De Brusselse afdeling van ACOD LRB (Lokale en Regionale Besturen) stemde een motie waarin het zich engageert tot actief antifascisme, meer bepaald in het kader van de Coördinatie van Antifascisten in België (CAB). Een nuttig voorbeeld voor andere vakbondsinstanties!
Extreemrechts is de vijand van de werkenden! Stop de intoxicatie, weerleg de vooroordelen!
De context van crisis, massale werkloosheid en besparingen die we al enkele jaren meemaken, gecombineerd met een gevoel van machteloosheid tegenover een toekomst die steeds somberder lijkt, biedt een vruchtbare voedingsbodem voor de verspreiding en normalisering van bepaalde racistische, seksistische, homofobe, anti-vakbonds-, autoritaire en antisociale ideeën.
Deze ideeën zijn gevaarlijk en spelen een fundamentele rol in het afleiden van de legitieme woede van mensen tegen de heersende klasse om deze te richten op de meest achtergestelde en kwetsbare groepen, door hen te stigmatiseren en uit te sluiten. De arbeidersbeweging is zich altijd bewust geweest van haar collectieve kracht door de eenheid van alle onderdrukten. Laten we dus niet het verkeerde doelwit kiezen!
Extreemrechtse ideeën verdelen de werkenden!
Het discrimineren, stigmatiseren en verarmen van migranten, werklozen, zieken, armen, LGBTQIA+ mensen en gepensioneerden berooft ieder van ons van een deel van onze menselijkheid.
Fascistische en extreemrechtse programma’s hebben een bijzonder lot in petto voor arbeiders: ze stellen voor om vakbonden, het stakingsrecht en alle vormen van protest van arbeiders tegen hun werkgevers of de staat te verbieden. Extreemrechts propageert steeds haat tussen groepen van de bevolking. Deze retoriek dringt steeds meer door in de politiek en de media en bedreigt het cordon sanitaire. De haatzaaiende woorden verdelen werkenden die zich zouden kunnen en moeten verenigen om te strijden tegen asociale en ondemocratische maatregelen of tegen verslechterende arbeidsomstandigheden. Dit alles komt slechts één laag van de samenleving ten goede, namelijk de bazen.
Voor ACOD LRB en de linkse vakbonden zijn de echte oorzaken van de crises en de ongelijkheid te vinden in het op de werkgevers gerichte neoliberale sociaal-economische beleid van onze regeringen en Europa. Als activisten uit de arbeidersbeweging moeten we de dialoog met alle werkenden voortzetten, ongeacht hun keuze bij de verkiezingen, en de tijd nemen om de echte oorzaken van hun woede uit te leggen. De eenheid van de werkenden staat op het spel!
Er is geld om onze werk- en leefomstandigheden te verbeteren.
Laten we ons verenigen in deze strijd!
ACOD LRB BRUSSEL ROEPT DAAROM OP:
Alle vakbondsactivisten moeten waakzaam te zijn en systematisch reageren op elke uiting van racisme op onze werkplekken!
Alle vakbondsactivisten moeten de straat op gaan wanneer dat nodig is tegen uitingen van haat in welke vorm dan ook.
We roepen alle sectoren van ACOD Brussel en de federale ACOD om zich, net als ACOD LRB Brussel, aan te sluiten bij de nieuwe Coördinatie van Antifascisten in België. We moeten dringend een verenigde antiracistische beweging opbouwen en de vakbonden hebben hierin een cruciale rol te spelen. We hebben ook permanente educatie- en communicatiemiddelen nodig (sociale netwerken, video’s, enz.).
Het ABVV moet nadenken over de oprichting van een groep stewards die opgeleid zijn om onze betogingen te beschermen tegen mogelijke toekomstige aanvallen van extreemrechts. De voorbeelden van de voorbije maanden zouden ons ernstig moeten verontrusten: de aanwezigheid van het Vlaams belang op de betoging van de sociale sector in 2023, provocaties van het Vlaams Belang op vakbondsvergaderingen, enz.
We vragen onze verantwoordelijken om deze eisen door te geven aan elk niveau van onze vakbondsorganisatie (ACOD en ABVV) en ons te informeren over hun standpunt terzake.
“Niets is belangrijker dan het stoppen van het fascisme, want het fascisme zal ons allemaal stoppen.” Fred Hampton
De vooruitgang van extreemrechts bij verkiezingen geeft zelfvertrouwen aan groepen en individuen in de marge van het Vlaams Belang of het Rassemblement National in Frankrijk. Dat heeft gevolgen: er is een toename van incidenten met geweld. Zoals te verwachten richt extreemrechts zich niet tegen de verantwoordelijken voor de enorme ongelijkheid. Geen woord van kritiek op de superrijken en hun winstmachines. Extreemrechts is namelijk te druk bezig met het opjagen van daklozen, mensen met een migratie-achtergrond of zelfs gezinnen met kinderen.
Voorpost in het offensief tegen gezinnen met kinderen
De actiegroep Voorpost fungeert regelmatig als de officiële ordedienst van het Vlaams Belang en aanverwante organisaties. De ‘heel-Nederlandse’ club verschijnt daarbij graag in uniform met een blauw hemd. Op 30 juni voerde de groep actie aan een opvang voor asielzoekers in Zutendaal, Limburg. Leden van Voorpost vielen het gebouw binnen, ook al waren daar vijf gezinnen met kinderen. Ze vatten plaats op het dak en intimideerden de bewoners met vuurpijlen en rookbommen. Het Rode Kruis baat het asielcentrum uit en kondigde aan klacht in te dienen wegens huisvredebreuk en het beschadigen van eigendom.
In de media verschenen getuigenissen van mensen die in het asielcentrum verbleven op het ogenblik van de aanval. Een moeder met een zeven maanden oude baby verklaarde “doodsbang” te zijn dat ze “zouden terugkomen en het gebouw echt in brand steken.” Die vrees is niet van de pot gerukt. In 2019 was er in Bilzen een brand in een toekomstig asielcentrum. Het vuur begon niet toevallig na een bijeenkomst van Voorpost, dat eerder actie voerde tegen dat asielcentrum en daarbij openlijk gesteund werd door het Vlaams Belang. De man die opgepakt werd op verdenking van de brandstichting was een lokale verantwoordelijke van Voorpost en was minstens tot in 2006 actief bij het Vlaams Belang in Zutendaal. Dezelfde haat wordt nu opnieuw opgepookt.
Dat is het offensief waar Voorpost voor staat: vuurpijlen en rookbommen op gezinnen met jonge kinderen richten.
Er wordt geschermd met het argument dat de komst van een asielcentrum overlast zou opleveren. Omwonenden verklaren dat er vroeger effectief overlast was, toen er nog een hotel gevestigd was waar er wel eens luide feesten waren. Het hotel, dat eigendom was van een VB’er, verloederde en werd uiteindelijk verkocht. Welke overlast zou er zijn door de komst van enkele gezinnen met kinderen? De echte overlast komt van de brandstichters van Voorpost.
Op 21 september wil Voorpost in Antwerpen betogen voor “remigratie” en tegen “omvolking.” Het verklaart daarmee voorstander te zijn van de wilde deportatieplannen van neonazi’s zoals Martin Sellner. Tegen diens deportatieplannen werd begin dit jaar massaal betoogd in Duitsland, waar het idee van massale deportaties natuurlijk een wel erg donker belletje doet rinkelen.
Parijs: dakloze neergeschoten
In Frankrijk was er de afgelopen weken ook een toename van incidenten en geweld. Extreemrechtse militanten vielen een groepje queer-jongeren aan. Een politie-agent in Bobigny schoot een dakloze dood. Die dakloze had onderdak gezocht in een losstaande garage bij het huis van de grootmoeder van de agent. De agent jaagde zeven kogels door de dakloze, waaronder een schot door diens hoofd. Eerst nam de agent foto’s van het lijk alvorens zijn collega’s te waarschuwen. Het feit dat de dakloze een Noord-Afrikaanse achtergrond had, speelde uiteraard mee. Dit was een racistische misdaad.
De opgang van extreemrechts en het normaliseren van de haat waar het voor staat, leiden tot meer geweld. De slachtoffers daarvan zijn in de eerste plaats mensen die het moeilijk hebben, van asielzoekers tot daklozen. Mensen die het slachtoffers zijn van vormen van onderdrukking, zoals LGBTQIA+ personen, worden eveneens bewust onder vuur genomen. Dat is waar extreemrechts voor staat, dat is ook waarom een zo sterk mogelijk actief antifascistisch verzet nodig is!
De voorbije maanden ging extreemrechts wereldwijd in het offensief tegen LGBTQIA+rechten. In de Amerikaanse staat Tennessee zijn dragshows verboden in het openbaar. Transgenderzorg voor minderjarigen ligt onder vuur. Boeken die niet heteronormatief zijn, worden verboden. Ook in Europa is er een opgang van LGBTQIA+fobie door extreemrechts.
VB-militanten zoals Dries Van Langenhove lieten zich opmerken met intimidaties en geweld tegen LGBTQIA+personen of symbolen. Extreemrechts noemt de Pride-vlag soms een ‘pedofielenvlag’. Onder druk van de Pride-beweging en de groeiende maatschappelijke acceptatie moest ook het Vlaams Belang de afgelopen jaren echter een ommekeer maken. In 2019 veroorzaakte de nieuw gekozen VB-ster Dominiek Sneppe-Spinnewyn verontwaardiging toen ze zei: “Holebi’s die trouwen en kinderen krijgen is een brug te ver.” Inmiddels werd aanvaard dat VB-ondervoorzitter Chris Janssens uit de kast kwam. Tegelijkertijd verzet hij zich tegen LGBTQIA+organisaties: “Het beste wat zij kunnen doen, is ophouden met bestaan.” VB-voorzitter Van Grieken merkte op dat hij persoonlijk tegenstander is van bijvoorbeeld adoptie door koppels van hetzelfde geslacht, maar dat er geen draagvlak is om dat terug te draaien.
In de campagne voor 9 juni lag het Vlaams Belang onder vuur omwille van dit standpunt. Dat toont aan hoe de backlash van extreemrechts en conservatief rechts ook opnieuw een tegenreactie uitlokt. Polarisatie is nooit eenzijdig. Veel mensen waren geschokt door de standpunten van het Vlaams Belang. Bart De Wever zweeg ondertussen in alle talen over zijn eigen boekje ‘Over woke’ waarin hij verzet tegen onderdrukking afdoet als “postmoderne” “irrationale zelfafbraak.” Hij besefte ongetwijfeld dat conservatief-rechtse standpunten rond LGBTQIA+rechten weinig stemmen opleveren…
Vooral Petra De Sutter van Groen ging in het verweer tegen de transfobie van het VB. Dat leverde De Sutter een groot aantal extra voorkeurstemmen op waarmee ze bijna eigenhandig Groen over de kiesdrempel hielp. Eindelijk werd het VB van antwoord gediend! Tegelijk moeten we vaststellen dat de kritieken op het VB zich voornamelijk beperkten tot het verdedigen van reeds afgedwongen rechten. Er werd niet gepleit voor een offensieve strijd voor nieuwe rechten en verbetering, terwijl wachtlijsten in de trans- en jeugdzorg rampzalige gevolgen hebben. Er is nood aan massale investeringen in sociale huisvesting, onderwijs, preventie, trans- en mentale zorg. Dat kwam helaas niet aan bod, ook de PVDA was niet offensief hieromtrent.
Het VB kreeg de wind van voren rond LGBTQIA+rechten. De strijd is echter verre van gestreden. Extreemrechts ging vooruit in de Europese verkiezingen en zit in verschillende Europese regeringen die maatregelen nemen tegen LGBTQIA+rechten. De onderzoeksgroep Corporate Europe Observatory merkt op hoe “haatgroepen” zoals de Amerikaanse Alliance Defending Freedom (ADF) steeds meer geld in lobbywerk in Europa pompen. Die groep speelde een actieve rol in het verzet tegen Roe v Wade in de VS en voert ook hier campagne tegen abortus en tegen LGBTQIA+rechten. Waar ADF in 2018 2,6 miljoen dollar in Europa uitgaf, was dit midden 2021-midden 2022 opgelopen tot 5,2 miljoen dollar. Er zijn tientallen conservatieve stichtingen die miljoenen dollars richting Europa sturen om een conservatieve agenda door te drukken. Deze groepen vinden gehoor bij extreemrechts, maar ook bij andere conservatieve partijen. De ADF was betrokken bij de extreemrechtse top van de Conservative Political Action Conferences in Brussel in april.
De versterking van extreemrechts leidt tot meer haatspraak en geweld. Het bestaan van trans personen wordt betwist. De rechten die de afgelopen jaren zijn afgedwongen, liggen onder vuur. Dit zijn zorgwekkende evoluties. Het beste antwoord hierop is een offensieve benadering die doorheen strijd voor nieuwe sociale rechten de brede passieve steun kan omzetten in actieve solidariteit. In de voorbije periode was het voor activisten steeds meer vanzelfsprekend om protestbewegingen met elkaar te verbinden. Op de Pride in Brussel was er een blok ‘Queers for Palestine’. Op het antifascistisch protest in Brussel op 16 juni waren er veel Pride-vlaggen en badges. Al deze banden kunnen nog versterkt worden in het protest van de werkende klasse tegen het dreigende rechtse beleid dat tot meer verdeeldheid en dus tot meer haat kan leiden.
Het feit dat onze rechten onder vuur liggen, maakt het nog belangrijker om met de LGBTQIA+beweging en alle bondgenoten te strijden. Pride begon als een protest. Het is belangrijk dat we kunnen feesten, maar ook protest blijft meer dan nodig. Door sociale eisen te stellen, kunnen we meer bondgenoten meetrekken tegenover de toenemende haat. Doe mee met Campagne ROSA en de campagne Pride is a Protest!
Honderden mensen verzamelden zich gisteren in Brussel en Luik voor de Franse consulaten. Er was een oproep tot protest vanwege de Coördinatie van Antifascisten van België (CAB). Met de actie werd solidariteit betuigd met de werkenden, jongeren en onderdrukten in Frankrijk tegenover de dreiging van extreemrechts.
“Onze strijd tegen extreemrechts mag en kan niet stoppen aan de grenzen van België,” stelde de CAB terecht. Er werd tevens ingegaan op ene oproep van de Franse vakbonden.
In Luik hadden we het geluk om onze kameraad Connor van Trans & Intersex Pride Dublin bij ons te hebben. Hij sprak het protest toe. Connor en tientallen andere antifascisten komen dit weekend samen in Gent op het antifascistisch weekend. Kom gerust af.
De overwinningsnederlaag van het Vlaams Belang zorgde bij velen voor een gevoel van opluchting dat erger was voorkomen. Het VB ging echter fors vooruit en werd in de Europese verkiezingen de grootste partij langs Nederlandstalige kant. De peilingen werden niet waargemaakt, waardoor er geen euforie was bij het VB. Ruim 22%, de grootste in de helft van de Vlaamse gemeenten en in 39 gemeenten 30% of meer: dat is een erg donker resultaat.
door Geert Cool uit maandblad De Linkse Socialist
Geen regeringsdeelname
Mee besturen was voor het VB een belangrijk thema van de campagne. De Wever trok lessen uit het geschipper van de Nederlandse VVD omtrent samenwerking met extreemrechts. Hij sloot de deur voor samenwerking uitdrukkelijk om de N-VA voor te stellen als de meest geloofwaardige optie voor een rechts Vlaams beleid te krijgen. Op die basis bleef de N-VA de grootste partij, al was het verschil bij de Vlaamse verkiezingen kleiner.
Het doorbreken van het cordon sanitaire op lokaal vlak zou het argument van N-VA over de onbekwaamheid van het VB om te besturen ondergraven. Anderzijds volgen er na de lokale verkiezingen van oktober vijf verkiezingsvrije jaren, wat voldoende lang is om risico’s te nemen. Bovendien blijft het gevaar reëel dat extreemrechts een absolute meerderheid haalt in Ninove, waar het VB op 9 juni 39,7% haalde.
De belangrijkste lichtpunten waren de resultaten in grote steden, waar het VB erg zwak scoorde. In Antwerpen haalde de PVDA een opmerkelijke 22%. Het VB bleef ter plaatse trappelen. Ook in Brussel werd de verhoopte doorbraak van het VB niet gerealiseerd.
De N-VA zal de steun voor het VB aangrijpen om een rechtser beleid te voeren dat leidt tot meer tekorten en dus nog meer ruimte creëert voor verdeeldheid en haat. Op de bekommernissen van kiezers van extreemrechts zal geen antwoord komen. Rechts biedt geen antwoord op extreemrechts, maar normaliseert het en spreidt er het bedje voor.
Schok in Franstalig België
Langs Franstalige kant slaagde Chez Nous er niet in om een zetel te behalen. Stelselmatig antifascistisch protest maakte het onmogelijk om zich publiek te manifesteren. Er was ook intern geruzie binnen de extreemrechtse familie: Marine Le Pen trok naar de rechter in Luik om Chez Nous te verbieden haar afbeelding te gebruiken.
Een belangrijk obstakel voor Chez Nous was de campagne van de MR die een buitenbaan van rechts-populisme opzocht. Georges-Louis Bouchez deed vergeten dat zijn partij deel uitmaakte van de vorige regering, hij overtrof de PS in het voeren van oppositie vanuit de meerderheid. De MR combineerde het inzetten van populaire kopstukken als Sophie Wilmès met het bewust opzoeken van elementen van racisme. Minister-president Pierre-Yves Jeholet merkte in een debat over de hoofddoek op dat Nabil Boukili (PVDA) niet in België hoeft te blijven als het hem hier niet bevalt. MR-gemeenteraadslid Philippe Lefèvre deelde berichten van Geert Wilders en Marion Maréchal-Le Pen. De kersverse MR-kandidaat Marc Ysaye likete de afgelopen jaren tal van berichten van extreemrechts. De MR werd een ‘catch-all’ partij die allerlei vormen van ongenoegen naar zich toetrekt. Het leverde stemmen op, maar dit kan ook de deur openen voor een doorbraak van extreemrechts in een later stadium aangezien het zorgt voor een normalisatie van extreemrechts.
De PS verloor niet omdat het een te links beleid voerde, maar omdat het na jarenlange machtsdeelname geen antwoorden biedt op de sociale noden. Dat maakte dat velen voor ‘iets anders’ stemden, ook in de traditionele Waalse bastions.
Het resultaat van de MR zorgt voor een schok. Bovendien is er langs Franstalige kant veel aandacht voor Frankrijk, waar het Rassemblement National van Jordan Bardella de Europese verkiezingen won met 31%.
Macron riep meteen nieuwe parlementsverkiezingen uit en capituleerde zo voor extreemrechts, iets waartoe hij niet bereid was toen een grote meerderheid van de Fransen maandenlang acties en stakingen tegen zijn pensioenhervorming voerde of steunde. Tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen was Bardella welkom op ontmoetingen met tal van werkgeversorganisaties. Een deel van het rechtse Les Républicains is bereid om een alliantie met extreemrechts te sluiten. De hoop dat traditioneel rechts een buffer vormt tegen extreemrechts is compleet vervlogen.
Terugslag in oktober?
Extreemrechts ging vooruit in de Europese verkiezingen. Er waren echter ook elementen van terugslag na grote vooruitgang in de nationale verkiezingen. Dit was onder meer het geval in de Scandinavische landen. Eerder was er een gelijkaardige tendens in de Indische verkiezingen, waar de extreemrechtse BJP van Modi wel de grootste bleef, maar veel zetels verloor.
Lokale verkiezingen hebben een eigen dynamiek. Langs Franstalige kant zal de PS alles bovenhalen om terrein terug te winnen op de MR. Het kan daarbij beroep doen op de schok van het besef van wat een rechts beleid betekent. Daarnaast heeft de PS nog steeds een sterke lokale aanwezigheid. Langs Nederlandstalige kant kan het VB het moeilijk hebben om de scores in plattelandsgemeenten te evenaren, de uitbouw van lokale afdelingen staat er doorgaans nog in de kinderschoenen. Anderzijds is het politieke landschap vandaag zo instabiel dat nieuwe verrassingen ook op lokaal vlak waarschijnlijk zijn.
Een antwoord van strijd en solidariteit
De schok van 9 juni leidde tot massaal protest in Frankrijk. Op 15 juni waren er 650.000 betogers tegen extreemrechts. Ook in België waren er grote acties, met duizenden voornamelijk jonge betogers op 11 juni in Luik en Brussel en vervolgens een nationale betoging met 10.000 deelnemers op 16 juni. Het initiatief daarvoor ging uit van de Coördinatie van Antifascisten in België (CAB) en kreeg de steun van onder meer het ABVV en de Franstalige CNE. LSP speelde een actieve rol en wil de CAB verder uitbouwen. We willen daarnaast de antifascistische betrokkenheid onder vakbondsmilitanten versterken. We koppelen strijd tegen extreemrechts uitdrukkelijk aan verzet tegen alle vormen van onderdrukking en andere strijdbewegingen.
Protest is belangrijk, maar volstaat niet. Ondanks massaal antiracistisch protest begin dit jaar, werd het Duitse AfD met 16% de tweede partij, in het oosten zelfs de grootste. Het Franse protest dwong de linkse partijen tot samenwerking in het ‘Nouveau Front Populaire’. Ook daar zal de kwestie van programma en benadering cruciaal zijn. Het straatprotest kan dit naar links duwen, naar een breuk met het status-quo.
Tegenover de uitdagingen van deze tijd heerst het gevoel dat links faalt. Dat komt door het gebrek aan een programma en benadering gericht tegen het volledige kapitalisme. De geloofwaardigheid van het temmen van een kapitalisme in verval staat op een historisch dieptepunt. Dat is niet verwonderlijk: een echt antwoord is niet mogelijk zonder de volledige winstmachine in vraag te stellen.
Het maakt dat extreemrechts soms als ‘duidelijker’ wordt gezien. Rechts en extreemrechts hebben echter geen antwoorden. Ze gaan mee in de stroom van een samenleving gebaseerd op onderdrukking en uitbuiting, maar stellen zich fors op terwijl radicaal links zich al te vaak beperkt tot kleinere aanpassingen of enkel het behoud van eerder afgedwongen sociale verworvenheden.
Het antifascistisch protest staat sterker als het ingaat tegen alle vormen van onderdrukking en uitbuiting die eigen zijn aan het kapitalisme. Strijd is noodzakelijk om de hoop op verandering in het belang van de meerderheid van de bevolking te concretiseren. Het is ook onderdeel van de opbouw van een krachtsverhouding om de productiemiddelen uit handen van de kapitalisten te halen, zodat een democratische planning gericht op de belangen van mens en planeet mogelijk wordt.
De regen viel met bakken uit de lucht toen 10.000 mensen op 16 juni door Brussel betoogden. Het ging om een antifascistisch protest met zowel jonge als oudere deelnemers. Allemaal waren ze vastbesloten om terug te vechten tegen de opkomst van rechts en extreemrechts. Na de betoging spraken we met een van de drijvende krachten achter de mobilisatie, Sixtine Van Outryve van CAB.
Gefeliciteerd aan jou en de organisatoren van de CAB voor al het werk dat in deze betoging gestoken is. Hoe liep het?
“De CAB is nog jong, maar het is een groot succes dat we zoveel antifascistische initiatieven uit heel het land konden samenbrengen rond duidelijke politieke slogans die radicaal zijn, ook al wordt die term te pas en te onpas gebruikt.”
“De oproep van de CAB voor de betoging verdedigde een reeks sociale eisen: een herverdeling van de rijkdom en een collectieve vermindering van de arbeidsduur als antwoord op werkloosheid en slechte arbeidsomstandigheden, sterke sociale zekerheid en openbare diensten tegenover de Europese besparingen die de regeringen gedwee toepassen, een eerlijke en sociale ecologische transitie, een ander migratie- en opvangbeleid en tot slot een meer inclusieve en gelijke samenleving zonder seksisme, racisme, LGBTQIA+fobie … Dit alles rond ons beste wapen, dat van de solidariteit.”
“De bescheiden maar reële successen van de antifascistische en sociale mobilisaties in de nasleep van 9 juni zijn belangrijk. Met deze acties maakten we ook duidelijk dat de groei van extreemrechts intrinsiek verbonden is met de sociale crisis veroorzaakt door het neoliberale besparingsbeleid. Om extreemrechts te bestrijden, moeten we weten waar het vandaan komt en hoe het gedijt. Antifascisme is niet alleen tegen fascisme zijn. Om effectief te zijn, moet het gebaseerd zijn op een brede visie op de samenleving die een antwoord biedt op de wanhoop die door extreemrechts wordt uitgebuit en die door tientallen jaren antisociaal beleid is gecreëerd. We hebben het recht en de plicht om het beter te doen.”
Op 15 juni was er een algemene vergadering van de CAB over prioriteiten voor de komende periode. Wat is er daar beslist?
“Er is een oproep voor een algemene vergadering van sociale bewegingen. Het idee is dat we niet alleen te maken hebben met een opkomst van extreemrechts, maar ook van de rechterzijde. De rechtse partijen staan voor asociaal beleid en normaliseren racisme. Om extreemrechts te bestrijden, moeten we ons ook tegen rechts richten. We willen een moment om de discussie te voeren over een gezamenlijke strategie van sociale bewegingen.”
“Extreemrechts kan groeien als er geen offensieve linkerzijde is. We moeten nu rond de tafel gaan zitten en een gemeenschappelijke agenda opstellen, en niet lijdzaam afwachten tot de rechtse politiek de weg nog meer vrijmaakt voor extreemrechts. Tegenover de regeringen die eraan komen, moeten we niet alleen oppositie voeren, maar ook oplossingen verdedigen die een antwoord bieden op de uitdagingen. Oplossingen die vanuit ons sociaal kamp komen, niet dat van de heersende klasse.”
“Het sleutelwoord is solidariteit. Regeringen zullen verschillende delen van de bevolking aanvallen, zoals migranten en werklozen, maar ook de georganiseerde arbeidersklasse, vakbonden, verenigingen, politieke groeperingen… waarschijnlijk niet iedereen tegelijk. Geïsoleerd zijn we zwak, maar als we elkaars verdediging organiseren, is alles mogelijk.”
“Tot slot willen we de internationalistische dimensie versterken en banden aangaan met antifascisten en vakbonden in heel Europa. We kunnen ons niet beperken tot België. Extreemrechts probeert zich internationaal te organiseren, wij moeten dat ook doen.”
Steun de CAB ook financieel voor de organisatie van de betoging op 16 juni en toekomstige acties. Stort op rekeningnummer BE21 3770 5279 3703.
Ondanks hevige regen trok zondag een sterke antifascistische betoging door Brussel. Eerder op de week waren er al grote en erg jonge betogingen in Brussel en Luik. Zaterdag was er in Frankrijk een nationale actiedag met meer dan een half miljoen betogers tegen extreemrechts.
Het gevaar dat extreemrechts zich in de Franse parlementsverkiezingen verder kan versterken en mogelijk zelfs kan regeren, leidt tot massaal antifascistisch protest. Dat heeft een effect op het bewustzijn hier, vooral langs Franstalige kant. De woede is echter minstens even sterk gericht tegen de erg rechtse en populistische opstelling van de MR, die als winnaar uit de verkiezingen van 9 juni kwam. Langs Nederlandstalige kant haalde het Vlaams Belang een bijzonder hoge score, zelfs indien het onder de peilingen bleef. In de helft van de gemeenten is het VB de grootste partij, in heel veel gemeenten halen VB en N-VA samen een meerderheid. De groei van extreemrechts en de dreiging van rechtse regeringen die zich richten tegen vluchtelingen, werklozen, leefloners, zieken en al wie het moeilijk heeft, zijn reële bedreigingen voor onze levensstandaard.
Gelukkig is democratie niet beperkt tot één keer om de vijf jaar wat bolletjes te kleuren in een stemhokje. Democratie is iets levendig met ook het recht op protest en op organisatie om andere stemmen en voorstellen op de agenda te plaatsen. Daar maakte de antifascistische betoging gebruik van. De betoging kwam uitdrukkelijk op voor sociale eisen. In de toespraken achteraf werd daar nadruk op gelegd.
Vertegenwoordigers van de Coördinatie van Antifascisten in België brachten een toespraak in het Frans en het Nederlands. Ze stelden onder meer: “Met rechtse regeringen in aantocht, moeten we de komende jaren eensgezind en vastberaden strijden. Rechts staat immers voor een beleid van toenemende sociale ongelijkheid, aanvallen op de zwaksten en een gebrek aan antwoord op de ecologische uitdagingen.” En nog: “We weten dat de opkomst van extreemrechts niet uit het niets komt. We weten dat het een product is van een neoliberaal beleid dat op grote schaal wordt toegepast en dat de sociale ellende als gevolg van de vele crisissen verergert.”
Er werd opgeroepen tot actief verzet tegen extreemrechts en tegen het beleid dat verantwoordelijk is voor de opkomst van extreemrechts. “Dat betekent vechten tegen besparingen, het betekent vechten tegen de vernietiging van openbare diensten, het betekent vechten tegen ongelijkheid, het betekent vechten tegen racisme!” De CAB ondersteunt de roep om een nieuw sociaal front van strijd. De aanwezigen werden ook warm gemaakt om deel te nemen aan acties in Frankrijk in het kader van de parlementsverkiezingen. Daarnaast werd opgeroepen tot deelname aan Pride Protest in Gent op 30 juni. Nadien werd die oproep herhaald door Elise van Campagne ROSA die eveneens sprak.
Deze betoging kwam er op initiatief van de nog vrij nieuwe Coördinatie van Antifascisten in België en kreeg de steun van tal van organisaties, waaronder het ABVV en de Franstalige christelijke vakbond CNE. Verantwoordelijken van de vakbonden spraken de betogers toe. Daarnaast waren er optredens en toespraken van activisten, onder meer van Campagne ROSA en van de campusbezettingen. Aan onze stands was er veel interesse in ons politiek materiaal, in het bijzonder ook voor de Pride Protest in Gent op 30 juni en het antifascistisch weekend van 6-7 juli. Ondanks de regen verkochten we veel badges en kranten. Er was duidelijk een vastberadenheid en een bereidheid om verder in actie te gaan. Daar willen wij een rol in blijven spelen met onze benadering van strijdbaar antifascisme dat ingaat tegen alle vormen van onderdrukking en uitbuiting die eigen zijn aan het kapitalisme.
De verkiezingen maken rechtse regeringen mogelijk op federaal vlak, in Vlaanderen, Wallonië en zelfs indien het complexer ligt ook in Brussel. De overwinning van de MR is historisch en een slag voor de PS. Tegelijk kregen de liberalen van Open VLD een uppercut. De groenen zijn weggevaagd, zelfs indien Petra De Sutter (Minister van Ambtenarenzaken en Overheidsbedrijven en de eerste vrouwelijke transminister van Europa) op haar eentje Groen boven de kiesdrempel hield met een sterke profilering rond LGBTQIA+rechten tegenover de aanvallen van extreemrechts daarop. Het feit dat het VB onder de verwachtingen bleef, zorgt bij velen voor een gevoel van opluchting. Maar dan wel een gemengd gevoel: 22% blijft bijzonder veel en een rechts beleid zal de verdeeldheid versterken waarop extreemrechts in alle delen van het land kan groeien. Gelukkig zijn er de scores van de PVDA, die voortaan in alle Vlaamse provincies verkozenen heeft en een uitstekend resultaat neerzette in Antwerpen en Brussel. Elders bleef het onder de verwachtingen na een campagne die benadrukte dat de partij klaar is om mee te besturen. De werkende klasse in al haar diversiteit drukte echter te weinig haar stempel op deze verkiezingen op basis van eigen acties.
Systeem loopt vast – strijd is bepalend
Wij omschrijven het huidige tijdperk als dat van de wanorde. De crises stapelen zich op, versterken elkaar en lijken onoverkomelijk. Van de klimaatcrisis tot de nooit geziene ongelijkheid over een toenemende instabiliteit die met oorlogsgeweld gepaard gaat. Dit zijn geen abstracte kwesties, ze zijn voor de werkenden en hun gezinnen erg tastbaar in hun portemonnee en hun vooruitzichten. Zeker na een periode van snelle prijsstijgingen terwijl de dienstverlening langs alle kanten kraakt.
Lange tijd liet de Belgische heersende klasse haar instrumenten van politieke vertegenwoordiging verwaarloosd, tot het punt waarop ze alleen nog kon rekenen op de PS als een stabiele en betrouwbare partij, die echter een langzamer tempo van asociale tegenhervormingen oplegde. Aan Franstalige kant markeren deze verkiezingen een verandering met de fysieke betrokkenheid bij de campagne van enkele zwaargewichten van de heersende klasse, zoals Olivier de Wasseige (voormalig hoofd van de Union wallonne des entreprises) en Yvan Verougstraete (oprichter van Medi-Market, een keten van apotheken en parafarmaceutische winkels) voor Les Engagés, en Olivier Willocx (voormalig hoofd van BECI, Brussels Entreprises Commerce and Industry) voor de MR. Daarnaast hebben niet minder dan vier voormalige universiteitsrectoren zich kandidaat gesteld: Yvon Englert (ULB) voor de PS, Vincent Blondel (UCLouvain) voor Les Engagés, Naji Habra (UNamur) voor Écolo en Pierre Jadoul (Université Saint-Louis) voor de MR. De heersende klasse kan zich verheugen over het feit dat ze enkele van de kortetermijnelementen van deze crisis van de vertegenwoordiging heeft uitgesteld, maar de kern ervan – het falen van de mainstream politiek om te reageren op de tegenstellingen van het productiesysteem – zal de komende tijd opnieuw tot uiting komen op politiek niveau.
Tegenover deze uitdagingen heerst het gevoel dat links faalt. Dat komt niet door een te links beleid, maar net door het gebrek aan een programma en benadering dat zich richt tegen het volledige kapitalisme. De geloofwaardigheid van het temmen van een kapitalisme in verval staat op een historisch dieptepunt. Het maakt dat extreemrechts soms als ‘duidelijker’ wordt gezien. Rechts en extreemrechts hebben geen antwoorden. Ze gaan mee in de stroom van een samenleving gebaseerd op onderdrukking en uitbuiting, maar stellen zich fors op terwijl radicaal links zich al te vaak beperkt tot kleinere aanpassingen of enkel het behoud van eerder afgedwongen sociale verworvenheden.
Dit volstaat niet en al zeker niet op het terrein van de verkiezingen die doorheen de geschiedenis omgevormd zijn tot een terrein gedomineerd door de ideologie van de heersende klasse. Sociale verworvenheden in het verleden zijn nooit afgedwongen door er vriendelijk om te vragen in het kader van coalitiegesprekken of nachtelijke onderhandelingen onder politici. Ze kwamen er steeds door strijd van onderuit door de werkende klasse op straat en in de bedrijven, los van de vraag wie er in de regering zat.
De potentiële kracht van de georganiseerde arbeidersklasse, die eens te meer bleek uit de massale deelname aan de sociale verkiezingen, werd amper benut in de politieke verkiezingen. Dit onderstreept het belang van het verdedigen op de werkvloer, vooral tijdens sociale verkiezingen, van een strijdbaar syndicalisme dat het strikte kader van het bedrijf overstijgt en niet aarzelt om een visie op de maatschappij te verdedigen die gebaseerd is op de belangen van onze klasse.
Hierdoor is het niet de agenda van de werkende klasse die de debatten domineert, maar de onderlinge populariteitsstrijd tussen gevestigde kopstukken. Gelukkig zorgt de PVDA de afgelopen jaren voor een ander geluid. Dit verklaart in het bijzonder de prominente plaats die de kwestie van het belasten van grote vermogens tijdens een deel van de campagne innam. Er waren acties, zoals de ongezien sterke onderwijsbetogingen en stakingen langs Nederlandstalige kant of de acties van het personeel van de Brusselse lokale en regionale besturen. Dit werd echter onvoldoende veralgemeend om doorheen strijdbewegingen de belangen van de werkende klasse in het centrum van het debat te plaatsen door een krachtsverhouding op te bouwen voor het afdwingen van nieuwe sociale verworvenheden op basis van de vele noden.
De hoop die de PVDA brengt maximaliseren
De PVDA scoorde in de steden, met bijzonder sterke resultaten in Antwerpen en Brussel (maar ook in Genk, Vilvoorde en enkele andere plaatsen). Voor het eerst heeft de PVDA verkozenen in alle Vlaamse provincies. Met 22% deelde de PVDA in Antwerpen een pandoering uit aan het Vlaams Belang. Het toont de mogelijkheden om extreemrechts tegen te houden. In Brussel wordt de PVDA de derde partij met meer dan 20%. In Luik en Charleroi houdt de PTB grotendeels stand rond de 20%. Tegelijk valt niet te ontkennen dat er een lichte achteruitgang was in Wallonië en dat de verwachtingen in Vlaanderen hoger lagen.
Er is in Vlaanderen niet enkel de populariteit van Jos D’Haese, stilaan de onbetwiste nummer één van zijn partij, maar vooral ook de stem rond Gaza. De opeenvolgende nationale en lokale acties tegen de gruwel in Gaza blijven duizenden mensen op de been brengen en steeds is PVDA daar prominent aanwezig en actief bij betrokken. Het toont hoe bewegingen en strijd de agenda kunnen bepalen en zeker voor een linkse partij van doorslaggevend belang zijn.
In debatten rond sociale kwesties was Raoul Hedebouw steeds uitstekend en populariseerde hij een linkse opstelling. Het effect daarvan is reëel, maar blijft wellicht te beperkt als het niet gekoppeld wordt aan actie en een beweging op straat. In de discussies over LGBTQIA+rechten, waarmee extreemrechts de afgelopen weken onder vuur lag, liet PVDA zich helaas weinig opmerken. Dit terrein werd aan Petra De Sutter overgelaten, zelfs indien die zich vooral beperkte tot het verdedigen van verworven rechten en niet offensief opkwam voor nieuwe rechten.
De PVDA benadrukte sterk dat het klaar is om mee te besturen en dat een stem voor de PVDA dus een nuttige stem was. De nuttigheid van een stem koppelen aan bestuursdeelname beantwoordde de kritiek van vooral de PS, maar maakte dat er minder nadruk lag op het belang van strijd en de opbouw van een krachtsverhouding met de volledige arbeidersbeweging. Doorheen de campagne werd de PVDA herhaaldelijk bekritiseerd op het punt van de ‘aanvaardbaarheid’ en ‘haalbaarheid’ van maatregelen. Tegelijk namen andere partijen eisen als de vermogensbelasting over. Het gebrek aan een breed mobiliserende campagne – wat bijvoorbeeld Mélenchon, Corbyn en Sanders destijds wel deden met massameetings en grote betogingen – maakte dat de PVDA teveel werd gezien als een linkse partij zoals de andere, met een scherper kantje maar ook niet te scherp om deelname aan een regering niet onmogelijk te maken. De wisselwerking tussen de electorale positie van links en strijdbewegingen is nochtans essentieel. De rol van de Gaza-protesten in het resultaat van de PVDA is daar een uitdrukking van. Dit is ook mogelijk rond sociale thema’s als lonen, pensioenen, betaalbaar wonen, openbare diensten … Bij de aankondiging van de resultaten werd een kans gemist om te pleiten voor een breed front van verzet tegen de rechtse regeringen die nu overal dreigen.
Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen komt het erop aan om de vooruitgang van de PVDA lokaal te consolideren en door te zetten. Dat gebeurt het best met al wie daaraan wil bijdragen en met een benadering gericht op strijd en bewegingen. LSP roept al 10 jaar op om op PVDA te stemmen en deed dit ook in de huidige campagne. Bij de lokale verkiezingen zijn we bereid een grotere rol te spelen, bijvoorbeeld met gezamenlijke campagnemomenten en/of kandidaten op PVDA-lijsten. Een zo sterk mogelijk resultaat van de PVDA in oktober kan de basis leggen voor een front van rebelse gemeenten die mee een rol spelen in de noodzakelijke strijd tegen de rechtse regeringen die nu op verschillende niveaus worden voorbereid.
PVDA is sterk aanwezig in strijdbewegingen. Foto door Liesbeth
Als het niet over ideologie gaat, wordt het een kwestie van kopstukken
Zeker langs Nederlandstalige kant werd de campagne gedomineerd door een handvol kopstukken. Het maakt de nederlaag van Open VLD des te frappanter. Voor De Croo is het over en uit, het einde van een tijdperk. Een interne afrekening is bijna onvermijdelijk bij deze partij, met onder meer Lachaert die al klaar staat om via zijn goede band met Bouchez van de MR zichzelf terug op het voorplan te werken. De sterke nadruk op enkele kopstukken is op zich een uitdrukking van wantrouwen in de politiek. Dat kwam ook tot uiting in het recordaantal thuisblijvers: iets meer dan 1 miljoen Belgen stemden niet, nog eens 100.000 meer dan bij de vorige verkiezingen.
De grootste verrassing langs Nederlandstalige kant was de ‘overwinningsnederlaag’ van het Vlaams Belang terwijl N-VA stand hield. Ook dat is ongetwijfeld sterk verbonden met de kopstukken. De Wever haalde Van Grieken meermaals onderuit in de debatten en televisieprogramma’s, terwijl hij zich opwierp als harde criticus van Vivaldi en VLD in het bijzonder. De Vlaamse kopstukken van N-VA kwamen amper aan bod. Er is een verschil van 1,7% tussen het federale en het Vlaamse resultaat van N-VA, federaal is er vooruitgang naar 25,6% maar op Vlaams niveau achteruitgang naar 23,9%. Het aantal voorkeurstemmen van minister-president Jan Jambon in de provincie Antwerpen is gehalveerd. Ben Weyts doet het in Vlaams-Brabant op Vlaams niveau veel slechter dan Theo Francken op federaal niveau. Enkel Zuhal Demir vormt een uitzondering, maar zij werd niet gezien als verantwoordelijke voor het rampzalige beleid in onderwijs, zorg en openbaar vervoer. De aftredende Vlaamse regering van Jan Jambon verloor op 9 juni zijn meerderheid.
Terwijl zowat alle andere kopstukken een op den duur platgetreden pad van steeds dezelfde argumenten en debatfiches volgden, scoorde De Wever door regelmatig nieuwe argumenten aan te halen terwijl hij de koers aanhield om zowel tegen het VB als Vivaldi uit te halen en de aandacht weghield van het rampzalige palmares van de door N-VA geleide Vlaamse regering. Enkel Petra De Sutter viel daarnaast in de debatten op met een sterke verdediging van LGBTQIA+rechten, tegenover extreemrechts dat daar een thema van maakte waarmee het deels in eigen voet schoot. De Wever had dit sneller dan Van Grieken begrepen en hield zijn boekje tegen ‘woke’, eigenlijk tegen al wie opkomt tegen onderdrukking, zorgvuldig onder de radar.
Door VB naar de tweede positie te duwen en zelf stand te houden, werd de ‘I’m still standing’ waarmee De Wever de zaal met zijn aanhangers op de verkiezingsavond betrad omgevormd tot een overwinning. Ondertussen haalde het Vlaams Belang een enorme score van 22% en wordt het de grootste partij in de provincies West-Vlaanderen, Limburg en Oost-Vlaanderen. Daarnaast haalt het VB hoge scores in de Kempen. De peilingen voorspelden een donkerzwarte zondag. Zelfs indien het uiteindelijke resultaat beperkter was, blijft dit een erg zwarte zondag. Het VB heeft zich naar voren geduwd en is sterker aanwezig, onder meer bij jongeren en op het platteland. In de Europese verkiezingen, waar er doorgaans minder ‘pragmatisch’ wordt gestemd omdat het Europese niveau ver van ons bed is, werd het wel de grootste partij. Samen met de versterking van extreemrechts in de rest van Europa zal dit onder meer de LGBTQIA+haat versterken. Extreemrechts is een gevaar voor mensen van kleur, voor LGBTQIA+ personen, voor feministen, voor syndicalisten … Antifascistisch protest is en blijft meer dan nodig!
Het idee dat rechts een dam tegen extreemrechts kan opwerpen, is een illusie. Het resultaat van het Rassemblement National en van Jordan Bardella in Frankrijk (meer dan 30%), is op dat vlak veelzeggend. Macron riep meteen nieuwe parlementsverkiezingen uit en capituleerde zo voor extreemrechts, iets waartoe hij niet bereid was toen een grote meerderheid van de Fransen maandenlang acties en stakingen tegen zijn pensioenhervorming voerde of steunde. Het establishment experimenteert liever met extreemrechts dan het toegeeft aan de arbeidersbeweging. Vermeldenswaard zijn ook de ontmoetingen die tijdens de Europese verkiezingscampagne werden georganiseerd tussen de voorzitter van het Rassemblement National en verschillende werkgeversorganisaties (Medef, Confédération des PME, Union des entreprises de proximité (U2P), France Invest). De bereidheid van minstens een deel van Les Républicains om een alliantie met Marine Le Pen te sluiten, maakt het failliet van de hoop dat traditioneel rechts een buffer vormt tegen extreemrechts compleet.
Bij Vooruit werd zorgvuldig gekozen voor een taakverdeling tussen Melissa Depraetere en Conner Rousseau, wat beiden een goed resultaat opleverde en een vooruitgang tegenover het rampzalige resultaat van 2019. De beperkte sociale maatregelen onder Vivaldi (behoud van de index en minimumpensioen van 1500 euro) werden geclaimd, zonder evenwel de regering op zich al te hard te verdedigen. Het enthousiasme zal echter niet overal even groot geweest zijn, in de steden Brussel en Antwerpen was er weinig reden tot feesten bij Vooruit. In Brussel zorgde het vertrek van Fouad Ahidar voor een leegloop. De deelname aan de Antwerpse coalitie van De Wever leverde interne ruzies en breed wantrouwen onder de kiezers op. Regeringsdeelname lijkt het doel van Vooruit, maar ongetwijfeld zal er zowel bij Vooruit als CD&V (dat het resultaat van de meest rampzalige peilingen kon voorkomen maar ondertussen wel verliest) nagedacht worden over wat er nu met De Croo is gebeurd.
De ruimte voor rechts-populisme in Wallonië
De MR zocht steeds meer een buitenbaan van rechts-populisme op waarbij de enige zekerheid is dat Georges-Louis Bouchez de controverse opzoekt. Terwijl dit een deel van de traditionele basis weg duwde richting Les Engagés, bleek de ruimte voor een tegenstem ook in Wallonië erg groot. Dit werd gecombineerd met de populariteit van kopstukken zoals Sophie Wilmès (nog versterkt door het medeleven na het verlies van haar man in 2022 waarna ze aftrad als minister van Buitenlandse Zaken), die Europees maar liefst een half miljoen voorkeurstemmen haalt. Er was vooruitgang voorspeld, maar niemand zag aankomen dat het richting 30% zou gaan. In de campagne was Bouchez niet de enige die bewust forse uitspraken liet optekenen. Minister-president Pierre-Yves Jeholet viel op met een racistische uitspraak tegen Nabil Boukili (PVDA). In een debat over de hoofddoek zei Jeholet dat Boukili niet in België hoeft te blijven als het hem hier niet bevalt. Extreemrechts kon eens te meer niet doorbreken in Wallonië, maar de MR volgt een steeds populistischere koers. Dat kan een zeker anti-establishmentimago opwerpen, wat de partij van Bouchez stemmen heeft opgeleverd. Het kan echter ook de deur openen voor een doorbraak van extreemrechts in een later stadium aangezien het zorgt voor een normalisatie van extreemrechts.
Zo ver is het nu gelukkig nog niet. Het extreemrechtse Chez Nous kon de aanvankelijke verwachtingen niet inlossen. De banden met het Rassemblement National van Le Pen raakten ernstig verstoord en publieke activiteiten bleven op antifascistisch protest botsen. Toch zijn er scores van 6% in Flemalle, 5,5% in Seraing, 5,4% in Charleroi, 5,2% in Herstal en 4,6% in La Louvière. Dit levert geen zetels op, maar dat mag niet wegnemen dat er een waarschuwing is.
De tweede winnaar in Wallonië is Les Engagés van Prévot. De vroegere CDH moest wel gokken om te overleven en zette zichzelf terug in de markt. Het kon zich als betrouwbare centrumpartij opwerpen op een ogenblik dat de MR de populistische toer opging. Samen met de ineenstorting van Ecolo zorgde dit voor een momentum waar Les Engagés optimaal gebruik van maakte bij deze verkiezingen. De onderhandelingen met MR voor regionale regeringen zijn meteen gestart. Prévot houdt de deur voor een federale coalitie met N-VA open en versterkt de banden met CD&V. Een hard besparingsbeleid voeren, kan de herwonnen populariteit van Les Engagés echter snel ondergraven.
Aan de linkerkant is het verlies het grootste voor Ecolo, dat halveert tot 7%. De groenen recycleren hun vorige verkiezingsnederlagen, toen ze na regeringsdeelname eveneens hard afgestraft werden in 2003, 2004 en 2014. Welke lessen vallen daaruit te trekken? Klimaat blijft een belangrijk thema, nu de opwarming versnelt en leidt tot meer gevallen van extreem weer. Proberen binnen de marges van het gevestigde beleid iets gedaan te krijgen, lukt duidelijk niet. De nederlaag toeschrijven aan profilering rond thema’s als LGBTQIA+rechten in plaats van de corebusiness van klimaat, is oppervlakkig en in tegenspraak met het resultaat van Petra De Sutter en Groen.
De cijfermatige schade voor de PS blijft ‘beperkt’ tot 3%, maar door de forse groei van MR komt dit veel harder aan. Ook in Brussel, waar de PS stand hield met 22% en kopstuk Laaouej de populairste is, maakt de groei van MR dat dit als een nederlaag wordt aangevoeld. Dit wordt versterkt door de blauwe winst in drie noordelijke Brusselse gemeenten (Jette, Sint-Agatha-Berchem en Ganshoren). Zich profileren als oppositie binnen de regering, was niet langer mogelijk voor de PS die op dat vlak voorbijgestoken werd door Bouchez. De PS verloor niet omdat het een te links beleid voerde, maar omdat het na jarenlange machtsdeelname geen antwoorden bood op de sociale noden. Dat maakte dat velen voor ‘iets anders’ stemden, ook in de traditionele Waalse bastions.
De PVDA verliest in Wallonië 1,6%. De partij houdt grotendeels stand in de grote steden met 20% in Luik en Charleroi, maar kan de rest van de vooruitgang in 2019 niet vasthouden. Alleszins is het een pak minder dan de peilingen die op momenten de PVDA op 20% plaatsten. De doorbraak in 2019 was mee het resultaat van de populariteit van Raoul Hedebouw, die nu zijn aandacht over het hele land verdeelde. Die vooruitgang kwam er bovendien in de nasleep van grote sociale bewegingen tegen de rechtse regering-Michel en tegen aanvallen op de pensioenen. Er is discussie nodig over de redenen van de achteruitgang langs Waalse kant. Een puur electoralistische benadering rond een minimaal programma is te beperkt. De verkiezingscampagne zou sterker staan met een strijdbaar actieplan dat de bredere arbeidersbeweging mee betrekt.
Eén, twee of drie democratieën?
Op het eerste gezicht lijkt het resultaat de kaarten gemakkelijker te leggen. Er is een meerderheid rond N-VA mogelijk in Vlaanderen met Vooruit en CD&V. In Wallonië halen MR en Les Engagés een meerderheid. Zo eenvoudig is het in België echter niet. Er is immers ook Brussel, waar de resultaten anders zijn dan in de rest van het land. Langs de Franstalige kant is MR de grootste, maar houdt de PS stand en scoort de PVDA. Les Engagés gaat vooruit in de hoofdstad, maar blijft op 10% steken waardoor MR en Les Engagés niet aan een meerderheid komen. Langs Nederlandstalige kant is de institutionele kortsluiting met een meerderheid van VB en N-VA vermeden. Het zijn Groen en Team Ahidar die winnen, wat evenmin aansluit bij het Vlaamse resultaat. Een Brusselse regering vormen, wordt alleszins een uitdaging.
Het Brusselse resultaat doorprikt de retoriek van ‘twee democratieën’ in België. De verschillen tussen Brussel en de rest van het land zijn groter geworden. Daarnaast is er ook geen sprake meer van een ‘rechts Vlaanderen’ tegen een ‘links Wallonië’, aangezien rechts ook in Wallonië won (en dat zonder dat de Waalse N-VA-lijsten potten hebben gebroken). Dat ondergraaft het belangrijkste argument van N-VA over waarom een staatshervorming nodig zou zijn. Verder zijn er grote verschillen tussen de resultaten in alle grootsteden en die in de rest van het land.
Dit is niet onbelangrijk als er straks een regering gevormd wordt. De Wever stuurt al wekenlang aan op een ‘minikabinet’ om de begroting op orde te zetten, eigenlijk een sociaal-economische besparingsregering die het communautaire even opzij zet. Dit ‘minikabinet’ ziet De Wever als een afspiegelingscoalitie van de regionale regeringen. Met het afwijkende resultaat in Brussel wordt dit moeilijker. De grote vooruitgang van MR en Les Engagés werpt bovendien de kwestie op van een volwaardige rechtse regering. Als die niet als ‘minikabinet’ wordt voorgesteld, duikt de vraag van een staatshervorming onvermijdelijk op. Op communautair vlak staan N-VA enerzijds en de mogelijke coalitiepartners echter erg ver van elkaar.
Rechts staat klaar om aan te vallen
Er zijn heel veel obstakels om tot regeringen te komen. De overwinningsroes van N-VA en MR kan de basis leggen voor Vlaamse en Waalse regeringen, maar Brussel blijft een moeilijkheid. Zowel omwille van de resultaten als door de enorme uitdagingen na een beleid dat de sociale tekorten doet ontsporen. Een federale regering blijft eveneens moeilijk, zelfs indien rechts klaar staat om de aanval op onze levensstandaard en openbare diensten in te zetten.
Voor de N-VA kan er 30 miljard bespaard worden door te kijken naar onder meer de zorg, vluchtelingen, leefloners, werklozen, zieken … Het beperken van de werkloosheidsuitkering in de tijd is wellicht de makkelijkste maatregel voor een toekomstige coalitie, maar dat schuift het probleem vooral door naar de leeflonen. Het activeren van langdurig zieken klinkt gemakkelijk, maar hoe zet je iemand die echt op is opnieuw aan het werk? Hoe kan je 4,5 miljard uit de zorg halen terwijl die sector kreunt onder de tekorten?
De harde aanvallen worden echter voorbereid en rechts krijgt een parlementaire positie om daartoe over te gaan. De arbeidersbeweging mag zich niet herleiden tot de rol van passieve toeschouwer. Het gaat over onze lonen, uitkeringen, openbare diensten … Het gaat over aanvallen op bepaalde groepen van de werkende klasse die het moeilijker hebben, zoals werklozen of vluchtelingen. We weten dat dergelijke aanvallen nadien veralgemeend worden. Om de besparingsoperatie te vervolledigen, zal rechts wellicht ook nieuwe privatiseringen en uitverkoop van publieke middelen voorbereiden. Ongetwijfeld zullen nieuwe aanvallen op het recht op collectieve en syndicale actie op de agenda staan, in een poging om onvermijdelijk vakbondsprotest aan banden te leggen.
Grote antifascistische actie in Luik op dinsdag 11 juni
In het verzet hiertegen staan we sterker door vandaag al te beginnen bouwen aan een krachtsverhouding. Op zondag 16 juni is er een nationale betoging tegen extreemrechts, een mobilisatie van antifascisten die expliciet voor sociale eisen opkomen. Het initiatief gaat uit van de Coördinatie van Antifascisten in België (CAB) en wordt onder meer gesteund door het ABVV en de CNE. Afspraak om 13u aan de Kunstberg. Deze campagne toonde ook het belang van actieve strijd voor LGBTQIA+rechten tegenover de extreemrechtse dreiging. Pride Protest in Gent op 30 juni komt daar uitdrukkelijk voor op. Onder de slogan ‘No pride for some without liberation for all’ wordt geprotesteerd tegen rechts, tegen de genocide in Gaza en voor meer publieke middelen voor onderwijs en zorg. Dergelijke initiatieven zijn absoluut noodzakelijk en slechts een voorbode voor het sociaal protest dat nodig is tegen de rechtse regeringen die dreigen gevormd te worden.
Mogelijk zullen sommigen ontmoedigd zijn door de resultaten. Vergeet echter niet hoe een massale sociale onrust de rechtse regering van Michel en De Wever in 2014 deed wankelen en de basis legde voor de verdere doorbraken van de PVDA. Met een oplopend actieplan werd toen opgebouwd naar een van de sterkste algemene stakingen uit de geschiedenis van de Belgische arbeidersbeweging. Het momentum werd niet doorgezet met een tweede en harder actieplan. Hierdoor kon de regering weer overeind kruipen, ook al werd ze nadien afgestraft. In die sociale onrust zagen we het potentieel van de kracht van de georganiseerde arbeidersbeweging en het belang van een collectieve discussie binnen onze klasse over tactieken en strategie om van collectieve strijd naar overwinningen te gaan.
LSP zal verder een actieve rol spelen in dit proces. We trekken mee aan de initiatieven voor de antifascistische betoging van 16 juni en de Pride Protest van Campagne ROSA in Gent. We organiseren een antifascistisch weekend in Gent op 6-7 juli. Op de werkplaatsen zullen onze leden zich laten opmerken als sterke organisatoren van hun klasse, versterkt door inzichten en perspectieven over hoe we onze strijd tegen de dreigende rechtse regeringen zo efficiënt mogelijk kunnen voeren. Dat alles koppelen we aan de noodzaak van socialistische maatschappijverandering. Het kapitalistische systeem loopt vast, het tijdperk van wanorde leidt tot instabiliteit die rechts kan verwarren voor steun aan hun voorstellen. Links staat sterker als het een omvattende visie heeft over het falen van het kapitalisme en de noodzaak van een socialistische samenleving die niemand achterwege laat en de klimaatuitdagingen aanpakt, een samenleving gebaseerd op de democratische collectivisering van sleutelsectoren van de economie, binnen een kader van rationele en democratische planning van de economie om te voldoen aan sociale behoeften en niet aan de hebzucht van aandeelhouders.
Artikel vanop blokbuster.be– later vandaag volgt een uitgebreide reactie op de verkiezingsresultaten
Veel antifascisten hadden een gemengd gevoel bij de verkiezingsresultaten. Het Vlaams Belang bleef onder de verwachtingen en haalde een ‘overwinningsnederlaag’. Het element van de nederlaag zorgde voor een oef-gevoel, het element van de overwinning maakt dat bitter. Met 22% is het VB bijzonder groot en zal het de haat en verdeeldheid tegenover mensen met een migratie-achtergrond, LGBTQIA+ personen, feministen, syndicalisten … opvoeren. Bovendien hield N-VA stand langs Nederlandstalige kant en won MR langs Franstalige kant op basis van een campagne die erg rechts-populistisch was. Dat zal extreemrechts niet stoppen, het maakt openlijk racisme meer aanvaardbaar. Dat het VB in de Europese verkiezingen wel groter dan de N-VA maakt de waarschuwing enkel groter.
Met rechtse regeringen in aantocht dreigen er grote aanvallen op de zwaksten in de samenleving. De rechtse partijen willen miljarden besparen, terwijl onze zorg en ons onderwijs al onder de tekorten kreunen, wonen onbetaalbaar is en er steeds minder openbare diensten zijn. Ze willen het geld niet zoeken bij hun superrijke vrienden, maar bij de werklozen, vluchtelingen, zieken en in onze sociale zekerheid. Dit zal de ongelijkheid doen toenemen, wat altijd zorgt voor meer verdeeldheid waarop extreemrechts gretig kan inspelen. Tegelijk kan extreemrechts scoren op basis van ongenoegen over de sociale ellende die eveneens toeneemt onder een dergelijk rechts beleid.
Wie denkt dat rechts een obstakel vormt voor extreemrechts vergist zich. De Franse president Macron capituleerde direct toen het Rassemblement National van Jordan Bardella in de Europese verkiezingen 31% haalde en is bereid om het avontuur van extreemrechts bestuur met Marine Le Pen en Bardella aan te gaan. Toen de werkende klasse massaal staakte en betoogde tegen de aanvallen op hun pensioenen, en daarbij de steun genoot van de overgrote meerderheid van de Franse bevolking, was Macron niet bereid tot de minste toegeving. Het establishment geeft snel toe aan extreemrechts, terwijl het koppig ingaat tegen de belangen van de werkende klasse.
Het was in de nasleep van de vorige rechtse regering in België – die van Charles Michel en Bart De Wever vanaf 2014 – dat het Vlaams Belang een sterke terugkeer kende in 2019. Gelukkig was er massaal en goed georganiseerd verzet van de werkende klasse en haar vakbonden tegen de aanvallen op de lonen (indexsprong), pensioenen en openbare diensten. Het actieplan van eind 2014 deed de rechtse regering wankelen, maar werd helaas niet doorgezet. Zo kon de rechtse regering overeind kruipen, zelfs indien ze nadien afgestraft werd. Het massale protest van de werkende klasse speelde een belangrijke rol in de grote doorbraak van de PVDA in 2019.
Ongetwijfeld speelde het aanhoudende en indrukwekkend massale protest tegen de gruwel in Gaza op dit ogenblik een rol in de erg sterke score van de PVDA in Antwerpen, Brussel en enkele andere steden waar dat protest sterk staat. Het geeft aan hoe strijd in de samenleving een impact heeft op het publieke debat en het bewustzijn van bredere lagen van de bevolking naar links kan duwen. Het Vlaams Belang kreeg een pandoering in Antwerpen, Gent en Leuven, en het kon niet doorbreken in Brussel. Vooral het Antwerps resultaat is opmerkelijk, dit is immers de bakermat van het Vlaams Blok/Belang.
Het VB voert de haat op tegen LGBTQIA+personen, in het bijzonder met transfobie. Het speelt in op de antifeministische backlash en versterkt die verder. Elke terugslag leidt echter tot een tegenbeweging. In de laatste weken van de campagne was er een grote aandacht voor de verdediging van LGBTQIA+rechten. Eerder zorgde opkomend feministisch protest ervoor dat het VB van haar anti-abortusstandpunt geen centrale kwestie maakt. Extreemrechts en populistisch rechts dachten te scoren met een anti-woke campagne. Zowel De Wever als de MR profileerden zich daar sterk rond. De tegenwind voor het Vlaams Belang op vlak van LGBTQIA+rechten deed De Wever hierover zwijgen. De sterkere positie van extreemrechts, zowel in België als in Europa, zal leiden tot nieuwe offensieve gevallen van haatspraak en bijhorende incidenten. Om dit te bestrijden, staan we sterker met een beweging die actief en offensief opkomt voor de bestaande rechten en voor het afdwingen van nieuwe sociale verworvenheden. Pride Protest in Gent op 30 juni is daarom erg belangrijk. Afspraak vanaf 13u in het Coyendanspark, betoging om 15u.
Het beleid van de komende rechtse regeringen kunnen extreemrechts versterken. Het hoeft echter niet zo te zijn. De werkende klasse in al haar diversiteit heeft een enorme potentiële kracht. Het is die kracht die alle sociale verworvenheden afdwong door strijd van onderuit op straat en in de bedrijven. Zo zullen we onze sociale verworvenheden verdedigen en er nieuwe afdwingen. De noden zijn bijzonder groot in de strijd tegen ongelijkheid, klimaatrampen, aftakelende openbare diensten, kortom tegen de onzekerheid van onze levensstandaard en levenskwaliteit.
Extreemrechts beweert anders te zijn dan het rampzalige beleid van de afgelopen jaren en decennia, maar gaat volledig mee in de stroom van een systeem van onderdrukking en uitbuiting waarin enkel de superrijken erop vooruit gaan. Het koppelt migratie en koopkracht, alsof het niet de winstzucht van de grote aandeelhouders is die onze levensstandaard bedreigt en luidkeels roept om harde besparingen op de werkende klasse. Wij zeggen: pak het volledige kapitalistische systeem aan, niet zijn slachtoffers! Tegenover de rechtse aanvallen staat de werkende klasse sterker als ze zich in al haar diversiteit organiseert tegen alle vormen van onderdrukking en uitbuiting.
Ons verzet tegen het rechtse beleid en tegen extreemrechts organiseren, is nu de grote uitdaging. Het succes van de eerste antifascistische acties dinsdagavond in Brussel en Luik geven aan dat er heel wat jonge energie is om die taak aan te gaan. De schok is zeker langs Franstalige kant groot, zowel door de score van de MR na een populistische en soms ronduit racistische campagne als door de gebeurtenissen in Frankrijk. Ook langs Nederlandstalige kant hebben we er alle belang bij om het antifascistisch verzet te versterken. Afspraak komende zondag om 13u aan Kunstberg in Brussel (aan het Centraal Station).
Video: grote antifascistische actie in Luik op dinsdagavond
Waar scoorde het VB het meest?
Antifascisten zijn zich best bewust van de plaatsen waar extreemrechts scoort. Daarom dit overzicht van de hoogste resultaten van het VB.
Extreemrechts kan als grote overwinnaar uit de Europese verkiezingen komen. De kwestie van machtsdeelname stelt zich steeds concreter. In Nederland is Wilders na een lange formatiecrisis op weg naar zijn regering, ook al zijn er weinig indicaties van stabiliteit. Die regering hangt met haken en ogen aan elkaar, maar is verenigd in afkeer tegen vluchtelingen en een asociaal beleid waarmee gehoopt wordt terug te keren naar de stabiliteit van een vorig tijdperk die vandaag niet meer mogelijk is. Hogere minimumlonen of meer openbare dienstverlening zitten er niet in, lastenverlagingen voor de bazen zijn daarentegen wel concreet.
door Geert Cool uit maandblad De Linkse Socialist
Rijk volk eerst
Op 18 mei was de Argentijnse president Milei de centrale spreker op een bijeenkomst van extreemrechts in Madrid in aanloop naar de Europese verkiezingen. Het initiatief kwam van Vox en genoot de steun van Trump-fans. Orban stuurde een videoboodschap, Le Pen kwam in persoon naar Madrid. De grote ster was echter Milei. Die voert in Argentinië een beleid van verregaande liberalisering, waarbij sociale bescherming op de werkvloer of op de huurmarkt wordt afgeschaft. Hij kondigde aan 5000 jobs van ambtenaren te schrappen en fors te besparen op onder meer onderwijs.
Dat is waar extreemrechts warm voor loopt. Hoe is het mogelijk dat het zoveel stemmen haalt terwijl het voor een beleid staat dat niet in het belang van die kiezers is? De steun voor extreemrechts toont zowel de afkeer tegen de traditionele partijen, als de impact van de dominante retoriek om de verantwoordelijkheid voor sociale problemen door te schuiven naar vooral de slachtoffers van het beleid. Tegen een achtergrond van toenemende deglobalisering, nieuwe koude oorlog, openlijke conflicten en oorlogen, protectionisme en verstoorde wereldhandel, economische zeepbellen en speculatie komt daar nog een versterkt nationalisme bij. Extreemrechts balanceert tussen zich opwerpen als anders dan de anderen, terwijl het tegelijk met de stroom van het establishment meegaat.
Kapitalisme in verval
Het gebrek aan een antwoord op sociale problemen ondergraaft het vertrouwen in de traditionele partijen. Het maakt dat ze meer gebruik maken van verdeeldheid en het individualiseren van maatschappelijke verantwoordelijkheden. De historisch sterkste voorbeelden van verdelen om te heersen zijn steeds verbonden met regimes die over een smalle basis beschikten om hun bewind op te leggen. Het Brits kolonialisme domineerde de wereld met een beperkt eigen militair en administratief apparaat, waardoor het overal op verdeeldheid inspeelde.
De bocht naar rechts van veel traditionele partijen zal extreemrechts niet stoppen. Het maakt het integendeel meer aanvaardbaar, waarop het nog verder gaat in zijn voorstellen en retoriek. De grote zwakte van extreemrechts daarbij is dat het zelf geen antwoorden heeft op sociale problemen. Het is niet door het onderwijs op droog zaad te zetten, met een stormram de cultuursector te liquideren of door meer repressie dat de werkende klasse toegang zal krijgen tot betaalbaar wonen en meer openbare diensten. Ongetwijfeld speelt die zwakte een rol in het grotendeels passieve karakter van de steun voor extreemrechts. Tegelijk mogen we ons daar niet door in slaap laten wiegen: elke vooruitgang van extreemrechts geeft zelfvertrouwen aan meer radicale groepen in de marge en maakt racisme, seksisme en queerfobie meer aanvaard.
Tijdperk van wanorde
Dit tijdperk van wanorde wordt gekenmerkt door tegenstellingen, instabiliteit en spanningen. Dit brengt onzekerheid en angst met zich mee. Extreemrechts kan op die basis scoren door zich voor te stellen als een politieke kracht die voor een sterke identiteit zorgt waarop je trots kan zijn. De invulling van die identiteit wordt aangepast naargelang van tot wie de boodschap gericht is. Een nostalgie naar een verleden dat er eigenlijk nooit was, biedt geen alternatief. Het is tegelijk een logische reactie op de onzekerheden van het huidige tijdperk. Zoals Gramsci ooit opmerkte: “De oude wereld is stervende en de nieuwe raakt maar niet geboren. In die schemerzone worden monsters geboren.”
Marxisten gaan uit van een bredere kijk op historische ontwikkelingen en proberen dat te vertalen in concrete stappen om met de werkende klasse in al haar diversiteit een einde te maken aan het kapitalisme en alle vormen van uitbuiting en onderdrukking die er eigen aan zijn. We zien niet alleen de populariteit van de extreemrechtse monsters, maar ook het onderliggende verval van het kapitalisme en een radicalisering van jongeren en werkenden die zoeken naar de uitweg van maatschappijverandering. Dat is waar wij actief zijn en opkomen voor een broodnodig socialistisch alternatief.
