Blog

Vandaag zien we in Europa een nieuwe fase van de klassenstrijd die gekenmerkt wordt door de massale betogingen. Zeker in Zuid-Europa is dit het geval. Er was in Italië een golf van stakingen tegen de pensioenhervormingen van Berlusconi. Ook in Portugal en Spanje waren er grote acties. Maar het valt op dat meer en meer sociale onrust naar voor komt in sleutellanden in het noorden van Europa.

Verslag van een inleiding door Tony Saunois

De eerste fase van opgang van de klassenstrijd vindt plaats tegen de achtergrond van de oorlog in Irak en de politieke gevolgen ervan op politiek vlak. Wat vooral opvalt is hoe geen enkele regerende partij heeft kunnen profiteren van deze situatie, zo liggen zowel Schröder als Chirac in het binnenland onder vuur.

De kritiek is echter het grootst in Groot-Brittannië en Spanje omwille van hun openlijke steun aan de VS. Algemeen stellen we vast dat in heel Europa alle traditionele politieke partijen ondermijnd worden en aan steun verliezen. Dit creëert een politiek vacuüm. Dat vacuüm komt er vooral door het ontbreken van massale arbeiderspartijen.

De beweging van syndicale strijd die we overal zien ontwikkelen in Europa vindt plaats tegen de achtergrond van een ontwikkelende economische crisis in de EU. De spanningen rond de oorlog gecombineerd met economische stagnatie en recessie in een aantal EU-landen, zorgen ervoor dat de super-optimistische houding van de burgerij moest bijgesteld worden. Overal worden de economische perspectieven naar beneden herzien.

De groeiperspectieven voor 2003 worden op 0,4% geschat in de 12 landen van de Eurozone. In april was dat perspectief nog 1%. Zowel Duitsland, Frankrijk als Italië zitten technisch gesproken in een recessie. Bovendien is er het probleem van de groeiende werkloosheid, nu zijn er reeds 40 miljoen werklozen in de EU.

Door de gedaalde waarde van de dollar wordt de Europese export aangetast. De burgerlijke krant ‘Financial Times’ schreef reeds dat het misschien het moment is om komaf te maken aan het stabiliteitspact. Er zijn alleszins groeiende economische spanningen en conflicten tussen de verschillende Europese landen.

Duitsland en Frankrijk hebben het stabiliteitspact systematisch gebroken, waardoor de spanningen nog toegenomen zijn. Een onmiddellijk opbreken van de euro is niet waarschijnlijk, maar de spanningen wijzen erop dat dit in de toekomst wel kan gebeuren.

De uitbreiding van de EU kan niet op een slechter ogenblik komen voor de EU en zal zeker groeiende nationalistische spanningen met zich mee brengen. Zeker aangezien de uitbreiding samenvalt met de verdere economische neergang.

Polen werd reeds aangepakt door de EU omdat het niet snel genoeg hervormingsprogramma’s doorvoert en er werd zelfs gedreigd met het stopzetten van de subsidies aan Polen. De problemen met Polen zijn niet toevallig, het speelt zich af tegen een toename van de klassenstrijd in Polen zelf. Komen daar nog de problemen van landbouwhervormingen bovenop.

Ook de discussie over de Europese grondwet verloopt niet vlot, met kritiek van Spanje en een aantal Oost-Europese landen. In Duitsland zijn er enorme sociale problemen en groeit de ontevredenheid tegenover de Euro. In Zweden overwonnen de tegenstanders van de euro in een referendum, wat een slag is in het gezicht van het politieke establishment. Ook in de landen waar de sociaal-democratie aan de macht is, komt er verzet. In landen als Oostenrijk, Groot-Brittannië en ook Duitsland is er een verandering in het bewustzijn, waarbij brede lagen zich uitspreken tegen privatiseringen en de gevolgen ervan.

De ontwikkelingen in Duitsland vormen een echt keerpunt. Duitsland is het centrum van de macht van de burgerij in Europa, maar ook een bastion van de Europese arbeidersklasse. De Duitse maatschappij wordt door elkaar geschud: er is een nooit geziene golf van besparingen die een impact hebben op alle lagen en delen van de samenleving. Er is sprake van een beleid dat doet denken aan Thatcher, waarbij de regering-Schröder en de deelstaatregeringen de besparingen door de strot van de arbeidersklasse willen rammen. De financiële situatie van veel deelstaten is rampzalig, zo heeft Berlijn een schuld van 60 miljard dollar en is er al een werkloosheid van 17%. Bepaalde delen van de ambtenarij kregen een loonsverlaging van 10% op hun boterham. Dat alles leidt tot een daling van de steun voor Schröder.

Er is een verandering van bewustzijn met een groei van de bitterheid: tegenover de leugens van een aantal regeringen inzake de oorlog, maar ook als gevolg van de staat van de economie. In Duitsland staat de discussie over een algemene staking opnieuw op de agenda. Er waren al verschillende acties in tal van steden met werkonderbrekingen. Nu komt het erop aan het perspectief van de algemene staking naar voor te brengen. Dat zou een logische verdere stap zijn na de demonstratie van 1 november waarbij 100.000 manifestanten opstapten en waarna het zelfvertrouwen van de arbeiders enorm toenam om opnieuw in actie te komen.

De idee van een algemene staking stelt zich verschillend in de verschillende landen. In een land als België staat dit nog niet op de agenda omdat nog niet het niveau van klassenstrijd van andere landen behaald wordt, maar een uitbarsting van een bredere beweging kan plaatsvinden in de komende maanden.

In Spanje was er reeds een algemene staking, maar wordt dit louter gezien als een protestmiddel en niet als een mogelijkheid om het regime van Aznar omver te werpen. In Griekenland werd een algemene staking in de openbare diensten enkel gebruikt om stoom af te laten.

In het geval van Duitsland en Oostenrijk mogen we niet onderschatten wat de impact van een algemene staking zou zijn. Het is immers al lang geleden dat er in deze landen nog een algemene staking plaatsvond.

De Duitse CDU is blij dat Schröder de besparingsmaatregelen moet nemen, zij hopen dat ze kunnen afwachten en het vuile werk afschuiven op de sociaal-democraten. Moesten de christen-democraten het overnemen, zou hetzelfde beleid verder gezet worden. Of ze verder zouden kunnen gaan dan de SPD valt te betwijfelen.

Een belangrijk element vandaag is dat veel acties zich ontwikkelen langs de vakbondsleiding heen. Dat zien we bvb in Groot-Brittannië waar er een serie van stakingen waren bij de post, de leraars, de spoorwegen, de brandweermannen,… Dat waren voornamelijk niet-toegelaten acties en dat in een land met de meest restrictieve stakingswetgeving in Europa. Er wordt geprobeerd om de vakbonden te breken, maar we zien de ontwikkeling van een beweging van onderuit bij de postmannen, brandweermannen,… Dit maakt dat wij voorzichtig moeten zijn met onze tactieken en tussenkomsten.

Maar bewegingen kunnen ook ontstaan op basis van andere elementen. Denk maar aan de acties na de ramp met de olietanker Prestige twee jaar geleden in Spanje. Dat toont aan dat, terwijl de economie bepalend is, ook andere thema’s kunnen leiden tot massa-acties en dat omwille van het karakter van het kapitalisme vandaag. Het neo-liberalisme leidt tot een enorme vervreemding, met sociale achteruitgang op tal van vlakken: op vlak van huisvesting, gezondheidszorg,… en ook een crisis op vlak van sociale verhoudingen.

Het sleutelelement is echter de arbeidersbeweging en industriële strijd. De vakbondsbeweging is erg verschillend in Europa en er is niet één tactiek. Er is in veel gevallen een rotte vakbondsleiding, wat zeer verstrekkende gevolgen kan hebben op vlak van samenwerking met het patronaat. Maar het lijkt erop dat onder druk van de basis, de vakbondsleiding meer en meer verplicht is om verzet te organiseren. Dit wordt erg duidelijk in Groot-Brittannië waar de groep linkse vakbondsleiders die de afgelopen periode op de voorgrond gekomen zijn, vandaag getest worden.

De beperkingen van heel wat vakbondsleiders worden duidelijker naarmate strijd gevoerd wordt. We moeten telkens zien in welk stadium van strijd we ons bevinden. In Frankrijk was er een belangrijke evolutie met de splitsing in de CFDT waarbij zo’n 80.000 vakbondsleden uit de vakbond stapten en vooral naar de CGT en Sud overstapten. We zagen er een poging om het vakbondsapparaat te omzeilen.

Bij de strijd om de leiding in IG Metal in Duitsland, was er een conflict tussen verschillende delen van de syndicale bureaucratie. Er was geen echte linkse oppositie voorhanden, waardoor veel linkse militanten kozen voor die zijde van de bureaucratie die iets linkser was. Soms is het geven van dergelijke kritische steun een optie, maar ook in die gevallen moeten we onze onafhankelijkheid tegenover de leiding bewaren.

Er zijn op politiek vlak belangrijke processen aan de gang: de ondermijning van de politieke partijen en instellingen, wat tot uiting komt in een cynisme tegenover de politieke elite. In Ierland bvb denkt 50% van de bevolking dat politici corrupt zijn. Dat leidt o.a. tot een lage opkomst bij veel verkiezingen. Maar dit fenomeen manifesteert zich ook elders: splitsingen in de kerk, crisis van de monarchie,… Dat alles laat een vacuüm na.

Het is mogelijk dat de ontwikkeling van nieuwe arbeiderspartijen niet vlot verloopt. Er is wel een objectieve basis voor, maar het element van een subjectieve factor is eveneens belangrijk. Vandaag zien we immers nog niet dat bredere lagen van de arbeiders tot de conclusie komen dat ze een eigen onafhankelijk politiek instrument nodig hebben.

Er is de mogelijkheid van nieuwe formaties in een reeks sleutellanden in Europa, maar ook die ontwikkelingen vormen een moeizaam proces. Bovendien gingen reeds heel wat kansen verloren.

In Frankrijk gaf een peiling aan dat 22% van de bevolking die voordien nooit op radicaal-links stemde, zou overwegen om dit wel te doen (naast de 9% die nu reeds zegt voor radicaal-links te zullen stemmen). Dat illustreert een politieke radicalisering, een zoektocht naar een alternatief. Dat alternatief zal niet gevormd worden door de sociaal-democratische oppositie. De lijst LO-LCR biedt heel wat mogelijkheden, maar het kartel blijft beperkt tot een electorale tactiek. Wat zullen deze partijen doen met hun positie? Zullen ze in staat zijn om een stevige partij uit te bouwen en bewegingen vooruit te helpen?

In Groot-Brittannië waren er eerder al pogingen met de partij van Arthur Scargill, de Socialist Alliance en nu met de oproep van George Galloway. Die laatste wil opkomen met de verkiezingen in een blok tussen hemzelf en een andere linkse organisatie, de SWP (Socialist Workers’ Party). Ook hier beperkt de discussie zich tot louter electorale aangelegenheden, Galloway wil een zetel behalen en beperkt zich daartoe.

In Groot-Brittannië zijn er ter linkerzijde illusies in een initiatief als ‘reclaim the Labour party’ (het heroveren van de Labour partij). Dat een dergelijke oproep weinig resultaat oplevert, werd duidelijk op het congres van New Labour waar niet eens een debat gevoerd werd over de oorlog in Irak. Onze analyse over de sociaal-democratie is duidelijk, maar dat neemt niet weg dat we soms een tactische houding moeten innemen daar waar er onder linkse activisten bepaalde illusies bestaan.

Een element dat een vertragende rol speelt in de ontwikkeling van nieuwe arbeiderspartijen, is de houding van de Rifundazione Comunista in Italië. Die partij gaat meer en meer naar rechts. Bertinotti benadrukte de afgelopen periode de noodzaak aan een nieuwe olijfboomcoalitie met centrum-links. Dat kan leiden tot debatten in de partij. Het geeft vooral ook aan dat een nieuwe arbeiderspartij op zich niet volstaat, we moeten ook zien wat er gedaan wordt door die partijen, met welk programma gewerkt wordt en welke tactieken gehanteerd worden.

De crisis waarmee Blair vandaag geconfronteerd wordt, zal niet direct leiden tot een electorale afstraffing. Het is goed mogelijk dat hij bij de volgende verkiezingen een meerderheid behoudt. Er is de paradox dat in de landen waar de grootste oppositie aanwezig was tegen de oorlog, Spanje en Groot-Brittannië, de regeringspartijen niet afgestraft worden. In Spanje was er een algemene staking tegen de oorlog, maar de Partido Popular van premier Aznar stijgt opnieuw in de peilingen. Bij recente verkiezingen in Catalonië won de partij. De belangrijkste factor die dit mogelijk maakt is de afwezigheid van een echte georganiseerde oppositie.

Als in Italië een nieuwe olijfboomcoalitie aan de macht zou komen, is het mogelijk dat de beweging niet verder ontwikkelt. Waar de sociaal-democratie opnieuw vooruitgaat, zoals in België, wordt ook deze getest en ontmaskerd.

Het politieke vacuüm maakt dat extreem-rechts, in verschillende vormen en hoedanigheden, terrein kan winnen. In Zwitserland slaagde de rechtse SVP erin om te scoren. In Groot-Brittannië is de mogelijkheid reëel dat de BNP met de Europese verkiezingen een zetel behaalt. Bovendien zien we vandaag de dreiging van goedkope arbeidskrachten uit het Oosten, wat de nationalistische spanningen zal doen toenemen. Duitsland en Oostenrijk kondigden al aan de grenzen voor 7 jaar te zullen sluiten.

De burgerij wordt met een dilemma geconfronteerd: economisch hebben ze de migranten nodig omdat deze goedkope arbeidskrachten zijn, anderzijds creëert het politieke en sociale problemen voor de burgerij. Belangrijk zal zijn hoe de arbeidersbeweging erin zal slagen om de migranten die vanuit Oost-Europa zullen komen te organiseren. Het organiseren van migrante arbeiders zal erg belangrijk zijn om door racistische vooroordelen te kunnen prikken.

Op dit ogenblik bouwen we met het CWI aan onze krachten. In een land als Ierland zijn we nu reeds een politieke factor, maar we willen ook een sterke basis uitbouwen in landen als Duitsland of België. Dat zal onze internationale organisatie veranderen, en de mogelijkheid bieden aan het CWI om een belangrijke rol te spelen in de strijd tegen het kapitalisme in Europa.

Nederland

Persbericht van het brede comité Keer het Tij (waarbij Offensief ook is aangesloten), 19 december 2003, over de acties een dag eerder

Ongeveer drieduizend actievoerders in ruim 25 steden hebben donderdag actie gevoerd tegen het beleid van het kabinet Balkenende. Dat stelt een woordvoerder van de organisator van de acties, het platform Keer het tij.

Het platform, waarbij 350 organisaties zijn aangesloten, had donderdag uitgeroepen tot landelijke actiedag tegen de ‘harde rechtse” plannen van de regering. De plannen van het kabinet treffen vooral de zwakke groepen in de samenleving, aldus Keer het Tij.

Zij richten grote schade aan in de gezondheidszorg, het onderwijs, de sociale voorzieningen en het milieu. Burgerrechten worden afgebroken en vluchtelingen buitengesloten, aldus de organisatie.

In tientallen plaatsen werden overdag in winkelcentra manifestaties gehouden. Zo konden passanten hun grieven tegen de regering op klaagmuren schrijven en werden er alternatieve kerstliederen gezongen. In Nijmegen, Den Haag, Haarlem en Hengelo werden ‘s avonds fakkeloptochten gehouden.

Keer het Tij nam eerder het initiatief voor een grote demonstratie tegen het kabinetsbeleid die op 20 september in Amsterdam werd gehouden. Hieraan namen ongeveer 25.000 personen deel.

Het project van de Europese Unie bevindt zich in haar ergste crisis met het afbreken van de onderhandelingen over de nieuwe grondwet. De top in Brussel werd een "uitzonderlijk fiasco" volgens een Zweeds persbureau. Dit komt slechts enkele weken na het effectieve opbreken van het zogenaamde stabiliteitspact in de Eurozone. Wat zijn de redenen voor de crisis en wat kunnen we de komende periode verwachten?

Per-Åke Westerlund

Geen akkoord over grondwet

De Italiaanse premier Berlusconi hoopte dat hij de periode van EU-voorzitterschap zou kunnen afsluiten met de goedkeuring van de nieuwe grondwet. Hij moest die ambitie bijstellen toen de Poolse premier Leszek Miller huiswaarts keerde vanop de EU-top op zaterdag. Ook de Franse delegatie had tegen dan ingepakt. Berlusconi moest toegeven: "Het werd onmogelijk om de standpunten met elkaar te verzoenen."

Dit is de eerste keer dat een EU-top er niet in slaagt om een nieuw verdrag te onderhandelen. Bij voorgaande toppen waar er moeilijkheden waren – Maastricht 1991, Nice 2001, Kopenhagen 2003 – kwam er telkens een compromis uit de bus. "In werkelijkheid waren het bijna 10 jaar van voorbereidingen voor de uitbreiding, 18 maanden democratische discussie in de Europese conventie en 2,5 maanden regeringsonderhandelingen die hier op een muur botsten", schreef het Deense blad Politiken dat het resultaat van de top als ‘schokkerend’ omschreef.

De doelstelling van de grondwet was het voorbereiden van de EU voor de toetreding van tien nieuwe lidstaten op 1 mei 2004. Het voorstel omvatte een nieuwe EU president in plaats van een roterend systeem, een gezamenlijke minister van buitenlandse zaken, het afschaffen van het veto-recht op verschillende punten, het verminderen van het aantal EU-commissarissen. Het was de bedoeling om tot een grotere integratie en ‘harmonisatie’ te komen.

De grootste struikelsteen was het voorgestelde systeem van stemmen. Het eerste ontwerp stelde een ‘dubbele meerderheid’ voor: steun van 50% van de landen en 60% van de bevolking. Dat zou de macht van Duitsland versterken. Volgens de regels die bepaald werden in Nice, hebben Spanje en Polen bijna evenveel stemmen als Duitsland ondanks het feit dat Duitsland meer inwoners heeft dan beide landen samen.

De Poolse en Spaanse politici vochten voor hun invloed binnen de EU. Zowel Leszek Miller als de Spaanse premier Aznar gebruikten het debat binnen de EU op een nationalistische wijze om in hun respectieve landen steun te winnen nadat ze aan populariteit moesten inboeten wegens hun steun aan de VS-oorlog en hun neo-liberale beleid. Ook regeringen van de grote EU-landen staan onder druk van de economische crisis en het massale politieke ongenoegen. Frankrijk werd opgeschrikt door de stakingen in de openbare diensten, in Duitsland vormde een grote betoging op 1 november het begin van een toename van stakingen en strijd.

Macht en economie

De oorlog van Bush en Blair tegen Irak zorgde ervoor dat de spanningen in de EU aan de oppervlakte kwamen. De heersende klassen in Duitsland en Frankrijk waren niet bereid om de Bush-doctrine blindelings te volgen en de "preventieve" militaire aanvallen zomaar te aanvaarden. Tegelijk werden de tegenstellingen in de EU door de regering-Bush aangemoedigd. De as Frankrijk-Duitsland werd geconfronteerd met tegenkantingen door Groot-Brittannië, Spanje, Italië en andere oudere lidstaten alsook nieuwe lidstaten. De spanningen tussen de VS en Duitsland/Frankrijk werden deels bedekt door de snelle afloop van de oorlog, maar worden opnieuw duidelijk bij de groei van de problemen waarmee de bezettingstroepen geconfronteerd worden.

Een ander belangrijk element is de economische crisis. De Eurozone zal dit jaar niet groeien en gedurende delen van 2003 was er recessie in Duitsland, Nederland en Italië. Dit leidt tot stevige besparingsplannen en tegenhervormingen, samen met een stijging van de werkloosheid. In Nederland is er een loonsstop, in Portugal werden duizenden werknemers in de openbare diensten afgedankt, in Frankrijk, Oostenrijk en Griekenland gingen de pensioenen omlaag, in Duitsland worden de uitkeringen voor werklozen en in de gezondheidszorg beperkt,…

De Europese begrotingsregels – het zogenaamde pact voor stabiliteit en groei – vormen meer en meer een hindernis voor de Europese economieën. Het pact eist dat het begrotingstekort minder is dan 3% van het Bruto Binnenlands product en de overheidsschuld moet lager zijn dan 60% van het BBP. Ondanks pogingen om de resultaten op te smukken door pensioenfondsen op te nemen in de begroting, zoals dit gebeurde in België en Zweden, nemen de tekorten overal toe als gevolg van het feit dat er geen economische groei is.

Vorig jaar waren er in Portugal reeds massale besparingen om de overheidsschuld te beperken. Maar Duitsland en Frankrijk komen zelf de regels niet na. Voor het derde jaar op rij, hebben die twee landen een tekort dat boven de 3% uitkomt. Frankrijk heeft tevens een overheidsschuld van meer dan 60% van het BBP.

De landen van de Eurozone zouden volgens hun eigen regels gestraft moeten worden als ze de regels overtreden. Ze zouden een garantie van 0,2% tot 0,5% van het BBP moeten storten aan de EU, een garantie die nadien kan omgezet worden in een boete.

Het negatief effect van het stabiliteitspact is erg duidelijk in Portugal waar de regels en de bestraffing geleid hebben tot een recessie en de toename van het tekort.

Op 25 november beslisten de Europese ministers van Financiën om Frankrijk en Duitsland niet te bestraffen. Dit leidde tot verzet bij de ministers van Oostenrijk, Nederland, Finland en Spanje. Daarmee gaf de Spaanse regering aan dat het vastberaden de strijd zou aangaan rond de grondwet.

Het niet-nakomen van de bestaande regels betekent niet dat de deur opengezet wordt voor een veralgemeend beleid van economische stimulansen. Belastingsverlagingen voor de rijken en voor de grote bedrijven in Duitsland, en de toename van uitgaven voor het leger en de politie in Frankrijk zijn slechts elementen die mee leiden tot de toename van de tekorten, en moeten samen gezien worden met de besparingsmaatregelen die de gewone bevolking hard treffen.

Meer twijfels

De niet-naleving van de Europese regels en het mislukken van de EU-top zijn het resultaat van een nieuwe wereldsituatie, economische onstabiliteit en de uitbreiding van de EU. De Duitse kapitalisten en politici waren bijzonder enthousiast over de uitbreiding omwille van de economische winsten die ze er konden uithalen en de grotere politieke stabiliteit. Maar hoe dichter we bij de effectieve uitbreiding komen, hoe sterker de twijfels toeslaan. In plaats van het benadrukken van de uitbreiding is de het benadrukken van de eigen koers het centrale idee van de heersende klassen in Frankrijk en Duitsland.

De dreiging van de Poolse regering om haar veto te gebruiken op haar eerste EU-top is maar één voorbeeld dat aangeeft dat de onderhandelingsaanpak binnen de EU verdwenen is. De dominantie door de Franse en Duitse regeringen is verzwakt. Bovendien leidt het niet-naleven van het stabiliteitspact ertoe dat de autoriteit van de EU tegenover nieuwe lidstaten beperkt is. Slechts drie van de tien nieuwe lidstaten heeft tekorten die aanvaardbaar zijn binnen de grenzen van het stabiliteitspact.

Dat is waarom de Duitse kanselier Schröder en de Franse president Chirac probeerden om toch maar een akkoord te bereiken over de voorgestelde grondwet. Om hun positie te versterken nodigden ze de Britse premier Blair uit voor een onofficiële "trilaterale" leiding. Het meest concrete resultaat was de beslissing over militaire samenwerking waarbij EU-lidstaten die het wensen een interne militaire kern kunnen vormen, wat deels buiten zowel de EU als de NAVO om gebeurt. Ondanks het feit dat hij dit akkoord mee ondersteunde, heeft Blair Washington al gerustgesteld dat dit de militaire superioriteit van de VS niet zal bedreigen.

Europese Unie op verschillende snelheden

De Duitse minster van Buitenlandse Zaken, Joschka Fischer, waarschuwde na de top van Brussel dat de EU mogelijk op twee snelheden zal ontwikkelen. Dat scenario wordt door de Duitse en Franse regeringen voorbereid. Chirac had het over een groep "pioniers" die voorlopen op de rest. Schröder verwees ook reeds naar een opdeling van de EU in verschillende niveau’s.

Militair is er al een akkoord tussen België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk. Ook Nederland wordt geregeld genoemd als deel van de kopgroep binnen de EU. Op welke thema’s deze groep zou ‘vooroplopen’ is niet duidelijk omdat er heel wat tegenstellingen zijn tussen deze landen onderling.

De grondwet zelf is minder belangrijk dan de politieke crisis en het verlies aan prestige die veroorzaakt worden door dit fiasco. Technisch gezien heeft de EU regels in de plaats van wat voorgesteld werd in de grondwet. Volgens het Zweedse dagblad Dagens Nyheter zou het nutteloos zijn om de onderhandelingen over de grondwet opnieuw op te starten na nieuwjaar als Ierse premier Ahern het overneemt van Berlusconi. Zelfs indien er dan tot een akkoord zou gekomen worden, is het nog steeds betwijfelbaar of de lidstaten dit zouden goedkeuren. Zeven landen kondigden al aan dat er een referendum zou zijn. Daaronder Ierland en Denemarken waar bij vorige referenda over de EU de Neen-campagne het een aantal keer haalde. De Zweedse premier Persson drong aan om de onderhandelingen uit te stellen tot de tweede helft van 2004 of zelfs tot 2005.

Het Zweedse dagblad Dagens Nyheter vroeg zich in een editoriaal af: "Zal de EU in de toekomst standhouden met 25 lidstaten". Dit toont aan hoe zelfs sommige van de meest prominente aanhangers van de EU niet langer weten welke EU ze eigenlijk verdedigen. De diepe crisis kan ertoe leiden dat de EU een soort ‘mini Verenigde Naties’ wordt, waarbij de leiders elkaar ontmoeten en praten zonder echte beslissingen te nemen. Het is duidelijk dat federale opvattingen, de idee om meer macht naar een uitvoerende kracht in Brussel over te brengen, staat zwakker dan ooit.

De diepe crisis geeft aan dat de kapitalisten en de politici niet in staat zijn om hun droom te bereiken van een verenigd Europa met een vrije economische markt en een politiek/militaire kracht die in staat is om een tegengewicht voor de VS te bieden. De regeringen van de grote landen, die de belangen van de kapitalisten in hun landen verdedigen, zijn niet bereid om beslissende macht over te dragen. De tegenstellingen tussen de belangen van de kapitalisten in de verschillende landen zijn te groot.

In de lente van 2004 zullen er al opnieuw conflicten naar voor komen, ditmaal over het nieuwe budget voor de EU vanaf 2007. Duitsland waarschuwde Polen en Spanje dat hun subsidies zullen dalen omwille van de recente debatten.

De gehele Euro-zone is economisch onzeker, met de mogelijkheid van een economische en politieke crisis in Duitsland die leidt tot het opbreken van de euro. De nieuwe lidstaten staan daarom veraf van deelname aan de euro.

Wat wel zeker is, is dat de politici akkoord zijn om verder te gaan met de aanvallen op de arbeiders, jongeren, gepensioneerden, vluchtelingen en andere groepen. De huidige aanvallen in Duitsland en Frankrijk zijn slechts een voorbode van wat de kapitalisten willen. Die aanvallen zullen de kloof tussen de heersers en de bevolking in de EU versterken. Volgens een recente peiling ziet slechts 48% van de EU-inwoners de EU als iets positief, het laagste cijfer ooit. De Europese verkiezingen van juni zullen plaatsvinden met de laagste opkomst ooit. Maar ook nationalisten zullen winnen door de crisis van de EU. Het is daarom dringend nodig om de vakbonden om te vormen tot strijdbare organisaties en om te bouwen aan nieuwe massale arbeiderspartijen.