Na een gespannen en onzekere tweede ronde heeft Gustavo Petro de Colombiaanse presidentsverkiezingen gewonnen met 50,4% van de stemmen. Hij versloeg zijn rechts-populistische tegenstander Rodolfo Hernandez, die 47,3% van de stemmen haalde. Er was een verschil van 700.000 stemmen. De opkomst bedroeg 58%, tegenover 54% in de eerste ronde en de hoogste in een Colombiaanse verkiezing sinds 1998.

Analyse door ISA Colombia

De stemming onder de aanhangers van het Pacto Historico (Historisch Pact, de linkse alliantie geleid door Petro) is jubelend en miljoenen vieren deze waarlijk historische uitslag. In een bastion van het VS-imperialisme, waar links van oudsher te maken heeft met bruut geweld van de staat en rechtse paramilitairen – dit jaar alleen al zijn 52 activisten vermoord – hebben meer dan 11 miljoen mensen gestemd op Gustavo Petro, voormalig guerrillastrijder van M-19.

Petro wordt de eerste linkse president in de 213-jarige geschiedenis van de Colombiaanse staat. Hij krijgt gezelschap van Francia Marquez, die de eerste zwarte vice-president van Colombia zal worden. Arbeiders, jongeren en de onderdrukte massa’s zullen vertrouwen putten uit Petro’s overwinning in de hoop dat er een nieuwe periode aanbreekt, een periode die de opeenvolgende regimes van geweld en sociale ellende die Colombia decennialang hebben gedomineerd achter zich laat.

Uiteindelijk moet de overwinning van Petro en het Pacto Historico worden gezien als een resultaat van de massale strijd die Colombia de afgelopen periode op zijn grondvesten heeft doen schudden; de studentendemonstraties van 2018, de Paro Nacional van 2019 en vooral de sociale explosie van vorig jaar die op gang werd gebracht door de “paro nacional” (algemene staking) waarbij miljoenen in alle uithoeken van het land de straat op gingen. Stakingen en blokkades verlamden de economie en radicale jongeren, georganiseerd in “la primera línea”, trotseerden op heldhaftige wijze brute staatsrepressie en leidden een beweging die het Colombiaanse kapitalisme deed wankelen.

Tijdens de campagne van Petro en Marquez hebben honderdduizenden mensen deelgenomen aan betogingen in het hele land, gestimuleerd door hun programma voor verandering: het aanpakken van de enorme ongelijkheid en armoede, het invoeren van een systeem van universele openbare gezondheidszorg, het uitvoeren van de vredesakkoorden met de FARC en het stoppen van de winning van fossiele brandstoffen.

Ook wij delen het enthousiasme en het verlangen naar sociale verandering dat uit dit buitengewone resultaat spreekt. Toch hebben wij er al eerder voor gewaarschuwd dat Petro’s beperkte hervormingsprogramma en zijn neiging om zich aan de gevestigde orde aan te passen, niet voldoende zullen zijn om aan de behoeften en eisen van de Colombiaanse massa’s te voldoen. Naarmate het aftakelende wereldkapitalisme verder verzwolgen raakt in een overvloed aan crisissen, zal Petro geconfronteerd worden met economische en politieke onrust en een heersende klasse die wanhopig probeert de controle over de situatie te behouden.

Hoe Petro won

Helaas beweren sommigen dat Petro zijn overwinning te danken heeft aan zijn steeds gematigder aanpak en zijn vermogen om de angsten te sussen van degenen die bezorgd zijn over zijn radicale standpunten. Maar zit daar enige waarheid in?

Gedurende een groot deel van het afgelopen jaar leek Petro’s overwinning zo goed als zeker. Dat veranderde na de eerste ronde, toen de onverwachte opkomst van Rodolfo Hernández de zaken bemoeilijkte. Toen de resultaten in mei bekend raakten, werden veel activisten en aanhangers van het Pacto Historico gegrepen door een gevoel van gevaar en zelfs demoralisatie bij het vooruitzicht dat de reactionaire, seksistische Hernández president zou worden.

Zoals we in onze analyse van de eerste ronde al aangaven, kreeg de traditionele politieke elite een zware klap te verwerken doordat hun kandidaat Federico ‘Fico’ Gutierrez de tweede ronde niet haalde. Hernandez, een 77-jarige multimiljonair, stelde alles in het werk om zich te distantiëren van het volledig in diskrediet geraakte Uribismo, door zich noch links noch rechts voor te doen, maar eerder anti-systeem en anti-corruptie. Niettemin schaarde de heersende klasse zich snel achter hem als de meest geschikte figuur om de heerschappij van het kapitaal te dienen. Deze steunbetuigingen, die als een “kus des doods” fungeerden, hebben ertoe bijgedragen dat Hernandez het kon vergeten bij een groot deel van de arbeiders en de jongeren die in de eerste ronde op hem stemden omdat ze dachten dat hij een echte anti-establishment kandidaat was.

We moeten benadrukken dat het de heldhaftige inspanningen waren van veel gewone activisten die de dreiging van Hernandez inzagen en alles in het werk stelden om vrienden, familie, collega’s en buren ervan te overtuigen op Petro en Marquez te stemmen. In werkelijkheid was het deze strategie van stemmen trekken die Petro naar de overwinning leidde. Opvallend was de grotere opkomst in Bogota, aan de Caribische kust, in het Amazonegebied en in de Stille Oceaan. De regio’s met een grote Afro-Colombiaanse en inheemse bevolking, die geteisterd worden door bittere armoede, superuitbuiting en gewelddadige onteigening, stemden voor het Pacto Historico.

Uitdagingen, compromissen en verzoening

Hoewel deze resultaten een echte tegenslag betekenen voor rechts, dat in totale ontreddering verkeert, moeten we niet de illusie koesteren dat de krachten van de reactie eenvoudigweg zullen verdwijnen. In feite hebben sommige delen nu al duidelijk gemaakt dat zij zich fel zullen verzetten tegen het project van Petro. Maria Cabal van El Centro Democratico (de partij van Alvaro Uribe en uittredend president Ivan Duque), een vertegenwoordiger van de meest strijdlustige vleugel van de Colombiaanse heersende klasse en een potentiële kandidaat om de oppositie te leiden, twitterde: “Een moeilijke fase van het nationale leven staat op het punt te beginnen en we moeten ons voorbereiden om deze tegemoet te treden met de vasthoudendheid die nodig is om onze principes en waarden te verdedigen. Dit is geen tijd voor conformisme, het is tijd om te vechten voor onze vrijheid.”

Evenmin mogen we het potentieel onderschatten van paramilitair geweld door groepen die met duizend draden zijn verbonden aan de Colombiaanse heersende klasse. Op de verkiezingsdag zelf werden in Cauca twee activisten van het Pacto Historico vermoord, een macabere waarschuwing voor anderen.

Andere delen van de burgerij proberen Petro te domesticeren en feliciteren hem nu al met zijn bereidheid om compromissen te sluiten en de integriteit van de wet en de instellingen te respecteren. Het VS-imperialisme heeft voor een soortgelijke aanpak gekozen. In de context van zijn tanende invloed in de regio belde president Joe Biden Petro op om hem te feliciteren met zijn overwinning, in een poging de banden met zijn belangrijkste bondgenoot in Latijns-Amerika in stand te houden.

Hoewel het Pacto Historico de grootste partij in het parlement is, heeft het nog lang geen meerderheid behaald. Op het moment van schrijven vormen ze een coalitie met Comunes (het politieke project van FARC-strijders die hun opdracht hebben verloren), het centristische Centro Esperanza, en vooral één van de traditionele partijen van het Colombiaanse kapitalisme, El Partido Liberal. Om de vrees van grote bedrijven en buitenlandse investeerders weg te nemen, zal Petro een gematigde minister van financiën benoemen, in de persoon van Alejandro Gaviria – een voormalige presidentskandidaat wiens beleid Petro bekritiseerde omdat het “niet in staat is het neoliberalisme te overwinnen.”

Al deze stappen naar rechts en vooral de alliantie met de Liberale Partij worden gerechtvaardigd als een middel voor Petro om een stabiele regering te vormen die wetgeving kan doorvoeren. Dit zal echter een prijs hebben en, zoals een recent Bloomberg-artikel stelde, “[Petro] kan gedwongen worden om sommige van zijn meer radicale voorstellen af te zwakken om zijn bondgenoten aan boord te houden.” Dit is een verkeerde aanpak die er alleen maar toe zal leiden dat de activisten en sympathisanten die zich rond het Pacto Historico hebben geschaard in de hoop met de status quo te kunnen breken, gedemoraliseerd en gedemobiliseerd worden.

Hoewel Petro en anderen hun verzoening met de gevestigde orde rechtvaardigen als het streven naar “bestuurbaarheid”, is dat in de huidige periode van kapitalistische crisis uiterst onwaarschijnlijk. 40% van de Colombiaanse bevolking leeft in armoede en een inflatie van 11% zal nog veel meer mensen treffen. Nu de Amerikaanse Fed de rente verhoogt, dreigt de Colombiaanse peso verder te devalueren, waardoor Colombia problemen krijgt om zijn buitenlandse schuld af te lossen, die meer dan 50% van zijn BBP bedraagt. Als Petro ervoor kiest om het kapitalisme gewoon te beheren, zal hij toezien op nog meer ellende voor de Colombiaanse massa’s, en ruimte creëren voor extreemrechts om verder te groeien (met de opkomst van figuren die nog erger zijn dan Hernández)

Massale strijd opbouwen

Daarom moeten deze verkiezingen niet worden gezien als een doel op zich, maar veeleer als het begin van een nieuwe periode van klassenstrijd en sociale verandering. Als afspiegeling van de radicalere achterban van het Pacto Historico, verklaarde milieuactiviste Francia Marquez in haar overwinningstoespraak: “Laten we vechten voor waardigheid, laten we vechten voor sociale rechtvaardigheid. Laten we voor vrouwen gaan om het patriarchaat in ons land uit te roeien. Laten we strijden voor de rechten van de LGBTIQ-gemeenschap, laten we strijden voor de rechten van onze moeder aarde. Laten we structureel racisme uitroeien.”

Natuurlijk zijn wij het daar volledig mee eens en ISA is actief in deze strijd in Latijns-Amerika en internationaal. Maar de vraag blijft: welk programma en welke strategie zijn nodig om deze strijd te voeren?

Voor ons is het alleen door de voortdurende mobilisatie van de arbeidersklasse en de onderdrukte massa’s in de straten, op onze werkplekken, in onze buurten, op het platteland, en op scholen en universiteiten, dat we kunnen garanderen dat de beperkte hervormingen die door Petro en Marquez worden voorgesteld, zullen worden doorgevoerd. Maar om rechts te verslaan, een duurzame vrede te bewerkstelligen en een uitweg uit de economische en sociale crisis te vinden, moeten we verder gaan en het kapitalisme en het imperialisme bestrijden.

Colombiaans kapitalisme: ontwikkelen of omverwerpen?

In Petro’s overwinningstoespraak maakte hij echter nogmaals duidelijk dat dit niet zijn bedoeling was: “Wij gaan het kapitalisme in Colombia ontwikkelen, niet omdat wij het vereren, maar omdat wij in de eerste plaats het pre-modernisme in Colombia, het feodalisme en de nieuwe vormen van slavernij moeten overwinnen.”

Het moet duidelijk zijn dat de onderontwikkeling van het kapitalisme in Colombia structureel is. Dat wil zeggen dat zijn zwakte niet het gevolg is van slechte beleidsbeslissingen van deze of gene regering, maar van zijn economische ondergeschiktheid aan vooral het imperialisme van de VS (maar steeds meer, dat met de loyale hulp van de Colombiaanse heersende klasse het land van zijn overvloedige grondstoffen heeft geplunderd, zijn goedkope arbeidskrachten heeft uitgebuit en toegang tot zijn markten heeft gekregen).

Petro’s project gaat er ten onrechte van uit dat er een progressief deel van de kapitalistische klasse bestaat met wie de arbeiders zich kunnen verenigen in een gemeenschappelijk project van economische ontwikkeling. In werkelijkheid betekent dit dat de onderdrukten zich verenigen met onze onderdrukkers, dat de uitgebuitenen samenwerken met de uitbuiters. Dit kan alleen maar slecht aflopen voor de arbeidersklasse.

Voor een revolutionair socialistisch alternatief

Hier zien we de grote tegenstellingen van het Pacto Historico: aan de ene kant staan de vakbondsmensen, de milieuactivisten, feministen en antiracistische activisten en de miljoenen arbeiders, jongeren en armen die willen dat het Pacto Historico een instrument van strijd is dat voor hun belangen kan vechten. Aan de andere kant staan establishmentfiguren als Roy Barreras en Armando Benedetti die zich inzetten om binnen de grenzen van het systeem te werken en het volledige potentieel van de arbeidersklasse te ondermijnen.

Om de strijd te kunnen voeren die Marquez in haar toespraak schetst, moeten zij zich verenigen en zich laten leiden door een analyse en een programma dat begrijpt dat de wortel van het geweld, de armoede en de onderdrukking die de Colombiaanse massa’s teisteren het kapitalisme is – een systeem dat berust op seksistische en racistische verdeeldheid, een systeem dat ons in de richting van een ecologische catastrofe drijft, een systeem dat zijn heerschappij handhaaft door middel van geweld en onderdrukking.

Daarom waarschuwen we tegen het aanvaarden van de grenzen van het systeem en tegen het volgen van de doodlopende strategie van parlementaire manoeuvres en allianties met het politieke establishment. We bevestigen dat een werkelijke sociale transformatie alleen door een massabeweging kan worden bewerkstelligd en we hebben het volste vertrouwen in de arbeidersklasse, de jeugd en de onderdrukten om deze taak te volbrengen. We hebben hun inspirerende vastberadenheid, strijdbaarheid en vindingrijkheid gezien in de loop van de Paro Nacional van vorig jaar. We zagen hoe de titanische feministische beweging in februari historische abortusrechten won.

Het is deze kracht die moet worden aangewend en geconsolideerd. We roepen alle activisten en aanhangers van het Pacto Historico op om het momentum aan te grijpen, gemobiliseerd te blijven, door te gaan met het opbouwen van de strijd, de democratische organisatie van onderuit te versterken en te discussiëren en te debatteren over hoe we onze beweging verder kunnen brengen.

Voor ISA betekent dat een revolutionair perspectief aannemen en ons versterken met een socialistisch programma dat voor eens en altijd kan breken met de verschrikkingen van het kapitalisme en het imperialisme in Colombia, Latijns-Amerika en de wereld.

Wij zeggen:

• Belast de superrijken en multinationals! Annuleer alle buitenlandse schulden die door imperialistische financiële instellingen aan Colombia zijn opgedrongen. Onmiddellijke financiering van noodmaatregelen tegen armoede, zoals voedsel- en brandstofsubsidies.
• Stel prijscontroles in en verhoog de lonen om de inflatie te compenseren.
• Stop de privatisering van de gezondheidszorg en het onderwijs – voor een volledig gefinancierd universeel gezondheidszorgsysteem en een massale uitbreiding van openbaar onderwijs van hoge kwaliteit in het lager, middelbaar en universitair onderwijs.
• Gerechtigheid voor slachtoffers van politiek geweld, voor een onderzoek geleid door de vakbonden en organisaties van historisch onderdrukte gemeenschappen en een einde aan de straffeloosheid.
• Voor een echte landbouwhervorming. De landerijen van de grootgrondbezitters in beslag nemen en verdelen onder de boeren en de landarbeiders.
• Haal de leidende sectoren in de economie – de grote banken, energiebedrijven, mijnen en agro-industrie – uit het privébezit van de multinationals en de Colombiaanse oligarchie en breng ze onder in publiek bezit onder de democratische controle en het beheer van de echte scheppers van rijkdom – de arbeidersklasse.
• Hou fossiele brandstoffen in de grond! Voor een overgang naar groene energie zonder verlies van banen of loonsverlagingen voor arbeiders.
• Voor een democratisch geplande socialistische economie waarin de rijkdom en hulpbronnen van de maatschappij worden geproduceerd en verdeeld om in menselijke behoeften te voorzien, niet voor de winsten van een kleine elite.