De regering blijft doorzetten met aanvallen op onze levensstandaard. In het Zomerakkoord wordt nog meer flexibiliteit van werknemers geëist en wordt bovendien in de aanval gegaan tegen alle openbare diensten, vooral tegen het personeel ervan maar via die weg natuurlijk ook tegen de dienstverlening. Regeringsvertegenwoordigers kwamen ondertussen al met ballonnetjes over het privatiseren van de NMBS. Op het zomerakkoord komen we binnenkort terug, over de privatiseringsdiscussie publiceerden we dit artikel: ‘Liberaal privatiseringsopbod stoppen‘.
Redenen genoeg dus voor actie, maar toch is er aan de basis twijfel en onvrede. Onze mening: we begrijpen en delen de afkeer tegenover de rol van de vakbondsleidingen bij het spoor, maar we denken dat we de actie van 10 oktober beter kunnen aangrijpen om onze krachten te versterken in de strijd tegen de regering en door ons beter te organiseren kunnen we ook de kwestie van onze leiding beginnen aanpakken. Enkele bedenkingen, opmerkingen en voorstellen.
“De leiding heeft ons tijdens de spontane stakingsgolf in 2016 laten stikken, ik zal hen nu eens laten stikken.”
Dit standpunt komt vaak voor bij diegenen die in 2016 vanuit een oprechte bekommernis om de arbeidsvoorwaarden en de dienstverlening bij het spoor in actie kwamen en deelnamen aan de spontane stakingen. (zie onze archiefartikels hierover: ‘Spoorstaking ging niet om privileges van personeel, maar om protest tegen afbraak van het openbaar vervoer‘ en ‘Voorakkoord: bij velen leeft het gevoeld at er meer toegevingen in zaten‘). De vakbondsleidingen hebben heel wat krediet verloren door de stakers in de steek te laten, communautaire verdeeldheid te stimuleren en uiteindelijk zelfs niet ernstig te verdedigen toen er sancties volgden. Bij treinbestuurders komt daar nog de woede bij over het feit dat ingestemd werd met het optrekken van de opzegtermijn die bestuurders moeten respecteren als ze zelf ontslag nemen. Dat het spoorpersoneel, inclusief de militanten, het nieuws van de staking op 10 oktober nu opnieuw via de gevestigde media, dezelfde die bij elke spoorstaking vernietigend uithaalt naar het personeel, moest vernemen, maakt het er al niet beter op. Om even een voetbalvergelijking te maken: het lijkt erop dat we in een ploeg spelen waarin diegenen die onze centrale organisatoren moeten zijn meer own-goals scoren dan ons organiseren.
De regering heeft dit ook opgemerkt. Toen enkele maanden geleden de mogelijkheid van een volledige privatisering van Bpost en Proximus werd aangekondigd, kreeg Alexander De Croo de vraag waarom de NMBS niet in het lijstje was opgenomen. Het gevaar van sociale onrust was zijn antwoord. Als de regering vandaag vaststelt dat er door het optreden van de vakbondsleidingen een zwakte is, dan wordt daar meteen op ingespeeld om verder in het offensief te gaan. Sindsdien kregen we al de kwestie van de minimale dienstverlening en nu ook de eerste discussies over privatisering.
Voor alle duidelijkheid: een onmiddellijke privatisering staat niet op de agenda (wat de NMBS betreft), het nemen van verdere stappen in die richting wel. Als we kijken naar de post weten we wat dit betekent: minder personeel, minder dienstverlening en hogere prijzen voor de gebruikers. Dat is niet in het belang van het personeel en ook niet van de gebruikers. De enigen die er baat bij hebben, zijn de (private) aandeelhouders.
Elke zwakte langs onze kant leidt tot agressie van de overkant. Hoe kunnen we daar best op reageren? Door foert te zeggen, laten we het terrein en onze verdediging over aan diegenen die gespecialiseerd zijn in het scoren van own-goals. Dat zal onze positie niet versterken. Het gaat om onze pensioenen, onze werklast, onze arbeidsvoorwaarden, … Daar spelen we beter geen tactische spelletjes mee, we kunnen ze beter verdedigen. Maar het is absoluut juist dat we moeten nadenken over hoe we die verdediging efficiënt organiseren.
Ons voorstel: de actiedag van 10 oktober en het groen licht om te staken – een groen licht waarmee sancties vermeden worden! – gebruiken om ons zo sterk mogelijk te organiseren. Dit kan met massale stakersposten die collega’s niet tegenhouden als ze willen werken maar die vooral de discussie aangaan over hoe we ons kunnen versterken, welke eisen wij centraal en offensief naar buiten willen brengen, hoe we dit zullen doen, hoe we de controle over onze eigen acties in handen kunnen nemen, … Concrete doelstellingen zouden bijvoorbeeld kunnen zijn om het jaar opzeg voor bestuurders af te schaffen, om 100 extra treinbegeleiders aan te werven zodat er 500 4/5e kunnen werken en zo kunnen er nog tientallen concrete eisen gesteld worden.
Een dergelijke benadering zal zeker niet alle twijfels wegnemen, maar we moeten ergens beginnen aan de uitbouw van een krachtsverhouding tegen de rechtse regering. We zullen ons niet versterken als we enkel oog hebben voor de reële zwaktes in onze beweging, laat ons bouwen op het potentieel dat eveneens reëel is: personeel en reizigers die meer en beter openbaar vervoer willen. Door op de sterktes beroep te doen, kunnen we de zwaktes aanpakken: actief zijn in de vakbonden om daar een koersverandering te bepleiten en door de kracht van ons aantal ook effectief afdwingen. De vakbonden zijn immers van ons: de leden en militanten.
“Zou er niet beter een betaalstaking georganiseerd worden?”
Dit argument zal onder het personeel niet gemakkelijk voorkomen. Daar weet men dat het onbegonnen werk is om dit te doen: het is praktisch onhaalbaar om de opvolging van een betaalstaking te garanderen waardoor boetes mogelijk zijn voor reizigers die niet betaalden op een trein waar het boordpersoneel niet aan de betaalstaking deelneemt. Het vereist een aanpassing van de regels om bvb een abonnement met een dag te verlengen. Het is een risico voor het deelnemend personeel dat sancties krijgt wegens werkweigering. En het heeft niet het economische effect van een treinstaking die ook gevolgen heeft op tal van andere diensten en sectoren.
Zelfs indien de praktische en wettelijke bezwaren opzij geschoven worden, blijft dit voorstel problematisch. Om op de voetbalanalogie terug te komen: het is alsof de verliezer van een wedstrijd voorstelt om in het vervolg basket te spelen in plaats van voetbal omdat de kijkers dat misschien liever zien. Het kan aantrekkelijk lijken, maar het vereist uiteraard een akkoord van de tegenpartij die net gewonnen heeft. Is het niet bijzonder naïef om te denken dat de regering wettelijke bepalingen zal invoeren om alternatieve actiemethoden mogelijk te maken op een ogenblik dat alle dynamiek van deze regering net in de richting van het beperken van actiemogelijkheden gaat?
De beste manier om de verwarring over actiemethoden weg te nemen, is door zelf resoluut en krachtig een voorbeeld te stellen met een goed opgevolgde staking die op een brede actieve deelname kan rekenen en die met een offensieve aanpak gebruikers meetrekt.
“Een 24-urenstaking zal de regering niet doen plooien. Er zou minstens 48 uur gestaakt moeten worden.”
Een 24-urenstaking zal de regering inderdaad niet stoppen. Als een staking gezien wordt als een éénmalige gebeurtenis zonder verdere opbouw en zonder voldoende voorbereiding, dan is het slechts een zoveelste voorbeeld van wat stoom aflaten waarna het beleid gewoon verdergezet wordt. Dat het anders kan, weten we echter ook.
Het actieplan van 2014 ligt ondertussen drie jaar achter ons, maar dat was wel het ogenblik waarop we de rechtse regering even deden wankelen. Door te starten met een betoging in opbouw naar provinciale stakingen die uitmonden in een nationale algemene staking werd maandenlang actie gevoerd en was elke volgende actie groter dan de vorige. De publieke opinie was mee: een grote meerderheid was bijvoorbeeld voor een vermogensbelasting. De rechtse regering wankelde. Maar toen viel het stil. Dit gaf de regering de mogelijkheid om terug overeind te krabbelen en de aanval gewoon voort te zetten.
Diegenen die voor een 48-urenstaking of een staking van onbepaalde duur pleiten, willen eigenlijk vooral dat het om een serieuze actie gaat. Dat ze niet vandaag staken en morgen in de krant moeten lezen dat hun vakbondsleiders toch ingestemd hebben met een slecht akkoord. Om tot een serieuze actie te komen, is niet zozeer de duur ervan doorslaggevend (een 48-urenstaking kan evengoed gebruikt worden om wat extra stoom af te laten).
Een serieuze actie betekent een ernstige voorbereiding, een brede betrokkenheid en democratische beslissingen door de actievoerders zelf. Een ernstige voorbereiding kan door personeelsvergaderingen te organiseren, bijvoorbeeld met korte werkonderbrekingen zodat iedereen aan de vergadering kan deelnemen. Op die personeelsvergaderingen moet het personeel het voor het zeggen hebben: welke eisen zullen we centraal stellen, welk soort campagne hebben we nodig om reizigers mee te trekken, wie onderhandelt met de regering om wat te bekomen, wanneer wordt beslist over een verdere stap in het actieplan, …. De personeelsvergaderingen kunnen vertegenwoordigers verkiezen die de strijd regionaal en nationaal coördineren, maar steeds verantwoording verschuldigd zijn aan de vergadering waar ze verkozen (en dus ook afzetbaar) zijn.
Door een offensief eisenplatform aan te nemen waarin meer en beter openbaar vervoer centraal staat als onderdeel van een alternatief op de files en op de milieuproblematiek, is het mogelijk om andere lagen mee te trekken, in de eerste plaats reizigers. Bij de staking van ‘De Lijn’ eind juni, begin juli was de retoriek in de media al wat gematigder: de vele files, de mobiliteitsproblemen en de zichtbare tekorten bij De Lijn maakten dat er een grotere steun was. Deze steun was nog niet georganiseerd, maar het komt erop aan om het potentieel te zien en daarop in te spelen.
Kortom: ja, er is een probleem met de vakbondsleiding en dat leidt tot twijfel en zelfs tegenkanting tegenover acties. Maar het gaat om onze arbeidsvoorwaarden en pensioenen, het gaat om een openbare dienstverlening waar we trots op willen zijn. Dat zullen we enkel verdedigen als we het zelf in handen nemen, en dat doen we best door ons in actie te organiseren.
