Category: Ecologie

Hoe kunnen we iedereen op deze planeet voeden? Dat is een vraag waarop het kapitalisme nooit een afdoende antwoord heeft kunnen formuleren. Ook vandaag wordt een derde van de wereldbevolking geconfronteerd met honger. Zelfs in economisch ontwikkelde landen is een groeiend aandeel van de bevolking afhankelijk van voedselbanken.

Dossier door Iain Dalton uit weekblad ‘The Socialist’

Voedsel is een basisbehoefte voor ons bestaan. Het is ook een indicatie van de ontwikkeling van de mensheid waarbij niet alle tijd meer ingenomen wordt door het verzamelen en consumeren van voedsel.

De ontwikkeling van de capaciteit om voedsel te koken was bijvoorbeeld een belangrijke stap vooruit. Zoals schrijver Michael Pollan in zijn boek ‘Cooked’ opmerkt: “Bevrijd van de noodzaak om onze dagen te vullen met het verzamelen van grote hoeveelheden rauw voedsel en dit vervolgens te knauwen, konden de mensen hun tijd nu besteden aan hun metabolische noden en aan andere doeleinden.”

De industriële revolutie had ook een impact op de voedselproductie. Grote delen van de plattelandsbevolking trokken naar de steden en waren niet langer direct betrokken in het proces van voedselproductie, maar kocht voedsel met het loon dat ze verdienden.

Dit proces werd verdiept toen een groot aantal vrouwen op de arbeidsmarkt kwam in de 20ste eeuw. Het voeden van de gezinnen gebeurde niet langer door één persoon die hiervoor thuisbleef, het gebeurde voortaan na de werkuren.

Dit heeft de dubbele dagtaak van vrouwen niet weggenomen, maar de komst van bereide maaltijden, uithaalmaaltijden, … betekenden dat er minder tijd besteed werd aan het voorbereiden van voedsel. Vandaag wordt er dan wel minder tijd in de keuken besteed, maar de werkuren zijn langer.

Deze processen en de ontwikkeling van de agrobusiness hebben er in het algemeen voor gezorgd dat het voedsel dat we vandaag eten minder voedzaam is dan in het verleden. Dit heeft grote invloeden op onze gezondheid.

Zo was er een gezondheidsstudie in Groot-Brittannië (2015) die aangaf dat 62,9% van alle volwassenen met overgewicht of obesitas kampten. Er is een toename van het aantal hart- en vaatziekten, van diabetes type 2 en andere ziektes.

“Brood en haringen”

Een tekort aan voedsel heeft vaak geleid tot sociale revoltes. In de Russische Revolutie begonnen e protestacties op de Internationale Vrouwendag van 1917, het startpunt van de revolutie, met eisen voor “brood en haringen.”

Toegang tot degelijke voedzame maaltijden was een belangrijke doelstelling van de Bolsjewieken na de Russische Revolutie. Zo werden publieke kantines opgezet in de twee grootste steden van Rusland: Moskou en Petrograd.

Dit werd uiteindelijk ondermijnd door de tekorten als gevolg van de oorlog tegen de binnenvallende imperialistische legers die kost wat kost de revolutie de kop wilden indrukken. Maar in 1919 waren deze publieke kantines goed voor ongeveer 900.000 gebruikers in zowel Moskou als Petrograd.

Vandaag zou er in de eerste plaats moeten gezorgd worden voor kwaliteitsvolle en betaalbare kantines in scholen, universiteiten, hogescholen en grotere werkplaatsen. Het zou betekenen dat mensen minstens één kwaliteitsvolle warme maaltijd per dag hebben.

De afgelopen decennia was er een forse afname van het aantal kantines op werkplaatsen. Het Labour Research Department onderzocht het aantal kantines in Britse werkplaatsen met een vakbondsaanwezigheid. Waar er in 1995 in 88% van deze werkplaatsen een kantine was, bedroeg dit in 2015 nog maar 47%. In 2010 werden 52% van deze kantines gesubsidieerd, tegen 2015 nam dit af tot 41%.

Dit zal onvermijdelijk gevolgen hebben voor de gezondheid. Kantines verdwijnen om plaats te maken voor microgolfmaaltijden of kant-en-klare maaltijden uit de automaat.

Naast kwaliteitsvolle kantines is er ook nood aan ‘publieke restaurants’ die de catering voorzien voor kleinere werkplaatsen, mensen die geen werk hebben of die niet kunnen werken.

Maar een belangrijk onderdeel van een socialistisch beleid is de drastische vermindering van de arbeidstijd. Hierdoor zou er heel wat tijd vrijkomen voor deelname aan het beheer van de samenleving, maar ook voor hobby’s en vrije tijd.

Bevrijd van de noodzaak om te koken, zullen heel wat mensen er sneller voor kiezen om te koken als creatieve activiteit. Degelijke keukenfaciliteiten in alle huisvesting blijft noodzakelijk.

Het voedsel dat we zelf produceren in onze vrije tijd zou niet volstaan om iedereen te voeden. Er zou nog steeds een deel van de arbeid moeten gaan naar het produceren van het grootste deel van het voedsel.

In de landbouw was er een tendens van uitbreiding: “get big or get out.” Een schaalvoordeel is belangrijk voor efficiënte productie, maar onder het kapitalisme heeft de agrobusiness een grote positie ingenomen met schadelijke gevolgen voor het milieu onder meer als producent van broeikasgassen, erosie van de bodem, vervuiling door chemicaliën en negatieve gevolgen voor de biodiversiteit.

Fabriekslandbouw

De fabriekslandbouw staat synoniem voor wreedheden ten aanzien van dieren die opeengehoopt gekweekt worden, volgestopt worden met antibiotica en brutaal afgemaakt worden. De landbouwsubsidies komen doorgaans vooral bij de grootste boerderijen terecht: meer dan 80% van het Europese landbouwgeld gaat naar 20% van de boerderijen.

Ondanks deze elementen zijn kleinere en middelgrote boerderijen efficiënter qua productie per eenheid grond. De erg grote boerderijen moeten nu bijenkorven aankopen om gewassen te bestuiven, nadat de heggen verdwenen. Ecovriendelijke technieken kunnen gebruikt worden om de grondkwaliteit te versterken waardoor landbouw geen broeikasgassen uitstoot maar net opneemt.

Zolang de winsten op korte termijn centraal staan en de dictaten van de grote voedselbedrijven heersen, zullen milieuvriendelijke methoden echter geen prioriteit zijn.  Het zal erop aankomen om de grote voedingsbedrijven, met inbegrip van de grote boerderijen, uit de handen van de agrobusiness te halen om deze onder democratisch publiek bezit te plaatsen zodat de ontwikkeling van duurzame landbouw mogelijk wordt.

Landbouw en zeker het oogsten van fruit en groenten hangt in grote mate af van tijdelijke arbeid. In Groot-Brittannië werden hiervoor vorig jaar 80.000 seizoenarbeiders ingezet, vooral migranten uit andere EU-landen.  Het inzetten van extra personeel zal wellicht nodig blijven op de momenten dat er geoogst wordt. Maar dit moet via de vakbonden georganiseerd worden zodat de lonen en voorwaarden beschermd zijn en er geen neerwaartse spiraal is. Vandaag zijn de lonen vaak erg laag en worden seizoenarbeiders de rest van het jaar tot werkloosheid veroordeeld.

Er was nooit zoveel informatie over wat mensen eten. De supermarktketens verzamelen heel wat informatie en gegevens over consumptie en de nodige stocks. Joanna Blythman schreef in het boek ‘Shopped’: “De echte waarde van getrouwheidskaarten van supermarktketens is dat deze een methode vormen om gedetailleerde informatie te verwerven over koopgewoonten, waardoor klanten doelgerichter kunnen bewerkt worden met op het lijf geschreven promoties.”

Planning

Deze werkwijze toont de mogelijkheden voor een planmatige aanpak gericht op de behoeften van de meerderheid van de bevolking in plaats van de winsten van de superrijke 1%.

Voor een socialistische planning zouden de grote voedselproducenten, distributeurs, groothandels en supermarktketens onder publiek bezit moeten geplaatst worden. Op deze basis zou het mogelijk zijn om via een netwerk van publieke supermarkten, van grote winkels tot kleine buurtwinkels die vandaag door deze ketens gecontroleerd worden, toegang te geven tot kwaliteitsvolle en goedkope goederen. Samen de nationalisatie van de financiële sector en de mogelijkheid van goedkope leningen, zou de druk op kleine winkeliers in de sector verlicht worden met een aanmoediging tot een volledige integratie in de socialistische planning.

Een dergelijke planning zou zoveel mogelijk beroep doen op lokale productie om onnodige transporten te vermijden. Dit zou leiden tot versere producten en minder negatieve impact op het milieu.

Beslissingen over stocks en aangeboden producten kunnen genomen worden door verkozen comités van personeel uit de sector, consumenten en vertegenwoordigers van het bredere netwerk van voedselvoorziening met heel veel data over consumptiegewoonten die de discussie richting kunnen geven.

Het zou een groot deel van de verspilling die vandaag in de voedselsector bestaat kunnen uitschakelen. Mensen zouden meer en gedetailleerdere informatie en keuzes krijgen over wat ze eten. Dat zou pas het begin zijn. Ongetwijfeld zal onze verhouding tot voedsel verder ontwikkelen eens we de ketenen die het kapitalisme ons oplegt afgeschud hebben.

Enkele van onze eisen:

• Open de boeken van de grote bedrijven die de voedselindustrie en de economie vandaag domineren. Zo kunnen de echte kosten, winsten, toplonen, … in kaart gebracht worden.
• Voor een leefbaar minimumloon van 15 euro per uur in de volledige voedselsector, van de boerderijen tot de distributie en de fastfoodsector. Verhoging van de pensioenen en andere uitkeringen aangepast aan de levensduurte.
• Voor een massaal programma van jobcreatie: verminder de arbeidstijd zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen.
• Toegang tot goedkoop en voedzaam eten in kantines in werkplaatsen, scholen, hogescholen, universiteiten
• Nationalisatie van de grote agro-business en de grote bedrijven uit de distributiesector. Publiek bezit met democratische arbeiderscontrole en –beheer. Nationalisatie waarbij er enkel compensaties zijn op basis van bewezen behoefte.
• Nationalisatie van de grond in handen van de agro-business en de grote boerderijen gecontroleerd door de agro-business. Een programma van verpachting van deze grond aan landbouwers tegen betaalbare prijzen.
• Nationalisatie van de banken en de financiële sector, zodat goedkoop krediet aan landbouwers mogelijk wordt voor de duurzame ontwikkeling van hun bedrijven.
• Voor een programma van grootschalige publieke investeringen in onderzoek en ontwikkeling van alternatieve en duurzame energie. Ontwikkeling van technieken om ecologisch schadelijke praktijken uit de landbouw weg te halen.
• Voor een planning van de landbouwproductie en de distributie van voedzaam voedsel op een duurzame wijze in plaats van gericht op de kortetermijnwinsten van een kleine toplaag

Beeld uit de opnamen van Animal Rights

Maandag namen we met twee LSP-leden deel aan de protestactie van ‘Animal Rights’ tegen het dierenleed in het slachthuis van Tielt. We gingen er met de aanwezigen in discussie over duurzame oplossingen rond dierenmishandeling waarbij we vooral het verband legden met de nood aan een antikapitalistische strijd en benadrukten dat het probleem wereldwijd is.

Artikel door Kanzy (Gent)

Rond de actie was er veel politie aanwezig en er waren strenge controles, onder meer de rugzakken werden gecontroleerd. Er stond ook security met honden paraat om het bedrijf te ‘beschermen’ tegen ‘gevaarlijke’ betogers. Vlaggenstokken of dergelijke waren niet toegelaten.

De aanwezige organisaties waren niet echt politiek-economisch gericht of kwamen voornamelijk met kortetermijnoplossingen. We zagen spandoeken met slogans als “Sluit alle slachthuizen.” Via de microfoon werd meermaals duidelijk gemaakt dat een diervriendelijke productie onmogelijk is en dat elk individu best overschakelt op een vleesarm dieet.

We willen daar dieper op ingaan om het debat te openen over een systeem dat op verschillende gebieden impact heeft op zowel het milieu, de planeet als de mens die erop leeft.

Enerzijds moeten we niet ontkennen dat de mens steeds vlees heeft geconsumeerd doorheen de geschiedenis. Vandaar onze hoektanden bijvoorbeeld. Natuurlijk spelen naast erfelijke factoren ook de omgevingsfactoren en machtsverhoudingen steeds een rol. Zo zagen we dat in verschillende culturen en in de feodale heerschappij diverse voedselnormen werden opgelegd. In tal van samenlevingen legt religie voedselkeuzes op. Vandaag doet het kapitalisme hetzelfde met als doel om zoveel mogelijk winst te maken. De roep naar gezond eten creëert ruimte voor een grotere bio-industrie, waarbij ethische kwesties benadrukt worden in de concurrentie met de vleesindustrie.

Anderzijds kunnen we zoveel slachthuizen sluiten als we willen, maar moeten we ons de vraag stellen of dit wel een duurzame oplossing is? Wat verstaan we onder een duurzame oplossing? Waarom is het socialisme een noodzakelijk antwoord op de problemen rond de consumptiemaatschappij, de spilzucht, het overmatig en industrieel produceren van vlees en hoe moeten we daar als socialist op gaan reageren? Wat verstaan wij onder een collectieve oplossing en hoe kunnen wij het probleem aanpakken zonder de individuele vrijheid van een ander te beperken met repressieve maatregels? Het is een elementair element om de stem van de meerderheid te vertegenwoordigen en ervoor te zorgen dat het ene individu de vrijheid van een ander individu niet gaat inpalmen. Bij een staking zien wij hetzelfde verschijnsel terugkomen: als de meerderheid van het personeel wil staken, dan zijn er toch altijd zo van die losse individuen die (vaak in de media) klagen over de tirannie van de stem van de meerderheid, en aldus over de democratie. Het egoïstisch handelen van een individu wordt gestimuleerd door dit systeem dat zelf gekenmerkt wordt door de dictatuur van de hebzucht. Als er geen rekening wordt gehouden met de behoeften en noden van de maatschappij, ontstaat er chaos. Dat is wat we vandaag overigens ook zien met de vrije markt. Weliswaar is die markt alles behalve vrij: de harde concurrentie leidt tot monopolievorming en een situatie waarin een handvol superrijken bijzonder veel te zeggen heeft. Socialisten staan voor het eigenbelang van de meerderheid van de bevolking tegenover de hebzucht van de kleine elite die vandaag de macht heeft.

Het is belangrijk om een gemeenschappelijke oplossing te vinden die niemands vrijheid op gebied van bijvoorbeeld voedselkeuze, dieetkeuze, religie of geloofsovertuiging inperkt. Ons antwoord op alle spilzucht, hebzucht, overproductie is een alternatief bieden op het dictaat van de rijken die verantwoordelijk zijn voor de ellende die we kennen sinds het begin der industriële tijdperk. Terwijl er veel te veel wordt geproduceerd en weggegooid, komen anderen om van de honger of dorst. Een voorbeeld van hebzucht is de CEO van Nestlé die alle water wil privatiseren. Een ander voorbeeld is het vrijhandelsakkoord, dat verdere privatisering en globalisatie promoot en enkel multinationals hun belangen verdedigt. Vreemd overigens dat vrijhandelsverdragen als TTIP en CETA niet ter sprake kwamen op de actie aan het slachthuis. De maatstaven voor voedselveiligheid, dierenwelzijn en milieubescherming tussen het bedrijfsleven in Europa en Amerika verschillen sterk. Als de EU de Amerikaanse standaarden voor voedselveiligheid zou erkennen, dan betekent dit kortweg meer chloorkippen, chemische middelen, besproeid voedsel enz. op ons bord. Bepaalde vervuilende manieren voor de ontginning van grondstoffen zoals hydrofracturing zou enorme gevolgen hebben voor ons klimaat en door o.a. CETA zou het mogelijk zijn voor Canadese bedrijven om stukken grond te gaan opkopen met aldus nefaste gevolgen.

In de VS krijgt een groot deel van het vee hormonen toegediend die ervoor zorgen dat het spierweefsel sneller gaat groeien, Bij dieren leidt dit tot stress, botbreuken, hyperactiviteit, hevige krampen en zelfs de dood. De Europese wetenschappers stelden vast dat het eten van zulk vlees de kans op kanker bij mensen vergroot. Dit is een voorbeeld van hoe het productieproces van vlees door het monopolie van een handvol rijken wordt beïnvloed.

Als dierenomgang omgezet wordt naar bandwerk met het oog op snelle winst en massaal produceren dan is het logisch dat dit gevolgen heeft voor zowel de dieren als de werknemers van het bedrijf die tussen alle lawaai staan. De dieren worden zelf niet deftig verdoofd omdat alles erg snel moet gaan. De woordvoerder van “Bite Back” verklaarde ook dat het personeel systematisch wordt uitgebuit en sprak over het feit dat er meer allochtonen worden tewerkgesteld in zo’n bedrijf omdat de autochtone bevolking weigert om in deze omstandigheden te werken en omwille van het drukken van de kostprijs. De impact van het bedrijf op de werknemers zelf, die daar gedwongen staan omdat ze een vast inkomen moeten kunnen garanderen om hun gezin te onderhouden, is erg groot.

Wat is een consequent antwoord daarop?

De crisis van het kapitalisme en alle daarmee oorzakelijk samenhangende problemen van massawerkloosheid, milieuvervuiling tot en met oorlog zijn niet binnen de kapitalistische context op te lossen. Op basis van privébezit van de productiemiddelen, marktwerking en productie om winstmaximalisatie botst dit systeem op zijn eigen limieten en kunnen de groeiende klassentegenstellingen niet overwonnen worden. Daarom is socialisme een noodzakelijkheid geworden. Het democratisch beheer onder controle van de arbeiders en sterke vakbonden zijn dus een blijvende noodzakelijkheid om dergelijke wanpraktijken tegen te gaan.

Fundamenteel zijn de eisen die de vraag naar de macht over de productie stellen: onteigening van bepaalde ondernemingen, terugdraaien van privatiseringen en overdragen van banken en grote bedrijven aan publieke eigendom. Alleen zo kunnen we de arbeid herverdelen, de werkomstandigheden en werkdruk verbeteren en ook het productieproces beïnvloeden zodat het gericht is op de behoeften van de meerderheid van de bevolking.

De noden of behoeften van de meerderheid van de bevolking botsen op de eisen van het systeem. Wij kunnen en moeten eisen dat het systeem voldoet aan de noden en behoeftes van de maatschappij, milieu, dieren en alles daarrond. Verander het systeem om de samenleving te veranderen. Het is kiezen tussen barbarij of socialisme.