Extreemrechts: waarschuwing uit Brazilië

Verzet van werkenden en jongeren meteen organiseren!

Voor velen was de schok groot: vanaf januari wordt de president van Brazilië, de negende economie van de wereld, de extreemrechtse populist Jair Bolsonaro die nostalgisch terugkijkt op de dictatuur van 1964 tot 1985. Die dictatuur had het volgens de nieuwe president aan het rechte eind om mensen te martelen, “maar er werden er niet genoeg gedood.” Zijn overwinning is slecht nieuws voor vrouwen, de LGBTQI-gemeenschap, Afro-Brazilianen, inheemse volkeren, ecologische activisten, werkenden, syndicalisten en alle politieke dissidenten die hij repressief het zwijgen wil opleggen.

Artikel door Nicolas Croes uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Op zijn laatste verkiezingsbijeenkomst zei Bolsonaro dat hij “de oppositie, het socialisme en het communisme” zou elimineren. Dit was een openlijke bedreiging aan het adres van de vakbonden en linkse organisaties. Zijn zoon, parlementslid Eduardo Bolsonaro, verklaarde dat hij wetsvoorstellen zal indienen om sociale bewegingen zoals de Beweging van Landloze Boeren en de Beweging van Daklozen te vervolgen en om oppositiepartijen “indien nodig” te verbieden. Zoon Bolsonaro kondigde tevens aan dat hij een soort van internationaal forum van de rechterzijde wil opzetten, het Forum van San Pablo, waarop hij de Italiaanse premier Salvini of nog Steve Bannon, de vroegere adviseur van Trump, wil uitnodigen. Los van al deze plannen, staat het nu al vast dat de overwinning van Bolsonaro extreemrechts in Brazilië en de rest van de wereld versterkt.

Het Amazonewoud is de groene long van de planeet. Dit natuurgebied gaat gebukt onder decennia van afbouw. Vandaag absorbeert het Amazonegebied een miljard ton koolstof minder dan begin jaren 1990. Nu wil de klimaat-sceptische Bolsonaro grote delen van het Amazonewoud privatiseren om er grootschalige mijnbouw en landbouw mogelijk te maken. Ook wil hij er nieuwe hydraulische centrales en kerncentrales vestigen.

Als onderdeel van het programma om de regels voor bedrijven te beperken en als besparingsmaatregel, beloofde Bolsonaro om de middelen voor het regeringsagentschap ter bescherming van de inheemse volkeren en hun grond drastisch te verminderen.

Mislukking van de PT

De overwinning van Bolsonaro was enkel mogelijk door het falen van de “linkse” regeringen. Met de overwinning van Lula in 2003 kwam de PT (Arbeiderspartij) aan de macht. De partij was al snel betrokken bij de corruptie die zo welig tierde bij alle gevestigde partijen in het land. De PT weigerde om een beleid te voeren dat brak met het kapitalisme, de socialistische elementen van het partijprogramma op het einde van de dictatuur verdwenen steeds meer naar de achtergrond.

Tussen 2003 en 2008 genoot het land van de economische groei die er in heel Latijns-Amerika was. Brazilië deed het goed onder de sterkst opkomende economieën van de wereld en de armoedegraad werd teruggedrongen. Er kwamen sociale maatregelen die, zelfs indien deze beperkt waren, bijdroegen aan het idee van een “kapitalisme met een menselijk gezicht.”

Deze gouden jaren liggen ondertussen een heel eind achter ons. Na een groei gebaseerd op consumptie, gemakkelijke toegang tot kredieten voor de werkenden en de export van grondstoffen, raakte de Braziliaanse economie vanaf 2013 in crisis.

Het establishment eiste structurele besparingsmaatregelen. De PT gaf daar gehoor aan en voerde een beleid van aanvallen op de werkenden en hun gezinnen. Zo kwamen er tegenhervormingen om de arbeidswetten te versoepelen voor de werkgevers. Ook werd het pensioensysteem afgebouwd. Vandaag worden de werklozen opnieuw in miljoenen geteld. Brazilië kent zijn diepste recessie sinds een eeuw.

Staatsgreep die sinds 2016 opborrelt

De werkenden en de massa’s bleven niet passief toekijken. De mobilisaties en stakingen volgden elkaar op, in het bijzonder in 2014 (met onder meer de protestacties naar aanleiding van de Wereldbeker voetbal) en in 2015 (onder meer rond openbaar vervoer). De heersende klasse begon toen met meer nostalgie terug te kijken naar het militaire regime van 1964-1985 en de mogelijkheden onder een autoritair bewind.

De voorbije jaren was er een parlementaire staatsgreep in slow-motion. Eerst werd PT-president Dilma Rousseff in 2016 afgezet. Vervolgens werd de vorige president en PT-oprichter Lula gevangen gezet.

Ondertussen lieten de sociale gevolgen van de economische achteruitgang zich steeds meer voelen, met onder meer een vreselijke toename van stedelijk geweld. In 2017 alleen al werden bijna 70.000 mensen vermoord in Brazilië! Begin februari kondigde de regering-Temer (de opvolger van Dilma Rousseff) een federale interventie aan in de staat Rio de Janeiro: een generaal van het leger werd er bevoegd voor de veiligheid. Het leger werd ook ingezet om betogingen te onderdrukken in verschillende delen van het land.

Bolsonaro was dan niet de eerste keuze van de grote kapitalisten, maar hij werd eerst getolereerd en vervolgens actief ondersteund. Het doel van het establishment is nu om een aantal uitspattingen van de president onder controle te krijgen, maar tegelijk gebruik te maken van zijn “ijzeren vuist” om harde en radicale neoliberale maatregelen door te voeren. De kapitalisten weten dat de meeste kiezers van Bolsonaro niet voor hem kozen om hun levensvoorwaarden af te breken. Het ongenoegen zal vroeg of laat losbarsten, maar wat de kapitalisten ondertussen kunnen meepikken, halen ze graag binnen.

Links moet de strijd voeren

De regering is een gevaar en heeft bloed aan de handen, nog voor ze aan de macht is gekomen. Anderzijds beschikt deze regering niet over een voldoende sterke sociale basis om maatregelen te nemen of een militair regime te vestigen zoals onder de laatste militaire junta.

Vandaag komt het erop aan om het verzet te organiseren om elk democratisch recht te verdedigen en om in te gaan tegen aanvallen van de autoriteiten of van extreemrechtse groepen op de werkenden en alle onderdrukten.

De overwinning van Bolsonaro is een nederlaag voor de arbeidersbeweging. Het is slecht nieuws vanuit het oogpunt van de onderdrukten. Maar dit betekent niet dat de strijd gestreden is. De ruimte waarover Bolsonaro en co beschikken zal mee bepaald worden door het sociaal verzet waarop ze botsen.

Onze Braziliaanse zusterorganisatie, LSR (Vrijheid, socialisme en revolutie), roept op tot het opzetten van zelfverdedigingscomités om de werkenden, activisten, LGBTQI-gemeenschap, … te beschermen tegen geweld en moorden. Vanuit deze comités kan het verzet georganiseerd worden tegen het besparingsbeleid van Bolsonaro. Naast een breed eenheidsfront in het actief verzet, is er ook nood aan een brede politieke kracht, rond de linkse partij PSOL en sociale bewegingen, die de woede van de massa’s tegen de ellende en de corruptie kan richten op de omverwerping van het kapitalisme en de vestiging van een socialistische democratie.

[divider]

20 jaar geleden kwam Hugo Chavez aan de macht

Op 6 december 1998 won Hugo Chavez de Venezolaanse presidentsverkiezingen. De verwachtingen onder de massa’s waren hooggespannen, het Amerikaanse imperialisme en de Venezolaanse kapitalisten daarentegen waren bang. Pogingen van het imperialisme en de rechterzijde om Chavez aan de kant te schuiven, botsten op massamobilisatie waarmee het regime verder naar links werd geduwd. Een poging tot staatsgreep in 2002 hield minder dan 24 uur stand: massamobilisatie maakte er een einde aan.

Venezuela kent heel wat oliereserves, het is een van de belangrijkste olieproducenten ter wereld. De hoge olieprijzen werden gebruikt om sociale programma’s te financieren. Chavez bleef gevangen in zijn illusies van een derde weg tussen een antikapitalistische breuk en de dictatuur van de markten. Een gedurfd socialistisch beleid kwam er niet. Toen de olieprijzen terug daalden, bracht dit het regime in de problemen. De rechterzijde maakt daar gebruik van om de tekorten en bijhorende spanningen nog meer op te drijven.

Bolsonaro, Trump, maar ook de ‘gewone’ rechterzijde bij ons, gebruiken de crisis in Venezuela vandaag om links aan te vallen. Het falen van de Chavista-regeringen om te breken met het kapitalisme heeft geleid tot een sociale ramp die nu aangegrepen wordt om ‘socialisme’ te discrediteren.

De ramp in Venezuela is een waarschuwing voor wat in Europa of elders kan gebeuren als linkse partijen aan de macht komen maar niet bereid zijn om socialistische maatregelen te nemen, zoals de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie onder democratische controle en beheer van de gemeenschap.