Category: Recensies/Cultuur

** Opgelet: deze recensie bevat spoilers **

In een tijdperk van immense ongelijkheid en een wereldwijde crisis die plaats maakt voor een groeiend klassenbewustzijn en onrust, is het geen verrassing dat series als The White Lotus, Squid Game, en Succession een grote populariteit kennen.

Recensie door Grace Fors

De serie Succession van HBO (bij ons te zien op Streamz) draait om Waystar Royco, een fictief multimedia conglomeraat dat vier continenten en 50 landen omspant met divisies zoals entertainment, nieuws en resorts. Logan Roy is een lange en wrede man die enorme macht uitoefent als CEO van het bedrijf, maar hij wordt geconfronteerd met de realiteit van zijn aftakelende gezondheid. Zijn kinderen – de rechterhand en troonopvolger Kendall, de cynische vriendin Shiv, het sadistische wilde kind Roman, en de oppervlakkige stoeipoes Connor – wedijveren om zijn macht en rijkdom te erven als hoofd van het bedrijf.

Deze opzet is geweldig voer voor drama en morbide humor. Onder de oppervlakte bevat de wereld van Succession belangrijke, maar verontrustende inzichten in de wereld onder het kapitalisme.

Succession in het echte leven

De serie is naar verluidt losjes gebaseerd op de Murdochs, een andere bedrijfsdynastie. De Murdochs besturen een rechts media-imperium dat Fox News omvat, de duidelijke inspiratie voor Waystar’s nieuwsdivisie, ATN. Sommigen merkten op dat de Roys met al hun privévliegtuigen, jachten en herenhuizen wellicht nog niet zo rijk zijn als de Murdochs.

Veel van de parallellen met het echte leven in de serie hebben een grote entertainmentwaarde. Connor’s bizarre ijdele poging om president te worden doet denken aan Mike Bloomberg’s aspiraties in 2020. Het gedoe over ATN’s wettelijke strijd om de slogan “We’re Listening” te gebruiken, terwijl hun huishoudapparaten in feite bewakingsmogelijkheden hebben, is bijzonder grappig. Maar deze dingen gebeuren echt. Wanneer Waystar de pittige media-startup Vaulter overneemt, halen ze al snel de operatie overhoop, ontslaan ze vrijwel elke werknemer en geven ze die vijftien minuten om te vertrekken. Dit gebeurt net wanneer de werknemers van Vaulter overwegen een vakbond op te richten. De duizenden werknemers die werden ontslagen na buy-outs bij digitale mediakanalen zoals Buzzfeed en Vice News zullen de gelijkenissen met het reële leven ongetwijfeld opmerken, net als wie de beruchte sloop van Gawker door miljardair Peter Thiel zagen.

Vroeg in de serie leren we over een schandaal rond de cruisedivisie van het bedrijf. Tientallen jaren van systematisch seksueel misbruik, uitbuiting van migrantenarbeiders, sterfgevallen die in de doofpot werden gestopt en miljoenen dollars die werden uitbetaald om de slachtoffers het zwijgen op te leggen, komen eindelijk terug en achtervolgen Waystar. Terwijl het federale onderzoek rampzalig is voor de personages, zijn de gebeurtenissen zelf nauwelijks ongewoon te noemen.

Kijk maar naar de jarenlange sekshandel-bende van miljardair Jeffrey Epstein, die machtige figuren als Donald Trump, Bill Clinton en prins Andrew in zijn kring had. De #MeToo-oproep legde bloot hoe lang seksueel wangedrag op de werkvloer kan voortduren, en hoe het systeem de rijken en machtigen toestaat ermee weg te komen. Het publiek kwam te weten dat er een lange geschiedenis van doofpotaffaires en vergeldingsmaatregelen bestaat, niet alleen bij machtige personen als Harvey Weinstein en Bill Cosby, maar ook bij bedrijven als Activision en Google. Seksuele intimidatie en misbruik tieren welig in de diensten- en horecasector, en migrantenarbeiders en mensen zonder papieren worden geconfronteerd met seksueel misbruik, verwondingen en dood.

Een gebeurtenis in het eerste seizoen vertoont een huiveringwekkende gelijkenis met het Chappaquiddick-schandaal van 1969, waarbij de 28-jarige Mary Jo Kopechne verdronk nadat ze van een brug was gereden door een roekeloze bestuurder. De bestuurder van het voertuig werd niet aangeklaagd – omdat hij Ted Kennedy was.

In werkelijkheid komen rijke mensen elke dag weg met moord. Toen een arbeider in een Frito-Lay-fabriek tijdens het werk in elkaar zakte en later stierf, werd zijn collega’s gevraagd “het lichaam te verplaatsen en een andere medewerker in te zetten om de lijn gaande te houden.” Nog maar enkele weken geleden kwamen zes arbeiders om toen een tornado door een Amazon-magazijn raasde waarin ze vastzaten. En dan hebben we het nog niet over de miljoenen arbeiders die sterven door lage lonen en armoede, klimaatrampen en gebrek aan gezondheidszorg – allemaal doden door toedoen van het kapitalisme.

Hoewel de serie fictief is, wordt er in de dialogen verwezen naar echte mensen als Mark Zuckerberg en Jeff Bezos, alsof het mensen zijn die de personages kennen en met wie ze omgaan. Dit benadrukt hoe Succession niet echt de bedoeling heeft om een alternatieve realiteit te presenteren; het verhaal is verweven met de heersende sociale orde.

In de wereld van Succession is iedereen waardeloos

In een stuk voor de New Yorker parafraseert de schrijver van de reeks, Jesse Armstrong, een citaat uit Marx’ Achttiende Brumaire van Louis Bonaparte. Het echte citaat: “De mensen maken hun eigen geschiedenis, maar zij maken die niet uit vrije wil, niet onder zelfgekozen, maar onder rechtstreeks aangetroffen, gegeven en overgeleverde omstandigheden.”

Het is interessant dat de maker van de serie deze verwijzing naar voren brengt. Veel kijkers van Succession klagen dat er “geen sympathieke personages” zijn onder deze bende van de rijke elite, en ze hebben geen ongelijk. Maar vanuit een marxistisch perspectief is dit één van de belangrijkste inzichten van de serie. In zijn Stellingen over Feuerbach stelt Marx dat “het menselijke wezen geen abstractie is die in het afzonderlijke individu huist. In zijn werkelijkheid is het het geheel van de maatschappelijke verhoudingen.”

In de loop van de serie zien we hoe Logan Roy zijn kinderen en kleinkinderen slaat, zijn zonen beschimpt met homofobe opmerkingen, seksistische retoriek uitspuwt, doodslag verdoezelt en uit wrok in het kantoor van zijn zoon urineert. Iedereen om hem heen loopt op eieren uit angst het doelwit te worden van een van zijn woedende uitbarstingen. Maar alles wat Logan doet, wordt mogelijk gemaakt door de kapitalistische maatschappij. Privé-eigendom van de productiemiddelen betekent dat de baas de werkplek dicteert. Het patriarchale familiesysteem dat door het kapitalisme in stand wordt gehouden en versterkt, houdt zijn kinderen, wier erfenis in Waystar-aandelen zit, gevangen in deze dictatuur. Zelfs politieke figuren die zo machtig zijn als de fictieve president moeten in zijn gunst blijven of het risico lopen te worden besmeurd op de nieuwskanalen van Waystar, slechts één voorbeeld van hoe gevestigde politici structureel gebonden zijn aan het doel om de kapitalisten tevreden te houden.

Brian Cox, die Logan speelt, vergeleek zijn personage met Andrew Carnegie toen hij aan de Financial Times vertelde: “Deze jongen die niets had, trok op 12-jarige leeftijd van Dunfermline naar Pittsburgh. Hij werd de rijkste man ter wereld. Maar tegelijkertijd werd hij ook dit duivelse schepsel.”

In het dagelijkse leven van een miljardair, CEO en patriarch als Logan Roy, is er gewoon geen noodzaak voor de sociale basisvaardigheden die voor mensen uit de arbeidersklasse een tweede natuur zijn – eigenschappen als samenwerking, compromis en empathie. Werkende mensen hebben deze vaardigheden nodig om te overleven. Maar met een volledig dictatoriaal gezag op elk gebied van het leven, en vrijwel geen verantwoordingsplicht, lijkt het niet meer dan normaal dat iemands karakter vervormd raakt tot een karakter als dat van Logan Roy. Bezos, Musk en Zuckerberg onderwerpen hun ondergeschikten misschien niet aan vernederende spelletjes als ‘Boar on the Floor’ – voor zover we weten – maar ze zouden het kunnen als ze wilden, en wie zou het tegen hen opnemen? De enige mensen met enige schijn van macht over Logan zijn de aandeelhouders van Waystar.

In zijn achtste stelling over Feuerbach, stelt Marx: “Al het maatschappelijke leven is in wezen praktisch.” Ondanks al zijn slechtheid, gedraagt Logan zich in de eerste plaats in het belang van zijn eigen rijkdom en winsten. Zijn vaardigheid om mensen tegen elkaar op te zetten, ze tot onderwerping te chanteren en strategieën van wortel en stok te gebruiken om ze te laten doen wat hij wil, zijn allemaal middelen die hem helpen zijn ijzeren greep op het bedrijf te behouden. En hoewel Logan veruit de ergste is, is niemand immuun. Personages als Tom en Greg, die niet in deze status geboren zijn, moeten niettemin leren manipulatief en meedogenloos egoïstisch te worden om zich in het ecosysteem van het hogere management te kunnen redden. We krijgen aanwijzingen dat deze personages zich schuldig kunnen voelen en zich kunnen schamen, maar dat maakt weinig verschil in wat er van hen wordt verlangd om vooruit te komen. Zoals Logan zegt: “Je moet een moordenaar zijn.”

In de schaduwlogboeken van Waystar zijn bepaalde zaken van migrantenwerkers, sekswerkers en anderen die te maken kregen met gruwelijke mishandeling in de cruisedivisie, gemarkeerd met ‘NRPI’. Dit staat voor “no real person involved,” een treffende illustratie van hoe onaantastbare sociaaleconomische status de menselijke natuur in extreme mate vervormt. Dit is geen fabel, maar een vrij goed onderzocht fenomeen in studies over de invloed van sociale klasse op medeleven en empathie.

De ‘woke’ strategie van Kendall

In de serie is er veel aandacht voor de rivaliteit tussen Kendall en zijn vader, een steeds terug oplaaiende strijd. Het is deels een familiaal drama en deels een conflicterende bedrijfsstrategie. Kendall wil technologie, data en ‘vooruitdenkende’ onderdelen verwerven voor de winst, Logan wil lokaal nieuw in bulk kopen om een monopolie te verwerven.

In seizoen 3, neemt dit een bijzondere ‘woke-kapitalistische’ wending. Na het bekend worden van het cruise schandaal, verklaart Kendall dat het genoeg is geweest. In de media en in zijn oproepen om zijn broers en zussen aan zijn kant te krijgen, veroordeelt hij hartstochtelijk WayStar’s staat van dienst van ongebreidelde discriminatie en haar cultuur van seksuele uitbuiting. Deze ommezwaai is echter niet het resultaat van Kendall die zichzelf onderwijst over de wortels van onderdrukking – het is heel duidelijk bedoeld om zichzelf te redden zodat hij geen zondebok wordt. Dit lijkt zo uit het draaiboek van de woke kapitalisten te komen. Deze opstelling van Kendall is slechts een uiting van een veel bredere en gevaarlijke trend.

We schreven eerder over de schadelijke opkomst van ‘woke kapitalisme’, waar een groeiend aantal bedrijven en delen van de politieke gevestigde orde zich proberen voor te stellen als toonaangevende stemmen in de strijd tegen racisme, seksisme en onderdrukking. In een context van toenemende radicalisering en een verlangen om terug te vechten tegen onderdrukking, zoals blijkt uit #MeToo en de opstand die volgde op de dood van George Floyd, hebben bedrijven stappen ondernomen om zichzelf een fraseologie over sociale rechtvaardigheid aan te meten. Dit is gericht op marketing, maar ook om zichzelf vrij te pleiten van hun rol in het versterken van onderdrukking, ongelijkheid en uitbuiting. Terwijl Kendall’s kruistocht voor sociale rechtvaardigheid in de serie zeer schaamteloos wordt gespeeld als oppervlakkig en het verbergen van zijn werkelijke doelen, is het woke kapitalisme in bredere zin dat net zozeer. Beide zullen er uiteindelijk niet in slagen een echte bedreiging te vormen voor de systemische onderdrukking waartegen ze zich beweren te verzetten. Zij zijn het probleem!

Shiv Roy: “Girlboss” feminisme en het corrupte tweepartijensysteem

Aan het begin van de serie is Shiv Roy een politiek strateeg die voor de Democratische Partij werkt. Ondanks haar banden met het rechtse zakenimperium van haar vader, neemt ze een baan aan bij Gil Eavis’ campagne voor de Democratische presidentsverkiezing. Gil wordt voorgesteld als een cynische versie van Bernie Sanders, een linkse politicus binnen de Democratische Partij.

Gil Eaves: “Een deel van mijn achterban zou zelfs woedend zijn als ik jou ontmoet.” Shiv Roy: “Ja, dat deel kan nergens heen.”

Terwijl aan de ene kant Gil een politieke bedreiging is voor Logan door zijn rol in het federale onderzoek naar Waystar, doet hij toch opportunistische concessies, bemiddeld door Shiv, ten nadele van de arbeidersklasse waar hij voor zegt te vechten. Sinds deze episode uitkwam, zagen we hoe Bernie Sanders op beschamende wijze de Democratische voorverkiezing aan Biden overliet en hoe de uitgebreidere ‘Squad’ (van linkse parlementsleden) vrijwel geen strijd voert tegen de rampzalige mislukkingen van de regering-Biden. Dit verraad maakt deel uit van de strategie om gebruik te maken van achterkameronderhandelingen en koehandel met het establishment, een strategie die fundamenteel onverenigbaar is met het afleggen van verantwoording aan de arbeidersbeweging.

In seizoen 3 woont de familie de ‘Future Freedom Summit’ bij, een rechtse politieke fundraiser waar conservatieve mega-donors de volgende Republikeinse kandidaat voor de komende presidentsrace kiezen. De familie debatteert over wie de Roys, met hun arsenaal aan campagnedollars en controle over belangrijke nieuwsbronnen, zullen steunen. Nu het onderzoek naar het cruiseschandaal loopt, is het voor de familie van groot belang om te beslissen wie Waystar het meest vrijuit zal laten gaan. Roman steunt de extreemrechtse populistische provocateur als de meest waarschijnlijke om een fervente basis op te wekken en het presidentschap te winnen. Shiv is het daar niet mee eens en stelt voor dat de familie voor de Democraten kiest omdat “de Democraten voor verandering zullen gaan.” (Natuurlijk zegt ze ook dat ze genoegen zou nemen met de gevestigde Republikein die beloofd heeft haar te helpen de volgende CEO van Wayster te worden). Ze stelt expliciet dat zij beloftes doen aan werkende mensen, maar uiteindelijk de belangen van de familie veilig stellen.

Shiv heeft gelijk – dit is precies wat we zagen in Biden’s presidentschap, en Obama’s “Hoop en Verandering”-campagne voor hem. De Democraten zullen enorme beloften doen aan werkende mensen, om vervolgens spectaculair te falen door pal achter de belangen van het bedrijfsleven te gaan staan. Shiv heeft ook gelijk dat links in dit stadium helaas geen kant op kan. Dit is een reden te meer waarom we dit niet zo kunnen laten, en het is precies waarom werkende mensen en links dringend moeten breken met de vicieuze cirkel van het tweepartijenstelsel, en in plaats daarvan een nieuwe eigen politieke partij moeten opbouwen.

Shiv is een prototypische “girlboss feministe”. Haar gedurfde persoonlijkheid komt voort uit haar overtuiging dat zij als buitenstaander en vrouw een frisse aanpak biedt en “het systeem van binnenuit kan veranderen.” In Seizoen 2 knoeit ze met een getuige die van plan was voor het Congres te getuigen over het misbruik dat ze leed door toedoen van de cruisedivisie. Shiv zegt tegen de vrouw: “Gewone mensen zullen aan je twijfelen. Ze zullen vreselijke dingen zeggen. Ze zullen je een slet noemen, een hoer, en een geldwolf. Je leven zal uit elkaar gerukt worden.”

Een jaar voordat de aflevering werd uitgezonden, gebeurde precies hetzelfde met Christine Blasey Ford die getuigde tegen Brett Kavanaugh. Die laatste werd uiteindelijk benoemd tot lid van het Hooggerechtshof. In die tijd spraken gevestigde Democraten als Nancy Pelosi hun krachtige steun uit voor Ford en hadden ze het over het feit dat ze de slachtoffers geloofden. Toen twee jaar later voormalig staflid Tara Reade met geloofwaardige beschuldigingen van aanranding door Joe Biden naar buiten kwam, botste ze op hardnekkige ontkenning en aanvallen. Pelosi verklaarde “tevreden” te zijn met de wijze waarop Biden “heeft gereageerd.” De liberale vleugel van de heersende klasse zal de strijd tegen seksisme, aanranding en misbruik graag als wapen inzetten wanneer dat in hun kraam past, om zich er vervolgens hardvochtig van te ontdoen wanneer het niet meer uitkomt.

Is dit het soort mensen dat de samenleving bestuurt?

Connor Roy: “Deze familie is gebroken en dat heeft gevolgen. Een gemiste oproep vandaag, een paar dozijn kinderen verliezen hun werk in China.”

Ondanks hun macht over de politiek, de media en de duizenden arbeiders die ze in dienst hebben, draagt niemand in deze serie iets bij aan de wereld. Er wordt geen waarde gecreëerd in bestuursvergaderingen, tijdens chique diners of tijdens de zwijnenjacht in Hongarije. De serie wordt gedreven door een dynamische strijd over wie Waystar Royco moet leiden, maar het feit is dat niemand van hen dat zou moeten doen.

Gewone werkende mensen treden zelden op de voorgrond. Doorgaans zijn het passieve acteurs die de gevolgen van het gedrag van de hoofdpersonages opvangen en hun tekortkomingen illustreren. Maar dit is een leugen door weglating. Logan, hoe formidabel hij ook lijkt in de serie, zou niets en niemand zijn zonder de duizenden arbeiders die de winsten maken waar hij zo tuk op is.

In het echte leven beginnen werkende mensen dit te beseffen. Van de onsuccesvolle maar baanbrekende poging om personeel van Amazon in een vakbond te organiseren in Bessemer, tot de voortdurende vakbondsgolf bij Starbucks, tot de talrijke stakingen van 2021, wordt het steeds duidelijker dat organisatie en actie van de arbeidersklasse de sleutel is tot het overnemen van de teugels van corrupte kapitalisten. Een opstand van vakbondsleden van Waystar, gekoppeld aan een politieke beweging voor democratisch publiek eigendom van de grote bedrijven, zou de enige manier zijn om een figuur als Logan Roy ten val te brengen zonder hem te vervangen door een ander Roy-achtig monster.

In Succession en in het echte leven zijn bedrijven en rijken verantwoordelijk voor wijdverbreid misbruik en uitbuiting, de opkomst van reactionaire rechtse ideeën, de klimaatcrisis, de toenemende ongelijkheid en het maatschappelijk disfunctioneren op wereldschaal. De kapitalistische heersende klasse kan vele gezichten dragen en onderling om de macht strijden binnen de muren van de directiekamers, maar de toekomst zal niet door hen worden beslist – die zal worden beslist door de miljoenen mensen daarbuiten.

Een komeet staat op het punt al het leven op aarde uit te roeien – dit was het basisidee van niet één maar twee Hollywoodfilms die in 1998 werden uitgebracht. Deep Impact werd als ‘realistischer’ beschouwd dan Armageddon, maar beide waren fantasieën uit de jaren negentig, toen meer mensen vertrouwen hadden in het politieke establishment en academici het ‘einde van de geschiedenis’ hadden afgekondigd. In beide zien we een verenigd menselijk ras, geleid door wijze en welwillende Amerikaanse politici, dat de nodige actie onderneemt om zichzelf van de ondergang te redden.

Door Manus Lenihan

Eind 2021 keken velen van ons naar Don’t Look Up, een film met hetzelfde uitgangspunt. Maar deze is een stuk levensechter. Don’t Look Up begrijpt dat de strijd niet ‘mens vs steen’ is. Als soort hebben we de middelen om de asteroïde te vernietigen. Maar onze heersende klasse is te verrot en te nutteloos om dat te doen. Armageddon ging over een grote rots, maar Don’t Look Up gaat over politiek, de media, wetenschap, samenzweringstheorieën, de pandemie en klimaatverandering.

Hieronder zal ik het hebben over de plot, terwijl ik spoilers zal vermijden. Het verhaal volgt Kate (Jennifer Lawrence), een Amerikaanse studente die de asteroïde ontdekt, en Mindy (Leonardo DiCaprio), haar professor. Nog steeds wankelend van de ontdekking dat de wereld op het punt staat te vergaan, worden ze verder teruggeslagen door het feit dat de media en de Amerikaanse president (Meryl Streep) zich er niets van aantrekken. Het verhaal over de dodende asteroïde moet zich een weg banen in de nieuwscyclus tussen een echtelijke breuk van een beroemdheid en de voordracht van een pornoster-cowboy voor het Hooggerechtshof.

Nadat ze genegeerd zijn, worden Kate en Mindy geconfronteerd met ontkenning. De wetenschap wordt in twijfel getrokken, het water wordt vertroebeld, Kate en Mindy worden door uiterst rechts als “marxisten” bestempeld. De kijker zal denken aan debatten rond Covid en klimaatverandering.

Na ontkenning komt coöptatie. Kate betaalt een zware prijs omdat ze niet bang is om de machinaties van tech-miljardairs en politici aan de kaak te stellen – het etiket ‘marxist’ zou er wel eens niet al te ver naast kunnen zitten. Maar Mindy wordt verleid door roem. Hij laat zijn eigen geloofwaardigheid als wetenschapper gebruiken als vijgenblad voor een roekeloos en hebzuchtig project. In een zin die we al van duizend politieke uitverkopers hebben gehoord, houdt hij vol dat het beter is om “in de kamer” te zijn waar de beslissingen worden genomen. Zelfs als hij geen echte inspraak heeft en de beslissingen de verkeerde zijn.

In een scène legt het hulpje van de president (Jonah Hill) op een bijeenkomst in Trump-stijl uit dat de wereld verdeeld is in ‘jullie, de arbeidersklasse’, ‘wij, de coole rijken’, en, met een walgend gezicht, ‘zij’. ‘Zij’ verwijst naar de hoogopgeleide ‘slimme’ mensen.

De film maakt dit bizarre, betuttelende, elitaire wereldbeeld natuurlijk belachelijk. Maar op andere momenten lijkt de film te zinspelen op een soortgelijke boodschap. Herhaaldelijk zien we de personages er ernstig voor pleiten dat we luisteren naar wetenschappers, naar de ‘gekwalificeerde mensen’. Don’t Look Up is op deze punten bekritiseerd omdat het de mensen zou afschilderen als goedgelovig, luisterend naar charlatans in plaats van naar ‘gekwalificeerde mensen’. Van de oorlog in Irak tot de financiële crisis en de opioïde epidemie, is er nochtans een reële basis voor het wantrouwen van mensen voor ‘gekwalificeerde mensen’.

Maar elders snijdt de film het gevaar aan om te klinken als een welgestelde Covid-uitschelder. Wanneer Mindy en twee Nobelprijswinnaars hun naam verbinden aan een roekeloos en hebzuchtig plan, worden we eraan herinnerd dat wetenschappers, net als ieder ander, kunnen worden gerekruteerd in dienst van doelen die tegen de wetenschap en de mensheid zijn.

Het overweldigende gewicht van de woede en de spot van de film valt echter op de heersende klasse: grote bedrijven, politici, de media. Mark Rylance zet een ijzingwekkende prestatie neer als Peter Isherwell, een personage dat de belichaming is van grote tech-kapitalisten als Musk en Bezos. Hij is verontwaardigd als hij een ‘zakenman’ wordt genoemd, want in zijn ogen is hij niets minder dan een technologie-messias.

Regisseur Adam McKay’s eerdere films als Anchorman (2004) en Step Brothers (2008) waren flauwe, leuke films met meer lachwekkende momenten. De slotcredits van The Other Guys (2010), waarin de geschiedenis van financiële schandalen op een rake manier werd uitgesponnen, lieten doorschemeren dat de regisseur zijn zinnen op de politiek had gezet. Daarna kwam The Big Short (2015), een komedie die de wortels van de financiële crisis uitlegt. Don’t Look Up borduurt hierop voort met een meer epische en waanzinnige satire.

Het is een cynische en pessimistische film, met name pessimistisch over het vermogen van onze gebroken en verrotte heersende klasse om ons te redden, en cynisch over onze sociopathische tech-miljardairs en hun redderscomplexen. Maar het is niet cynisch over de mensheid in het algemeen. De latere scènes, met hun ontroerende en gevoelige menselijke momenten, zijn een eerbetoon aan hen die in actie komen, zelfs als de zaken er somber voorstaan. Vergeleken met gevierde satirische films als Dr. Strangelove of Network, is Don’t Look Up verrassend optimistisch.

De eindejaarsperiode staat traditioneel garant voor heel wat gesprekken aan tafel. Ook dit jaar is er geen gebrek aan onderwerpen. Mogelijk zal Squid Game er één van zijn. De Zuid-Koreaanse serie groeide snel uit tot de grootste hit ooit op Netflix. De brede belangstelling voor het verhaal van een groep mensen met zware schulden die hun leven riskeren in een mysterieus overlevingsspel in de hoop een grote beloning te winnen, zegt veel over de huidige samenleving.

door Maxime (Luik) uit maandblad De Linkse Socialist

Kunst weerspiegelt haar tijd. Films en series vormen daar geen uitzondering op. The Joker, The Platform, Parasite, This is us … Sociale kwesties vinden hun weg in de populaire cultuur. Dat is een indicatie van de radicalisering in de samenleving. Welke onderwerpen over Squid Game kan je aansnijden aan de kersttafel?

De onderdrukking van sociale strijd. Het hoofdpersonage is een alcoholist, maar na een tijdje ontdekken we dat hij arbeider was in een autofabriek en zijn baan verloor nadat een staking brutaal onderdrukt werd, hetgeen ook tot de dood van één van zijn beste vrienden leidde. Het is gebaseerd op een staking bij Ssangyong in 2009 en tijdens een staking in oktober van dit jaar kwamen de vakbondsleden verkleed in personages van Squid Game op straat. Je kunt ook verwijzen naar de onderdrukking van de gele hesjes door de Franse politie of de recente veroordeling van ABVV-leden wegens hun rol in sociaal protest (zie pagina 4).

Gelijke kansen. Het spel mag dan voor gelijke kansen pleiten, maar is het niet. Het spel is gemanipuleerd door de organisatoren. Nadat spelers de keuze kregen om terug naar het normale leven te gaan, keren velen uit wanhoop terug naar de nachtmerrie van spel. Kan een beslissing die wordt genomen onder de intense druk van absolute armoede en andere dramatische omstandigheden een echte keuze worden genoemd? Het zijn de materiële omstandigheden die het bewustzijn bepalen. Een mooie springplank naar marxistische filosofie…

Hoe ziet het er aan de overkant uit? Het spel laat er geen misverstand over bestaan: het bestaat alleen om de naar geweld hunkerende ultrarijken tevreden te stellen, die zich nooit gedwongen zouden zien om zelf aan de bloedige valstrik deel te nemen. Vlak voor het dessert tijdens het kerstdiner kan je er misschien ‘Het Kapitaal’ van Marx bijhalen: “De accumulatie van rijkdom aan de ene kant  tevens accumulatie van ellende, kwelling van arbeid, slavernij, onwetendheid, onmenselijkheid en zedelijke ontaarding aan de andere kant is, dat wil zeggen aan de kant van de klasse, die haar eigen product voortbrengt als kapitaal.”

De wereld begrijpen om haar te veranderen. Dit detail is je misschien nog niet opgevallen: wanneer de deelnemers sterven en hun bedden worden verwijderd, zie je een muurschildering in de slaapzaal. Het toont de spelen en de volgorde waarin de gebeurtenissen zullen plaatsvinden. Maar geen van de personages in de serie lijkt dit te merken. Kunnen we een parallel trekken met onze huidige situatie? Het is aan ons om ons fresco te openbaren door de wereld te observeren en te analyseren om daaruit de nodige conclusies te trekken.

Door Fiona Ryan (Socialist Party – ISA in Ierland)

Dopesick kwam in november op de streaming platforms en heeft het publiek geschokt met zijn breed opgezette feitelijke kijk op de machinerie achter OxyContin en de grootschalige ellende die veroorzaakt wordt door verslaving aan het medicijn.

Dopesick beschrijft de opkomst van het zogenaamde ‘wondermiddel’, vanaf de introductie in landelijke mijnstadjes in de VS, de uitgebreide marketingcampagne tot de louche invloed die Purdue Pharma wist uit te oefenen op instanties die de medicatie moesten reguleren. Purdue Pharma heeft door haar leger van verkopers en toegang tot onbeperkte fondsen, met succes de verslavende werking van OxyContin verdoezeld.

De reeks komt is gebaseerd op het non-fictie boek uit 2018, ‘Dopesick: Dealers, Doctors, and the Drug Company That Addicted America’ van journaliste Beth Macy, die de Amerikaanse ‘Opioid Crisis’ vanaf de wieg in Appalachia vertelt vanuit het gezichtspunt van gefictionaliseerde personages op basis van Macy’s eigen onderzoek.

Een destructieve verslaving

Dopesick begint in 2005 na een actieve rechtszaak tegen Purdue Pharma, waar artsen worden ondervraagd over hun ervaringen met verkopers die OxyContin aanprijzen. Het belangrijkste argument van de verkopers is de bewering dat het medicijn een verslavingspercentage van minder dan 1% heeft. De scène eindigt met één van de hoofdpersonen die de rechtbank met een lege blik traumatisch meedeelt hoeveel van zijn patiënten nu dood zijn.

Het verhaal beslaat een decennium, van 1996 tot de historische rechtszaak tegen Purdue Pharma in 2005. Het wordt verteld vanuit het oogpunt van vijf hoofdpersonages: een dokter in een kleine plattelandsstad in het hart van Appalachia, een jonge mijnwerker die OxyContin voorgeschreven krijgt om zijn rugletsel te verhelpen, een agent van de Drug Enforcement Administration, een vertegenwoordiger van Purdue Pharma, en de federale aanklagers die een zaak moeten aanspannen tegen de miljardair Sackler die achter het medicijn zit.

Dopesick is in de eerste plaats het verhaal van de psychopathie van het kapitalisme, en de methoden die er zijn om grote bedrijven te beschermen ten koste van de arbeidersklasse en arme mensen.

De rol van reclame

De familie Sackler, de eigenaars van Purdue Pharma, zijn de duidelijke schurken van het verhaal. Hoewel er sprake is van dramatisering in de serie, komt de belangrijkste horror van de Sacklers voort uit de realiteit van hun rol in het creëren en in stand houden van de epidemie van medicatie op voorschrift die de VS teistert. Dit stamt uit de jaren 1980 met hun creatie van MS Contin, oorspronkelijk gemaakt voor thuiszorg om mensen in staat te stellen thuis te sterven en van het kalmerende morfine-infuus af te komen.

Het hoofd van de familie, Arthur Sackler, staat bekend als de vader van de Amerikaanse medische reclame zoals die vandaag bestaat.

Voor de Opioid Crisis, had de VS een ‘Valium Crisis’. Volgens het boek ‘Empire of Pain’ had in 1975 maar liefst tweederde van de volwassen bevolking een voorschrift voor Valium, dat op de markt werd gebracht als een wondermiddel en dat geen risico op verslaving beloofde. Arthur Sackler was de man achter Valium, en stond aan de wieg van het concept van marketing, niet gericht op consumenten, maar op artsen. Hij wist dat mensen hun dokters vertrouwden en de medicatie zouden nemen die zij aanraadden.

Sackler zag in dat het de artsen waren die de voorschriften beheersten en overspoelde de artsen met advertenties, van medische tijdschriften tot in hun eigen praktijk. In de advertenties en literatuur werden studies aangehaald die rechtstreeks door de bedrijven zelf werden gefinancierd. Artsen werden op ‘informatie-weekends’ gestuurd in vijfsterren golfresorts, een draaiboek dat door zijn neef Richard Sackler en OxyContin bijna compleet zou worden gekopieerd. Arthur Sackler werd één van de belangrijkste marketeers voor Pfizer, wat voor hem de grote sprong betekende die nodig was om te zijner tijd zijn eigen imperium op te bouwen.

Leugens en bedrog

Met de creatie van OxyContin, een medicijn dat tweemaal zo krachtig was als morfine, nam de rijkdom van de Sacklers exponentieel toe, waarbij de familie filantropische donaties gebruikte als dekmantel voor de ongebreidelde woekerpraktijken en de manipulatie van gezondheidszorgdiensten die zij uitvoerden om het gebruik van hun medicijn te verspreiden.

De sleutel tot het succes van de Sacklers en OxyContin was een eenmalig geschonken label van de Food and Drug Administration (FDA) dat bevestigde dat het medicijn verslavend was in minder dan 1% van de gevallen, gebaseerd op een decennia oude brief die naar een krant was gestuurd door een onderzoeker die het gewoon had over een kleine steekproef van patiënten die algemene opioïde medicatie gebruikten. De FDA aanvaardde dit “onderzoek” zonder het te hebben gezien en stond toe dat het etiket bleef bestaan.

Een casestudy uit 2020 van de AMA Journal of Ethics richtte zich op de langdurige systemische tekortkomingen van de FDA bij het reguleren van opioïde medicatie, evenals belangenconflicten die nooit werden verantwoord. Het rapport merkte de nauwe relatie op tussen de functionarissen van het agentschap die verantwoordelijk waren voor het toezicht op opioïden en opioïdenfabrikanten. Twee FDA-medewerkers die direct verantwoordelijk waren voor de goedkeuring van Purdue’s oxycodon aanvraag verlieten beiden de FDA om voor Purdue zelf aan de slag te gaan.

Het FDA-etiket werd de strijdkreet van de Purdue-verkopers, die naar elke huisarts, apotheek en ziekenhuis op het platteland werden gestuurd met de bedoeling een revolutionair geneesmiddel te verkopen dat de levenskwaliteit van miljoenen Amerikanen zou verbeteren.

Nooit zoveel overdoses

Volgens het Centres for Disease Control (CDC) waren voorgeschreven opioïde medicijnen echter verantwoordelijk voor bijna 500.000 doden in een periode van tien jaar. 2020 was het meest dodelijke jaar als gevolg van opioïde overdoses in de VS: er waren volgens het CDC 93.000 mensen die stierven aan overdoses, een stijging met 29,4% tegenover 2019 toen er 72.151 sterfgevallen waren.

Een onderwerp dat in de reeks goed aan bod komt, maar vaak wordt genegeerd, is het verband tussen het gebruik van voorgeschreven opioïden en heroïnemisbruik.

De American Society of Addiction Medicine stelt dat vier op de vijf nieuwe heroïnegebruikers aanvankelijk verslaafd raakten aan pijnstillers. Vierennegentig procent van de respondenten van een onderzoek uit 2014 onder mensen die in behandeling waren voor opioïdeverslaving, zei dat ze heroïne hadden gekozen omdat voorgeschreven opioïden “veel duurder en moeilijker te verkrijgen” waren. Aangezien OxyContin vooral werd gebruikt in gemeenschappen in Appalachia en Maine met een enorm gebrek aan middelen, leidden de hoge medicijnkosten en de afwezigheid van behandelingsmogelijkheden duizenden verder op het pad van verslaving.

Strijd vanuit de basis

Eén van de interessantste onderdelen van de serie is de aandacht voor de pogingen van de getroffen gemeenschappen om zich te organiseren en terug te vechten tegen de toenemende opioïdencrisis. De serie gaat over het waargebeurde verhaal van de lokale coalities die uit de eerste hand zagen hoe de crisis werd ontkend door zowel Purdue als staatsambtenaren, en die uiteindelijk het voortouw namen in de zaak tegen Purdue Pharma.

Veel van de betrokken activisten hadden eerder deelgenomen aan milieuactivisme tegen de fossiele brandstofindustrie, en gewapend met deze ervaring in het omgaan met grote bedrijven, begonnen ze zich te richten op de opioïde-crisis als een nieuwe grote bedreiging voor hun gemeenschappen. Eén van de belangrijkste organisatoren, Beth Davies, was een activiste van het eerste uur die samen met de plaatselijke arts Art Van Zee de Virginia-coalitie oprichtte.

Veel van de campagnes rond opioïdenverslaving waren gericht op het ontbreken van gespecialiseerde herstelprogramma’s. Als er programma’s beschikbaar waren, ging het vaak om hulp voor alcohol- en niet-opioïdenverslaafden. De meeste afkickklinieken waren niet voorbereid en beschikten niet over de deskundigheid om de ingrijpende gevolgen van een opioïdenverslaving voor het lichaam en de hersenen aan te pakken. Daarom is er tientallen jaren activisme geweest om druk uit te oefenen op Purdue en andere farmaceutische bedrijven om de vereiste behandelingscentra actief te financieren. Veel van de huidige verslavingscentra worden gerund en beheerd door activisten zelf, die vaak familieleden aan een overdosis hebben verloren of zelf herstellende zijn.

De verraderlijke rol van de private gezondheidszorg

“Waging NonViolence”, een door activisten aangedreven nieuwsorganisatie, bracht onlangs het verhaal van Nan Goldin, een 64-jarige fotografe die herstellende is van een verslaving aan OxyContin. Goldin is lid van Prescription Addiction Intervention Now, of PAIN, die een petitie tegen Purdue Pharma is gestart. De groep blijft campagne voeren en heeft 25.000 handtekeningen verzameld voor haar petitie die eist dat Purdue hersteldiensten financiert evenals openbare dispensers van Narcan, een levensreddend medicijn dat overdosering kan voorkomen.

De voornaamste verstrekkers van verslavingsdiensten in meer noodlijdende plattelandsgebieden blijven activisten en religieuze groepen. De geprivatiseerde gezondheidszorg in de VS maakt het moeilijk, zoniet onmogelijk, om doeltreffende volksgezondheidsmaatregelen te nemen, gezien de grootschalige commercialisering van de pijn van mensen door de medische industrie.

Hoewel Dopesick een grimmig en treffend beeld schetst van de vernietiging van arbeidersgemeenschappen, en ondanks het accurate portret van de snode Sacklers, gaat de reeks niet veel verder dan de eerste rechtszaak en is er helaas geen aandacht voor het feit dat Sacklers immuun blijft voor de gevolgen. Zo wordt bijvoorbeeld niet getoond dat geen enkel lid van de familie-Sackler werd vervolgd voor een misdrijf, maar alleen voor overtredingen.

Het laat niet zien hoe Richard Sackler, de belangrijkste aanstichter van de ontwikkeling en verkoop van OxyContin, blijft ontkennen dat hij een rol heeft gespeeld door zijn agressieve reclamecampagnes en actieve leugens over de effectieve verslavende werking van het geneesmiddel, die hebben geleid tot het op grote schaal voorschrijven door artsen. De procureur-generaal van de staat Washington, Bob Ferguson, niet bepaald een radicaal, beschreef de schikking van de zaak als volgt: “De schikking laat de Sacklers vrijuit gaan als miljardairs met een juridische bescherming voor het leven.”

De middelen van Big Pharma in beslag nemen

Helaas zullen de Sacklers en hun medeplichtige aanstichters van ellende en dood hun leven van privileges en luxe blijven leiden, terwijl de arbeidersklasse verder wordt gebrutaliseerd. Dit zal zolang gebeuren als het rotte kapitalistische systeem blijft bestaan en het recht van een kleine minderheid om winst te maken voorrang krijgt boven de belangen van de mensheid als geheel.

In 2021, midden in een wereldwijde pandemie, kunnen we zien dat er geen lessen zijn geleerd. Grote farmaceutische bedrijven beschermen patenten op vaccins met hand en tand, daarbij geholpen door politieke vertegenwoordigers en instellingen die voor hun belangen strijden. Ondertussen wordt 50% van de wereldbevolking, waarvan de meesten in het Zuiden wonen, aan hun lot overgelaten terwijl astronomische winsten worden vergaard. Alleen een socialistische transformatie van de maatschappij kan het winstmotief elimineren dat verantwoordelijk is voor zoveel pijn en dood, in de VS en in de rest van de wereld. De middelen en bezittingen van de grote farmaceutische bedrijven, die de in dit artikel geschetste crisis hebben aangewakkerd, moeten in beslag worden genomen en in democratisch publiek bezit worden genomen. De productie van medicijnen moet gebaseerd zijn op het behandelen van menselijke kwalen en ziekten, niet op het in stand houden ervan.

De familie-Sackler is slechts een symptoom van een ziek systeem waarin de samenleving wordt georganiseerd door degenen die de touwtjes in handen hebben en streven naar permanente, exponentiële groei van hun winsten, ongeacht de gevolgen en kosten voor de wereld.