Category: Ecologie

Nog 12 jaar om een onomkeerbare ecologische ramp te voorkomen

Het kapitalisme beslaat slechts 1% van de menselijke geschiedenis. Nochtans zou het die korte maar verwoestende periode kunnen zijn die de planeet vernietigt. In die mate zelfs dat experten, die voorheen spraken over antropoceen om de verantwoordelijkheid van de “menselijke activiteit” in de opwarming van de aarde te definiëren, nu het kapitaloceen beschuldigen. Volgens hen is die semantische wijziging een strategische zet: we moeten nadenken over het einde van het kapitalisme, niet over het einde van de wereld.

Artikel door Sébastien (Luik) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Op 7 oktober publiceerde het Intergovernemental Panel for Climate Change (IPCC) een studie over de effecten van een mondiale temperatuurstijging van 1,5°C (in vergelijking met het pre-industriële tijdperk). Die studie werd aangevraagd ten tijde van de COP21 in 2015. Daar verbonden 197 staten er zich toe die grens te respecteren. Het verdict van de 86 belangrijkste auteurs die aan de studie deelnamen is klaar en duidelijk: een dergelijke opwarming zou dramatische gevolgen hebben voor de planeet. Daarenboven “draagt elke tiende van een graad extra opwarming een dodelijk risico in zich,” zegt Emilie Both, woordvoerster van Oxfam Frankrijk. Met de publicatie van deze bevindingen willen de auteurs de klimaatdoelstellingen voor de staten optrekken, in het licht van de COP24 in december.

Het Akkoord van Parijs, de eindverklaring van de COP21, moet gezien worden voor wat het is: een reeks ijdele wensen. Sinds de aanname van die tekst is de wereldwijde CO2 uitstoot trouwens onstuitbaar gestegen. Regeringen hebben nog maar eens bewezen dat ze niet in staat zijn om in te gaan tegen de belangen van de petroleumsector, de nucleaire lobby’s en de multinationals.

Het kapitalisme is de hoofdoorzaak van klimaatverandering

Het systeem waarin we leven maakt het mogelijk dat 8 mensen evenveel bezitten als de armste 50% van de wereldbevolking. De logica van dit systeem zorgt ervoor dat de 1% rijksten in 2017 82% van de gecreëerde rijkdom naar zich toetrokken.

Die tendens tot accumulatie van rijkdom in handen van een kleine elite ten koste van de meerderheid van de bevolking, is geen foutje in het kapitalisme, maar maakt deel uit van zijn bestaansreden. De zoektocht naar die oneindige accumulatie van rijkdom komt echter in conflict met het beschermen van de wereld en haar eindige grondstoffen. In 2015 gaf een verslag van het IMF aan dat de subsidies voor fossiele brandstoffen 10 miljoen dollar per minuut (4740 miljard euro per jaar) bedroegen. Dat is 4,5% van het Bruto Mondiaal Product. De totale subsidies voor de fossiele energiesector zijn dus hoger dan de budgetten voor publieke gezondheidszorg van alle landen samen.

Nochtans wordt de ecologische kost van de ontginning van dat soort energie steeds groter. Nicholas Stern, econoom en klimaatspecialist aan de London School of Economics verduidelijkt dat er niet enkel “geen enkele rechtvaardiging is voor de enorme subsidies voor fossiele brandstoffen,” maar dat ze bovendien “de economie schaden en in het bijzonder in de armste landen.”

Het gevolg van de onophoudelijke zoektocht naar winsten zijn gezondheids- en milieurampen. Volgens de internationale NGO Carbon Disclosure Project is 70% van de uitstoot van broeikasgassen sinds 1988 veroorzaakt door slechts 100 bedrijven en de 25 grootste daarvan zijn goed voor 50% van de wereldwijde uitstoot.

Liberale ecologie individualiseert de oplossingen

De situatie is alarmerend en bijna niemand trekt dat nog in twijfel. Toch baseert het dominante discours zich nog steeds op “anders consumeren” en “druk uitoefenen” op de politieke klasse. Op geen enkel moment komt het kapitalistische systeem ter sprake. Dat is geen toeval. De neoliberale logica dwingt ons om zaken vanuit een individueel perspectief te bekijken, vanuit onze portefeuille, niet via politieke macht.

Voor veel mensen lijkt dit nog steeds de meest toegankelijke oplossing. Maar de meest toegankelijke oplossing is dus niet altijd de beste. Tenzij je een van de broers Koch bent en dus eigenaar van Koch-Industries (olie- en chemiesector, financiële sector, speculatie op grondstoffen, veeteelt) die op eigen houtje ongeveer 24 miljoen ton CO2 per jaar in de atmosfeer pompen, is het onwaarschijnlijk dat je individuele keuzes de klimaatverandering zullen beïnvloeden. Aanpassing van individuele consumptie is de voorbije jaren massaal gepromoot als centrale aanpak. We moeten er de balans van opmaken: het is dringend tijd dat we van aanpak veranderen!

We controleren niet wat we niet bezitten!

Niet zozeer het individu is de oorzaak van de problemen, maar wel de sociale organisatie en de menselijke verhoudingen. Niet alle organisatievormen van economische productie hebben een gelijkaardige impact op het milieu. Het kapitalisme is een systeem waarin de productie bijzonder chaotisch is. Een democratisch geplande economie – waar de sleutelsectoren van de economie door de gemeenschap worden gecontroleerd en beheerd – zou de behoeften van alle mensen in rekening brengen, en dus ook rekening houden met de grondstoffen van de planeet.

De klimaatbeweging moet zich richten op degenen die in staat zijn om de controle over de maatschappij weg te nemen van de bedrijven. Dat zijn de werknemers. De vakbonden kunnen een cruciale rol spelen in de milieubeweging. Bijvoorbeeld door de eisen en strijdmethoden die zij hebben gebruikt om gezondheid en veiligheid op het werk te garanderen, uit te breiden naar de rest van de samenleving. Het betrekken van de werknemers in de klimaatbeweging kan ook de basis leggen voor de uitbouw van democratische comités die op termijn het beheer van bedrijven kunnen overnemen.

Alle belangrijke sociale verworvenheden zijn ingevoerd dankzij massamobilisatie en het stakingswapen. Geen enkele vooruitgang in onze levensomstandigheden is verkregen door er vriendelijk om te vragen. Ze zijn stuk voor stuk afgedwongen. We moeten ons organiseren en samen vechten op basis van een programma dat een socialistische omvorming van de maatschappij verdedigt.

[divider]

Ook geschrokken door het nieuwe klimaatrapport? Dit is wat je kan doen:

Volgens CNN:

1. Eet minder vlees
2. Neem de trein of bus in plaats van het vliegtuig of de auto
3. Gebruik een slimme thermostaat

Volgens Kshama Sawant, verkozene van Socialist Aternative in Seattle:

1. Strijd voor wereldwijde klimaatoplossingen door mee te bouwen aan massabewegingen die in staat zijn om het hoofd te bieden aan het politieke establishment dat in de zak zit van de fossiele brandstoffenindustrie.
2. Neem de gas- en olie-industrieën uit de privéhanden die de natuurlijke grondstoffen van onze planeet uitbuiten om gigantische winsten te boeken voor klein aantal mensen ten koste van de maatschappij en het milieu!
3. Vecht voor een grootschalig groen werkgelegenheidsprogramma waarmee de overgang weg van fossiele brandstoffen kan worden gemaakt, terwijl er tegelijkertijd degelijke banen worden gecreëerd.

Een boemeltrein kan een sneltrein nooit inhalen. Terwijl de opwarming van de planeet aan rasse schreden steeds onrustwekkender gevolgen met zich meebrengt, sjokken de diplomaten en regeringsleiders van klimaattop naar klimaattop. De laatste van die VN-bijeenkomsten in Bonn in november had tot doel om het klimaatakkoord van Parijs te concretiseren. Het is geen verrassing dat het bij mooie woorden bleef.

door Michael Bouchez

Ondanks de beloftes op de klimaattop in Parijs in 2015, nam de CO2-uitstoot wereldwijd toe. In 2017 zou die opnieuw met ongeveer 2% stijgen. (1) De tot voor kort bejubelde “koolstofarme draai” van China blijkt toch niet zo betrouwbaar en de uitstap van de VS uit het klimaatakkoord is tekenend voor het reactionaire beleid van Trump en de fragiliteit van zulke akkoorden. Andere regeringsleiders moeten echter niet onderdoen en dat ze zich wegsteken achter de politiek van Trump is een rookscherm voor hun eigen falen. Ook in België steeg in 2016 de uitstoot opnieuw en dat terwijl het jaarlijks met 8% moet dalen om de vooropgestelde daling van 35% te behalen in 2030.

Als de regeringsleiders echt bezorgd waren, gingen ze de strijd tegen klimaatverandering wel aan zonder Trump. De realiteit is dat de andere kapitalistische landen ook geen antwoord hebben. Zij hebben ons decennialang met ecotaksen, energiebelastingen en sensibiliseringscampagnes overladen om niet te hoeven spreken over de echte vervuilers. Terwijl de neoliberale logica het consumptiepatroon van individuen met de vinger wees, zijn sinds 1988 100 bedrijven verantwoordelijk geweest voor 71% van de koolstofuitstoot.(2) Dweilen met de kraan open is veel te zacht uitgedrukt.

Er zijn nochtans redenen genoeg om radicale oplossingen te zoeken. In een paper World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice, verschenen op 13 november, waarschuwen 15.364 wetenschappers uit 184 landen voor alarmerende gevolgen. De data die de wetenschappers verwerkten, laten zien dat er vergeleken met 25 jaar geleden 26% minder zoet water beschikbaar is per persoon, dode gebieden in oceanen met 75% zijn toegenomen en bijna 300 miljoen hectare bosgebied verloren is gegaan. Ze benadrukken dat die afbraak van de biodiversiteit de trends ten gevolge van klimaatopwarming nog zullen versnellen.

In België ondertekenden 96 artsen de oproep Uw bevolking leeft in gevaarlijke en ongezonde lucht, die waarschuwt voor de gevolgen van luchtvervuiling in Brussel. Ze halen een hele reeks nefaste gevolgen aan die veroorzaakt worden door de kankerverwekkende stoffen in de lucht: van longkanker en vaatziekten tot vermindering van de longcapaciteit bij pasgeborenen. Ze wijzen op het lakse beleid van de regering die de levenskwaliteit van een jonge generatie op het spel zet.

Het groeiende bewijs van extreme weersomstandigheden verbonden met de huidige temperatuurstijging (van 0,9°C tot 1,3°C in vergelijking met het pre-industriële tijdperk) heeft wetenschappers de maximumstijging doen herzien naar 1,5°. In het meest positieve scenario is er 20 jaar tijd om de temperatuurstijging te beperken tot die 1,5°. Dat is echter het meest positieve model, en zelfs in dat geval is de actie die daarvoor nodig is, onuitvoerbaar op basis van de vrije markt en de business as usual-mentaliteit van de politici. Op het spervuur aan waarschuwingen voor meer klimaatrampen, op de bewijzen dat intensere natuurfenomenen een gevolg zijn van klimaatopwarming, oproepen en data van de wetenschappelijke wereld, reageerden de regeringsleiders van de grote kapitalistische spelers in Bonn met misselijkmakende apathie en beloftes die zoals elke keer niet alleen weinig ambitieus zijn, maar onuitvoerbaar in een systeem dat niet ingaat tegen de winsten van de grote bedrijven.

Hogere streefdoelen met betrekking tot uitstootreductie en het percentage hernieuwbare energie zijn nodig, maar ze zullen niet behaald worden zonder een fundamentele systeemverandering. De klimaatbeweging begon de laatste jaren ook meer en meer met de vinger te wijzen naar het systeem. Het is belangrijk dat systeem te benoemen en een alternatief uit te bouwen. Het systeem is het kapitalisme en de economie die gebaseerd is op winst in plaats van op de belangen van de meerderheid van de bevolking. Het alternatief is een maatschappij die produceert onder democratische controle van de meerderheid, waardoor onmiddellijke investeringen in echte groene energie, massale investering in groen openbaar vervoer en geplande aanpak van de gevolgen van klimaatverandering mogelijk zijn. Zo’n maatschappij verdedigen in de klimaatbeweging die de actieve participatie van de arbeidersklasse opzoekt, kan het kapitalisme ten val brengen en democratisch socialisme op de agenda zetten.

(1) www.globalcarbonproject.org

(2) CDP Carbon Majors Report 2017

Recent onderzoek in het magazine Nature Geosciences, hoofdzakelijk door onderzoekers werkzaam in het Verenigd Koninkrijk, over de mogelijkheid om klimaatopwarming te stabiliseren tot 1,5°C boven het pre-industriële niveau wordt door klimaatsceptici gebruikt om de stijging van de globale temperaturen te minimaliseren.

Artikel door Pete Dickenson uit ‘Socialism Today’

Zij beweren dat de modellen die gebruikt worden door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), een onderzoeksbureau van de Verenigde Naties, om  klimaatopwarming te voorspellen het probleem overdrijven. In de Daily Mail stond te lezen dat “volgens deze modellen, temperaturen wereldwijd vandaag 1,3°C boven het 19de eeuwse niveau zouden liggen. Maar het Britse verslag spreekt van een stijging tussen 0,9° en 1,0°C.”  Mocht dit waar zijn spreken we van een daling van om en rond de 30%. De Daily Mail publiceerde vervolgens een brief van de Labour minister Graham Stringer waarin hij beweerde dat maatregelen tegen de klimaatopwarming geen haast meer vereisen.

Academici zoals de econoom Nicholas Stern verwelkomen dit verslag omdat het de mogelijkheid vooropstelt van het bereiken van 1.5°C en de opwarming daar te houden, iets wat voordien volledig buiten bereik leek voor hen. Tot recent werd een temperatuurstijging tot 2°C algemeen gezien als het maximum om vermoedelijk catastrofale klimaatveranderingen tegen te houden. Het groeiende bewijs van extreme weersomstandigheden gelinkt aan de huidige stijging van 1°C geeft aan dat dit moet worden herbekeken en het IPCC werkt op dit moment een verslag uit hierover.

Na de controverse over de publicatie in Nature Geosciences, voerde de website Carbon Brief een analyse uit over de data, met input van de auteurs van de studie. Dit toonde aan dat de Daily Mail de gegevens fout had weergegeven. Het verslag, dat op zich niet de bedoeling had om klimaatmodellen te beoordelen, vergeleek de huidige data over opwarming (2015) met een voorspelling van een klimaatmodel voor 2020. Dit werd gedaan omwille van de specifieke noden van het onderzoek maar het vergelijkt appels met peren omdat de temperaturen tussen deze twee data eveneens zullen stijgen. Als er een correctie wordt gemaakt, is de foutenmarge tussen de voorspellingen en de feitelijke temperaturen al gehalveerd tot 0,17°C in 2015.

Een andere factor is het feit dat de voorspellingen van modellen enorm afhangen van de data die ze gebruiken. De verschillende datasets die beschikbaar zijn, geven elk op zich enorm verschillende uitkomsten. De data die de Britse onderzoekers gebruikten, gaan terug tot 1860, maar de precisie ervan is duidelijk minder in vergelijking met die uit latere periodes. Ook neemt de database van het Met Office grote delen van het arctische gebied niet in zijn berekeningen op. Als we naar de set van NASA kijken, die metingen sinds 1880 gebruikt, was er 0,06°C meer opwarming in 2015 dan de modellen voorspelden. Die resultaten zijn vergelijkbaar met de resultaten van andere data.

Er zijn wel storingen in de data voorgevallen, waarin er overschattingen van de te verwachte temperaturen werden gemaakt, maar deze zijn te wijten aan het effect van de vulkanen El Chichon in 1982 en Pinatuba in 1991. De assen die deze uitbarstingen met zich meebrengen, doen de globale temperaturen dalen. Het zijn echter toevalligheden die niet in een model kunnen verwerkt worden.

Een analyse door Carbon Brief die vijf datasets gebruikte over de globale temperaturen tussen 1880 en 2016 stootte over zowat de hele lijn op gelijkenissen met de IPCC-modellen. De data van Berkeley Earth tonen aan dat de opwarming 11% sneller plaatsvindt dan het gemiddelde dat in de modellen is opgenomen, het Met Office houdt het op 6% minder snelle opwarming. De werkelijke opwarmingsgraad ligt ergens daartussen. De waarnemingen sinds 1970 vertellen ons dat de modellen hogere temperaturen voorspellen dan in in werkelijkheid plaatsvinden, maar het verschil bedraagt slechts 0,01°C of 0,02°C. De opwarming van de luchttemperatuur daalde van 1999 tot 2014 door natuurlijk cyclische effecten. Die zorgden ervoor dat de stroming in de Atlantisch Oceaan sneller werd waardoor er meer warmte in werd meegesleurd in plaats van in de atmosfeer op te gaan. Die effecten zijn nu wel gedaan.

Dus is er geen reden om te spreken over een overdrijven van de klimaatproblematiek door gebruik van slechte data. Zelfs als we de modellen aan de kant schuiven, is er geen twijfel mogelijk dat 2014, 2015 en 2016 de warmste jaren ooit waargenomen waren. De temperaturen rijzen voor het eerst met 1°C boven de pre-industriële niveaus. Het bewijs hiervoor komt sneller en sneller bij ons terecht. Extreme weersomstandigheden zoals droogtes, overstromingen en hittegolven zijn duidelijk gelinkt aan deze nog steeds relatief kleine stijging.

Dringende actie is nodig om de klimaatproblematiek op te lossen en te bestrijden

Al het voorgaande betekent dat het nodig blijft om met dringende actie klimaatproblemen te bestrijden, dat houdt ook het limiteren van de stijging tot 1,5°C in. Een van de auteurs van het Nature Geosciences onderzoek, professor Piers Foster, zegt dat “ons onderzoek de nood voor dringende actie bevestigt die nodig zal zijn om de stijging van temperaturen te beperken tot 1,5°C.”

Een co-auteur, professor Michael Grubb – samen met prominente klimaatexperts zoals Nicolas Stern – denkt dat het mogelijk is om het te beperken tot 1,5°C als we nu meteen handelen. Hij had het eerst afgedaan als niet mogelijk binnen de huidige democratie, omdat alle CO2-uitstoot moet worden gebannen binnen de volgende 7 jaar. Grubb gaf ook aan de jaarlijkse daling van CO2-uitstoot nodig om dit doel te halen nog maar drie keer in de recente geschiedenis is voorgevallen: tijdens de grote depressie van de jaren ‘30, WOII, en het uiteenvallen van de Sovjet Unie. Zijn pessimisme is gerechtvaardigd als we kijken naar de “maatregelen” de grootste kapitalistische spelers in de laatste dertig jaar namen.

De meer optimistisch gedachte gaat ervan uit dat er 20 jaar tijd is vooraleer de stijging met 1,5°C bereikt wordt. Deze ademruimte is een gevolg van de bevindingen in de paper, alsook het onverwachte plafond van uitstoot in China, en het neergaan van de prijzen van wind- en zonne-energie. Als we aannemen 20 jaar speling te hebben, die vrij handig en welkom zou zijn, zijn er nog steeds weinig vooruitzichten dat grote kapitalistische landen beslissende maatregelen zullen nemen. Dat komt vooral door het huidige mechanisme, onderhandeld door de VN tijdens de Klimaattop in Parijs in 2015, al achterhaald was nog voor Donald Trump besloot om de VS niet meer te laten meespelen.

Er zijn echter enorme twijfels over de basis van de optimistische kijk van professor Grubb. Zijn idee dat er directe actie moet worden ondernomen is heel. Daar komt nog bij dat Carbon Brief aangeeft dat er hoogstwaarschijnlijk geen grote verschillen meer zullen plaatsvinden tussen werkelijke en voorspelde temperaturen. Hier komt nog eens bij dat het beleid in China, die er nu voor zorgt dat de uitstoot niet meer stijgt, enorm onderhevig is aan de economische noden van de heersende bureaucratie. Als die onder druk komt te staan krijgen we een terugschroeving van het beleid. (Zie ook: Green China to Save the World?, Socialism Today No.201, September 2016).

De prijsdaling van hernieuwbare energie heeft die markt dan wel een boost gegeven, het gaat te traag om een werkelijke impact te hebben (Trump Dumps Paris Accord, Socialism Today No.210, July 2017). Het meest realistische vooruitzicht is waarschijnlijk dat de tijd die we hebben om de stijging tot 1,5°C te beperken minder dan 20 jaar is. Er is geen kans dat er ook maar een beetje moeite wordt gedaan binnen de huidige business-as-usual benadering van de grote kapitalistische machten. Enkel een stap weg van de vervuilende kapitalistische winsteconomie en naar een democratisch geplande economie onder het bestuur van de meerderheid van de bevolking kan onze planeet redden van gruwelijke scenario’s die het klimaatprobleem opwerpt.