist dat bijstandsfraude bestreden wordt, omdat bijna de helft van de bijstandsontvangers niet-staatsburgers zijn die naar Duitsland zijn gekomen. Ze schrijft de komst van vluchtelingen niet toe aan een ongelijke wereldorde die een bron is van imperialistische conflicten, maar aan het falen van het Duitse migratie- en integratiebeleid. Volgens haar “werkt een sterke welvaartsstaat alleen als niet iedereen ernaar toe kan migreren”. De overgrote meerderheid van asielzoekers uit “veilige derde landen” zou “geen recht op een procedure of uitkeringen” moeten hebben. Erkende vluchtelingen zouden alleen recht moeten hebben op sociale uitkeringen nadat ze eerst bijdragen hebben betaald. Het uitgespaarde geld zou “gebruikt moeten worden voor hogere pensioenen en betere gezondheidszorg voor onze eigen bevolking”. Het migratiebeleid van Denemarken wordt genoemd als een voorbeeld om na te volgen.[27].
Die Linke, nu veel minder prominent, heeft zich min of meer correct gepositioneerd in verschillende debatten over migratie. Met betrekking tot de uitbreiding van de grenscontroles betreurt Die Linke het feit dat “aan een fundamentele eis van extreemrechts wordt tegemoetgekomen door voer te gaan tot een hervatting van de grenscontroles in Duitsland.”[28] Ook in het debat over betaalkaarten beweert Die Linke terecht dat de financiële steun die asielzoekers ontvangen, verre van te genereus is, maar al onder het bestaansminimum ligt.
Het beleid van Die Linke blijft echter ver achter bij wat haar rol zou moeten zijn. Veel van haar standpunten zijn nietszeggend en verwarrend, deels het resultaat van grote interne verschillen, genoeg om activisten die de strijd aangaan te ontmoedigen. Waar Die Linke in regionale regeringen zat, nam ze deel aan de uitzetting van vluchtelingen. Haar standpunt over de Palestijnse zaak is veel minder goed dan dat van de BSW. In haar verklaring over de nieuwe grenscontroles pleit ze er ook voor om het islamisme aan te pakken en zo de veiligheid te versterken. Daartoe pleit Die Linke voor een mix van overheidsinvesteringen en repressieve maatregelen.
Politieke repressie. Israël en zijn genocide
Ook al verzetten wij ons als socialisten tegen de rechtse politieke islam (we nemen bijvoorbeeld actief deel aan de ondersteuning van de beweging “vrouw, leven, vrijheid” in Iran) en begrijpen we de noodzaak om de gewelddadige uitingen ervan te bestrijden, zijn we ons ook scherp bewust van het gevaar om de burgerlijke staat meer repressieve bevoegdheden te geven. Daar zijn veel voorbeelden van, van de strijd voor dekolonisatie tot de “oorlog tegen terreur”. Het is dus gevaarlijk om de soevereiniteit over interpretatie, of het nu gaat om “islamisme” of andere verguisde categorieën, over te laten aan de burgerlijke staat. Dit geldt des te meer omdat de burgerlijke staat momenteel een radicalisering ondergaat in een repressieve, racistische en islamofobe richting.
De bijzonder weerzinwekkende en medeplichtige houding van de Duitse staat ten opzichte van de genocide in Gaza, zelfs naar de maatstaven van het westerse imperialisme, is een perfect voorbeeld van dit gevaar. Oppositie tegen het zionisme of simpelweg tegen de misdaden van de staat Israël wordt gelijkgesteld aan antisemitisme. De huidige extreemrechtse regering in Israël kan hooguit bekritiseerd worden, maar deze kritiek kan nooit uitgebreid worden naar het koloniale/apartheidssysteem als zodanig. In het officiële discours is dit “nieuwe antisemitisme” vooral te vinden bij “radicaal links” en onder moslims. Activisten worden gecriminaliseerd en de Palestijnse solidariteitsbeweging wordt het recht ontzegd om te demonstreren. Dit geeft extreemrechts, dat natuurlijk apartheid en koloniale slachtingen bewondert, ook de kans om zijn diepe Jodenhaat en ontkenning van de Holocaust te verdoezelen.
Onlangs werd in de Bondsdag een resolutie aangenomen die antisemitisme bijna uitsluitend definieert als verzet tegen zionisme en die het mogelijk maakt financiering te weigeren of in te trekken voor onderzoekers en kunstenaars die hun steun uitspreken voor Palestijnse rechten. Alleen de BSW stemde tegen, terwijl Die Linke zich beschamend onthield. Na de stemming feliciteerde de AfD de Groenen omdat ze eindelijk begrepen dat moslimmigranten in Duitsland de belangrijkste bron van hedendaags antisemitisme zijn.[29]
Deze campagne heeft een effect op de publieke opinie, maar tegelijk blijft dit beperkt. De aanhoudende genocide is dermate brutaal dat een overgrote meerderheid van 69% van de Duitsers meent dat de Israëlische acties in Gaza niet gerechtvaardigd zijn.[30]
“Duitse waarden”
Volgens het officiële verhaal van de Duitse staat wordt van Joden in Duitsland, of ze nu de Israëlische nationaliteit hebben of niet, verwacht dat ze onvoorwaardelijke loyaliteit betuigen aan de staat Israël, op straffe van het zwijgen opgelegd te krijgen. Een recente kop op de voorpagina van Der Spiegel identificeerde de Israëlische ambassade als de ‘Joodse ambassade’. Joden worden alleen gewaardeerd voor zover ze deel uitmaken van het zionistische project, een hoeksteen van de legitimering van de Duitse burgerlijke staat.[31] Dit zogenaamde ‘verzoeningsproject’ is ook handig afgestemd op het door de VS geleide Westerse imperialisme. Gezien de geopolitieke realiteit na de invasie in Oekraïne is de Duitse bourgeoisie gedwongen om haar afstemming op Washington op te voeren.
Na de aanslagen van 7 oktober riepen de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Faeser en SPD-leider Klingbeil op tot “de uitzetting van Hamas-aanhangers”. Vergelijkbare woorden kwamen van de CDU. Wie kan deze politici vertrouwen om te beslissen wat steun aan Hamas is? Bovendien hebben ze, gezien hun actieve steun voor genocide, geen legitimiteit om te oordelen waar zulke sympathieën zouden kunnen bestaan.
Zelfs als uitzetting of intrekking van de nationaliteit uitzonderlijk blijft, zou de weigering van permanent verblijf of naturalisatie algemeen beleid kunnen worden.[32] Meer recent verklaarde de Minister van Binnenlandse Zaken dat degenen die de pro-Palestijnse slogan “Van de rivier tot de zee” op sociale netwerken delen, leuk vinden of becommentariëren, niet in aanmerking komen voor het Duitse staatsburgerschap.[33] Deze verklaringen hebben sindsdien geleid tot nieuwe wetten. De nieuwe Duitse burgerschapswet vereist dat aanvragers verklaren dat ze geloven dat de staat Israël bestaansrecht heeft. Een reeks wetten die oorspronkelijk bedoeld was om de weg naar het staatsburgerschap voor migranten van de eerste generatie te vereenvoudigen, is dus geherformuleerd als een maatregel om respect voor “Duitse waarden” te garanderen.[34] Natuurlijk zijn de impliciete doelen van deze wetten moslims.
Duitsland is geen uitzondering. In Nederland probeert de regering Wilders, na de rellen in Amsterdam, de mogelijkheden voor het intrekken van paspoorten van Nederlanders met een dubbele nationaliteit te verruimen. Een dergelijke wet die gericht is tegen personen die van terrorisme worden beschuldigd, die in 2017 is ingevoerd en in 2022 permanent gemaakt, zou zo kunnen worden uitgebreid naar “antisemitisme”.[35] Migranten van de tweede of derde generatie zouden zo worden bedreigd met uitzetting uit het land.[36]
Het beleid van de gevestigde partijen versterkt niet alleen het systemische racisme, maar wakkert ook het discours van extreemrechts aan, wat de opkomst ervan vergemakkelijkt en gewelddadige groepen aanmoedigt om actie te ondernemen. Uit een recent onderzoek van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA) bleek dat moslims in de EU sinds 2016 “een scherpe stijging” (+39%) hebben ervaren van racisme en discriminatie in hun dagelijks leven. De hoogste percentages racisme werden geregistreerd in Duitsland, evenals in Oostenrijk en Finland.[37]
Duitsland (en Europa) heeft migratie nodig…
Naarmate de kapitalistische crisis zich verdiept, heeft het systeem de vluchtroute van antimigrantenhaat nodig. Als gevolg daarvan is het onder bijna alle gevestigde partijen gemeengoed geworden om over deze kwestie één front te vormen. In dit stadium brengt dit echter ook grote risico’s met zich mee. Aan de ene kant normaliseert het extreemrechts en opent het een weg naar de macht. Aan de andere kant is er het feit dat alle ontwikkelde economieën momenteel een structurele behoefte aan migratie hebben om concurrerend te blijven. Volgens deskundigen heeft Duitsland vanwege een krimpende beroepsbevolking in combinatie met een vergrijzende bevolking een jaarlijkse migratie van ongeveer 400.000 geschoolde arbeidskrachten nodig. Naast demografische factoren helpt migratie ook om het gebrek aan investeringen in bijvoorbeeld onderwijs te compenseren. Het helpt ook om personeel te vinden voor sectoren waar marktlogica en bezuinigingen hebben geleid tot rampzalige arbeidsomstandigheden en onaanvaardbare lonen. Essentiële sectoren zoals de gezondheidszorg of de landbouw zijn daar voorbeelden van. Zelfs in tijden van recessie zal de behoefte aan migranten groot blijven.[38]
Dezelfde experts die pleiten voor het uitbesteden van asielprocedures zijn ook bezorgd over de economische impact van controles aan de binnengrenzen van de EU en het anti-migratie imago dat potentiële migranten die de economie nodig heeft afschrikt. De Duitse burgerij heeft de schadelijke effecten van schandalige anti-migrantenretoriek al ervaren. Tijdens een vorige structurele crisis, aan het begin van de ambtstermijn van kanselier Gerhard Schröder, wilde de regering 20.000 IT-specialisten in het buitenland aanwerven, met name in India. De slogan van de CDU bij de regionale verkiezingen, “Kinder statt Inder” (kinderen geen Indiërs), belemmerde deze inspanningen.[39] Duitsland loopt nog steeds ver achter in de IT-sector.
De spanning tussen economische belangen en het zoeken naar zondebokken is altijd aanwezig. Op hetzelfde moment dat de anti-migrantenretoriek tegen vluchtelingen wordt opgevoerd en deze als profiteurs en criminelen worden voorgesteld, vereenvoudigt Duitsland de burgerschapsprocedures. Volgens de nieuwe wet die in juni werd ingevoerd, dezelfde wet die de erkenning van Israël vereist, kunnen buitenlanders nu het Duitse staatsburgerschap verkrijgen na vijf jaar verblijf in het land in plaats van acht jaar. Bovendien staat de nieuwe wet nu ook meervoudig staatsburgerschap toe, wat betekent dat aanvragers van naturalisatie niet langer afstand hoeven te doen van hun vorige staatsburgerschap. [40]
Uitgebreide programma’s om asielzoekers tegen te houden en te deporteren bestaan naast al lang bestaande praktijken van actieve werving uit het buitenland, bijvoorbeeld uit de Balkan voor werk in de ouderenzorg. De Duitse burgerij is een groot voorstander van wat zij een “win-win” benadering van migratie noemt. Een voorbeeld van zo’n aanpak waren de recente afspraken die de Duitse bondskanselier en de Keniaanse president William Ruto in september maakten. Het doel van deze maatregelen is om gekwalificeerde Kenianen de kans te geven zich in Duitsland te vestigen, terwijl Keniaanse migranten aan wie het verblijfsrecht wordt geweigerd, sneller gerepatrieerd worden.
Tot nu toe kan de ervaring van extreemrechtse regeringen die nog steeds pragmatisch zijn over de behoeften van het kapitaal, de burgerij nog geruststellen. Terwijl de regering van Meloni met veel tamtam asielprocedures wil uitbesteden aan Albanië, hoopt ze bijvoorbeeld ook 10.000 Indiase verpleegsters naar Italië te halen tegen 2025.[41] Het politieke debat is echter ver naar rechts opgeschoven en beperkt wat regeringen, zelfs zonder de deelname van extreemrechts, kunnen doen. Regeringen die ingaan tegen het steeds hardere beleid ten opzichte van migranten zonder papieren worden zeldzaam. Madrid bijvoorbeeld, dat van plan is om de komende drie jaar verblijfs- en werkvergunningen te verlenen aan ongeveer 900.000 migranten zonder papieren om te voldoen aan een groeiende behoefte aan arbeidskrachten, is nu de uitzondering.[42] Het valt, niet uit te sluiten dat extreemrechts in machtigere staten zoals Frankrijk of Duitsland nog brutaler zou besturen dan in een land als Italië dat zwaar in de schulden zit. Het gebruik van retoriek en maatregelen tegen migranten kan uit de hand lopen in het licht van steeds diepere en meervoudige crises.
Heropbouw van links
De toekomst die ons wordt geboden is er een waarin de prijs die moet worden betaald voor de uitoefening van democratische grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting, vereniging of demonstratie buitensporig hoog is voor grote delen van de bevolking. Mensen met een migratie-achtergrond liggen daarbij als eersten onder vuur, in het bijzonder recente asielzoekers. Het creëren van lagen van de arbeidersklasse die alleen worden getolereerd als ze zich conformeren aan “onze waarden”, d.w.z. de belangen van de burgerij en haar staat, stigmatiseert afwijkende meningen, ook onder lagen die vandaag denken dat ze minder risico lopen. De rechtse eenheidsworst over migratie zaait verdeeldheid en verzwakt het strijdpotentieel van de arbeidersklasse als geheel.
De kapitalisten zijn echter volledig afhankelijk van de arbeidersklasse, een steeds diversere arbeidersklasse, die steeds meer uit mensen met een migratie-achtergrond bestaat, om hun systeem te laten draaien. De tendens naar rechts is alleen onvermijdelijk als het kapitalisme onaangetast blijft, zonder een echt en gestructureerd systemisch alternatief. Een terugkeer van een sterke linkerzijde is onvermijdelijk, maar het is een wedren tegen de klok.
Geconfronteerd met de existentiële milieucrisis, zagen veel jongeren in Duitsland de Groenen misschien als het minste kwaad. Maar in het licht van de steeds flagrantere hypocrisie van het moreel progressieve milieuactivisme van deze liberale imperialistische partij, zijn er grenzen. Een recente splitsing in de jongerenorganisatie van de Groenen onder het label “Zeit für was Neues” (een tijd voor nieuwe dingen) verklaart dat ze wil bijdragen aan een “sterke linkse partij” met de bedoeling klassenbewustzijn op te bouwen, niet onder “groene kapitalisten en kleinburgerlijken”, maar onder de werkende bevolking.[43] Wat de uitkomst van deze herschikking ook zal zijn, mogelijk in het voordeel van Die Linke, het is een teken dat hoop geeft dat in het aangezicht van een algemene verrechtsing van de traditionele politiek. Het toont dat het bewustzijn ook in een meer antikapitalistische richting kan ontwikkelen. Deze veranderingen zullen echter alleen de noodzakelijke omvang bereiken als ze deel zijn van massale strijd voor een leefbare toekomst voor iedereen.
[5] Uit dezelfde studie bleek echter dat de vaardigheden van vluchtelingen niet optimaal werden benut, omdat velen overgekwalificeerd waren voor de banen die ze hadden. https://www. euronews.com/business/2024/05/01/majority-of-germanys-open-door-refugees-have-entered-the-labour-force Voor het cohort dat in 2015 aankwam, bedroeg de arbeidsparticipatie in 2022 64%, vergeleken met 77% voor de Duitse bevolking als geheel. Het mediane bruto uurloon van degenen die in 2015 arriveerden, lag €1,20 boven de grens van lage lonen (€12,50). https://www.euronews.com/business/2024/05/01/majority-of-germanys-open-door-refugees-have-entered-the-labour-force
[6] https://www.dw.com/en/german-media-respond-to-new-rules-on-reporting-ethnicity-of-criminals/a-38251869 Het feit dat de media, op enkele uitzonderingen na, de nationaliteit van mensen die verdacht worden van misdrijven alleen vermelden als ze buitenlanders zijn, heeft een impliciet verband tussen migratie en criminaliteit versterkt.
Volgens Duitse politiestatistieken (2018-2019) werd bijna 70% van de misdrijven gepleegd door Duitse staatsburgers. In televisiereportages en kranten werd de nationaliteit van buitenlandse verdachten echter respectievelijk 19 en 32 keer vaker genoemd dan hun statistische aandeel.
Een studie van het geval van de ‘Sächsische Zeitung’ toont aan dat het systematisch vermelden van de herkomst van alle criminelen de relatieve zichtbaarheid van autochtone criminelen verhoogt en zo de bezorgdheid over migratie vermindert, waardoor de impliciete link tussen migratie en criminaliteit wordt verbroken.
[7] https://missingmigrants.iom.int/region/mediterranean https://www.tni.org/en/publication/outsourcing-oppression Bovendien zijn er de afgelopen vier jaar mogelijk twee keer zoveel migranten uit Afrika ten zuiden van de Sahara omgekomen bij het oversteken van de Sahara als bij het oversteken van de Middellandse Zee. https://unric.org/en/migration-twice-as-many-migrants-die-crossing-the-sahara-than-the-mediterranean-sea/
[9] Dresdner Erklärung der Innenministerinnen und -minister von CDU/CSU in den Ländern vom 12. Juli 2024. Juli 2024: Sicherheit schaffen – für einen Kurswechsel in der Asylpolitik
[18] https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/40321e7d-fa57-4a6b-8047-f208dca5e1a0_en?filename=box3_en.pdf Er zijn verschillende modellen ontwikkeld om het effect van dergelijke maatregelen op EU-niveau te berekenen. De gevolgen voor grensarbeiders en reizigers in de EU, het wegvervoer en het openbaar bestuur zouden kunnen leiden tot een cumulatief verlies aan BBP van 5 tot 18 miljard euro per jaar. Er wordt ook gesproken over een prijsstijging van 1% tot 3% voor geïmporteerde producten. Volgens weer een ander model zou de negatieve impact op het BBP vanaf 2025 ongeveer 0,2 tot 0,5% bedragen voor de eurozone (of 20 tot 55 miljard euro).
[23] Migranten die in de Middellandse Zee worden gered, zouden dus rechtstreeks naar Albanië worden gestuurd en nooit een voet in Italië zetten. Mensen die naar Albanië worden gestuurd moeten afkomstig zijn uit 22 “veilige landen” en mogen geen tekenen van marteling, ziekte of kwetsbaarheid vertonen, noch deel uitmaken van kerngezinnen die samen reizen. Asielaanvragen zouden binnen 28 dagen via een online link door rechters in Italië worden onderzocht en uitzetting zou op kosten van Italië zijn. https://edition.cnn.com/2024/10/16/world/italy-first-migrants-albania-intl/index.html https://www.proasyl.de/news/italiens-deal-mit-albanien-kein-modell-fuer-deutschland/
[38] Natuurlijk heeft dit ook ernstige gevolgen voor de landen in Oost-Europa, die te maken hebben met ontvolking. Zelfs veel neokoloniale landen hebben nu een veel lager geboortecijfer. Er is een uittocht van geschoolde arbeidskrachten uit neokoloniale landen. Er werken meer verpleegkundigen van Ghanese afkomst in de gezondheidszorg in Groot-Brittannië (NHS) dan er verpleegkundigen in Ghana zijn. Zie: Monde Diplomatique, Manière de voir n°194: Immigration – April May 2024.
Om de situatie niet te idealiseren: terwijl migranten uit voormalige Spaanse koloniën zelfs aan de rechterkant van het politieke spectrum worden verwelkomd, worden Afrikaanse migranten geconfronteerd met meer vijandigheid en obstakels. https://www.nzz.ch/english/how-spain-is-focusing-on-openness-in-the-immigration-debate-ld.1858408
Begin oktober publiceerden we het eerste deel van een dossier over de politieke en sociale situatie in Duitsland. Morgen volgt het tweede deel, maar aangezien er wat tijd tussen beide artikels zit, beginnen we eerst met een update over de politieke crisis. In het tweede deel van het dossier wordt vervolgens vooral op de migratiediscussie ingegaan.
Op 6 november ontsloeg de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zijn minister van Financiën Christian Lindner van de (ultra)liberale FDP-partij. Samen met het ontslag van drie andere liberale ministers leidde dit tot de val van de ‘Ampel-Koalition’, een coalitie bestaande uit de Sociaal-Democratische Partij (SPD), de liberale Vrije Democratische Partij (FDP) en Alliantie 90/Groenen. Wat overblijft is een minderheidsregering van SPD en Groenen. Hierover zal op 16 december een vertrouwensstemming worden gehouden. Vervroegde algemene verkiezingen zullen worden gehouden op 23 februari, zeven maanden eerder dan de geplande datum. Scholz had aanvankelijk geprobeerd om de vertrouwensstemming en de verkiezingen uit te stellen naar een latere datum, respectievelijk 15 januari en maart. Dit voorstel werd verworpen door zowel de oppositiepartijen, in het bijzonder de christendemocraten, waarvan algemeen wordt verwacht dat ze de volgende verkiezingen zullen winnen, als door de publieke opinie. [1] De minderheidscoalitie hoopte nog steeds wetsvoorstellen aan te nemen op basis van bij elkaar geraapte parlementaire meerderheden, maar dit lijkt gedoemd te mislukken.
Bovenal was de federale coalitie verdeeld door meningsverschillen over hoe te reageren op de economische crisis. Dit is geen tijdelijke crisis, maar een crisis van het hele Duitse model van de afgelopen decennia (zie het artikel waarnaar hierboven is gelinkt). De federale coalitie is extreem impopulair. De FDP dreigt zelfs onder de kiesdrempel van 5% te zakken. Met niets te verliezen lijkt Lindner besloten te hebben om de coalitie te laten vallen en tegelijkertijd zijn basis te mobiliseren door absolute steun voor de “Schuldenbremse” (schuldenrem, beperking van de uitgaven). Lindner stelt bezuinigingen voor (verlagen van sociale uitkeringen), aanvallen op milieudoelstellingen (stoppen van de geleidelijke afschaffing van steenkool en subsidies voor hernieuwbare energie, fracking om Duits schaliegas te winnen), terwijl hij cadeaus belooft aan het bedrijfsleven en de rijken in de vorm van belastingverlagingen en een bevriezing van “bureaucratische belemmeringen” (zoals beperking van de arbeidstijd). Deze aanpak wordt toegejuicht door de Christendemocraten,[2] terwijl de SPD en de Groenen het Duitse kapitaal liever uit de crisis helpen door wat budgettaire flexibiliteit te behouden voor gerichte uitgaven, zoals voorkeurtarieven voor industriële elektriciteit of premies voor elektrische auto’s.
Ongelooflijk genoeg was de Driekleurencoalitie de eerste driepartijencoalitie in Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog. Vóór 2021 waren één of twee partijen altijd voldoende om een regering te vormen. Dit laat zien in welke mate Duitsland relatieve stabiliteit genoot in vergelijking met een groot deel van het continent. De crisis van het Duitse model betekent dat Duitsland nu snel bezig is met een inhaalbeweging inzake instabiliteit. Terwijl de christendemocraten van CDU/CSU in de peilingen aan de leiding gaan, zal de FDP, als ze electoraal overleeft, te zwak zijn om samen met hen een centrumrechtse regering te vormen. De CDU/CSU zullen een coalitie moeten vormen met de SPD of de AfD, die momenteel respectievelijk op de derde en tweede plaats staan in de peilingen. Met de SPD zou dit moeilijk kunnen worden door verschillen in strategie ten aanzien van de crisis, terwijl een coalitie met de AfD in dit stadium onwaarschijnlijk lijkt, vooral op federaal niveau, door het gebrek aan tactische terughoudendheid van extreemrechts.
De val van de regering en de verkiezing van Trump, die belooft de tarieven tegen zijn Europese bondgenoten te verhogen, hebben het economisch vertrouwen verder ondermijnd. De Duitse exportafhankelijke economie is zeer kwetsbaar voor een handelsoorlog tussen de VS en de EU. Tegen 2027 en 2028 zou dit een krimp van 1,5% kunnen betekenen. In 2024 zal de Duitse economie voor het tweede jaar op rij krimpen en in 2025 is stagnatie of krimp waarschijnlijk. Dit zal de langste periode zonder economische groei zijn sinds de hereniging in 1990 [3].
Het is tegen deze achtergrond dat de komende verkiezingen zullen plaatsvinden en dat ook debatten zullen gevoerd worden over onder meer de economische problemen en de pogingen om die te linken aan migratie.
Noten
https://www.dw.com/en/political-wrangling-starts-after-german-coalition-collapse/a-70725678 Volgens een opiniepeiling was tweederde van de Duitsers niet bereid om tot maart te wachten op vervroegde federale verkiezingen.
https://www.reuters.com/markets/europe/germanys-coalition-collapse-brings-more-pain-its-ailing-economy-2024-11-07/ Hoewel de crisis van 2008/2009 voor Duitsland dieper was dan de huidige, was ze ook korter.
Georges-Louis Bouchez plaatst het extreemrechtse Vlaams Belang en het linkse PVDA op dezelfde lijn en wil een ‘cordon’ tegen alle ‘extreme’ partijen. Op een ogenblik dat de MR extreemrechtse figuren aantrekt en Bouchez elementen van de retoriek van extreemrechts overneemt, is dit erg hypocriet. Langs Nederlandstalige kant doet De Wever hetzelfde en kreeg hij Conner Rousseau mee in verzet tegen coalities met de PVDA. Het resultaat zien we al in Zelzate en Borgerhout. Na de vorming van meerderheden met de PVDA in Bergen, Vorst en Molenbeek werden telkens vragen gesteld of het ‘cordon’ niet doorbroken was. Een extreemrechtse partij die voor racisme en haat staat, gelijkstellen met een linkse partij die zich op de arbeidersbeweging baseert, heeft enkel tot doel om de arbeidersbeweging te verzwakken om des te efficiënter een asociaal beleid te voeren. Het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang was het resultaat van breed gedragen antifascistisch protest in de jaren 1990. Ook dat wil rechts doen vergeten met de propaganda van verzet tegen ‘alle extremen’. Hieronder een artikel door Verba (Luik) over het cordon-debat langs Franstalige kant.
Om het idee van een cordon sanitaire tegen extreemrechts te ondermijnen, maar vooral om mogelijke progressieve coalities van PS, PVDA en Ecolo te saboteren, voert de MR zijn nieuwste toneelstuk op: het denkbeeldige cordon. Net als Gargoyle, de beroemde hypochonder van Molière, raken Georges-Louis Bouchez en zijn kliek erg opgewonden door te zwaaien met een democratisch gevaar: de PVDA zou het nieuwe rode gevaar zijn, de tanks van Stalin zouden voor onze poorten staan en ze zouden zich voorbereiden om België te collectiviseren.
De recente gemeenteraadsverkiezingen markeerden een belangrijk keerpunt in het Belgische politieke landschap, met de intrede van de PVDA in verschillende gemeentebesturen: Bergen (tot groot ongenoegen van Bouchez), Vorst en Molenbeek. MR-voorzitter Bouchez riep meteen op tot een “cordon sanitaire” rond de PVDA. Daarmee wordt meteen het cordon tegen extreemrechts afgezwakt. Het is ook een uitdrukking van een arrogantie van de MR die zich na haar verkiezingsoverwinning in juni ongenaakbaar achtte. De electorale groei van de MR versterkt de trumpistische neigingen van de leiding en trekt extreemrechtse individuen aan.
Waar de MR door coalities met de PVDA buitenspel gezet is, wordt de woede vertaald in een denkbeeldig cordon. Het is een verwijzing naar de benadering om extreemrechts te isoleren door elke samenwerking of coalitie met die partij te weigeren. Het cordon sanitaire kwam tot stand bij de doorbraken van het Vlaams Blok, de voorloper van het Vlaams Belang. Grote antifascistische mobilisaties in de nasleep van ‘zwarte zondag’ 1991, de historische doorbraak van het VB. Het doel van het cordon sanitaire was om de invloed van deze partij te beperken en om te vermijden dat extreemrechts toegang tot de macht kreeg. Ondertussen is gebleken dat de gevestigde partijen een groot deel van het toenmalige extreemrechtse programma zelf hebben uitgevoerd.
De pogingen om de PVDA op dezelfde manier te benaderen als extreemrechts is hypocriet. Waar extreemrechts staat voor haat en geweld tegen al wie niet in haar plaatje past, staat links voor eenheid van werkenden en onderdrukten. Waar extreemrechts vervolgd en veroordeeld wordt wegens racisme, komt de PVDA mee op straat om te protesteren tegen racisme.
Het is angst voor kritiek op de inhaligheid van bevriende bazen en toplui die de liberalen ertoe brengen om de PVDA op deze manier voor te stellen. Dit beperkt zich niet tot de Franstalige kant, de N-VA is al enige tijd bezig om de PVDA en het VB samen voor te stellen als ‘de extremen’. De lachwekkende Antwerpse campagne tegen de PVDA in ware Koude Oorlogsretoriek was daarop gericht. Niemand hechtte geloof aan retoriek over ‘Noord-Korea aan de Schelde’, maar het vestigde het idee van een ‘extremistische’ partij.
Als de ‘Trump van Bergen’ zich zo fel uitspreekt tegen coalities met de PVDA, komt het deels uit berekeningen over de eigen macht. Hij wil terug naar de tijd dat de groei van de PVDA de positie van de PS tegenover de MR verzwakte. Het valt natuurlijk nog te bezien hoe de PVDA het zal aanpakken in de gemeenten waar ze aan de macht komt. De PS-burgemeester van Bergen benadrukte dat er eigenlijk weinig verandert en dat de PVDA erg meegaand was tijdens de coalitiegesprekken.
In de provincie Luik hadden de dreigementen van de MR effect. De Luikse PS stemde in met de eis van de MR om nergens in de provincie een coalitie te vormen met extreemrechts of met ‘extreemlinks’. Zoniet zou het provinciale meerderheidsakkoord tussen MR en PS opgezegd worden. Voor de PS in Luik was dit een kleine stap, de afkeer tegenover de PVDA is er erg groot. Voor de MR is het een precedent om elders eveneens anti-PVDA-clausules op te leggen.
De benadering van Bouchez is overgenomen uit Frankrijk. Daar is er een verrechtsing van het volledige politieke spectrum. Rechtse en extreemrechtse stemmen krijgen vrij spel in de media, rechtse media gaan steeds verder in het demoniseren van onder meer migranten, syndicalisten en de volledige linkerzijde. Links wordt voorgesteld als een bedreiging voor individuele vrijheden en welvaart. Dat het de eigen bevriende bazen en aandeelhouders zijn die momenteel jobs aan de lopende band schrappen en de publieke uitgaven, onder meer voor sociale zekerheid, met een neoliberale hakbijl laten decimeren door hun marionetten in de politieke wereld, wordt er uiteraard nooit bij gezegd.
Wat kunnen we doen? Laten we het voorbeeld van het Franse protest volgen. De straat opkomen, actie voeren op de werkplekken en in de buurten, ons organiseren in vakbonden en verenigingen. Elke actie telt, elke stem die we verheffen is nodig om het kapitalisme te doen wankelen. We hebben niets te verliezen, behalve onze ketenen. We hebben een wereld te winnen!
Boze boeren, acties van spoorpersoneel, onrust in de openbare diensten, crisis in de ziekenhuizen, jobverlies in de industrie (automobiel, chemie …), onhoudbare flexibiliteit in de distributiesector … Tegen alle afdankingen, het dure leven en voor degelijke lonen en goede arbeidsvoorwaarden, tegen de besparingsplannen, is er sinds midden november een toename aan acties en stakingen.
Artikel uit de publicatie van onze zusterorganisatie in Frankrijk
Michelin, publieke sector, spoor: de mobilisaties tonen de weg
Bij de aankondiging van de sluiting van twee fabrieken van Michelin (1.250 directe jobs bedreigd), ging het personeel meteen in actie. Er werd een hernieuwbare staking opgezet, waarbij in de betrokken fabrieken vastberaden actie werd gevoerd, maar ook in andere vestigingen van de groep.
Minister Kasbarian wil de openbare diensten op “alle vlakken” de broekriem verder laten aantrekken. Ambtenaren die ziek uitvallen, worden in het vizier genomen. De minister wil de carenzdagen (onbetaalde eerste dagen bij het begin van ziekte) uitbreiden tot drie dagen. Dit onder het mom van het “absenteïsme tegengaan.” De vakbonden zijn sinds midden-november gemobiliseerd en roepen op tot een stakingsdag op 5 december.
Na een stakingsdag op 21 november zal het spoorpersoneel vanaf 11 december gedekt zijn door een stakingsaanzegging van onbepaalde duur op basis van een hernieuwbare staking. Daarmee wordt geprotesteerd tegen de verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en de aangekondigde ontmanteling van het filiaal voor goederentransport. De SNCF zou opgedeeld worden in private filialen, waarbij ook de deur geopend wordt voor concurrentie op regionale spoorlijnen.
Deze golf van stakingen heeft al geleid tot een nieuwe anti-stakingscampagne in de gevestigde media. Het spoorpersoneel ligt daarbij als eerste onder vuur, met een terugkeer van het traditionele argument dat het spoorpersoneel door actie te voeren ‘de kerstperiode van de Fransen verpest’.
Boerenprotest
Deze retoriek van de kapitalistische klasse wordt doorgaans niet gebruikt tegenover het boerenprotest. Dat is niet omdat de kapitalisten bezorgd zijn om het lot van de landbouwers, maar omdat de agro-business via de leiding van de federatie FNSEA heel sterk weegt op de vertegenwoordiging van de sector.
De akkoorden over vrijhandel tussen de EU en Mercusor worden terecht aangegrepen door de boeren om zich terug te mobiliseren. De kleine landbouwers willen dit akkoord niet en hebben daar goede redenen voor: oneerlijke concurrentie ondermijnt hun kansen op een rechtvaardig inkomen nog meer. De agro-business en de FNSEA hebben daarentegen een andere agenda: ze willen de controle niet verliezen en zich positioneren met het oog op verkiezingen binnen de beroepsfederatie in januari.
Ondertussen willen Macron en Barnier een brutale begroting opleggen
De coalitiepartners in de regering botsen ondertussen op hun gebrek aan een absolute meerderheid in het parlement. Onder invloed van het linkse LFI (La France Insoumise) en de andere partijen van het Nieuwe Volksfront, werden amendementen op de tekst voor de begroting voorgelegd in de commissies. Het ging om met zaken als een universele belasting op multinationals, een belasting op super-dividenden en op de internetgiganten en een vermogensbelasting voor miljardairs. De regeringspartijen en extreemrechts (RN) beslisten hierop om tegen de tekst te stemmen.
De discussies en stemmingen zullen wellicht tot midden december duren. Mogelijk zal premier Barnier de begroting proberen door te voeren via volmachten (artikel 49.3 van de grondwet). Dat zet de deur open om alle oppositie het zwijgen op te leggen, wat kan leiden tot de val van de regering in de maand december.
Tegenover het potentieel van eengemaakte strijd is er het gevaar van ‘verdeel-en-heers’
Barnier en Macron hebben moeite om de woede te sussen op een ogenblik dat die zich begint te veralgemeniseren. Er zijn trouwens ook oproepen voor een terugkeer van het protest van de gele hesjes. Het kamp dat tegenover ons staat, is zich zeer bewust van de mogelijkheid van eenmaking en coördinatie van de woede en de strijd. Dat is waarom er eens te meer teruggegrepen wordt naar verdeeldheid: retoriek tegen stakingen en wellicht komt er begin 2025 een nieuwe ‘antimigratiewet’.
Eens te meer worden vluchtelingen, en met hen alle mensen met een migratie-achtergrond, geviseerd. Dit gaat gepaard met een islamofobe retoriek. Eens te meer zal dit vertrouwen geven aan gewelddadige groepen en individuen van extreemrechts om over te gaan tot het lastigvallen, intimideren en aanvallen van mensen die al gebukt gaan onder systematisch racisme, maar ook anderen zoals LGBTIQA+ personen. We mogen ons niet laten verdelen!
Iedereen betrekken in de strijd
De woede bijeenbrengen en coördineren, is cruciaal om te kunnen winnen. Maar dat volstaat niet. De beweging tegen de pensioenhervorming heeft niet tot een overwinning geleid. Dat mag ons niet ontmoedigen. Het blijft een inspiratie voor de strijdbare vastberadenheid die nodig is. We moeten het echter versterken, onder meer door een brede en actieve betrokkenheid van onderuit. Strijdcomités kunnen daar een rol in spelen.
Bij sommige recente mobilisaties zijn dergelijke comités opgezet om stakingen te ondersteunen. Dergelijke initiatieven kunnen overal genomen worden, zelfs indien de mobilisatie (nog) niet opgestart is. Het kan op de werkplaatsen, in de scholen, op de campussen, in de wijken en in de dorpen. Dergelijke comités kunnen actie organiseren, maar ook solidariteit met andere mobilisaties. Ze kunnen ervoor zorgen dat we in staat zijn om een constante strijd tegen elke vorm van onderdrukking te voeren en om een politieke strijd te voeren tegen extreemrechts dat inspeelt op sociale ongelijkheid en angst voor de toekomst.
Een bredere en actieve betrokkenheid van onderuit kan de basis leggen voor een oproep tot een algemene staking die ernstig opgevolgd worden. Daarmee kan het beleid van Macron en zijn kapitalistische regering echt uitgedaagd worden.
In een interview met Humo zegt Theo Francken openlijk waar zijn partij voor staat. Harde besparingen op de sociale zekerheid zijn voor hem een uitgemaakte zaak. Zonder verbloemingen zegt Theo ‘Trump’ Francken dat hij in onze portemonnee zal zitten.
Op de vraag of er hard gesnoeid moet worden in de gezondheidszorg, de uitkeringen en de pensioenen antwoordt Francken: “Een paar miljard wegnemen uit een budget van 200 miljard is toch niet onmenselijk? Die sociale zekerheid staat te vet. Je kunt bij de apotheker een zak vol pillen kopen voor een paar euro. Vul diezelfde zak in de supermarkt en je betaalt 70 euro. Een hele groep mensen krijgt alle medische kosten zelfs helemaal gratis. Het lijkt wel Cuba. Hoe zou het toch komen dat Belgen de grootste pillenpakkers ter wereld zijn?”
Deze uitspraken van Francken zouden in elke apotheek in het land moeten uitgehangen worden of mee gestuurd worden met elke melding van mypension.be. Veel kiezers van rechts en extreemrechts weten immers niet dat zijzelf ook als ‘profiteur’ worden bestempeld door de partijen waarvoor ze stemmen.
Statistiek Vlaanderen merkte eerder dit jaar op dat 1,6% van de Vlamingen, of 90.000 mensen, medische zorg of tandzorg uitstellen om financiële redenen. Bij werklozen gaat het om 8%, bij alleenstaanden om 4%. Over heel België ging het om 2% die medische zorg en 6% die tandzorg uitstelde. Een eerdere enquête van De Artsenkrant maakte duidelijk dat bijna 80% van de ondervraagde dokters aangaf dat arme patiënten hun gezondheidskosten niet kunnen betalen. Een professor merkte daarbij op: “Het heeft geen zin om de medicatie voor te schrijven als mensen toch niet kunnen betalen bij de apotheker.”
Wat Francken zegt, is wereldvreemd. Met zijn maandloon van bijna 10.000 euro weet hij niet wat je betaalt bij een apotheker en hoe pijnlijk die rekening vaak is. Evenmin weet hij dat je met 70 euro ook in een supermarkt niet meer ver komt. In sommige andere landen is het nog erger en dat is waar de N-VA naartoe wil. Uiteraard wil rechts niet raken aan de winsten van de farmaceutische industrie, laat staan de productie van geneesmiddelen in publieke handen nemen om deze af te stemmen op de noden. Neen, de grote winsten zijn nooit een probleem. Voor hen is het de sociale zekerheid die te vet staat…
Het gemak waarmee hij oproept om op de uitkeringen en pensioenen te besparen, zegt veel over het politieke debat vandaag. Dat wordt steeds meer beperkt tot de vraag hoeveel er op welk ritme uit de zakken van de werkende klasse zal gehaald worden. De hakbijl die Francken wil bovenhalen, betekent extreme armoede voor een groeiende laag van de bevolking. De inkomsten en uitgaven van de sociale zekerheid bedragen vandaag iets meer dan 100 miljard euro (104,5 miljard uitgaven en 106 miljard inkomsten in 2023, geen 200 miljard zoals Francken zegt). De grootste uitgavenpost in de sociale zekerheid bestaat uit pensioenen en ouderenzorg. Daar “een paar miljard” uit wegnemen, kan niet zonder sociaal bloedbad.
Rechts pleit schaamteloos voor sociale bloedbaden in België, verdedigt genocide tegen de Palestijnen en roept op tot meer publieke investeringen in oorlogen. Hoog tijd om daar offensief tegen in te gaan. Niet met fluwelen handschoenen omdat we nog niet weten of de Arizona-coalitie er al dan niet komt, maar door radicaal op te komen voor de belangen van de werkende klasse in al haar diversiteit. De arbeidersbeweging moet weer weerbaar worden!
Na Ranst en Izegem is het nu de beurt aan Brecht. Ook daar wordt het cordon sanitaire doorbroken. In Ranst gebeurde dit door twee lokale partijen (PIT en Vrij Ranst) die bestaan uit voormalige liberalen en christendemocraten. In Izegem door de lokale lijst STIP+ van voormalige ‘socialisten’ en liberalen. Nu volgt Brecht waar een door CD&V gedomineerd kartel met Open Vld en Vooruit het cordon breekt.
De lokale lijst Nu2960 haalde 15 van de 31 zetels. Na het afspringen van gesprekken met de tweede partij, N-VA (goed voor 10 zetels) bleef enkel de optie over om te spreken met de derde partij in de gemeenteraad: het Vlaams Belang (goed voor 6 zetels). CD&V’er Frans Van Looveren wordt de nieuwe burgemeester. Hij verklaarde dat gesprekken met N-VA niets opleverden, waarna met Vlaams Belang werd gesproken, “waarbij we gaandeweg steeds meer merkten dat er wel heel veel raakpunten bleken in onze programma’s.” Dat CD&V’ers vaststellen dat hun programma heel veel raakpunten heeft met extreemrechts, zou tot nadenken moeten aanzetten.
Zowel CD&V als VLD lieten weten dat lokale verantwoordelijken hun partijkaart verliezen. Vooruit stelde dat de samenwerking met Nu2960 wordt opgezegd. Haar enige verkozene blijft wel lid van Nu2960 en moet zijn partijkaart inleveren. De lokale Vooruit-voorzitter: “Hij heeft zijn partijkaart moeten inleveren, maar de vriendschap zal blijven. Als Vooruit zijn we wel uit Nu2960 gestapt, dat moesten we ook doen van hogerhand. Ach, ergens is het allemaal de schuld van het nieuwe decreet voor de gemeenteraadsverkiezingen. We hadden met ‘overlopers’ ook een meerderheid kunnen vormen – want wees gerust die waren er – maar dat kon niet.”
Het is opmerkelijk dat een kartel van de traditionele partijen beslist om met extreemrechts in zee te gaan. Het zegt iets over het gebrek aan impact van de nationale verantwoordelijken van de traditionele partijen op de lokale afdelingen en hun voortrekkers. Behalve het afnemen van de lidkaart van de betrokkenen, lijken deze partijen hier geen enkele conclusie uit te trekken.
Straks is de N-VA (uiteraard naast Groen en PVDA) de enige partij die niet met VB bestuurt op lokaal vlak… Het is opmerkelijk dat een partij die zegt tegenstander te zijn van het cordon sanitaire de enige grote traditionele partij is waarvan er na 13 oktober geen enkele lokale afdeling een coalitie met het VB aanging.
Het Vlaams Belang stelt zich momenteel erg soepel op en verandert ook in Brecht de lokale partijnaam tot ‘Ons Brecht’. Daarmee wordt hoogstens oppervlakkig verdoezeld wat er eigenlijk gebeurt: extreemrechts aan de macht laten. Het Vlaams Belang is tot alles bereid om aan de macht te komen. Dat is slechts een opstap om nadien eigen voorstellen en maatregelen op tafel te leggen en door te voeren. Elke machtsdeelname is een verdere stap richting de normalisering van het Vlaams Belang en alle haat waar extreemrechts voor staat.
Het cordon sanitaire werd begin jaren 1990 afgedwongen op basis van een breed gedragen protest tegen racisme en fascisme. Jongeren en werkenden kwamen overal op straat om te betogen en actie te voeren. Dit speelde een belangrijke rol in de beslissing van de traditionele partijen om zich tot het cordon sanitaire te verbinden. De afwezigheid van extreemrechts langs Franstalige kant versterkte dit. Het doorbreken van het cordon vandaag is mee mogelijk door de zwakte van het georganiseerde antifascisme langs Nederlandstalige kant. Dit mag antifascisten niet ontmoedigen, het moet eerder gezien worden als een oproep om zich te organiseren tegen het gevaar van racisme, seksisme, queerfobie en een rechtse agenda die de meest kwetsbaren de schuld geeft voor de gevolgen van een bijzonder asociaal beleid.