Recensie door Eljeer Hawkins
Het commerciële succes van de film ‘Straight Outta Compton’ over de hip-hop band ‘N*** With Attitude’ (N.W.A.) komt er tegen de achtergrond van opstanden in Ferguson en Baltimore na politiegeweld en tegen het besparingsbeleid, de opkomst van Black Lives Matter en de terugkeer van bewuste hip-hop zoals het album ‘To Pimp a Butterfly’ van Kendrick Lamar. We kijken naar de politieke, economische en sociale context van het ontstaan van N.W.A.
Kinderen van het kapitalisme, racisme en hip-hop
De ontwikkeling van N.W.A vond plaats tegen de achtergrond van de sociale en culturele explosie van hip-hop en rapmuziek, een kunststroming die midden jaren 1970 ontstond in de Bronx, New York. Deze stroming groeide onder zwarte en gekleurde jongeren van de Afrikaanse diaspora alsook onder politiek en culturele progressieve blanken die sterk beïnvloed waren door de punkrock. Hip-hop ontstond op de ritmes en de beats van James Brown, Parliament Funkadelic en talloze anderen. Groepen als Blonde waren vroege aanhangers van de New Yorkse hip-hop. De samenwerking van Blonde met Fab Five Freddy, een persoonlijkheid uit de hip-hop scène in New York, in de song en video van ‘Rapture’ was toonaangevend.
Deze culturele ontwikkeling vond plaats in een periode van een rechts offensief onder president Reagan die een harde neoliberale economische agenda combineerde met conservatieve standpunten. Reagan wilde de winsten van Wall Street terug herstellen, de verworvenheden van de burgerrechtenbeweging en de arbeidersbeweging terugdringen, de overblijfselen van de geplande economieën in Oost-Europa van tafel vegen en massale sociale bewegingen voor zelfbeschikking en socialisme doorheen de wereld de kop indrukken, denk maar aan Grenada en Nicaragua.
Filmmaker F. Gary Gray begint de film in 1986 midden in de ‘war on drugs’ van Reagan waarbij wijken met veel kleurlingen in Californië belegerd werden door een sterk gemilitariseerde politiemacht. De politie van Los Angeles was, en blijft, berucht voor een harde fysieke en psychologische aanpak van de werkende bevolking en de armen, met nadruk op gekleurde jongeren.
De oprichters van N.W.A., Ice Cube, Dr Dre, Easy-E, MC Ren en DJ Yella (overigens uitstekend neergezet in de film door acteurs die ook fysieke gelijkenissen vertoonden, denk maar aan O’Shea Jackson Jr als Ice Cube), groeiden allemaal op in Compton, een voorwijk van LA die bekend stond voor zijn straatbendes. De grote rol van straatbendes als de Bloods, Crips en Surenos was overigens een resultaat van de gewelddadige ontmanteling van de Black Panther Party en de zwarte bevrijdingsbeweging onder de regering-Nixon en met het COINTELPRO (Counter Intelligence Program) van FBI-baas J. Edgar Hoover.
De beelden van repressief geweld waren in het geheugen gegrift en doen denken aan het huidige politiegeweld na de dood van Mike Brown, Freddy Gray, Sandra Bland en veel te veel anderen. Het dagelijkse geweld en de vervolging door de politie van LA leidde tot woede onder de jongeren. De bekende song ‘F** tha Police’ van N.W.A. gaf daar uitdrukking aan, maar blijft vandaag aansluiting vinden bij de actualiteit. Het geweld door de overheid en binnen de hip-hopcultuur werd realistisch beschreven. Het geweld in LA kende een hoogtepunt met de wel erg brutale arrestatie van Rodney King en de daaropvolgende opstand van Los Angeles toen de gewelddadige agenten niet vervolgd werden.
De angst van het establishment voor de film leidde tot extra veiligheidsmaatregelen aan de bioscopen. Niet dat er ergens een incident gemeld werd. Maar het was een verdere poging om gekleurde jongeren die kwaad zijn omwille van het politiegeweld verder te criminaliseren. De voorwaarden waarin N.W.A. ontstond, bestaan ook vandaag nog in dit tijdperk van president Obama, Ferguson en Baltimore.
Alles voor het geld
Hip-hop is een industrie geworden waarin miljarden dollars omgaan. Zoals Kelly L. Carter opmerkt in ‘Who Gets Paid’ (Ebony magazine juli 2007): “De ‘vier grote’ muzieklabels – Universal Music Group, Sony BMG Music Entertainment, EMI Group en Warner Music Group – en hun sub-labels zijn goed voor meer dan vier op de vijf songs die verkocht worden in de VS en voor 70% van de muziek die wereldwijd verkocht wordt.” Het zijn de ‘vier groten’ die de boodschap, de sound en het imago van wat cool en hip is bepalen, uiteraard gericht op hun eigen winsten. De film toont dubieuze zakenpraktijken en corruptie in de muziekindustrie, vooral rond de figuur van N.W.A.-manager Jerry Heller, die schitterend neergezet wordt door Paul Giamatti.
Veel fans en historici zullen de opkomst van gangsta rap toeschrijven aan N.W.A. in de gouden periode van de hip-hop (1987-1993). De populariteit van gangsta rap leidde tot een marketingplan om de ‘straat’ te promoten. De opkomst van Suge Knight, gespeeld door acteur R. Marcus Taylor, toonde de aanwezigheid van gangs en criminelen in de hip-hop. Het werd versterkt door de bedrijfswereld die inspeelde op een zogenaamde “Oost versus West” strijd en de promotie van gangsta rap.
De muziekindustrie bracht verschillende artiesten met verschillende gimmicks en muzikale vernieuwing voor. Zo waren er Salt-N-Pepa, Queen Latifah, Public Enemy, Tupac Shakur en Ice T domineerden het gouden tijdperk van de hip-hop toen diversiteit en creativiteit centraal stonden.
Het was echter gemakkelijk om het “gangsta-realisme” te verkopen of het onderlinge geweld. Die beelden, standpunten en teksten werden voorgesteld als de authentieke hip-hop. Het zorgde ervoor dat de taal van de hip-hop werd gebruikt, maar zonder historisch begrip van de voorwaarden waarin de hip-hop ontstond in de steden.
Say her Name
Tot op zekere hoogte toont ‘Straight Outta Compton’ het geweld en het seksisme in de hip-hop. Er zijn beelden van orgieën in hotels, naakte vrouwen, … Maar er wordt niet ingegaan op de beschuldigingen van verkrachtingen. Dr Dre, Ice Cube en Tomica Woods-Wright, de weduwe van Easy E, waren allemaal betrokken bij de productie van deze film waardoor de geschiedenis meermaals is aangepast. De film kan ook gezien worden als een poging om het negatieve verhaal van de jeugd van Dr Dre en Ice Cube recht te zetten.
Sinds het einde van N.W.A. is Ice Cube een ster in Hollywood geworden en speelde hij mee in topfilms als Boyz in the Hood, de Friday reeksen en Are We There Yet? De status van Dr Dre als hip-hop zakenman werd helemaal bevestigd toen hij zijn Beats Electronics voor 3 miljard dollar aan Apple inc verkocht. Hij creëerde Aftermath Records waarmee hij Eminem en 50 Cent lanceerde na zijn vertrek bij Deathrows Records. Dr Dre en Ice Cube werden succesvolle kapitalisten, waarbij hun rebelse acties tegen politiegeweld en hun laffe geweld tegen vrouwen onder de mat worden geveegd om het uit de geschiedenis weg te schrijven.
De beslissing om het geweld en het fysiek misbruik van vrouwen uit het leven van Dr Dre weg te schrijven, is opmerkelijk. Het geval van hip-hop personaliteit en televisiester Dee Barnes is veelzeggend. Barnes was een bekende presentatrice van een programma over hip-hop onder de naam ‘Pump it Up’. Toen Ice Cube in 1990 uit N.W.A. stapte, deed Barnes een interview met hem. Het leidde tot verbaal en fysiek geweld vanuit N.W.A. en door de nieuwe groep van Cube, Lynch Mob. Dr Dre was woedend over het interview met Cube in ‘Pump it Up’ en viel Dee Barnes fysiek aan.
Het feit dat het geweld tegen vrouwen zo opmerkelijk uit de geschiedenis wordt weg geschreven in deze commerciële succesfilm, viel ook de sociale media en uiteindelijk de gevestigde media op. Dr Dre moest zich verontschuldigen ten aanzien van alle vrouwen die hij doorheen de jaren kwetste. Het is overigens opmerkelijk dat het geweld niet in deze film aan bod komt als je weet dat F. Gary Gray zelf cameraman was bij ‘Pump it Up’ en ooggetuige was van de aanval op Barnes. Hij zweeg er jarenlang over en ging nu met ‘Straight Outta Compton’ nog een stap verder door het geweld tegen vrouwen uit de film te houden. Het zou hetzelfde zijn als het verhaal van Bill Cosby brengen en niet ingaan op de 40 vrouwen die Cosby van seksueel misbruik beschuldigen.
Met de huidige aanvallen op vrouwenrechten, de ondermijning van de sociale zekerheid en de doden van tal van transgender vrouwen, moeten we de revisionistische geschiedschrijving verwerpen en namen noemen. We moeten ingaan tegen seksisme, transfobie en zowel het geweld van de overheid als intrafamiliaal geweld tegen onze zusters. Dat is een belangrijk onderdeel van de strijd tegen het geweld en tegen de kapitalistische uitbuiting.
Straight Outta Compton, gemaakt in kapitalistisch Amerika
‘Straight Outta Compton’ is een mooi gepolijst product van de filmindustrie in Hollywood. Maar het laat ons ook toe om terug te kijken naar de periode waarin de hip-hop groot werd. De opkomst van de beweging Black Lives Matter bevestigt dat de strijd tegen politiegeweld, armoede en kapitalistische onderdrukking nog steeds actueel is. Het heeft ook impact op artiesten als D’Angelo, Janelle Monet en J Cole. De dagelijkse strijd van werkende mensen en sociale bewegingen versterkt hun bewustzijn en hun muziek. Zoals in de burgerrechtenbeweging, de anti-oorlogsbeweging ten tijde van Vietnam of het verzet tegen de apartheid in Zuid-Afrika, is protestmuziek een verlengstuk van strijd tegen de dagelijkse ellende. Het vormt het ritme van de strijd voor rechtvaardigheid en gelijkheid.
Voor velen blijft hip-hop nog steeds het CNN van onze wijken. N.W.A. was met al zijn invloed en tegenstellingen het kind van het neoliberale kapitalisme en de achterstelling van arbeidersbuurten door de regeringen van Nixon, Reagan, Bush en Clinton. ‘Straight Outta Compton’ moet gezien worden door een kritische bril, het waren immers de objectieve voorwaarden die aanleiding gaven tot het ontstaan van de beruchte hip-hopgroep N.W.A.
