Category: Afrika

De parlements- en presidentsverkiezingen die in 2016 gepland waren, vonden uiteindelijk op 30 december 2018 plaats. In onze oktoberkrant brachten we een schets van de inzet van deze verkiezingen en de algemene toestand van Congo. We titelden “Vertrek van Kabila volstaat niet voor echte verandering.” Na de verkiezingen is Kabila officieel weg, maar in de praktijk niet echt.

Artikel door Alain (Namen) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Wat is de situatie?

De Onafhankelijke Nationale Kiescommissie (CENI) was de officiële instantie die de verkiezingen organiseerde en ook het resultaat bekendmaakte. Voorzitter Corneille Nangaa en zijn ploeg, allemaal bondgenoten van Kabila, kondigden aan dat Félix Tshisekedi van de Union pour la Démocratie et le Progrès Social (UPDS, waarnemend lid van de ‘Socialistische’ Internationale) won met 38,57% van de stemmen. Tshisekedi werd gesteund door de alliantie Cap pour le Changement (CACH). Na hem volgt Martin Fayulu, de kandidaat van de doodgeboren alliantie van de verenigde oppositie Lamuka, met 34,8%.

De resultaten voor de parlementsverkiezingen volgden enkele dagen later. Die werden volgens de kiescommissie gewonnen door de partij van Kabila. Het Front Commun pour le Congo (FCC) behaalde 350 verkozenen, tegenover 48 voor CACH en 80 voor Lamuka. Analisten stelden dat dit resultaat betekent dat de president officieel wel staatshoofd zal zijn, maar niet echt zal regeren.

De resultaten hebben meteen vanuit alle hoeken kritiek opgeleverd. Weinig mensen hechten geloof aan de officiële resultaten. Wij denken dat deze resultaten wijzen op een machtsakkoord tussen Kabila en de UDPS van Tshisekedi, die in slechte papieren zat nadat hij de dynamiek van een eengemaakte kandidatuur van de oppositie doorbrak. Gezien de dynamiek van de campagne en de verklaringen van diverse organisaties (zoals CENCO – de Commission Episcopale Nationale Congolaise – maar ook strijdgroepen als Lucha en internationale instanties) die als waarnemer in de kiesbureaus waren, is het waarschijnlijk dat Martin Fayulu de echte winnaar van de presidentsverkiezingen was.

Er zijn heel wat oproepen voor een hertelling. Het komt uit alle hoeken: de VS, EU, Human Rights Watch, CENCO, … Maar de officiële kiescommissie sloot meteen het debat: de bekendgemaakte resultaten zijn definitief en dus houdt Kabila eigenlijk de touwtjes in handen.

Instabiele en volatiele situatie

Het regime zelf besefte dat de bekendmaking van de resultaten gevoelig lag. Er werd beslist om de aanwezigheid van politie en leger in de steden op te voeren. Het internet werd afgesloten zodat protest tegen de officiële resultaten minder gemakkelijk is. In verschillende regio’s, zoals Kikwit, waren er confrontaties tussen demonstranten en de ordediensten. Op het ogenblik van schrijven, is er sprake van minstens 20 doden.

Wat er nu zal gebeuren, is onzeker. Er zijn verschillende scenario’s mogelijk. Kabila zal proberen om naargelang de mogelijkheden zijn positie te versterken. In drie districten waren er geen verkiezingen: Béni, Butembo en Yumbi. De nieuwe president is dus niet verkozen door algemene verkiezingen, wat als argument kan gebruikt worden om de resultaten te schorsen en de macht in handen van de huidige instellingen te laten. Het feit dat er valsheid in geschrifte is door gesjoemel met zijn diploma, kan ingeroepen worden om de resultaten te annuleren omdat de president ‘verhinderd’ is. Daarop kan Kabila als senator voor het leven terug binnenglippen als Senaatsvoorzitter. Als het resultaat geannuleerd wordt, moeten er nieuwe verkiezingen komen. Een nieuwe burgeroorlog valt evenmin uit te sluiten.

Martin Fayulu, volgens waarnemers de echte winnaar, diende klacht in bij het Grondwettelijk Hof. Dat hof is echter aangesteld door Kabila en zijn medestanders. Wellicht komt er geen uitspraak die ingaat tegen de belangen van de broodheren van de rechters.

Alle scenario’s zijn afhankelijk van een belangrijke en voorlopig nog onbekende factor: het antwoord van de werkenden, jongeren, kleine landbouwers en arme massa’s. Het kiesproces werd niet gecontroleerd door de meerderheid van de bevolking. De staatsinstellingen verdedigen niet de belangen van de bevolking, maar die van een kleine parasiterende minderheid die zichzelf verrijkt met de kruimels die van de tafel van de internationale handel vallen.

Is een vreedzame machtsovergang mogelijk?

Na bijna tien jaar burgeroorlog waarin het land verwoest werd en bijna 6 miljoen doden vielen, wilden de mensen in 2006 een president die door de volledige bevolking gekozen werd. Kabila stond op het hoogtepunt van zijn populariteit en won die verkiezingen. De afgelopen tien jaar werd nogmaals duidelijk dat democratische eisen steeds moeten gekoppeld worden aan systeemverandering. Onder het kapitalisme wordt het grootste deel van de geproduceerde rijkdom door een lokale burgerij (‘compradore’) verkocht voor rekening en in dienst van grote internationale kapitalistische groepen. Democratische en economische eisen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De hele geschiedenis van het algemeen stemrecht toont ons dat de kapitalisten enkel bereid zijn om democratische en economische toegevingen te doen als ze in hun bezit van de productiemiddelen bedreigd zijn.

Heel wat commentatoren roepen op tot rust en respect voor de instellingen. Fayulu zelf trok naar het Grondwettelijk Hof. Velen willen een hertelling van de stemmen. Wij denken dat de staat niet boven het gewoel staat. De overheid is niet neutraal en kan dat ook niet zijn. Zelfs in ontwikkelde kapitalistische landen verdedigt de staat de sociale minderheid die de meerderheid uitbuit. In die landen heeft de arbeidersbeweging door strijd democratische en sociale rechten afgedwongen. Dit geeft de staat een grotere sociale basis, het kan de kapitalisten zelfs redden. Maar zodra er een grote sociale confrontatie is, komt het klassenkarakter van de staat meteen weer op de voorgrond. Kijk maar hoe de beweging van gele hesjes in Frankrijk wordt aangepakt door alle staatsinstellingen (president, parlement, politie, gerecht, …).

Als revolutionaire marxisten denken we dat vertrouwen stellen in de overheid vandaag in Congo betekent dat Kabila en co de mogelijkheid krijgen om hun bewind verder te zetten. Nadat Kabila onder druk de verkiezingen uiteindelijk moest organiseren, hebben hij en zijn aanhangers er alles aan gedaan om de structuren te behouden waarmee ze zichzelf op de kap van de Congolezen verrijken.

Kabila speelde in op tegenstellingen onder de Congolese politieke partijen en allianties om terug wat steun op te bouwen. Hij sloot bovendien een militair samenwerkingsakkoord met Rusland om enige buitenlandse steun te krijgen.

Om tot echt democratische verkiezingen te komen waarna verkozenen echte verandering realiseren, moeten we ons baseren op de belangrijkste sociale tegenstellingen in de huidige samenleving. Dat is de tegenstelling tussen diegenen die van hun arbeid leven en diegenen die van hun bezittingen leven. Voor transparante en democratische verkiezingen moeten we het volledige proces controleren.

Er is in eerste instantie nood aan een partij die de belangen van de sociale meerderheid verdedigt. Zo’n partij kan de plaats zijn waar militanten samenkomen om hun ervaringen in strijd te delen en om na te gaan welke volgende stappen nodig zijn. Deze partij moet de kwestie van de machtsovername stellen, zodat we dit niet overlaten aan politici waarvan we weten dat ze corrupt zijn of slechts de belangen van de kapitalisten dienen. Fayulu is bijvoorbeeld een voormalige topman uit de oliesector die de steun kreeg van Jean-Pierre Bemba en Moïse Katumbi. Die namen in het verleden deel aan de macht en komen niet op voor de belangen van de meerderheid van de bevolking.

Een oproep tot nieuwe presidents- en parlementsverkiezingen moet gekoppeld worden aan het vestigen van comités in alle kiesdistricten waarbij verkozen vertegenwoordigers de stembusgang controleren en de bevolking beschermen tegen mogelijke repressie.

Enkel collectieve strijd van de massa’s kan economische en democratische eisen afdwingen. Deze eisen botsen sinds de onafhankelijkheid steeds op het kapitalistisch productiesysteem en de zoektocht naar winsten in de regio. De huidige situatie in Congo en Afrika toont dat het kapitalisme geen democratie en sociale vooruitgang brengt. We moeten opkomen voor een socialistische samenleving waar de rijkdom op een geplande en democratische wijze geproduceerd en verdeeld wordt.

Interview met Alain Mandiki over de presidentsverkiezingen in de Democratische Republiek Congo (DRC)

In december 2016 moesten presidentsverkiezingen plaatsvinden in de Democratische Republiek Congo (DRC). President Joseph Kabila kan geen kandidaat meer zijn en bleef de verkiezingen maar uitstellen. Onder druk moest hij uiteindelijk toegeven: zeven jaar na zijn betwiste verkiezingsoverwinning komen er verkiezingen voor een opvolger van de man die 18 jaar lang president was, waarvan twee verkozen mandaten. We spraken met Alain Mandiki over de inzet van deze verkiezingen, hij is militant van LSP en volgt de situatie in Congo op de voet.

Interview door Stéphane Delcros

Joseph Kabila werd in 2001 president. Welk bilan maak je van zijn bewind?

“Kabila wilde zich opwerpen als uitdrukking van de naoorlogse stabiliteit en een gunstig investeringsklimaat vestigen. In de plaats daarvan was er een terugkeer van volatiliteit, politieke en sociale instabiliteit. De president had vijf prioriteiten naar voor gebracht: de infrastructuur van (spoor)wegen, creatie van jobs, onderwijs, water- en elektriciteitsvoorzieningen en gezondheidszorg. Kabila liet in zijn afscheidstoespraak in augustus uitschijnen dat hij op die terreinen veel gerealiseerd had. De werkelijkheid ziet er anders uit en de grote meerderheid van de bevolking weet dat.

“Van 2010 tot 2015 was er een gemiddelde jaarlijkse groei van 7,7% van het BBP, wat het regime toeliet om een economische positie uit te bouwen. Maar de groei viel nadien sterk terug tot 2,4% in 2016. Dat kwam onder meer door de zwakke koers van de grondstoffenprijzen. De diepe economische crisis en de poging van Kabila om zich aan de macht vast te houden, zorgden er in dat jaar voor dat werkenden, jongeren en armen op straat kwamen om te protesteren.

“Kabila probeerde zijn macht te stabiliseren, onder meer door wisselende allianties met buitenlandse machten om zo de afnemende sociale basis in eigen land te compenseren. Maar het land raakte niet uit de sociaaleconomische problemen, wat nog versterkt werd door een algemene onveiligheid in Kasaï en Noord-Kivu. Daar zijn er permanent conflicten tussen gewapende groepen. De provincie Noord-Kivu wordt daarbovenop nog getroffen door een dodelijke Ebola-epidemie.”

Centraal Afrika brengt nochtans veel rijkdommen voort…

“Inderdaad, die potentieel enorm grote rijkdom, onder meer door de grond en wat in de ondergrond zit, staat in schril contrast met de weinige middelen van de staatskas. Het belangrijkste argument om de verkiezingen uit te stellen, was overigens de kost ervan. De autoriteiten hebben dit op 1 miljard Amerikaanse dollar geschat. Dat is ongetwijfeld een overdrijving, maar als je het vergelijkt met het totale budget van de overheid dat amper 5 miljard dollar bedraagt, dan krijg je een beeld van het niveau van publieke onderinvesteringen in alle domeinen van het leven in Congo.

“Dit heeft uiteraard alles te maken met hoe de rijkdom verdeeld wordt. Die verdeling gebeurt zo dat de meerderheid van de Congolezen er niets van krijgt.”

Zijn de problemen in Congo vooral het resultaat van slechte leiders? Hun corruptie en wanbeleid worden vaak benadrukt in de gevestigde media.

“Er is effectief sprake van corruptie en wanbeleid, maar dat verklaart niet alles. Je kan de situatie niet begrijpen zonder in te gaan op de logica van het kapitalistische systeem, een systeem dat pas enkele kruimels uitdeelt als het in zijn voortbestaan bedreigd is.

“Het economische beleid van de DRC wordt niet door dit land gecontroleerd. De economie is gericht op export van grondstoffen naar de wereldmarkt. Vervolgens koopt het land dure afgewerkte producten in geïndustrialiseerde landen. De grote multinationale bedrijven stapelen de rijkdommen op in de Congolese mijnbouw. Ondertussen leeft de bevolking die in de mijnen werkt in doffe ellende. De Congolese burgerij is afhankelijk van de export en doet er alles aan om een zo groot mogelijk deel van de taart bij de handel naar zich toe te trekken.”

Terug naar de politieke situatie: is het na eind 2016 niet rustiger geworden in het land?

“Zelfs de belangrijkste spelers in de Congolese crisis werden overrompeld door de volatiliteit. Er waren veel betogingen, de meesten werden bloedig onderdrukt. Er was de dood van Etienne Tshisekedi, een historische tegenstander van het regime. Jean-Pierre Bemba, een andere opposant, kwam terug in het spel nadat hij 10 jaar werd vastgehouden door het Internationaal Strafhof omdat hij vervolgd werd wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid. Bemba werd enkele maanden geleden echter vrijgesproken. In augustus tenslotte werd aangekondigd dat de verkiezingen dan toch zullen plaatsvinden en dat Joseph Kabila geen kandidaat is.”

Van waar die terugtrekking van Kabila?

“Het heeft te maken met de sfeer in het land sinds het begin van de crisis en de toenemende druk, zowel buitelandse als binnenlandse. De herhaalde betogingen en stakingsacties met villes-mortes, waarbij alle handelszaken en diensten dicht blijven, hebben ongetwijfeld een grote rol gespeeld.

“Kabila had alles voorbereid zodat hij een poging kon doen om de macht te behouden. Hij had zijn meerderheid in het parlement vergroot, de administratieve organisatie van de provincies hertekend, maatregelen genomen om de broodprijs te controleren en zo probeerde hij de sociale druk van de straat te verminderen. Hij voerde ook verschillende hervormingen van zijn repressie-apparaat door en schoof de belangrijkste mogelijke opvolgers aan de kant, vooral Moïse Katumbi en Jean-Pierre Bemba.

“Maar desondanks is Kabila niet in staat om op te komen. Hij heeft een stroman moeten aanduiden: Emmanuel Ramazani Shadary. Kabila hoopt hem te kunnen controleren zodat hij zijn eigen economische positie kan verdedigen. Maar het is niet zeker dat er geen kink in de kabel komt.

“De acties en strijd op straat hebben veel offers geëist en werden vaak bloedig onderdrukt door het regime. Maar de acties hadden wel degelijk resultaat. Er zitten nog honderden activisten in de gevangenis en er vielen tientallen doden bij betogingen en belangrijke figuren uit de burgerbewegingen werden vermoord. Zo werd Luc Nkulula vermoord: een leider van LUCHA (Strijd voor verandering), één van de bewegingen die de betogingen de voorbije jaren organiseerden.”

Is er een alternatief op de kliek rond Kabila?

“De belangrijkste oppositiefiguren bieden de bevolking niet bepaald veel hoop. Ze waren allemaal ooit betrokken bij de macht. Geen enkele van deze partijen verdedigt een programma waarmee de meerderheid van de bevolking de economische macht over het land in eigen handen kan nemen.”

Vormen andere spelers, zoals LUCHA, een alternatief?

“Ik wil eerst nog iets zeggen over de rol van de katholieke kerk de afgelopen jaren. De toenemende sociale onrust heeft de leiding van de kerk meermaals onder druk gezet. De kerkelijke leiding probeert haar positie van eerste godsdienst in het land te behouden en meteen ook die van de grootste middenveldorganisatie.

“Acties en burgerbewegingen, zoals LUCHA, hebben de kerk ertoe gebracht om aan het sociaal verzet deel te nemen, vooral om te vermijden dat de eigen positie zou ondermijnd raken. De kerk probeerde de woede te richten op beperktere eisen, voor ‘meer democratie’ bijvoorbeeld.

“LUCHA is een kleine organisatie, maar heeft een aanzienlijk potentieel. Het organiseert vooral opgeleide jongeren en verdedigt vooral democratische eisen, maar ook sociaaleconomische, onder meer voor een beter beheer van de openbare diensten. Het is niet de enige burgerbeweging die opgezet werd in verzet tegen het regime van Kabila. Het feit dat deze bewegingen bestaan en aanwezig zijn onder een steeds grotere laag van de samenleving, wijst op het failliet van het bewind van de president.”

LUCHA is niet de enige organisatie van dit type in Afrika. Er is ook het voorbeeld van Balai Citoyen (Cibal) in Burkina Faso dat een grote rol speelde in het omverwerpen van president Blaise Compaoré eind 2014.

“LUCHA doet inderdaad denken aan gelijkaardige bewegingen die de afgelopen jaren opdoken in Afrika. Er was niet alleen Cibal maar ook Y’en a marre in Senegal en Togo Debout. Deze organisaties staan niet voor dezelfde eisen en methoden. Ze hebben ook niet dezelfde sociale basis in de samenleving. Maar ze delen wel de wil om zich te organiseren en de strijd van onderuit te coördineren met programmapunten die verder gaan dan wat doorgaans verdedigd wordt door de officiële oppositie.

“Ze delen helaas ook een gebrek aan bereidheid om de macht uit te dagen om die zelf in handen te nemen. Nochtans kunnen ze politieke instrumenten worden die staan voor een programma van maatschappijverandering. Zonder dergelijk programma zal het ‘oude regime’ zich steeds herstellen, ondanks overwinningen. Dit zagen we in Burkina Faso. De machtsvraag niet stellen, betekent dat deze in handen van de kliek rond Kabila wordt gelaten of wordt overgelaten aan andere delen van de Congolese elite. De strijd en de druk van onderuit hebben geleid tot het vertrek van Kabila. Dat is erg positief. Maar het volstaat niet om de verwachtingen die door de bewegingen gewekt zijn in te lossen.

“Er zal een coherenter en consistenter politiek instrument nodig zijn dat de werkenden, jongeren en boeren organiseert om hun belangen te verdedigen, maar tegelijk opkomt voor een ander systeem. Een samenleving met een democratisch geplande economie kan een einde maken aan de ellende en de Congolese rijkdommen inzetten voor de volledige bevolking.”

Lees meer over Congo via https://nl.socialisme.be/tag/congo