Category: Ecologie

Door Miranda Stewart (Socialist Party, ISA in Ierland)

In een tijd waarin het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen urgenter is dan ooit, maakt een recent rapport duidelijk dat de militaire uitgavendoelstellingen van de NAVO de wereld in de tegenovergestelde richting duwen. Het rapport ‘Climate Crossfire: How NATO’s 2% military spending targets contribute to climate breakdown’, werd in oktober gepubliceerd door organisaties die opkomen voor ecologische en sociale rechtvaardigheid.

De auteurs schatten dat de militaire CO2-voetafdruk van de NAVO is gestegen van 196 miljoen CO2e in 2021 naar 226 miljoen ton CO2-equivalent (tCO2e) in 2023. De NAVO vraagt dat alle leden ten minste 2% van hun nationale BBP aan militaire uitgaven besteden en dat 20% van die militaire uitgaven naar materieel gaat. De 2%-doelstelling is weliswaar niet direct afdwingbaar, maar staat onder toenemende politieke druk in de context van groeiende inter-imperialistische spanningen.

Wereldwijde uitgaven stijgen

De auteurs concluderen dat in plaats van deze totale verspilling klimaatactie onmiddellijk prioriteit moet krijgen: “Een ongekende emissiereductie in de komende jaren zal alleen plaatsvinden als elk prominent politiek initiatief, en vooral de wereldwijde diplomatieke inspanningen, prioriteit geven aan één doel boven alles – werken aan een radicale en rechtvaardige transformatie van de fossiele-brandstofeconomie in een duurzame economie.”

De uitgavendoelstellingen van de NAVO brengen klimaatrechtvaardigheid op meerdere manieren in gevaar. Zoals het rapport bespreekt, leiden ze tot meer koolstofuitstoot en onttrekken ze waarschijnlijk fondsen aan klimaatmitigatie en -adaptatie. Bovendien, buiten de focus van het rapport, worden ‘s werelds groeiende militaire budgetten routinematig gebruikt om milieuonrechtvaardigheid te bewerkstelligen, zoals ontheemding, extractivisme, milieurisico’s en ecologische vernietiging van gemarginaliseerde gemeenschappen.

De roep om meer militaire uitgaven wordt ingegeven door zowel de escalerende Nieuwe Koude Oorlog tussen het Amerikaanse en het Chinese imperialisme als door de winstmotieven van de wapenindustrie. De totale wereldwijde militaire uitgaven zijn al op een recordhoogte van 2,24 biljoen dollar. Ter vergelijking: de wereldwijde uitgaven voor klimaatfinanciering bedroegen in 2021 / 2022 ongeveer 1,3 biljoen dollar. De militaire uitgaven van de NAVO bedroegen 1,16 biljoen dollar in 2021. Als alle lidstaten dat jaar de 2%-doelstelling zouden halen, zou dat 90 miljard dollar meer zijn geweest. Dat zou voor sommige landen een stijging met meer dan 50% betekenen.

Toenemende emissies

Het is niet verrassend dat de militaire uitgaven van de NAVO al veel hoger zijn dan die van haar rivalen in de Koude Oorlog. Deze bedroegen 2.327 miljard dollar in 2021 en 2022, vergeleken met 158 miljard dollar voor de Collectieve Verdragsveiligheidsorganisatie (CSTO, bestaande uit Rusland en bondgenoten) en 578 miljard dollar voor China. Het rapport voorspelt ook dat de militaire uitgaven van niet-NAVO landen waarschijnlijk zullen stijgen als reactie op de wapenwedloop die de NAVO leidt. Dat zal de uitstoot van broeikasgassen en de ernst van gewapende conflicten verder doen toenemen.

Militaire uitgaven en de uitstoot van broeikasgassen zijn nauw met elkaar verbonden. Vooral de productie en het gebruik van militair materieel zijn grote bronnen van vervuiling. De NAVO-norm dat minstens 20% van de militaire uitgaven naar materieel moet gaan, garandeert dan ook extra schade. Ondanks alle greenwashing pogingen van de wapenindustrie, is er geen realistisch potentieel om militaire uitgaven los te koppelen van broeikasgasemissies. Als alle leden de doelstellingen van 2% en 20% zouden halen, zou dit direct leiden tot een toename van 50% van de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen van 196 miljoen tCO2e in 2021 naar 295 miljoen tCO2e in 2028.

Klimaatvluchtelingen

Kapitalistische politici van imperialistische machten, ongeacht hun politieke partij, zijn duidelijk bereid om milieu-onrechtvaardigheid voort te zetten, zowel in dienst van als door middel van militaire uitgaven. De zojuist aangenomen National Defense Authorization Act in de VS bevat een bepaling, voorgesteld door president Biden, die het Ministerie van Defensie toestaat om deel te nemen aan het handhaven van de onmenselijke en vaak dodelijke behandeling van migranten door de VS aan de zuidgrens. Ook de gemilitariseerde reacties van de NAVO en de EU op migratie hebben beruchte dodelijke gevolgen in het Middellandse Zeegebied. Veel van de migranten in beide gevallen zijn klimaatvluchtelingen en ontheemde inheemse volken. Mensen worden van huis en haard verdreven door dezelfde destructieve krachten van kapitalistische extractie en geweld die hen vervolgens aanvallen omdat ze op zoek zijn naar veiligheid.

Oorlog maakt de winning van fossiele brandstoffen mogelijk, naast het feit dat het vereist en gestimuleerd wordt. Sinds 7 oktober hebben zes oliemaatschappijen, waaronder BP, een deal gesloten met Israël voor olie-exploratie voor de kust van Gaza. Het bloedbad maakt de weg vrij voor de fossiele brandstofindustrie, die vervolgens in een vicieuze cirkel die olie kan verkopen voor gebruik in verdere gewelddadige onteigening van inheemse volken.

Breek met het kapitalisme

Terwijl NAVO-leden en andere landen steeds meer geld in de wapenindustrie stoppen om de imperialistische bedoelingen van de VS en zijn bondgenoten te steunen, weigeren ze klimaatverandering prioriteit te geven, ondanks dat het een bedreiging voor de mensheid zelf is. Geen enkel NAVO-lid heeft zich verbonden tot de 43% emissiereductie die volgens het Internationale Panel voor Klimaatverandering (IPCC) nodig is tegen 2030, niet eens om de opwarming te beperken tot 1,5°C.

Dit alles is een aanklacht tegen de wrede en destructieve aard van het kapitalistisch systeem waarin we leven, waar de productie van wapens om mensenlevens te vernietigen prioriteit krijgt boven de behoeften van mensen en ons ecosysteem. We moeten de wapenindustrie uit de handen van oorlogszuchtige kapitalistische profiteurs halen en deze middelen, inclusief de capaciteiten van de werknemers, gebruiken om een wereldwijde transitie naar hernieuwbare energie en andere maatregelen te bewerkstelligen die de vernietiging van onze planeet tegengaan. We hebben geen tijd te verliezen, we hebben nu internationale socialistische verandering nodig.

Nieuwe succesvolle blokkade ondanks bruut politiegeweld

“Deze actie maakt duidelijk wie onze vrienden en bondgenoten zijn, en wie aan de kant van de vervuilende industrie staat.” Aan het woord is Philip, een van de 4000 deelnemers aan de derde succesvolle bezettingsactie van Code Rood op 17 december. De derde poging tot massale bezetting van een vervuilende sector verliep niet zonder slag of stoot. Vreedzaam protest werd beantwoord met brutaal politiegeweld. Dit gebeurde zowel in Antwerpen als Luik. Toch blijven de klimaatactivisten vastberaden: “Enkel betogen is niet genoeg.”

door Constantin en Arne, twee deelnemers aan Code Rood

Voor haar derde editie richtte Code Rood, een beweging die oproept tot burgerlijke ongehoorzaamheid, zich op de luchtvaartsector. Er waren acties aan de luchthavens van Luik en Antwerpen. Code Rood komt op voor een reconversie van vervuilende sectoren. Het gebruikt vreedzame blokkades om de druk op te voeren. Daarin wordt het gesteund door tal van organisaties, van Greenpeace tot politieke groepen zoals LSP en de Actief Linkse Studenten.

De luchtvaartindustrie is een van de meest milieubelastende sectoren. De impact van een vlucht op het klimaat is tot 80 keer groter dan een treinreis over dezelfde afstand. De emissies van de luchtvaartsector stijgen sneller dan die van alle andere transportsectoren. Als we het overlaten aan degenen die vandaag beslissen in de sector dan zal de uitstoot er nog minstens verdrievoudigen.

Schaf de privéjets af!

Constantin van ALS-Luik legt uit: “1% van de reizigers zijn verantwoordelijk voor 50% van de uitstoot van de sector. Dat zijn niet de werkenden die twee keer per jaar naar Spanje vliegen, maar vooral de gebruikers van privéjets. Om een idee te geven: een reis met een privéjet stoot maar liefst tien keer meer broeikasgassen uit dan een vlucht met een passagiersvliegtuig! Bovendien heeft 80% van de wereldbevolking nog nooit gevlogen. Op de luchthaven van Antwerpen zijn privéjets goed voor 76% van de vluchten.”

Terwijl in Vlaanderen 3.200 bushaltes werden afgeschaft, is er voor het financieren van privéjets wel geld. Voor elke euro winst die de Antwerpse luchthaven genereert, wordt drie euro aan subsidies toegekend. Zonder overheidsgeld zou de luchthaven niet functioneren. Om de decadente, ecocidale levensstijl van miljardairs te financieren, haalt de overheid geld rechtstreeks uit de zakken van de werkende klasse.

Sociale rechtvaardigheid en klimaatrechtvaardigheid: één strijd!

Frederik, een vakbondsmilitant en LSP-lid die aan Code Rood deelnam, ziet nog een reden waarom de sector problematisch is. “De hele luchtvaartindustrie is berucht om haar minachting voor werknemers. Erbarmelijke arbeidsomstandigheden, lage lonen en overwerk vormen de basis voor de winsten van de sector. De afgelopen maanden waren er vakbondsacties. Zo staakten piloten op de luchthaven van Charleroi tegen Ryanair, dat tegen de Belgische wetgeving in eenzijdig langere werktijden wilde opleggen.”

Er zijn dus redenen genoeg om te protesteren rond de luchtvaartsector. En dan hebben we het nog niet gehad over de rol die de sector speelt in het verschepen van wapens om oorlog en genocide te faciliteren. Massale directe actie is meer dan gerechtvaardigd. Dat wilde Code Rood doen met een 24-urenbezetting van twee sites: de privéjet-luchthaven van Antwerpen en het bedrijf Alibaba dat opereert vanuit de luchthaven van Bierset (Luik).

Tijd om kant te kiezen

In Luik slaagden de activisten aanvankelijk vrij vlot in hun opzet, maar in Antwerpen was het ordewoord van burgemeester Bart De Wever (N-VA) duidelijk: met geweld de actie repressief neerslaan. Het buitensporig politiegeweld werd nadien door De Wever en het Vlaams Belang toegejuicht. Wie in 2024 voor de verdedigers van de privéjets wil stemmen, kan bij de rechterzijde terecht. Wie de wereld liever niet naar de knoppen ziet gaan door de decadentie van een kleine ultrarijke elite, stemt beter op de PVDA die de kant van de activisten koos en het politiegeweld daags nadien aanklaagde op de gemeenteraad.

De beelden spraken voor zich: vreedzame activisten werden met zwaar geweld tegengehouden. LSP-lid Rebekka, verpleegkundige en bij Code Rood deel van het medische team, getuigt: “Verschillende personen liepen breuken op en moesten naar het ziekenhuis. In Antwerpen werden meer dan 750 mensen gearresteerd, waarvan 50 gerechtelijk. In Luik vonden 70 gerechtelijke arrestaties plaats. De omstandigheden van de opsluiting waren bijzonder schandalig. De activisten kregen geen water en zelfs sanitaire voorzieningen werden lange tijd geweigerd, ook voor menstruerende personen, die infectieziekten kunnen oplopen als de vereiste hygiënische praktijken niet worden gevolgd. Dit heeft niets te maken met zogezegde veiligheid, het is intimidatie en ongeoorloofde repressie.”

De hardhandige repressie en massale arrestaties tonen eens te meer de ware aard van de staat. Het is geen instituut dat boven de tegenstellingen van de samenleving staat, maar een instrument van onderdrukking van de ene klasse door de andere. Wie met een privéjet vliegt, wordt beschermd. Wie hun bushalte afgeschaft ziet, wordt neer geknuppeld. Ondanks de repressie was de actie een succes: geen enkel privévliegtuig steeg op in Antwerpen of Kortrijk. In Luik verloor Alibaba 5 miljoen euro omzet.

De repressie komt niet als een verrassing. Internationaal waren er vorig jaar voorbeelden van bruut politiegeweld tegenover klimaatactivisten: van Saint-Souline tot Lutzerath. Het kapitalisme laat zien dat het niets anders te bieden heeft dan uitbuiting, onderdrukking en milieuvernietiging. De steun voor dit systeem brokkelt af. Inspirerende acties zoals die van Code Rood zien ze dan ook als een echte bedreiging. Deze acties kunnen immers het belang tonen van het stilleggen van het productieproces als middel om verandering af te dwingen.

Solidariteit

Volgens Clement van de Actief Linkse Studenten betekenen “de acties van massale burgerlijke ongehoorzaamheid een belangrijke stap voorwaarts voor de beweging. Om ons te organiseren tegen de toenemende repressie door de staat, en vooral om verandering af te dwingen, moeten we de band met de arbeidersklasse versterken.” Het effect van solidariteit tussen arbeiders en klimaatactivisten is soms erg direct. Hugo merkte op dat ze op weg naar het protest van het personeel al vernamen dat er politie op de trein zat, waardoor daar sneller rekening mee gehouden werd.

Er was meer mogelijk geweest op dat vlak. Om de activisten af te voeren, moest de politie bussen en chauffeurs van onderaannemers van De Lijn opvorderen (waardoor er opnieuw enkele gewone ritten afgeschaft werden). Een mobilisatie van het personeel van het openbaar vervoer had het voor de staat moeilijker gemaakt om hen in te schakelen. Als de beweging zich bewust op de werkende klasse richt, kunnen vakbondsdelegaties de volgende keer solidariteit organiseren door te weigeren om gearresteerde activisten te vervoeren. Dat gebeurde tijdens het protest van Black Lives Matter in de VS toen buschauffeurs in Minneapolis weigerden gearresteerde actievoerders te vervoeren.

Rebekka ziet nog een andere uitdaging: “Het is ook nodig om onze beweging te verbreden. Dit soort acties wekt enthousiasme op, vooral onder jongeren, die erg begaan zijn met het klimaatprobleem. Maar we moeten ons ervan bewust zijn dat de repressie geen eenmalig wapen was. Daarom moeten we ons ertegen verdedigen. De beste manier om dat te doen is door met nog veel meer actievoerders op straat te komen en de steun in de samenleving te mobiliseren zodat het geweld gewoon niet meer gerechtvaardigd kan worden.”

Het zou goed zijn mochten alle deelnemers van de actie van Code Rood samengebracht worden om samen de strategie van de beweging te bespreken. Hoe maken we de volgende actie nog groter? Hoe bouwen we een link tussen Code Rood en de werkende klasse? Hoe kunnen we met onze acties aansluiten bij volgende stakingsacties, bijvoorbeeld bij het openbaar vervoer met de spoorstaking eind januari? Het zou ruimte geven om een gesprek te voeren over wat we eisen. Hoe linken we de uitbuiting door de luchtvaartindustrie aan het feit dat het een sector is die beheerd wordt op basis van private winstbelangen? Hoe eisen we om de hele transportsector publiek te maken zodat het belang van mens en planeet ons kan leiden in de organisatie van alle transport? Dit zijn slechts enkele van de eisen en ideeën die de aanwezige LSP-activisten bespraken met andere actievoerders.

Door naast de actietrainingen van Code Rood ook samen het gesprek aan te gaan over strategie en eisen, vergroten we de democratische betrokkenheid en staan we sterker. Het actieweekend toonde dat vooral ons aantal een kracht is, niet zozeer het geheimzinnig karakter waarbij niet op voorhand geweten is waar het protest plaatsvindt. In elk geval: wij gaan door. Het kapitalisme en de klimaatcrisis verplichten ons om de beweging voor een rechtvaardige klimaattransitie te blijven uitbouwen. “Who shut shit down? We shut shit down!”

Aantal privévluchten is verdubbeld op een jaar tijd!

Alles wijst op een catastrofale klimaatcrisis als er niet snel ingegrepen wordt. Ondertussen verdubbelt het aantal privévluchten op een jaar tijd! De CO2-uitstoot van privévluchten in België bedroeg in 2021 41.000 ton. Dat is evenveel als de jaarlijkse uitstoot van 27.310 auto’s. De klimaatactivisten van Code Rood richten daarom hun vizier op de luchtvaartsector. Een sector die ons klimaat verziekt en inherent de ongelijkheid in het systeem duidelijk maakt. Er wordt actie gevoerd in het weekend van 15 tot 17 december. 

door Rebekka

Eerdere acties van Code Rood 

Code Rood is een burgerinitiatief dat door middel van burgerlijke ongehoorzaamheid al twee maal directe actie voerde. In oktober 2022 tegen Total Energies en in juni 2023 tegen Engie. De eerste twee edities van Code Rood richtten zich tegen grote energiebedrijven, met als centrale eis een stop van fossiele energie. Naast de eis om niet verder te investeren in fossiele energie schuiven de activisten ook sociale eisen naar voren zoals betaalbare energie voor iedereen en een jobtransitie naar duurzame sectoren. De klimaatactivisten zijn bereid de wet te overtreden om het punt te maken dat de manier waarop de maatschappij vandaag georganiseerd is niet houdbaar is. 

Terwijl de luchtvaart ‘skyrocket’, kreunt het openbaar vervoer

Vliegen wordt steeds populairder, dat is ook niet verwonderlijk aangezien het vliegtuig zo’n 2,5 keer goedkoper is dan dezelfde reis met de trein. Desondanks stoot een vliegreis zo’n 80 keer meer uit. Ondanks de bewezen impact op het klimaat blijft de Belgische overheid geld pompen in de luchtvaartsector. De luchthavens van Oostende en Antwerpen ontvingen in 2021 zo’n 9 miljoen euro aan subsidies. Daar bovenop loopt de overheid 700 miljoen euro mis door allerhande belastingvoordelen voor de luchtvaartsector. Dit zijn hallucinante cijfers op een ogenblik dat het openbaar vervoer smeekt om meer middelen en mensen. De werknemers van zowel de NMBS als de Lijn strijden voor een investering in meer collega’s en infrastructuur, die vandaag tot op het bot verouderd is. 

Klimaatactivisten en werknemers openbaar vervoer hebben dezelfde doelen

Betere loon- en werkomstandigheden zijn nodig als antwoord op het personeelstekort. Een drastische uitbreiding van het openbaarvervoernet is nodig als alternatief voor vlieg- en autoverkeer. Een verdere privatisering gaat echter de andere weg op. 

De samenwerking van klimaatactivisten en personeel van het openbaar vervoer in Duitsland onder de noemer #wirfahrenzusammen (#werijdensamen) toont hoe we samen kunnen strijden. Klimaatactivisten bezochten de piketten van stakende arbeiders en arbeiders sloten aan bij de klimaatmarsen. Het leverde kleine successen op met goedkopere tickets en de uitbreiding van enkele lijnen. Om de uitstoot te verminderen, het aanbod te vergroten en het personeel degelijke arbeidsvoorwaarden te bieden, is er maar één oplossing: massale publieke investeringen in openbaar vervoer.

“Ik kan niet genoeg benadrukken dat de tijd dringt. Onomkeerbare klimaatomslagpunten zijn alarmerend dichtbij. We kunnen óf onze wereld redden óf de mensheid veroordelen tot een helse toekomst,” vatte VN-secretaris-generaal Antonio Guterres de wetenschappelijke boodschap samen voorafgaand aan de 28e VN- klimaatconferentie, COP28, die plaatsvindt in Dubai, de hoofdstad van de Verenigde Arabische Emiraten.

Door Arne Johansson, Socialistiskt Alternativ (ISA in Zweden)

Helaas wijst niets erop dat COP28 iets anders zal worden dan een nieuwe mislukking van de VN-klimaatonderhandelingen.

Het enorme onvermogen om grip te krijgen op de mondiale klimaatcrisis is de boodschap van het laatste rapport van het United Nations Framework Convention on Climate Change. Het rapport ziet vrijwel geen mogelijkheid om de opwarming te beperken tot 1,5°C of om de steeds sneller opeenvolgende klimaatrampen die dit met zich meebrengt te vermijden.

Om de opwarming te beperken tot de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs van niet meer dan 2°C, moet de wereldwijde uitstoot in 2030 28% lager liggen. Om binnen de veilige grens van 1,5°C te blijven is een reductie van 42% nodig. Ondertussen neemt de uitstoot van broeikasgassen nog steeds toe!

Op weg naar 1,5°C vóór 2027

Klimaatwetenschappers waarschuwden eerder dit jaar dat er een kans van 66% is dat de wereld vóór 2027 voor het eerst de 1,5°C bereikt. Dit werd onderstreept door het feit dat begin oktober van dit jaar, met de toegenomen kracht van het weerfenomeen El Niño, 86 opeenvolgende dagen geregistreerd werden met temperaturen die 1,5°C boven het pre-industriële niveau lagen. September was de warmste maand ooit, met een mondiale gemiddelde temperatuur die 1,8°C boven het pre-industriële niveau lag.

Maar El Niño is slechts een versterkende factor. Na een tijdelijke dip tijdens de COVID-19-pandemie is de uitstoot van broeikasgassen tussen 2021 en 2022 weer gestegen, wat betekent dat de wereld volgens het Emissions Gap Report 2023 van de VN, dat in november werd gepubliceerd, afstevent op een opwarming van 3°C tegen het einde van deze eeuw. De vandaag nationaal toegezegde doelstellingen wijzen op een waarschijnlijkheid van 66% van 2,9°C.

Tijdens COP28 zal voor het eerst een Global Stocktake worden gedaan, waaruit blijkt hoe de wereld er tot nu toe in is geslaagd of gefaald in het opstellen van een routekaart in lijn met het Akkoord van Parijs om de opwarming te beperken tot zo dicht mogelijk bij 1,5°C. Volgens het rapport State of Climate Action 2023 zijn de acties die de landen van de wereld tot nu toe hebben ondernomen “jammerlijk ontoereikend” op 41 van de 42 gebruikte indicatoren, variërend van energieopwekking, gebouwen, industrieën en transport tot bossen en land, voedsel en landbouw – evenals maatregelen rond CO₂-captatie en de financiering van mitigatie en aanpassing aan de klimaatverandering.

Het actietempo voor meer dan de helft van de indicatoren moet dit decennium meer dan verdubbelen. Ongelooflijk genoeg wijzen zes sleutelindicatoren in de andere richting. Hoewel het aandeel elektrische voertuigen dat in vier jaar tijd is verkocht van 1,6% naar 10% is gestegen wordt gezien als een lichtpunt (het enige), zijn de mondiale overheidssubsidies voor fossiele brandstoffen tussen 2020 en 2021 verdubbeld tot het hoogste niveau in tien jaar. Tegelijkertijd ging de ontbossing door in een tempo dat gelijk was aan de oppervlakte van Kroatië in 2022.

Volgens hetzelfde rapport zou het bereiken van de noodzakelijke tussentijdse doelstellingen tegen 2030 een dramatische toename vereisen van het groeitempo van zonne- en windenergie, van 14% naar 24% per jaar. Steenkool zou zeven keer sneller moeten worden uitgefaseerd dan nu, en lightrail zou zes keer sneller moeten worden gebouwd – het equivalent van drie keer het gehele openbaarvervoersysteem in New York elk jaar en dat gedurende het hele decennium.

Sabotage van klimaatdoelstellingen

Er wordt geen melding gemaakt van de snel toenemende sabotage van klimaatdoelstellingen door oorlog en de militaire wapenwedloop. Volgens het Global Landscape of Climate Finance 2023 bedroegen de totaal ontoereikende jaarlijkse middelen voor klimaatmaatregelen 1,3 biljoen dollar in 2021-2022. Dat is ruwweg de helft van het bedrag dat aan militaire uitgaven wordt besteed. Volgens de schatting van het Stockholm International Peace Research Institute bedragen de militaire uitgaven in de wereld ruim 2,2 biljoen dollar, een cijfer dat overigens de militaire uitgaven van vooral de Verenigde Staten schromelijk onderschat.

Terwijl regeringen en bedrijven steeds meer de ogen sluiten voor de noodzaak om de uitstoot te verminderen, praten ze steeds vaker over het compenseren van de aanhoudende uitstoot met maatregelen om kooldioxide uit de atmosfeer op te vangen en op te slaan in bossen en bodem, gesteente en zeebodems, en zo een netto nulpunt te bereiken op basis van ‘negatieve emissies’ (CO₂-captatie en -opslag).

Tot nu toe gaat het vooral om biologische methoden waarbij gebruik wordt gemaakt van bebossing en biomassa. De absurditeit en frivoliteit van de aanpak van de klimaatverandering door de regeringen van de wereld wordt gedemonstreerd door het laatste Land Gap Report, waarin wordt gesteld dat de klimaatplannen van rijke en grootste uitstootlanden totaal onrealistische maatregelen op een duizelingwekkende schaal omvatten. Die plannen suggereren dat een miljard hectare land zou worden hersteld of herbebost. Dit is een gebied groter dan India, Zuid-Afrika, Turkije en de EU samen!

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE), het gastland van de COP28-klimaattop, zijn in dit verband ook geen toonbeeld. Het heeft twintig jaar lang elke dag methaangas verbrand. Onder leiding van sultan Al Jaber, die niet alleen voorzitter is van de COP28-bijeenkomst maar ook CEO van staatsoliemaatschappij ADNOC, is de oliestaat van plan de aanhoudende grootschalige olie- en gasontwikkeling te compenseren met het aanplanten van bos in Afrika. De VAE zijn van plan bos te planten of te behouden op een gebied gelijk aan de helft van Zweden, dat 10% van Liberia bestrijkt, en soortgelijke gebieden in Tanzania, Zambia, Zimbabwe en Kenia.

Deze projecten genereren zelden echte emissiereducties. Volgens een recente studie gepubliceerd in Science zijn miljoenen CO2-credits die zijn goedgekeurd door Verra, ‘s werelds grootste certificaatverlener in de sector, vrijwel waardeloos. Naarmate bossen uitdrogen, worden ze steeds meer koolstofbronnen. Bosbranden maken dit nog veel erger. Bij de branden in Canada deze zomer is ruim 410 miljoen ton kooldioxide vrijgekomen, meer dan het jaarlijkse totaal van de uitstoot in Groot-Brittannië.

Deze plannen voor ultragrote plantages botsen ook met de noden van voedselzekerheid, duurzame ecosystemen en de rechten van de lokale bevolking in een wereld waarvan de bevolking naar verwachting tegen 2050 met 1,7 miljard zal groeien, waarvan een groot deel in de steden van Azië en Afrika.

Opvang en opslag van emissies: realiteitskloof

Even groot is de kloof tussen gepraat en werkelijkheid als het gaat om het technisch opvangen en opslaan van uitstoot. Volgens een onderzoeksrapport van de Universiteit van Oxford geven trends aan dat dit tegen 2030 dertig keer zo groot zou moeten zijn, en tegen 2050 dertienhonderd keer meer dan tot nu toe. Het Internationaal Energieagentschap waarschuwde onlangs tegen het vertrouwen op deze technologie, door te stellen dat olie- en gasbedrijven “de illusie moeten loslaten” dat “onwaarschijnlijk grote” hoeveelheden CO2-captatie de klimaatcrisis zullen oplossen.

“Bedrijven kunnen geen winst maken door koolstofdioxide permanent ondergronds op te slaan, en tot nu toe staan regeringen niet echt te springen om geld in klimaatactie te pompen”, vertelde een van de onderzoekers achter het rapport aan de Zweedse krant Dagens Nyheter.

Volgens een lange reeks wetenschappelijke studies zouden de meeste bekende reserves in de grond moeten blijven om de klimaatdoelstellingen te halen. Maar volgens gegevens van de Global Oil and Gas Exit List (Gogel), die de activiteiten van ruim 1.600 bedrijven met 95% van de mondiale productie in detail beschrijft, negeren die bedrijven de waarschuwingen van alle klimaatwetenschappers. Volgens statistieken van het Internationaal Energieagentschap (IEA) kan er na 2023 geen nieuwe olie- en gasproductie plaatsvinden om de doelstelling van 1,5°C te halen. Toch zal het hoofd van ADNOC, naast Saudi Aramco en QatarEnergy een van de grootste energiebedrijven ter wereld, COP28 in Dubai voorzitten.

Volgens het Gogel-rapport is er sinds 2021 170 miljard dollar geïnvesteerd in de zoektocht naar nieuwe olie- en gasreserves. Bijna alle (96%) van de 700 betrokken bedrijven zijn op deze weg doorgegaan, terwijl ruim duizend bedrijven nieuwe gaspijpleidingen, gasgestookte elektriciteitscentrales en exportterminals voor vloeibaar gas (LNG) plannen.

 “Om het doel van 1,5°C overeind te houden is een snelle, geplande daling van de olie- en gasproductie cruciaal. In plaats daarvan bouwen olie- en gasbedrijven een brug naar klimaatchaos,” legt het hoofd van het onderzoeksteam, Nils Bartsch, uit. Hij merkt ook op dat het moeilijk te begrijpen is hoe een baas van een oliemaatschappij als Al Jaber geschikt bevonden kon worden om klimaatonderhandelingen te leiden.

“COP28 gastland VAE heeft ‘s werelds grootste klimaatvernietigende olieplannen,” vat een veelzeggende kop in de Britse krant The Guardian samen.

Tegen deze absurde ontsporing van de VN-klimaatonderhandelingen heeft geen enkele van de kapitalistische regeringen, banken of bedrijven in de wereld ook maar een klein beetje bezwaar gemaakt. Want wat zou er gebeuren met de financiële markten als plotseling biljoenen dollars die geïnvesteerd zijn in het grootste deel van het kapitalistische energiesysteem plotseling waardeloos blijken te zijn?

In Oxfam’s rapport voor de COP28, “Climate Equality, A Planet for the 99 percent”, wordt uitgelegd dat de rijkste één procent verantwoordelijk is voor evenveel van de vervuiling die de planeet opwarmt als tweederde van de mensheid.

Het kapitalisme brengt de mensheid naar een ramp, waarbij een kleine minderheid de meeste schade aanricht. Elke dag wordt het duidelijker dat revolutionaire, democratische en socialistische veranderingen nodig zijn om de mogelijkheid van een degelijk leven voor toekomstige generaties te hebben.

Klimaatactivisten en spoorpersoneel: één strijd

Vorig jaar ging de RMT (de grootste Britse transportvakbond) in staking voor betere werkcondities, hogere lonen en jobzekerheid. Klimaatactivisten van onder andere Just Stop Oil en Extinction Rebellion sloten consequent aan bij de piketten. Dit jaar deden Duitse klimaatactivisten hetzelfde. Transportbonden gingen in staking en ondersteunden de klimaatmars van 3 maart. Ze wonnen loonsverhogingen en ook het Deutschland ticket, een goedkoper maandabonnement (€49) waarmee je heel het land door kan.

door Koerian (Gent) uit maandblad De Linkse Socialist

Verkeer doodt

Klimaatactivisten en stakende spoorarbeiders: het is een logische combinatie. 25% van de uitstoot van broeikasgassen in Europa is afkomstig van transport, 72% hiervan komt van wegtransport. Bovendien veranderen wegen, auto’s en vrachtwagens onze levens drastisch. Ze veroorzaken fijn stof, verantwoordelijk voor onder andere kanker, longziekten, astma en hart- en vaataandoeningen. In 2022 vielen in België 540 verkeersdoden. Verkeer is de grootste vorm van geluidsoverlast en belast onze mentale gezondheid dagelijks en continu. Bovendien domineert verkeersinfrastructuur onze publieke ruimte en neemt ze plaats in die naar parken, pleinen en een meer menselijke omgeving zou kunnen gaan.

Openbaar vervoer wordt kapot bespaard

Om komaf te maken met de uitstoot van broeikasgassen en een aangenamere leefomgeving te creëren voor iedereen is meer, beter en goedkoper publiek transport nodig. Toch wordt er al decennialang bespaard op openbaar vervoer. Vorige regeringen knipten de NMBS in verschillende stukken (Infrabel, NMBS en HR-Rail) om het personenvervoer makkelijker te privatiseren. Om verkocht te krijgen dat de NMBS niet functioneert (en om extra ruimte vrij te maken voor cadeaus aan grote bedrijven) werden stations afgeschaft, werkvoorwaarden aangevallen en jobs geschrapt. De dienstverlening ging achteruit, personeel kan amper vakantie- of compensatiedagen opnemen… De 1,75 miljard extra middelen die Infrabel tussen ‘23 en ‘32 ontvangt zijn een druppel in een oceaan van besparingen. Tegelijk schrapt De Lijn vanaf januari een zesde van haar haltes.

Auto = private winst

Voor de elite is het simpel: (vracht)wagens zijn winstgevend, bussen en treinen niet. Onder andere door de elektrificatie van het wagenpark kan de sector haar winsten verdubbelen. Net als andere regeringen zweert Vivaldi, Groen incluis, bij wat ze ‘de wetten van de markt’ noemt. Dat betekent afschaffen wat niet winstgevend is voor de aandeelhouders van de grote bedrijven. Denk aan onderwijs, zorg, openbaar vervoer. Maatregelen als Lage Emissie Zones mogen dan groen lijken, ze straffen mensen die al jaren met dezelfde auto rijden en geen geld hebben voor een nieuw voertuig. Zij die het wel kunnen betalen, worden door autoconcerns met open armen ontvangen. Onder het kapitalisme zullen heersende politici, wanneer puntje bij paaltje komt, altijd de winsten van grote bedrijven verdedigen.

Simpele oplossing

Ook de oplossing is simpel. Willen we dat mensen de auto thuis laten, willen we dat onze buurten minder lawaaierig worden met meer ruimte voor groen, willen we de uitstoot terugdringen: dan is er nood aan een realistisch alternatief voor de auto. Zo’n alternatief betekent in de eerste plaats massale investeringen in het openbaar vervoer. Meer bussen, trams en treinen, meer stations met personeel, een uitgebreid nachtnetwerk … In de tweede plaats betekent het inzetten op goedkope, publieke en efficiënte fiets- en autodeelsystemen om de gaten op te vullen.

Solidariteit

Net daar vinden syndicalisten en ecologisten elkaar. Kwaliteitsvol treinverkeer betekent ook meer personeel en degelijk materieel, loketten in plaats van automaten en genoeg vakantie en compensatiedagen zodat spoorpersoneel uitgerust en vrij van stress haar taak kan uitoefenen.

In Duitsland en Groot-Brittannië werden belangrijke voorbeelden gegeven van hoe een gezamenlijke strijd voor investeringen er kan uitzien. Om grote overwinningen te boeken zal de klimaatbeweging consequent elke syndicale actie in de sector moeten ondersteunen en vice versa.

Een blok van personeel van het openbaar vervoer op de klimaatbetoging van 3 december kan de aanzet vormen voor een langdurige beweging. Klimaatactivisten op de spoorpiketten op 6 en 7 december kunnen de solidariteit verder versterken.

Klimaatmars – zondag 3 december – 13u Brussel Noord

Een Oxfam-rapport bevestigt dat klimaat een klassenkwestie is. De 1% rijksten zijn verantwoordelijk voor meer koolstofuitstoot dan de armste 66%. Van luxejachten tot privéjets en zelfs trips naar de ruimte die elk tot 300 ton CO2 uitstoten, zorgen de superrijken voor super veel vervuiling.

Het rapport onderzocht de uitstoot van 20 miljardairs en stelde vast dat ze elk gemiddeld goed zijn voor 8000 ton CO2 per jaar. Een andere studie van 125 miljardairs stelde vast dat die uitstoot oploopt tot 3 miljoen ton als er naar alle activiteiten van de miljardairs wordt gekeken. Het verschil met de armsten is groot, maar zelfs met de 10% rijksten is dat ook het geval. De wereld wordt vandaag gedomineerd door 150 tot 200 grote bedrijven die goed zijn voor meer dan 70% van de CO2-uitstoot. Dat vormt een bedreiging voor de toekomst van de planeet.

Die grote bedrijven boekten de afgelopen jaren recordwinsten. De olie- en gassector profiteerde van de hoge prijzen de afgelopen maanden. Terwijl wij ons blauw betaalden aan onze energiefactuur, gingen de oliemultinationals met miljardenwinsten lopen. De vijf grote Westerse bedrijven van Big Oil waren in 2022 samen goed voor meer dan 200 miljard dollar winst, een verdubbeling. Het allergrootste oliebedrijf ter wereld, Saudi Aramco, was op zijn eentje goed voor 161 miljard dollar winst. Dat is het grootste winstcijfer ooit genoteerd voor een olie- en gasbedrijf.

Deze recordwinsten worden niet geïnvesteerd in een transitie om onze energie groen te maken. Integendeel! De grote bedrijven investeren opnieuw meer in olie en gas. In 2022 investeerde big oil 800 miljard dollar in olie en gas, tegenover slechts 20 miljard dollar in groene energie. Van alle investeringen in wind, zon of andere groene energie gebeurt slechts 1% door de grote olie- en gasbedrijven. Deze bedrijven blijven op olie en gas inzetten omdat er vraag naar is en omdat ze ervan uitgaan dat die vraag zal stijgen.

De bazen waarschuwen om niet te raken aan deze winsten. Opperbaas Pieter Timmermans, voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen, stelde recent: “Pas op, we gaan te ver met klimaatmaatregelen.” Dit terwijl de klimaatcatastrofe voor onze ogen afspeelt. Vanuit die hoek moeten we geen oplossingen verwachten. Evenmin van de regeringen die fossiele brandstoffen blijven subsidiëren, ook met groenen in de regering. In 2020 ging het om 12,919 miljard euro gemeenschapsmiddelen! Wereldwijd liepen de overheidssubsidies voor fossiele brandstoffen vorig jaar op tot een record van 7000 miljard dollar, aldus het IMF. Ondertussen horen we steeds weer dat er moet bespaard worden op onze sociale bescherming, openbare diensten en dat er geen middelen zijn voor klimaatmaatregelen, tenzij we die zelf betalen op een ogenblik dat onze levensstandaard onder druk staat.

Breken met de ‘logica van de markt’ is geen radicale wensdroom, het is een dringende noodzaak. De marktregels brengen ons naar de afgrond, hoog tijd dus om die regels te breken. Dat kan enkel indien we een einde maken aan het bewind van de grote bedrijven die vandaag bepalen hoe en wat er geproduceerd wordt. Zij bepalen de regels om hun eigen winsten te maximaliseren.

Gemorrel in de marge zal niet volstaan. Zolang de klimaatcriminelen het voor het zeggen hebben, zal er niets fundamenteel veranderen. We zullen hen moeten onteigenen om op een democratische manier de productie en distributie van goederen en diensten te organiseren met de gemeenschap. Enkel dan kunnen de belangen van de overgrote meerderheid van de bevolking, inclusief het essentiële belang van een leefbare planeet, centraal staan.  

Om dat te bereiken, is er klassenstrijd nodig. Dat is strijd van degenen die de rijkdom produceren met hun arbeid tegen degenen die met de winsten gaan lopen. Het gaat om controle over onze productie- en ruilmiddelen. Het gaat om strijd voor systeemverandering, voor democratisch socialisme als alternatief voor de klimaatramp van het kapitalisme.

Neem op 3 december deel aan de klimaatbetoging en nadien aan de acties van Code Rood.

Enkele jaren geleden concentreerden de debatten rond de klimaatcrisis zich op individueel gedrag en consumptie, alsof onze toekomst afhing van het einde van plastic rietjes en van kortere douches. Een nieuwe studie van Oxfam helpt om het debat toe te spitsen op de kern van het probleem: de gemiddelde koolstofvoetafdruk van de grote bedrijven in de BEL20 bedraagt 20,84 miljoen ton CO2 per jaar, dat is even veel als de jaarlijkse uitstoot van de armste 34% in België.  

door Constantin (Luik)

Oxfam verwijst naar de analyse van het adviesbureau Oliver Wyman en het Carbon Disclosure Project (CDP), waaruit blijkt dat slechts 3% van de grote Belgische bedrijven zich daadwerkelijk inzetten voor een emissietraject dat verenigbaar is met een opwarming van 1,5°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk (de meest ambitieuze doelstelling van het Akkoord van Parijs van 2015). De prioriteiten van het kapitaal zijn duidelijk. Oxfam wijst erop dat de bedrijven van de Bel 20 (de Belgische beursindex) tussen 2016 en 2021 niet minder dan 47,5 miljard euro aan dividenden uitkeerden aan hun aandeelhouders, wat overeenkomt met 70% van de winst van deze bedrijven. Dat is ook het equivalent van 68 keer het jaarlijkse budget van de Waalse openbare vervoersmaatschappij TEC! 

Het is positief en noodzakelijk dat de schuldigen van de klimaatcrisis op deze manier worden ontmaskerd. Maar het Oxfam-rapport is erg weinig oplossingsgericht. Het richt zich – heel terecht – op de noodzaak om de rijkste mensen te laten betalen, evenals de grote bedrijven die hun klimaatinactiviteit combineren met verwoede belastingontwijking. Oxfam stelt dat “er geen dividenden zouden mogen uitgekeerd worden tot een bedrijf zich op een emissietraject bevindt dat verenigbaar is met de doelstelling van 1,5°C”. Dat klinkt goed, maar zonder stok achter de deur blijft het een wensdroom. Hoe kunnen we dit opleggen als er tot hiertoe zo weinig bereikt is? 

Kort na de publicatie van de Oxfam-studie luidde Glen Peters, onderzoeksdirecteur bij het klimaatonderzoeksinstituut CICERO in Noorwegen, opnieuw de noodklok: de wereldwijde uitstoot van kooldioxide zal in 2023 met ongeveer 1% stijgen en een nieuw record bereiken. Elk jaar blijft de uitstoot stijgen. 

Twee dingen zijn duidelijk. Het eerste is dat we niet gewoon op de oude wijze kunnen doorgaan. Rapporten en aanbevelingen volstaan niet als er toch niet naar gehandeld wordt. Het tweede is dat de gemeenschap niet controleert wat ze niet bezit. 

Global Climate Jobs Conference  Deze bedrijven onder democratische publieke controle plaatsen is een noodzakelijke eerste stap om een snelle omschakeling van vervuilende industrieën te garanderen waarbij alle werkenden in deze sectoren zonder loonverlies en met betere arbeidsomstandigheden aan de slag blijven. 

Publieke controle over deze rijkdom zou het ook mogelijk maken om massaal te investeren in gratis en degelijk openbaar vervoer, massaal te investeren in hernieuwbare energie, een openbaar plan op te stellen om gebouwen wijk per wijk te isoleren en te renoveren, te investeren in civiele bescherming en hulpdiensten om beter voorbereid te zijn op toekomstige rampen.

Van 6 tot 8 oktober vond in Amsterdam de Global Climate Jobs Conference plaats, waaraan meer dan 100 jongeren, vakbondsleden, academici en activisten uit 15 landen deelnamen. Op het programma: discussies en debatten over de klimaatcrisis en het programma en de strategie om deze aan te pakken. Enkele leden van International Socialist Alternative, waarvan LSP/PSL de Belgische afdeling is, waren aanwezig. 

door Clément T. (Luik)

De conferentie had als doel om de kwestie van een alliantie tussen de klimaatbeweging en de arbeidersbeweging te bespreken. In de nasleep van de grote betogingen van Fridays for Future in 2019 werden wereldwijd honderden initiatieven genomen, met tal van coalities van jongeren, NGO’s en partijen. Helaas moeten we vaststellen dat deze bewegingen er niet in geslaagd zijn om de politieke verantwoordelijken en de bedrijfsleiders tot een echte ecologische koerswijziging aan te zetten. Het klimaatprotest lijkt er amper in te slagen om de energie van de acties om te zetten in concrete resultaten. 

Hiervoor is er een hefboom nodig. De enige kracht die dit kan, is de arbeidersbeweging. Enkel de arbeidersbeweging kan de economie platleggen door middel van stakingen. Alleen als de druk van de collectieve acties van de werkende klasse geen andere uitweg meer toelaat, zullen de grote vervuilers toegevingen doen en is het mogelijk om te breken met het politieke beleid dat vandaag gevoerd wordt.  

Veel mensen op de conferentie deelden deze mening. Maar van daaruit is het nog steeds nodig om te specificeren welke benadering van eenheid in de strijd en welk programma nodig zijn.

Het enthousiasme voor de ecologische strijd onder jongeren, arbeiders (werkenden en werklozen) en gepensioneerden trekt ook krachten aan die enkel uit zijn op electoraal gewin of het omleiden van de beweging naar veiliger paden die het systeem niet in vraag stellen. Het moet echter duidelijk zijn: het kapitalisme ligt aan de basis van de klimaatcrisis en de sociale problemen. Een oplossing zal niet komen van allianties met pro-kapitalistische partijen noch van initiatieven die erop gericht zijn de eisen af te zwakken en de strijdbaarheid te ondermijnen. 

Ecologie is geen electoraal gadget

In België horen we, vooral in de aanloop naar de verkiezingen, veel gepraat over het hervormen van dit destructieve systeem om het leefbaarder en milieuvriendelijker te maken. Tenminste, dat is wat de pro-kapitalistische partijen ons willen doen geloven. Ze lanceren campagnes vol beloftes, maar zonder resultaten. Partijen voor wie ‘verantwoordelijkheid nemen’ betekent aan de macht komen ‘om dingen van binnenuit te veranderen’, waarvoor ‘concessies moeten worden gedaan’. Concessies? Aan de levensvatbaarheid van de planeet?!

De liberalen van MR beweren bijvoorbeeld dat hun doel is om “welvaart te creëren met behoud van de planeet.” Gezien het beleid van de MR zou je bijna denken dat de Franstalige liberalen hun website een satirisch kantje geven. ‘Welvaart’ komt voor de MR immers neer op de winsten van een rijke minderheid ten koste van het milieu. De liberalen zitten sinds 1999 in elke federale regering en speelden ook daarvoor al lang een rol in het besturen van het land. Als er iemand schuldig is aan het huidige debacle, dan zijn het de liberalen wel.

Aan de ‘linkerzijde’ stellen de PS en Ecolo zich voor als partijen die zowel voor sociale als ecologische eisen opkomen. Beiden lieten het beheer van de energiesector bewust over aan de dictatuur van de markt. Ze volgen de aanbevelingen van de Europese Unie welwillend en waren samen met de liberalen verantwoordelijk voor de eerste grote stappen in de liberalisering van de energiesector. Dat gebeurde in 2005 met een decreet dat mee opgesteld werd door José Darras (Ecolo) en gestemd werd met de steun van de PS. De grote energiemultinationals smullen vandaag van de dividenden en maken plannen voor nieuwe gasgestookte centrales, opnieuw met de steun van deze gevestigde partijen. 

Ondertussen gaan honderdduizenden mensen gebukt onder de willekeur van de energiemultinationals en is het bang afwachten of de energieprijzen deze winter opnieuw door het dak zullen gaan. Het resultaat van het beleid waaraan sociaaldemocraten en groenen deelnemen, is rampzalig voor de meerderheid van de bevolking. We kunnen de impasse enkel doorbreken door de controle over de energiesector in publieke handen te nemen. Wat de gemeenschap niet bezit, kan ze niet controleren. We moeten een beweging opbouwen om te breken met het huidige systeem. 

• Onteigening en nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie, zoals energie en financiën, zodat ze democratisch gecontroleerd en beheerd kunnen worden.
• Gratis en degelijk openbaar vervoer
• De heroriëntatie van subsidies voor fossiele brandstoffen naar massale publieke investeringen in wetenschappelijk onderzoek naar hernieuwbare energieën en de ontwikkeling van nieuwe methoden voor het beheer van materialen voor isolatie en energie-efficiëntie, enz.
• Een publiek plan voor de renovatie en isolatie van gebouwen, de sanering van industrieterreinen en herbebossing, met de integratie van de grote bouwbedrijven in een democratisch beheerde en gecontroleerde publieke dienst voor stadsplanning en grondbeheer.