Waarom werd een boek gemaakt over de oorlog in Vietnam?
Ik sprak op Socialisme 2003 in Londen, ons vormingsweekend, over de oorlog in Vietnam en zag dat er een enorme interesse was in deze oorlog en de effecten ervan op jongeren en arbeiders.
Hierna werd me gevraagd een kort overzicht te schrijven van de oorlog, maar eens ik begon met wat onderzoek en het schrijven, was het duidelijk dat er meer nodig was dan een brochure. Dit boek is het resultaat ervan.
Wat was de impact van de Vietnam-oorlog op bevolking toen?
Het is niet mogelijk om de enorme effecten van de Vietnam-oorlog op mijn generatie te overdrijven. Jongeren kwamen al in beweging tegen wat zij aanzagen als het onmenselijke kapitalistische systeem, ook al werd dat systeem toen niet geconfronteerd met dezelfde economische problemen als vandaag.
De economische groei na 1945 was nog niet tot een einde gekomen. Studenten kwamen echter naar voor in landen als Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië om zich te verzetten tegen het kapitalisme: tegen de vervreemding en de uitbuiting van de arbeiders en de bevolking in Azië, Afrika en Latijns Amerika.
Dit werd gecombineerd met een enorme honger naar verandering, wat door velen werd gekoppeld aan de nood va een andere samenleving waarbij komaf gemaakt wordt met het kapitalisme om een socialistische samenleving door te voeren.
De jaren ’60 werden gekenmerkt door een opstand van een hele generatie, waaronder ook diegenen van een middenklasse achtergrond en zelfs een aantal zonen en dochters van lagen uit de heersende klasse, zeker als ze bevrijd werden van de impact van hun ouders terwijl ze studeerden aan de universiteiten en hogescholen.
Dit was een barometer voor het groeiende ongenoegen in de samenleving in het algemeen en onder de arbeiders in het bijzonder. Het kwam tot uiting in de oppositie van de vakbonden tegen de patroons, hun systeem en de pro-kapitalistische maatregelen die genomen werden door de Labour-regering van Harold Wilson die aan de macht was van 1964 tot 1970.
Daarenboven zagen we de barbarij van het VS-imperialisme in haar poging om een nederlaag toe te brengen aan de strijd van de Vietnamese arbeiders en boeren voor nationale bevrijding van de uitbuiting van het kapitalisme en het grootgrondbezit.
De oorlog zorgde voor een enorme ontwikkeling van het bewustzijn waarbij duizenden, tienduizenden en uiteindelijk miljoenen mensen zich niet enkel uitspraken tegen het VS-imperialisme, maar ook socialistische en revolutionaire conclusies trokken over de natuur van het kapitalisme en imperialisme. Dat leidde tot grote strijdbewegingen op straat, zowel in Europa als in de VS zelf.
Wat zijn de verschillen tussen Vietnam en Irak vandaag?
Het meest evidente verschil is dat de Vietnamezen vochten vanuit de jungle en dat het verzet vooral bestond uit boeren in de landelijke gebieden, terwijl de Irakezen vanuit de steden zich verzetten tegen de VS aangezien Irak enorm verstedelijkt is.
Er zijn echter ook een aantal belangrijke gelijkenissen tussen wat vandaag in Irak gebeurt en Vietnam waar de VS geleidelijk aan in een rampzalige toestand terecht kwam. De VS komt vandaag in Irak ook enorm in de problemen en het is mogelijk dat ze net zoals in Vietnam in 1975, na een oorlog die 30 jaar duurde, zullen verplicht zijn om de troepen terug te trekken. Een aantal kapitalistische commentatoren betwisten dit en stellen dat Vietnam de steun kreeg van twee grootmachten, Rusland en China, die geplande economieën waren gedomineerd door een bureaucratische elite, en dat het verzet verenigd was in één bevrijdingsorganisatie, het National Liberation Front (NLF, later bekend als de Viet Cong). Ik denk dat dit echter verkeerd is.
De VS wordt enorm gehaat door een meerderheid van de Irakese bevolking die hen zien als brutale buitenlandse uitbuiters, dit loopt gelijk met hoe de VS gezien werd in Vietnam 30 jaar geleden. Het klopt dat de Irakese bevolking niet verenigd is in één verzetsorganisatie en verdeeld is langs etnische en religieuze lijnen, tussen de Sjietische meerderheid, de Soennieten, de Koerden, Turkmenen, … Maar die zien allemaal de VS als de "vijand" (behalve de Koerden misschien die in een aantal plaatsen de interventie van de VS toejuichten).
Zelfs de Sjieten komen in oppositie tegen de VS. De Soennieten gaan al langer de confrontatie aan met de VS-troepen en zelfs als deze oppositie beperkt blijft tot de zogenaamde ‘Soennietische driehoek’ – Tikrit, Fallujah, … – zal de VS niet in staat zijn om het te onderdrukken. Als reactie op het neerhalen van een aantal helicopters, heeft de VS bombardementen uitgevoerd zoals in Vietnam om wraak te nemen op de bevolking van Fallujah.
Het stijgend aantal doden onder de VS-troepen vertoont ook veel gelijkenissen met het begin van de Vietnam-oorlog. Er zijn al meer slachtoffers gevallen sinds Bush de ‘overwinning’ uitriep dan in de eigenlijke ‘oorlog’. Dit leidt in de VS zelf tot enorme consternatie, vergelijkbaar met de reacties op de Vietnam-oorlog.
De media in de VS staat vol van verhalen van families die hun echtgenoot, vader, zoon, … verloren in Irak en in de opiniepeilingen zien we dat Bush sneller achteruit gaat dan president Johnson bij het begin van de oorlog in Vietnam. De geschiedenis herhaalt zich nooit op eenzelfde manier, maar als de VS gaat voor een lange periode van bezetting, zullen ze met hetzelfde lot geconfronteerd worden als in Vietnam.
Is het niet mogelijk dat de VS een uitweg vindt in Irak door de macht over te dragen aan een lokaal bestuur, iets wat niet gebeurde in Vietnam?
Het beleid van ‘Irakisering’ is toch een echo van het beleid van de VS in Vietnam toen geprobeerd werd het bestuur te ‘Vietnamiseren’. Nu al worden diegenen die in Irak meewerken met de VS gezien als verraders en zelfs als de VS niet meer fysiek aanwezig zou zijn, zou dit niet veranderen.
Irak is een broeihaard van Arabisch nationalisme en de Arabische wereld kan eenzelfde steun verlenen aan de Irakese oppositiekrachten als China en Rusland destijds aan het NLF.
Welk effect had de oorlog in Vietnam destijds op jongeren?
Zoals ik al zei, had het een enorm effect. Er waren veel jongeren die in actie kwamen tegen de horror van de VS-oorlog en velen kwamen tot socialistische en marxistische conclusies.
Veel van die jongeren speelden een belangrijke rol in het versterken van de arbeidersbeweging. Een aantal van hen werden trotskisten, zeker in Groot-Brittannië, waar die jongeren een sterke beweging bouwden rond Militant (de voorloper van de Socialist Party) die op deze basis in staat was om de strijd van het gemeentebestuur van Liverpool tussen 1983 en 1987 te leiden en ook een leidinggevende rol speelde in de strijd tegen de Poll Tax, een beweging die leidde tot de val van de ‘Iron Lady’, Thatcher, die toen een vooraanstaande figuur was van de kapitalistische reactionairen.
Welke lessen kunnen we vandaag trekken uit Vietnam?
Er zijn veel lessen en in het boek komt dit uitgebreid aan bod. Het belangrijkste is dat los van de omvang van de militaire machine, massavernietigingswapens, napalm, … dit niet volstaat om een heel land aan de ketenen van het VS-imperialisme te binden. De VS probeerde dit in Vietnam en nu opnieuw in Irak.
De Vietnam-oorlog leidde tot enorm grote betogingen in Europa en de VS, zo wordt vermeld in het boek dat op één dag in 1969 zo’n 36 miljoen mensen wereldwijd deelnamen aan anti-oorlogsacties.
Het was niet enkel de heroïsche strijd van de Vietnamezen, maar ook een opstand van de Amerikanen die leidde tot een nederlaag van de heersende klasse van de VS in Vietnam. We mogen niet vergeten dat de belangrijkste slachtoffers van de Vietnam-oorlog gewone mensen waren aan beide zijden. Miljoenen arbeiders en boeren in Vietnam, Laos en Cambodja hadden te lijden onder de oorlog, en het waren de zonen en dochters van arbeiders in de VS die sneuvelden in de jungle van Vietnam.
Cheney, Bush, Rumsfeld en de rest van de bende die de VS-regering controleert en een ‘eindeloze oorlog’ wil voeren, slaagden er samen met de zonen en dochters van de rijken in om te vermijden dat ze militaire dienst moesten doen. Zij mogen echter niet verward worden met de jongeren die bewust opkwamen tegen de oorlog en probeerden om militaire dienst te vermijden.
Wat waren de wereldwijde gevolgen van de Vietnam-oorlog en hoe kun je dat vergelijken met de huidige situatie in Irak?
De Vietnam-oorlog was de langste oorlog van de 20ste eeuw en strekte zich uit over 30 jaar. Het valt te betwijfelen of ooit een klein land zo’n effect gehad heeft als vietnam. De Vietnamese bevolking heeft een belangrijk hoofdstuk geschreven in de strijd van onderdrukte bevolkingen tegen de barbarij van het kapitalisme en imperialisme. Vietnam staat in het bewustzijn gegrift van iedereen die het meegemaakt heeft en heeft een blijvende indruk gemaakt o.a. met het zogenaamde ‘Vietnam-syndroom’ onder de Amerikaanse bevolking, iets waar ook Bush niet kan doorbreken. Bovendien ging het gepaard met massale bewegingen, zoals we die ook gezien hebben tijdens de oorlog in Irak.
De belangrijkste les die we naar voor brengen in het boek is dat zolang het kapitalisme en imperialisme blijft bestaan, er nieuwe Vietnams en Iraks zullen ontstaan (denk maar aan Colombia, de guerilla strijd in Aceh in Indonesië, …). Enkel een nieuwe, jonge en politiek gewapende arbeidersbeweging met socialistische en marxistische standpunten die de arbeiders mobiliseert om verandering te bekomen, kan een herhaling van deze gebeurtenissen voorkomen.