De voorbije jaren was er een hernieuwde opmars van strijd voor vrouwenrechten. 2017 was een keerpunt. In de VS trad Trump als president aan. Op de dag van zijn eedaflegging, op 21 januari, waren er maar liefst 3,5 miljoen betogers. Er werd geprotesteerd tegen racisme en tegen het aangekondigde beleid van Trump dat enkel op de superrijken gericht is. Het verzet tegen het seksisme was echter ook een dominant element in de ‘Million Womens’ Marches’ die plaatsvonden. Op hetzelfde ogenblik waren er ook elders tienduizenden betogers. Sindsdien is de discussie over seksisme niet meer verdwenen. Steeds bredere lagen zijn ervan bewust dat seksisme helaas vaak voorkomt, maar ook van het feit dat we ons daar niet bij hoeven neer te leggen. Dagelijks seksisme kan net als andere aanvallen op sociale verworvenheden bestreden worden.
door Emily, coördinatrice van ROSA
Met behulp van de sociale media en hashtags als #MeToo wordt het dagelijks geweld en de ongewenste intimiteiten tegenover vrouwen aangeklaagd. In verschillende landen kwam het ook tot straatprotest voor vrouwenrechten (recht op abortus, tegen geweld, …), waaronder het recht op een beter leven met gelijk loon voor gelijk werk, degelijke openbare diensten, stopzetting van het besparingsbeleid dat vrouwen harder raakt, …
Het is de 50ste verjaardag van mei 1968. Een les die we uit die periode kunnen trekken is dat vooruitgang op vlak van vrouwenrechten vaak bekomen werd in perioden van algemene strijd voor betere levensvoorwaarden. Daarbij is het essentieel dat vrouwen integraal onderdeel van de strijd zijn. Vakbonden en politieke organisaties moeten specifieke aandacht geven aan de betrokkenheid van vrouwen.
Opgang van strijd
In de VS waren er op 21 januari, de verjaardag van de eedaflegging van Trump, verschillende vrouwenbetogingen. Dat is belangrijk: het laat toe om #MeToo niet tot de sociale media te beperken, maar effectief te bouwen aan een beweging op straat. De acties waren niet zo spontaan en niet zo groot als vorig jaar, maar geleidelijk zijn ze wel beter georganiseerd waardoor er ook verder op kan gebouwd worden. Een volgende stap wordt 8 maart, de internationale vrouwendag.
In Brazilië is er net als in andere Latijns-Amerikaanse landen een groeiend verzet tegen geweld op vrouwen. De economische en sociale crisis in het land leidt tot meer geweld. Daarbovenop probeert de rechtse regering-Temer om rechten zoals toegang tot abortus af te schaffen (nu is die toegang al beperkt tot gevallen van verkrachting of als het leven van de moeder bedreigd is). Midden november was er een eerste actiegolf met onder meer 10.000 betogers in São Paulo.
In Polen en Ierland wordt actie gevoerd voor toegang tot abortus. Vrouwen willen zelf beslissen over hun lichaam en willen de keuze om te beslissen of ze al dan niet kinderen hebben. De pogingen om de beperkte toegang tot abortus in Polen af te schaffen, werden sterk afgezwakt onder druk van protest. De brede steun voor het toekennen van het recht op abortus voert in Ierland de druk op om tot een grondwetswijziging te komen.
Bij ons is er nog geen massabeweging, maar waren er wel de grootste mobilisaties sinds lange tijd. Zo waren er op 28 september 3.000 betogers voor het recht op abortus en waren er een gelijkaardig aantal betogers op 25 november om te protesteren tegen geweld op vrouwen. Daarnaast spelen vrouwen een actieve rol in het verzet tegen de aanvallen op de pensioenen. Het pensioen van vrouwen is vandaag gemiddeld 26% lager dan dat van mannen. De maatregelen om ons langer te doen werken, zullen het nog moeilijker maken om tot een volledige loopbaan met bijhorend pensioen te komen. Nu al leven vier op de tien gepensioneerden onder de armoedegrens, waarvan 2/3 vrouwen.
Op 9 januari publiceerde Le Monde een vrije tribune ondertekend door 100 vrouwen, onder wie de bekendste Catherine Deneuve is. De tekst stelt dat #MeToo, in Frankrijk #BalanceTonPorc, is ontwikkeld tot een heksenjacht die de seksuele vrijheid bedreigt en een terugkeer aankondigt van een moralistisch en puriteins ideeëngoed. De controverse breekt meteen in alle kracht los.
Dossier door Anja Deschoemacker
Het opiniestuk schuwt de overdrijving niet. #MeToo zou geleid hebben tot een “waterval”van “verklikkingen” en ontslagen, waarbij mannen in hun professionele bezigheden worden geraakt “voor het aanraken van een knie”. Bij nader inzien blijkt uit de verschillende antwoorden op het opiniestuk dat “de waterval” in Frankrijk slechts een tiental mannen betreft van wie de naam circuleert op de sociale media en nog minder die effectief ontslagen zijn (en al helemaal niemand voor het aanraken van een knie).
“We verdedigen de vrijheid om lastig te vallen, wat onmisbaar is voor de seksuele vrijheid,” stellen de 100 in Le Monde. En ook: “Verkrachting is een misdaad. Maar het hardnekkig of onhandig flirten is dat niet.” Zelf beschouwen ze zich als “voldoende scherpzinnig om het onderscheid te maken tussen onhandig geflirt en seksuele agressie.”We moeten er blijkbaar van uitgaan dat de vrouwen die zich uiten via #MeToo en #BalanceTonPorc dat niet zijn.
De discussie in Frankrijk gaat op het moment van het verschijnen van dit opiniestuk vooral over de seksuele pesterijen in het openbaar vervoer, waarbij o.a. de “frotteurs” onder vuur worden genomen. Beschouwen Deneuve en co dit soort gedrag als onhandig flirtgedrag? Is er iemand die denkt dat een vrouw succesvol versierd kan worden door ongevraagd je geslachtsdelen tegen hen aan te wrijven op een plaats waar ze moeilijk weg kan komen, zoals op een overvolle metro? Zijn mannen die vrouwen op straat opmerkingen geven over de vorm van hun billen of borsten aan het flirten? Hoegenaamd niet!
“De ondertekenaars van de tribune vermengen bewust verleiding, gebaseerd op respect en plezier, met geweldsdaden,” stelt o.a. Caroline De Haas in één van vele boze reacties (site France Info, 10 januari) van Franse feministen. “Ze vergissen zich. Er is geen gradueel verschil tussen flirtgedrag en pesterijen, maar een verschil in natuur. Geweld is geen ‘verhoogde verleiding’.”
Ze stelt bovendien aan de kaak dat “heel wat ondertekenaars vaak het seksisme veroordelen wanneer dat vanuit mannen uit de volkse wijken komt. Maar de hand op de kont, als dat van mannen uit hun milieu komt, moet kunnen vanuit het ‘recht om lastig te vallen’.”
Hetzelfde zagen we hier ook in België in de eerste reacties op de affaire Bart De Pauw, waarbij vooral werd gezegd dat ‘het allemaal zo erg niet was’ en ‘binnenkort mogen mannen niets meer zeggen,’ terwijl diezelfde journalisten over mannen uit moslimlanden die hetzelfde gedrag vertonen – vrouwen als seksobjecten behandelen en dus de gelijkheid van man en vrouw ontkennen – stellen dat ze heropgevoed moeten worden of het land uitgezet.
De gelijkstelling van flirten en seksuele vrijheid met wat dat door vrouwen via #MeToo en #BalanceTonPorc wordt aangeklaagd, namelijk seksuele pesterijen, verbergt volgens Caroline De Haas en co de realiteit. “In Frankrijk zijn elke dag honderdduizenden vrouwen slachtoffer van pesterijen. Tienduizenden van seksuele agressie. Honderden van verkrachting. Elke dag.”
In verschillende reacties wordt gewezen op een zeker generatieconflict. #MeToo en #BalanceTonPorc komen vooral voort vanuit jonge vrouwen, terwijl de ondertekenaars van de tribune vooral oudere vrouwen zijn. Dit is te gemakkelijk en bij nader inzien bevinden zich vrouwen van alle generaties in beide kampen. Maar het is ongetwijfeld een factor. Wat aan de basis van de huidige opgang van feminisme onder jonge vrouwen ligt, is het verschil tussen de officiële ideologie van gelijkheid van man en vrouw in de westerse samenleving en de realiteit van een blijvende tweederangspositie van vrouwen.
#MeToo is geen pleidooi voor puritanisme
Wat door heel wat oudere vrouwen nog “normaal” werd gevonden, wordt vandaag door grote groepen vrouwen betwist. Dat groeiende bewustzijn wordt op verschillende plaatsen op verschillende continenten aangespoord door de beweging zelf. En niet enkel onder jonge vrouwen, vrouwen van oudere generaties beginnen te beseffen wat we in de voorbije decennia van constante besparingen al zijn kwijtgeraakt en wat dat voor hun leven betekent.
De impuls voor #MeToo heeft niets te maken met een zogenaamd “ethisch reveil” zoals we zien bij de “pro-lifebeweging” of de bewegingen tegen het huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht, of de verdediging van “katholieke waarden” tegenover ongelovigen en andersgelovigen. Het gaat er hem ook niet om zogenaamde “politieke correctheid” te verdedigen tegen de vrijheid van meningsuiting in, maar om het eisen van respect voor vrouwen, wat ook een einde aan de objectivering inhoudt.
Het gaat he evenmin om een “mannenhatend” feminisme, in tegenstelling tot wat de tribune van Deneuve en co beweert. Hoewel er ongetwijfeld ook dergelijke voorbeelden te vinden zijn, is in de huidige beweging het besef sterk aanwezig dat het om een maatschappelijke visie op vrouwen gaat en om machtsstructuren in de maatschappij. Ook worden op de acties heel wat mannen gemobiliseerd die de beweging ondersteunen.
Een van de mooiste antwoorden op de Tribune, was die van romanschrijfster Leila Slimani, “Un porc, tu nais?” (12 januari).
“In de straat lopen. ’s Avonds de metro nemen. Een minirok dragen met een decolleté en hoge hakken. (…) In die momenten van het leven, dagelijks en banaal, eis ik het recht op niet lastig te worden gevallen. Het recht om er zelfs niet aan te denken.(…) Ik wil niet alleen een innerlijke vrijheid. Ik wil de vrijheid om buiten te leven, in de vrije lucht, in een wereld die ook een beetje van mij is.
“Ik ben geen klein fragiel dingetje. Ik eis niet beschermd te worden, maar ik wil mijn recht op veiligheid en respect doen gelden. En de mannen zijn niet, en verre van, allemaal varkens. Met hoeveel zijn ze niet, deze laatste weken, die me hebben verbaasd en verrukt door hun capaciteit om te begrijpen wat er gaande is. (…) Want aan de basis bevindt zich achter die zogenaamde vrijheid om lastig te vallen een zeer deterministische kijk op mannelijkheid: als varken word je geboren. (…) De mannen die ik ken, walgen van deze reactionaire visie op viriliteit. Mijn zoon zal, hoop ik, een vrije man zijn. Vrij, niet om lastig te vallen, maar vrij om zich anders te definiëren dat een roofdier dat geleid wordt door niet controleerbare impulsen. Een man die kan verleiden door de duizend prachtige manieren waarover mannen beschikken om ons te verleiden.
“Ik ben geen slachtoffer. Maar miljoenen vrouwen zijn het wel. Dat is een feit en geen moreel oordeel (…)
“Ik hoop dat er een dag komt dat mijn dochter ’s nachts in de straat zal lopen met een minirok en een décolleté, dat ze alleen een reis om de wereld doet, dat ze de metro neemt om middernacht zonder bang te zijn, zonder er zelfs aan te denken. De wereld waarin ze dan leeft, zou geen puriteinse wereld zijn. Het zou, ik ben er zeker van, een rechtvaardiger wereld zijn, waar de ruimte voor liefde, genot, het spel van verleiding enkel nog mooier en uitgebreider zal zijn. Tot op een punt dat we het ons nog zelfs niet kunnen inbeelden.”
Vrouwenonderdrukking zal uit de wereld verdwijnen samen met alle vormen van onderdrukking – of helemaal niet
We delen die hoop dat er een tijdperk komt van vrijheid in alle menselijke relaties, een tijdperk waarin de mens niet door de mens wordt onderdrukt en uitgebuit. Een tijdperk waarin alle relaties, inbegrepen seksuele relaties, gebaseerd zijn op onderling verlangen, genot en respect en niet geperverteerd zijn door de maatschappelijke rollen en posities die mannen en vrouwen in het huidige systeem worden toebedeeld.
We denken ook dat dit geen utopie is, geen niet te verwezenlijken ideaal. Maar het moet duidelijk zijn dat een ernstige strijd nodig zal zijn om hem te verwezenlijken, een strijd die de fundamenten van het kapitalisme omver gooit. Een strijd die er niet één is van vrouwen tegen mannen, maar van alle onderdrukten tegen de onderdrukkende en uitbuitende heersende klasse.
Het is de tribune van de 100 die volledig voorbij gaat aan de kwestie van wie de macht heeft in de samenleving. Het gaat ook voorbij aan de vraag van reële wederzijdse toestemming die enkel gegeven kan worden tussen gelijkwaardige partners. Zeer veel vrouwen bevinden zich in een afhankelijke positie, niet omdat het “tengere kleine dingetjes” zijn die niet in staat zijn zichzelf recht te houden, maar omdat ons het soort jobs en contracten, degelijke uitkeringen en sociale politiek op vlak van huisvesting en diensten ter ondersteuning van de combinatie werk en gezin worden ontzegd die een dergelijke onafhankelijkheid garanderen.
Veel deeltijds werkende moeders die moeten instaan voor de zorg voor hun gezin, de hele dag werken maar ondertussen wel een te laag loon krijgen om zelfstandig een degelijke woonst te huren, zullen er niet zijn geweest onder de 100 ondertekenaars. Het zijn zij die de ongewenste intimiteiten van hun baas of overste of van de klanten van hun bedrijf niet kunnen weigeren en het gewoon moeten ondergaan uit angst hun job te verliezen. Het zijn zij die nu wereldwijd hun protest uiten in de nasleep van de Weinstein-affaire, die zich dan wel afspeelde in Hollywood tussen mensen die allemaal bevoorrecht zijn, maar evengoed het klassieke verhaal van de macht vertelt: mannen met macht nemen wat ze kunnen krijgen, het systeem biedt hen er alle kansen toe.
We verwerpen het kapitalistisch systeem waarin racisme, seksisme, homofobie en alle mogelijke vormen van uitbuiting, onderdrukking en discriminatie welig tieren op een ondergrond van klassenonderdrukking door een minieme minderheid van kapitalisten over de rest van de wereldbevolking. Onderdrukking zit gewoon ingebakken in dit systeem: het is aanwezig in alle aspecten ervan.
We vechten voor een reële emancipatie van vrouwen, wat voor ons betekent dat geen enkele vrouw nog afhankelijk is van een mannelijke partner of van de verkoop van “seksuele diensten” om in haar levensonderhoud te voorzien. Onder het kapitalisme vandaag is dat een strijd tegen het besparingsbeleid en voor een arbeidsmarkt gebaseerd op werkbare voltijdse jobs met vaste contracten en degelijke lonen voor iedereen. Het is een strijd die enkel samen met de arbeidersbeweging tot overwinningen kan leiden.
Maar socialisme is meer dan enkel de strijd voor ons dagelijks brood. We moeten de strijd van alle onderdrukte groepen verenigen tegen onze gemeenschappelijke onderdrukker. Dat kan enkel indien we niet enkel de economische verzuchtingen ter harte nemen, maar ook de strijd voeren tegen de specifieke onderdrukking van verschillende groepen, o.a. vrouwen, maar ook LGBTQI+, onderdrukte minderheden, migranten, vluchtelingen en sans-papiers, … Het socialisme maakt niet alleen een einde aan het kapitalisme, maar ook aan de klassensamenleving zelf, een systeem dat de geschiedenis van de mensheid domineert sinds de antieke oudheid en alle vormen van ongelijkheid en onderdrukking heeft voortgebracht.
Als je met de trein Brussel-Noord binnenrijdt, kan je niet naast de raamprostitutie van Schaarbeek kijken. De meisjes achter de ramen werden de laatste jaren alsmaar jonger. Steeds meer meisjes zijn afkomstig uit Nigeria. Volgens de federale politie gaat het in België over honderden meisjes, in Europa zijn het er duizenden.
Artikel door Liesbeth (Antwerpen)
Die toename is geen toeval. Jonge meisjes van 14 tot 16 jaar worden gerekruteerd door Nigeriaanse mensenhandelaars en criminele bendes. Die beloven de meisjes en hun Nigeriaanse familie dat ze in Europa veel geld kunnen verdienen. Vooral rond Benin City in de deelstaat Edo worden meisjes geronseld. De schrijnende economische situatie en de sociale ongelijkheid in Nigeria versterken dit.
Recent werd in de Schaarbeekse prostitutiebuurt een Nigeriaanse pooister opgepakt. Haar organisatie werd opgedoekt. De meisjes werden meedogenloos aangepakt waarbij gebruik gemaakt werd van vodoo en geweld. Hetzelfde zou gebeuren door netwerken die actief zijn in andere delen van Brussel, maar ook in Antwerpen en Oostende.
Vaak worden de meisjes al in Nigeria aan een gruwelijke vodooceremonie onderworpen waarbij ze moeten zweren dat ze hun pooiers zullen gehoorzamen. Het wordt hen verboden om naar de politie te stappen en ze moeten een ‘schuld’ afbetalen. Dat gaat om bedragen van 25.000 tot 60.000 euro. Voor meisjes die enkel de waarde van hun eigen munt kennen, is dat erg abstract. Na de ceremonie worden ze door mensenhandelaars via Niger tot de Libische kust gebracht.
De tocht naar Europa duurt vaak weken tot maanden en is erg gevaarlijk. Niet zelden worden de meisjes verkracht, vermoord of sterven ze door slechte omstandigheden. In Europa worden de meisjes gehergroepeerd en komen ze meteen in de prostitutie terecht. Ze worden gedwongen om hun ‘schuld’ af te betalen door hun lichaam te verkopen.
Er doken getuigenissen op van meisjes uit Antwerpen die in bouwvallige appartementen werkten, sliepen en tussen de ratten en het ongedierte leefden. Als ze probeerden te vluchten, werden ze zwaar aangepakt of zelfs vermoord. Wie niet gehoorzaamt wordt afgedreigd met geweld en vergelding tegen familieleden in Nigeria. Gemiddeld werken de meisjes 15 klanten per dag af en dit jaren aan een stuk. Het komt neer op een ‘loon’ van 5 euro per uur of minder. De grote angst en het gebrek aan opvangfaciliteiten, maken dat het moeilijk is om het vertrouwen van de meisjes te winnen en om de criminele bendes op te rollen.
Het zou niet zo moeten zijn. Nigeria is een land met veel natuurlijke rijkdommen, onder meer met olie en landbouw. De rijkdom blijft echter in handen van enkele rijken en grote bedrijven zoals Shell. Bij de plundering van de natuurlijke rijkdom wordt geen rekening gehouden met het milieu of met eerlijke arbeidsomstandigheden: mensen en grondstoffen worden uitgeperst om zo snel mogelijk maximale winsten te realiseren. Sinds de onafhankelijkheid in 1960 volgen economische crisissen en wanbeleid elkaar op. Het leidt tot massale werkloosheid, afbouw van het onderwijssysteem, enorme milieuproblemen, … Oppositie wordt vaak repressief aangepakt. Tegen deze achtergrond kennen criminele bendes een opmars.
Terwijl er genoeg middelen zijn om iedereen een degelijk leven aan te bieden, leidt het kapitalisme tot een steeds grotere kloof tussen arm en rijk, tussen de overgrote meerderheid van de bevolking en een handvol superrijken. In plaats van de olierijkdom te gebruiken voor investeringen in openbare diensten, veiligheid en jobzekerheid, wordt alles opgeëist door grote aandeelhouders en een kleine corrupte toplaag in Nigeria. Dit leidt tot sociale drama’s.
Om aan de schrijnende toestanden van prostitutie door Nigeriaanse meisjes in ons land iets te doen, moeten we ook de rampzalige sociale situatie in Nigeria bestrijden. Dat is waarom we als internationalisten uitdrukkelijk steun geven aan de Democratic Socialist Movement in Nigeria.
Meisjes die in België in de prostitutie verzeild geraken, moeten opgezocht worden en de mogelijkheid tot regularisatie krijgen. Buurt- en straathoekwerkers moeten hier een belangrijke rol in spelen. Daarom eisen wij investering in gespecialiseerde hulp en opvangmogelijkheden. Geen besparingen in sociaal werk, wel een verdere uitbouw, professionalisering en structurering van dit soort werk. Dat vereist ook meer en beter betaalde jobs in de sociale sector.
Ruth Coppinger tijdens een actie waarbij met de trein vanuit Belfast abortuspillen naar Dublin werden gebracht in 2014.
De aanhoudende druk door activisten en de groeiende steun van de publieke opinie voor het afschaffen van het grondwettelijk verbod op abortus, hebben nu geleid tot de aankondiging van een referendum in Ierland. De campagne ROSA en de Socialist Party speelden hier een belangrijke rol in. De premier kondigde dit referendum aan en zei meteen dat hij ervoor pleit om het verbod uit het 8ste amendement op de grondwet in te trekken.
Het is uiteraard bijzonder positief dat het referendum er komt, maar er blijven obstakels en gevaren. Mogelijk wil de regering de toegang tot abortus wel heel sterk beperken. Bovendien moet het recht op abortus nadien nog toegepast worden. De nog steeds erg machtige katholieke kerk in Ierland speelt een grote rol in de zorgsector en heeft veel invloed bij het politieke establishment.
Het politieke establishment probeerde de discussie uit te stellen door een burgerraad te vestigen die de kwestie van abortus moest onderzoeken. In die burgerraad werd een erg grondige discussie gevoerd en werden aanbevelingen gedaan om verregaande mogelijkheden van abortus wettelijk mogelijk te maken. Activisten hielden de druk hoog, onder meer door de brede verspreiding van abortuspillen die illegaal zijn in de Ierse republiek. ROSA en de Socialist Party speelden daar een erg actieve rol in. In 2014 reeds trokken ze met een abortuspiltrein vanuit Belfast naar Dublin, daarna volgden campagnes waarbij met een bus het land werd rondgetrokken. In het parlement brachten Ruth Coppinger (verkozene van Solidarity en lid van de Socialist Party) en haar collega’s cijfers en argumenten vanuit de beweging naar voor.
Enkele maanden geleden publiceerden we op socialisme.be een artikel waarin Ruth Coppinger de situatie uitlegt en al aangaf dat er een referendum zou komen. Eerder was er in Ierland een referendum over het homohuwelijk waarin een meerderheid voor stemde. Zeker onder jongeren, maar ook in arbeiderswijken, was er een grote steun voor het homohuwelijk. De mobilisatie rond dit referendum was belangrijk en kan herhaald worden in de campagne voor het referendum over abortus. Er kan geen vertrouwen gesteld worden in de gevestigde politici die er alles aan zullen doen om de toegang tot abortus te beperken, desnoods door zich op te werpen als verdedigers van het recht op abortus. Ook blijft er onzekerheid over de exacte datum van het referendum: mogelijk wordt gegaan voor een datum tijdens de examenperiode om jongerenmobilisaties te vermijden.
De beweging van onderuit moet doorgezet worden. Er worden acties gepland op internationale vrouwendag (8 maart). Jongeren en vrouwen rond deze kwestie mobiliseren, zal essentieel zijn om het recht op abortus af te dwingen.
Hieronder een reactie door Ruth Coppinger over het aangekondigde referendum:
Gisteren voerden 50 leerlingen van Sint-Lucas actie aan de schoolpoort. Ze haalden de afgelopen weken meer dan 200 handtekening van leerlingen en personeel op met een petitie. Met de actie willen ze een statement maken tegen seksisme en wordt gevraagd om seksisme bespreekbaar te maken op school.
Op 8 maart 2017 kwamen miljoenen vrouwen en mannen op straat in meer dan 50 landen. Ze protesteerden tegen het onverbloemd seksisme en de reactionaire politiek van figuren als Donald Trump. 600 Gentenaars reageerden op de oproep van ROSA en stapten mee in de Mars tegen Seksisme. Op 8 maart, Internationale Dag van de Rechten van de Vrouw, herdenken we de vrouwenstrijd tegen uitbuiting, onderdrukking, intimidatie en voor een gelijk loon, stemrecht en het recht op een eigen, onafhankelijk en waardig leven.
Van #MeToo naar #WijVechtenTerug
Dankzij de moedige publieke getuigenissen tijdens de #metoo campagne valt het niet meer te ontkennen: seksisme zit nog steeds diep ingebakken in onze samenleving. Dagelijks seksisme is alomtegenwoordig en is het resultaat van structurele ongelijkheid. Gelijkheid voor de wet tussen man en vrouw heeft geen komaf gemaakt met veel structurele vormen van discriminatie, zo blijkt o.a. uit de aanhoudende loonkloof. Ook voor de LGBTQI+ gemeenschap is formele gelijkheid onvoldoende om geweld en discriminatie op basis van geaardheid en genderidentiteit tegen te gaan.
De ‘Rich meets Beautiful’ reclamecampagne toont de perverse effecten van een asociaal beleid. Een groeiende kloof tussen arm en rijk, verhoogde inschrijvingsgelden in het hoger onderwijs, lagere lonen voor jongeren, duurdere huisvesting… zijn allen redenen waarom meer en meer jongeren hun seksualiteit verkopen. De oorzaak ligt bij het beleid van alle traditionele partijen dat de rijkste 0,1% dient. Wij willen niet enkel aanklagen maar roepen op tot actief verzet.
Sterke openbare diensten voor sterke vrouwenrechten
Besparingen op openbare diensten treffen vrouwen extra hard. De meerderheid van de werknemers in de sector zijn vrouwen. Diensten die niet meer door de gemeenschap worden voorzien, komen terug bij het gezin en dus vooral bij vrouwen terecht: kinderopvang, ouderenzorg, gezondheidszorg. Omdat vrouwen de meeste zorgtaken op zich nemen, komen ze ook moeilijk aan de vereiste loopbaan van 42 jaar voor het recht op een volwaardig pensioen. Daarom verzetten we ons tegen elke afbouw van openbare diensten, gezondheidszorg en sociale zekerheid.
Tegen alle vormen van discriminatie
Populistisch rechts misbruikt de groeiende aandacht voor vrouwenrechten om met de vinger in de richting van vluchtelingen en migranten te wijzen. Seksisme is een maatschappelijk probleem en wij aanvaarden het niet dat de strijd ertegen wordt gebruikt voor het propageren van racisme.
Seksisme is niet eigen aan één bepaalde cultuur, wordt niet uitgelokt door hoe vrouwen zich kleden en is geen gevolg van ‘de mannelijke natuur’.
Seksisme, zoals racisme, discriminatie van holebi’s, transfobie en alle vormen van discriminatie, dient diegenen die belang hebben bij een verdeel-en-heers-politiek. Door bepaalde groepen een minderwaardige positie in de samenleving toe te schrijven, worden lagere lonen en pensioenen maar ook onbetaald huishoudelijk werk gerechtvaardigd én wordt een onderdanige houding opgelegd.
Vrouwen en mannen over de hele wereld pikken dit niet langer. We willen een andere samenleving, waar de noden van de grote meerderheid voorop staan en niet de belangen van een kleine minderheid.
ROSA roept vrouwen en mannen, jong en oud, van welke afkomst ook, op om op straat te komen in Gent in een Mars tegen seksisme, racisme en alle vormen van discriminatie.
Knack interviewde (17/01) Anne Morelli, één van de Belgische ondertekenaars van de tribune van de 100 vrouwen rond Catherine Deneuve die reageerden op #MeToo. Morelli, een gekende linkse professor aan de ULB, waarschuwt in het interview voor “puriteins feminisme”. Ze stelt, zoals in de tribune, dat #MeToo “terecht aandacht vraagt voor seksueel geweld,” maar dat het inmiddels uit de hand is gelopen.
Reactie door Anja Deschoemacker
Morelli gaat meteen van start met het maken van een onderscheid tussen verkrachting en een onhandige of nadrukkelijke versierpoging. “Er is een grijs overgangsgebied tussen een glashelder ‘nee’ en een glashelder ‘ja’. In dat overgangsgebied bevinden zich ook zaken die niet goed te keuren zijn. Een man die een vrouw dwingt om met hem te vrijen in ruil voor een baan? Dat is machtsmisbruik en dat kan niet.
“Maar ik zou hier een klein vraagteken bij willen zetten. De bekende psycholoog Steven Pinker legt in een van zijn boeken uit dat apinnen altijd proberen om zich te laten bevruchten door het machtigste mannetje in de groep. Hebben wij vrouwen die neiging ook niet? Zoeken we ook niet altijd de aandacht van de machtigste man?” (…) In het verleidingsspel tussen mannen en vrouwen mag je de vrouw niet altijd als slachtoffer afschilderen. Vrouwen zijn niet alleen maar hulpeloze wezens, ze zijn ook verleidsters. En vaak speelt de vrouw ook pas het slachtoffer als de affaire voorbij is. Dag zegt ze opeens: ‘ik moest met hem naar bed’.”
Om verder te gaan over de Weinstein-affaire: “In het filmmilieu zijn sommige meisjes tot alles bereid om een rol te krijgen. (…) Het is heus niet altijd aan de ene kant het oud varken en aan de andere kan het jonge weerloze schepsel. Maar daar wordt in de Me Too-golf niet over gesproken. Wat ik ook vreselijk vind, is de wanverhouding tussen sommige daden en de straffen die daar vandaag op volgen. Mannen kunnen hun baan verliezen en worden publiekelijk aan de schandpaal genageld zonder enige vorm van proces.”
#MeToo is gestart als een aanklacht van machtsmisbruik, waarbij Weinstein van zijn positie misbruik maakte om vrouwen met hem te doen slapen. Het heeft de wereld niet veranderd, maar het heeft wel de weg geopend voor veel vrouwen om eindelijk hun zeg hierover te doen. En het heeft een beweging op gang gebracht, waarin vrouwen assertiever worden en hun recht opeisen om met respect behandeld te worden.
Morelli stelt dat een man die een vrouw dwingt om met hem te slapen voor een job zijn macht misbruikt en dat dit niet kan, om vervolgens iedere mogelijke klacht wegens machtsmisbruik de grond in te boren met een verwijzing naar de apinnen. De advocaat van de aangeklaagde man in kwestie zou het niet beter kunnen verwoorden.
Dat biologisch determinisme komt overigens later in de tekst opnieuw terug: “In het Italiaans zeggen we: l’uomo è cacciattore, de man is een jager.” Mensen zijn uiteraard dieren met basisbehoeften en instincten om eraan te voldoen. Maar we zijn wel dieren die liefst hun eetlust bevredigen met een lekkere maaltijd en hun dorst met een glas wijn, die slapen in een bed en hun behoefte doen op het toilet. We zijn kortom voldoende “gecultiveerd” om als man in te zien dat we niet alle vrouwen als onze prooi mogen beschouwen en behandelen.
Uiteraard zijn vrouwen ook verleidsters en “niet alleen hulpeloze wezens.” Wordt dat dan ontkend? Moeten de vrouwen die seksuele pesterijen ondergaan van mannen die macht hebben en dat willen aanklagen eerst een verhaal opzetten over wie ze verleid hebben? Wat aangeklaagd wordt, is niet het verleidingsspel. Mensen in machtsposities, zoals Weinstein, slaan dat spel gewoon over! De twee vermengen, zoals de tribune doet en zoals Morelli blijft doen in dit interview, is een oneerlijke discussie voeren.
Over de grens tussen opdringerig flirten en stalken zegt ze het volgende: “(…) ik vind dat het begrip stalking scherper moet worden gedefinieerd. Neem het Erasmushospitaal (…). Daar zie je ook dat ontzettend veel verpleegsters met hun achterwerk beginnen te draaien zodra de grote baas voorbijkomt. En als ik zie hoeveel moeite jonge studentes doen om zich begeerlijk te maken voor de professor… Een collega van 55 vertelde me net dat hij nu samenwoont met een van zijn studentes. Ze is vol bewondering voor hem, (lacht) en misschien hoopt ze ook wel dat ze zo gemakkelijker aan een studiebeurs of iets dergelijks raakt.”
Geen woord over de mail die eind mei vorig jaar tot verontwaardiging en actie leidde aan de ULB, nota bene de universiteit van Anne Morelli, de beruchte mail waarin studenten kennis namen van de kledingvoorschriften voor de proclamatie op 28 juni: “Vanuit esthetisch oogpunt geniet het de voorkeur dat de jonge vrouwen een kleedje of een rok dragen, alsmede een mooi décolleté en de mannen een kostuum. Deze raadgeving is uiteraard niet verplicht.” Worden studentes hier niet gewoon gevraagd om “zich begeerlijk te maken”?
Ze legt ook niet uit hoe ze de definitie van stalken wil aanpassen (nu: het wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maken op de persoonlijke leefsfeer van een ander met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden dan wel vrees aan te jagen) en wat de eventueel draaiende achterwerken van verpleegsters hiermee te maken hebben. Toch niet dat vrouwen die met hun achterwerk draaien of zich begeerlijk kleden de stalking uitlokken, mogen we hopen…
Ze praat over de “wanverhouding” tussen daden en straffen. “Mannen kunnen hun baan verliezen”, stelt ze. Maar geen woord van empathie voor de talloze vrouwen die seksuele gunsten moeten verlenen of seksuele pesterijen moeten ondergaan om hun job te behouden. Moeten mannen die aangeklaagd worden dan niet “assertiever worden” en leren “van zich af te bijten” – het is alvast het enige advies dat vrouwen krijgen in dit interview.
Neen, ik lieg. Het is niet het enige advies. Op de vraag “maar als er sprake is van een machtsrelatie is het voor vrouwen soms knap lastig om gewoon nee te zeggen, niet?” antwoordt ze: “Dat betekent dus dat de vrouwenbeweging op de eerste plaats moet strijden voor het veroveren van machtsposities. De echte vrouwenstrijd draait om de sociale, economische en politieke gelijkheid van vrouwen. Al dat gedoe over alomtegenwoordige seksuele intimidatie is volgens mij sterk overdreven en leidt de aandacht af van de essentie.”
Hier volgt de professor, die zichzelf nochtans beschrijft als een “oude marxiste”, de simplistische logica van de burgerlijke vrouwenbeweging. Sociale, economische en politieke gelijkheid wordt niet verkregen door meer vrouwen in machtsposities – vrouwen aan de macht vertonen dezelfde neiging om de macht te willen behouden, evenals het systeem dat hen die macht geeft, en ze ontwikkelen dezelfde machtsspelletjes als hun mannelijke co-machthebbers – maar door het omverwerpen van de bestaande macht.
Het is de illusie dat vrouwen gelijkheid kunnen verkrijgen terwijl de fundamentele ongelijkheid in de samenleving blijft bestaan. Als dat marxisme is, dan toch een ernstig misvormde versie ervan die in de oude sociaaldemocratie en de stalinistische partijen aanwezig was – partijen waarvan de leiding liefst niets zei over de vrouwenkwesties “omdat het verdeeldheid zou zaaien in de arbeidersklasse” om vervolgens, als er een beweging opkwam die hen dwong zich uit te spreken, gewoon het burgerlijke programma van het burgerlijk feminisme na te praten.
Marxistische feministen stellen dat enkel de socialistische revolutie, een fundamentele verandering van de maatschappij, vrouwen reële emancipatie kan bieden. Die socialistische revolutie gebeurt onder leiding van de beweging van de arbeidersklasse – vandaag in de meeste landen de meerderheid van de bevolking – die alle onderdrukte lagen met zich meetrekt in de strijd tegen de gezamenlijke onderdrukker: de kapitalistische klasse. Om de arbeidersklasse en de grote massa van de bevolking één te maken, moet die arbeidersklasse ingaan tegen de verdeeldheid die groeit uit de realiteit van het leven onder het kapitalisme, aangevuurd door een permanente verdeel-en-heersstrategie van de burgerij. Dat éénmaken gebeurt door de verdediging van de belangen en de rechten van alle onderdrukte groepen. Het beste voorbeeld van een marxistische houding blijft de Russische Revolutie, die niet alleen de arbeiders vrijmaakte, maar ook de kleine boeren, de vrouwen, homoseksuelen, lesbiennes en transseksuelen, door het tsarisme onderdrukte volkeren, …
Die eenheid bekom je niet door seksisme, racisme, homofobie, … te banaliseren en erover te zwijgen, maar door de strijd ertegen te steunen en de strijd te voeren voor degelijke levensvoorwaarden waarvan niemand uitgesloten mag worden.
“Ik vind dat we het debat dringend moeten terugbrengen tot echt strafbare zaken zoals verkrachting, en met al de rest meer ontspannen moeten omgaan. De voorzitster van de vzw Sos Viol heeft me geschreven dat ze het daarmee volledig eens is. Verkrachting is één zaak, maar wat de rest aangaat, daarin zijn vrouwen vrij om te zeggen ‘ja’, ‘nee’ en verder te schreeuwen of zonodig te slaan, als ze iets niet willen. Me Too moet echt niet verder op de ingeslagen weg, want dit wordt zuivere hysterie. ‘O nee! Hij heeft zijn hand op mijn arm gelegd!’”
Nogmaals, veel vrouwen zijn niet vrij om ‘ja’ of ‘nee’ te zeggen of te schreeuwen of te slaan, maar moeten opmerkingen of aanrakingen lijdzaam ondergaan indien ze hun job niet willen verliezen. Voor een “oude marxiste” zou dat toch evident moeten zijn.
Morelli kent ongetwijfeld ook de statistieken die tonen dat bijvoorbeeld een derde van de poetsvrouwen te maken krijgt met seksuele pesterijen tijdens het werk. Ze kent ongetwijfeld ook de studies over de kwalijke gevolgen van pesterijen op de werkvloer, met gevolgen als verminderd zelfbeeld, depressies en zelfs zelfmoorden. Ze weet ongetwijfeld ook dat deze problematiek op veel plaatsen al zo’n gevolgen heeft voor de productiviteit dat veel bedrijven proberen te komen tot een strategie tegen pesten. Maar Morelli heeft slechts dit advies te bieden: “ga er meer ontspannen mee om.”
Over seksisme op straat vertelt ze een anekdote over hoe ze eens tussen de benen was gegrepen door een man. “Mijn reactie was uiteraard om hem te huid vol te schelden en vervolgens is hij weggelopen. We moeten onze dochters leren om assertiever uit de hoek te komen in dit soort situaties en er ook niet te zwaar aan te tillen. Aangenaam is zoiets niet, maar het is ook geen verkrachting. Heb ik een levenslang trauma, is mijn waardigheid als vrouw aangetast, ben ik niet meer wie ik daarvoor was? Nee toch?”
En als de journalist haar zegt dat andere vrouwen na zo’n voorval vaak niet meer alleen de straat op durven, antwoordt ze: “omdat die vrouwen niet hebben geleerd van zich af te bijten. En natuurlijk moet je proberen een veilige publieke ruimt te creëren waarin vrouwen zich vrij kunnen verplaatsen.”
Maar als vrouwen dan “van zich afbijten” en wereldwijd via sociale media laten horen dat ze er genoeg van hebben tussen de benen gegrepen te worden, en assertief eisen dat er een einde aan komt, dan hoort Morelli wel meteen in het kamp om te stellen dat het allemaal overdreven is…
Op de vraag van waar de tegenstelling komt “tussen twee kampen die zich allebei feministen noemen” en of het om een generatieconflict gaat, antwoordt ze: “Ik zie het als de slinger van de horloge. Historische feministen zoals ikzelf hebben hard gestreden voor de seksuele bevrijding van de vrouw, en nu komt er een tegengestelde beweging op gang, die volgens mij helemaal doorschiet en een grote stap achteruit is.”
#MeToo bevrijdt vrouwen niet, stelt ze, en daarmee zijn we het helemaal eens. Het Zweedse voorstel van een schriftelijk akkoord voorafgaand aan seksueel contact lijkt ons even absurd als het Morelli lijkt. We denken evenmin als haar dat een set van regeltjes of, erger nog, een zedenpolitie in de richting van een oplossing gaat.
De slinger van de horloge die terugkomt, is er wel degelijk, maar niet in de vorm van de nieuwe vrouwenbeweging die puriteins zou zijn – #MeToo is nog maar toe aan de eerste discussie over wat een einde zou maken aan pesterijen – maar in de vorm van de Trumps, de Erdogans, de Poetins van deze wereld, in de vorm van jihadi’s en andere religieuze fanatici zoals de misnoemde pro-lifers. Er zijn kritieken te geven op het zeer beperkte programma dat tot nu toe uit #MeToo is gedistilleerd (zie het artikel over Time’s Up dat zal verschijnen in de februari-editie van ‘De Linkse Socialist’), maar die kritieken moeten binnen de beweging worden gegeven om hem te doen ontwikkelen in een strijd die reële verandering kan teweegbrengen. Er is geen enkele reden waarom de strijd tegen pesterijen, zeker op de werkvloer en op scholen en universiteiten niet zou kunnen samengaan met een campagne voor vaste jobs met degelijke lonen.
Morelli doet alsof dat laatste al is bereikt, alsof vrouwen al een gelijke positie verworven hebben. De cijfers weerleggen haar: vrouwen zijn oververtegenwoordigd in de cijfers over armoede, over besparingen op sociale uitkeringen, over deeltijds, tijdelijk en laagbetaald werk, … Alle studies wijzen bijvoorbeeld uit dat een scheiding zwaardere financiële gevolgen heeft voor vrouwen dan voor mannen, dat een hoger percentage vrouwen niet in staat is een eigen huis te kopen en door het gebrek aan sociale huisvesting aangewezen is op een dure privéhuurmarkt die bovendien vaak van lage kwaliteit is.
De strijd tegen pesterijen steunen, een alternatief programma verdedigen tegen die krachten die puur burgerlijke en individuele oplossingen zoeken, en vrouwen organiseren, hen betrekken in discussie over hoe we vooruit kunnen, hen betrekken in de strijd rond lonen en arbeidsvoorwaarden op de werkvloer, … Een onafhankelijke positie van de arbeidersklasse opbouwen binnen de strijd voor vrouwenrechten en zo jonge en werkende vrouwen een alternatieve strategie aanbieden en hen winnen voor socialistische ideeën. Zo gaan marxisten om met een dergelijke beweging, Morelli haakt al af in het begin.
Onlangs bleek uit een grootschalig onderzoek, geleid door oud-minister Klaas de Vries, dat 12% van de sporters als kind te maken heeft gehad met seksuele intimidatie en 4% zelfs met aanranding of verkrachting. Dat zijn schokkende cijfers. Na eerdere schandalen rond de katholieke kerk, rond producer Weinstein en na de verhalen die naar buiten kwamen met de #MeToo-beweging, tonen deze cijfers dat seksueel misbruik wijdverbreid is in de samenleving.
door Barbara Veger, Rotterdam, uit het krantje ‘Socialistisch Alternatief’
Het is positief dat het onderwerp nu bespreekbaar is, maar dat is niet genoeg. Seksueel misbruik heeft alles te maken met machtsverhoudingen, ook in de sportwereld. De helft van de daders waren coaches of begeleiders. De onderzoekscommissie stelt dat het meeste risico aanwezig is in de topsport. Dat is niet verwonderlijk: veel jonge sporters dromen van een carrière als topsporter en zijn daarbij afhankelijk van de beslissing van een coach, die van die macht misbruik kan maken. Ook zijn bestuurders van sportclubs soms bang om in te grijpen omdat ze de reputatie van de sportclub willen beschermen of bang zijn sponsoren af te schrikken.
De onderzoekscommissie doet als voornaamste aanbeveling een meldplicht voor seksueel wangedrag. Dat zou op zich een goede stap zijn. Maar er is ook een democratisering van de sportwereld nodig; alle betrokkenen, sporters, hun ouders, supporters en het personeel zouden samen de sportclubs moeten runnen. Slachtoffers van seksueel misbruik moeten echte steun krijgen, ook gratis juridische steun.
Daarnaast zou een einde gemaakt moeten worden aan de supercommercie in de sport; iedereen zou aangemoedigd moeten worden te sporten vanwege het plezier en de gezondheid, en sport zou niet een middel moeten zijn om miljoenen te verdienen.
Uiteindelijk is het kapitalisme zelf het grote probleem. Het is een systeem dat volledig is gebouwd op machtsverhoudingen, waarin mensen met geld en posities anderen kunnen onderdrukken, uitbuiten maar ook seksueel misbruiken. Een democratisch socialistische maatschappij zou daar een einde aan maken, en de strijd voor het socialisme zorgt op zich zelf voor een mentaliteitsverandering, zoals bijvoorbeeld ook het geval was bij de Russische Revolutie. Een zeer achtergebleven land kon een enorme sprong maken naar zeer progressieve wetten rond rechten voor vrouwen, kinderen en homoseksuelen, dankzij het enorm verhoogde klassenbewustzijn tijdens het revolutionaire proces. Wij zullen daarom, naast de strijd voor concrete eisen rond het stoppen van seksueel misbruik, ook moeten vechten voor een fundamentele, socialistische verandering van de maatschappij.
In het regeerakkoord van 2014 staat dat “de regering beter rekening wenst te houden met de genderdimensie op de arbeidsmarkt en hierbij bijzonder aandacht zal besteden aan de loonkloof, het verzoenen van werk en privéleven, de strijd tegen het glazen plafond en meer algemeen aan zowel de verticale als horizontale segregatie van de arbeidsmarkt.” Maar sinds het begin van haar ambtstermijn is er een golf van aanvallen op de werkende bevolking. Deze treffen vrouwen in het bijzonder. De hervorming van de pensioenen is opnieuw geen uitzondering.
De Belgische pensioenen behoren al tot de laagste van Europa (volgens de OESO), in tegenstelling tot wat de politici verkondigen. Een studie van Eneo (sociale beweging van senioren) toont aan dat 4 op 10 gepensioneerden in België onder de armoedegrens leven. En twee derde van hen zijn vrouwen. Het pensioen van vrouwen is gemiddeld 26% lager dan dat van mannen [1].
Deze kloof bestaat om dezelfde redenen als de loonkloof: vrouwen bevinden zich vaker in sectoren en jobs met lagere lonen, ze werken vaker deeltijds en het zijn meestal de vrouwen die hun loopbaan onderbreken om voor het gezin te zorgen. Deze situatie zal niet verbeteren met de toename van onzekere jobs en de afbraak van de sociale diensten.
Al deze obstakels voor het behalen van een volledige loopbaan en een volwaardig pensioen worden nog versterkt door de huidige pensioenhervorming. Na het verhogen van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, richt de regering zich nu op de berekeningswijze van het bedrag van het pensioen en de duur van de loopbaan. Niet “om het pensioen te verhogen van zij die langer willen werken”, zoals ze beweren, maar om te besparen op de kap van mensen die het al moeilijk hebben om rond te komen. En er is meer. De minister van pensioenen, Daniel Bacquelaine, heeft nog meerdere hervormingen klaarliggen voor het einde van de legislatuur: zware beroepen, deeltijds pensioen, puntensysteem, …
Wat betekenen deze hervormingen voor vrouwen?
De pensioenhervorming telt talrijke maatregelen die vaak heel technisch lijken. We overlopen de maatregelen die ons het gevaarlijkst lijken, vooral voor vrouwen.
Het beperken van de gelijkgestelde periodes
De gelijkgestelde periodes zijn periodes van inactiviteit (door ziekte, onvrijwillige werkloosheid, brugpensioen, tijdkrediet) die toch worden meegeteld voor de berekening van je pensioen. Door deze periodes kon je een pensioenrecht opbouwen, gebaseerd op het laatst ontvangen loon. Maar de hervormingen van de verschillende regeringen – waaronder de regering-Di Rupo – hebben deze verworvenheid steeds meer ingeperkt. Voor sommige van deze periodes wordt niet langer het laatste loon gerekend, maar een minimumloon (“minimumrecht”), wat het bedrag van het pensioen naar beneden trekt. En de huidige regering gaat nog verder. Onder het voorwendsel “een sterkere band tussen gewerkte periodes en het pensioen te bekomen” heeft de regering beslist om bepaalde periodes helemaal niet meer mee te rekenen en het minimumrecht voor andere periodes uit te breiden.
Op die manier wordt deeltijds werk vandaag alleen meegerekend als minimum in de berekening van het pensioen. De bijkomende vergoeding voor onvrijwillig deeltijds werkenden – reeds verlaagd door de regering – geeft niet langer recht op een volledig recht, maar slechts op een minimumrecht op pensioen. Iedereen weet echter dat vrouwen goed zijn voor de meerderheid van de deeltijdse jobs: 66% van de 1,9 miljoen deeltijdse contracten worden bekleed door vrouwen, tegenover 34% van de 2,3 miljoen voltijdse contracten [2]. Na 1 jaar werkloosheid worden ook de pensioenrechten niet meer berekend op basis van het laatste loon, maar opnieuw op basis van een minimumrecht. Op 2 jaar voor hun pensioen zijn echter de helft van de gelijkstellingen voor vrouwen periodes van werkloosheid (cijfers ABVV). Dit alles betekent duidelijk een vermindering van het pensioenbedrag.
Het is een aanval die de – reeds magere – pensioenen van vrouwen hard treft. Om de hierboven genoemde redenen is de loopbaan van vrouwen minder constant en lineair dan die van mannen, en telt deze loopbaan meer gelijkgestelde periodes. Een loopbaan van een vrouw telt gemiddeld 36,6 jaar, waarvan 37% is gelijkgesteld. De loopbaan van mannen telt gemiddeld 42,2 jaar, waarvan 30% gelijkgesteld (cijers ABVV). Een volwaardig pensioen bekomen, wordt dus nog moeilijker. De pensioenhervorming stelt een systeem voor waarbij de pensioenen berekend worden op een model van een “mannelijke loopbaan”, m.a.w. een voltijdse baan zonder onderbreking. En dit schaadt vooral de vrouwen die massaal vertegenwoordigd zijn in de deeltijdse jobs en in de werkloosheidsuitkeringen.
De moeilijkheid om het einde van de loopbaan te verlichten
Na de aanval de pensioenleeftijd en het vervroegd pensioen, richt de regering zich nu op de eindeloopbaan. In 2015 hebben ze beslist de pensioenleeftijd te verhogen van 65 jaar naar 67 jaar, en de voorwaarden voor het vervroegd pensioen strenger te maken. Vanaf 2019 moeten we een loopbaan van 42 jaar achter de rug hebben om met vervroegd pensioen te gaan (vanaf 63 jaar). De meerderheid van de vrouwen haalt dit niet. Ook de toegang tot eindeloopbaanjobs is moeilijker. Vroeger kon een persoon vanaf 55 jaar halftijds of 4/5de werken, zonder dat dit een grote impact op het pensioen had. Maar de regering laat dit enkel nog toe vanaf 60 jaar (anders daalt het pensioen). De volgende stap is de invoering van het deeltijds pensioen, waarvan de doelstelling open en duidelijk is: “mensen langer aan het werk houden.” Vrouwen die vaak al moeite hebben om een loopbaan te behalen die lang genoeg is voor een volwaardig pensioen en dus om niet onder de armoedegrens te leven, zullen nog meer moeite hebben om het einde van hun loopbaan te verlichten.
De aanval op de pensioenen in de openbare diensten
Ook dit is een doelwit, zogezegd om de verschillende systemen te harmoniseren. Het gaat hier opnieuw om een harmonisering naar beneden in een sector waar de lonen lager zijn dan in de privésector en gecompenseerd werden door een goed pensioen. Ook hier worden de vrouwen opnieuw in het bijzonder getroffen omdat ze de meerderheid van het personeel van de openbare diensten uitmaken.
Verlies van koopkracht voor gepensioneerden
De verhoging van het minimumpensioen had goed nieuws kunnen zijn, maar enkel werkenden met een volledige loopbaan hebben hier recht op. Terwijl vrouwen het vaakst een minimumpensioen ontvangen, behalen ze zelden de 45 jaar loopbaan die vereist is om voor deze maatregel in aanmerking te komen. Slechts 40% van de personen die van de maatregel konden genieten waren vrouwen, tegenover 60% mannen. En nochtans is de situatie vandaag al rampzalig. De levensduurte stijgt, ook voor gepensioneerden. En de inkomens volgen niet. Volgens Eneo heeft 58% van de vrouwen een pensioen onder de 1000 euro (en 32% van de mannen). En terwijl het gemiddeld pensioen 1200 euro bedraagt, kost een opname in een rusthuis al snel 1400 euro tot 1500 euro per maand. Hierbij komt een verhoging van de minimumleeftijd van het overlevingspensioen (toegekend aan de overlevende partner) tot 50 jaar in 2025 en 55 jaar in 2030. Vrouwen vertegenwoordigen 98,49% van dit type pensioen.
De invoering van het puntensysteem
De volgende grote hervorming die de regering heeft klaarstaan, is een wijziging van de berekening van het pensioen: het beruchte puntensysteem. De bedoeling is “de verhoging van de pensioenkost beperken door jaarlijks de waarde van het punt vast te leggen voor de werknemers die dat jaar met pensioen gaan.” [3] Dit systeem brengt de toekomstige gepensioneerden in absolute onzekerheid doordat de waarde van de punten kan fluctueren in functie van de economische en demografische conjunctuur, en doordat het onmogelijk zal zijn om, zelfs op middellange termijn, een correcte inschatting te maken omdat de waarde van de punten pas op het laatste moment wordt bepaald.
Eneo voegt eraan toe: “Naast de onzekerheid voor de werknemer, is er ook een verleiding voor de regeringen om op de waarde van het punt te wegen en zo de pensioenen te verlagen.”[4]
Vechten tegen seksisme is vechten tegen besparingen!
Het doel van de hervormingen is duidelijk: de ontmanteling van het solidaire systeem dat “de eerste pensioenpijler” is. Voor de regering is de eerste pijler (het wettelijk pensioen) een minimumbescherming, en geen verworven recht op een volwaardig pensioen op basis van een uitgesteld loon. Tegelijkertijd stimuleert de regering de 2de en 3de pensioenpijler, die de verantwoordelijkheid om een voldoende pensioen op te bouwen bij het individu legt. De regering organiseert met deze hervorming een algemene onzekerheid voor de toekomstige gepensioneerden en breekt het systeem dat gebaseerd is op solidariteit. Terwijl alle politici zich voordoen als “grote feministen”, hebben ze geen enkele scrupule om steeds meer vrouwen in de armoede en de onzekerheid te duwen. De vrouwen zijn al oververtegenwoordigd in de lage pensioenen. Vandaag kan reeds 75% van de bejaarden de kosten van een rusthuis niet alleen betalen. Talrijke gezinnen moeten de totale kost van de zorg voor de kinderen, ouderen, gehandicapten, … op zich nemen, zonder hulp of aangepaste diensten. Een taak die binnen het gezin meestal op de schouders van de vrouwen valt. Deze situaties leiden ertoe dat talrijke vrouwen naar deeltijdse banen grijpen om hun verschillende verantwoordelijkheden te combineren. Maar dit beperkt hun inkomen, hun sociale rechten en hun toegang tot een volwaardig pensioen …
Grote verklaringen of voldoende vrouwen op de verkiezingslijsten volstaan niet om seksisme en vrouwenonderdrukking te bestrijden. Het is essentieel te vechten voor betere levensvoorwaarden, om zo de materiële basis voor vrouwenemancipatie te garanderen. En er is voldoende geld. Als de politici hun cadeaus aan de multinationals stoppen en het geld zoeken waar het zit, zou er voldoende geld zijn voor de openbare diensten en voor volwaardige pensioenen voor allen. De keuze van de regering is echter duidelijk: de werk- en levensvoorwaarden van de 99% van de bevolking aanvallen om de rijkdom van de rijksten te beschermen.
Wij eisen een rechtvaardig pensioen voor allen:
? Verhoog de minimumpensioenen tot minstens 1.500 euro bruto per maand.
? Breng de pensioenen van de privésector naar 75% van het gemiddeld loon
? Behoud van de pensioenen van de openbare sector en de gelijkgestelde periodes.
? Intrekking van de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar en van alle aanvallen op het vervroegd pensioen
? Individuele rechten zodat vrouwen financieel onafhankelijk zijn.
? Kwaliteitsvolle en betaalbare openbare diensten voor iedereen.
De strijd is nog maar net begonnen
Op 19 december 2017 zijn tienduizenden personen op straat gekomen tegen de hervorming van de pensioenen. Het is nog maar een begin, het is essentieel een actieplan uit te werken om de plannen van de regering effectief te stoppen. En vrouwen hebben ook een belangrijke rol te spelen in deze mobilisaties. Het is noodzakelijk dat ze actief deelnemen aan de strijd en de hypocrisie van de regering ontmaskeren om een strijdbare beweging op te bouwen die haar eisen kan opleggen.
De ROSA campagne steunt ook syndicaliseringscampagnes van vrouwen. Dit is essentieel voor de uitbouw van een sterke en verenigde beweging, zeker in de sectoren waar ze de meerderheid van het personeel uitmaken. Zowel in grote instellingen/bedrijven als in “kleine structuren” (minder dan 50 werknemers), kunnen we de aanvallen niet stoppen en nieuwe overwinningen boeken zonder samen te strijden en de vakbondsleiding te dwingen het verzet te organiseren. Sluit aan bij een vakbond en verdedig je rechten!
Bronnen:
? « Femmes et hommes sont-ils égaux ? En 2017, l’écart salarial est encore de 20 % ! », FGTB, vu le 18/12/2017 sur http://www.fgtb.be/-/femmes-et-hommes-sont-ils-egaux-en-2017-l-ecart-salarial-est-encore-de-20-
? « Nos pensions : trois piliers, trois régimes», Eneo, vu le 18/12/2017 sur http://www.eneo.be/analyses-2017/etudes-analyses/analyses/analyses-2017/nos-pensions-trois-piliers-trois-regimes.html
? “Pension: comprendre la réforme des périodes assimilées », L’écho, 7/12/2016
? « Les périodes assimilées, victime des mesures visant à « valoriser » le travail pour le calcul de pension », Eneo, avril 2017
? « La réforme des pensions: voici comment le gouvernement nous “retraite” », RTBF, 4/11/2016, vu sur https://www.rtbf.be/info/belgique/detail_la-reforme-des-pensions-voici-comment-le-gouvernement-nous-retraite?id=9447590
? « Pensions : lourdes attaques sur les périodes assimilées », CEPAG, décembre 2016
? « Pour le Conseil de l’égalité des chances, «la réforme des pensions discrimine les femmes» », Le soir, 24/11/2017
? « Travailler plus longtemps pour une pension plus basse », FGTB Wallone, 2/10/2017
? « Les réformes du ministre Bacquelaine : un retour en arrière », mars 2016, vu le 18/12/2017 sur https://bruxelles-hal-vilvoorde.csc-en-ligne.be/Images/160307-dossier-presse-pensions-tcm199-384293.pdf
? « La pension minimale sera augmentée pour seulement 40 % des femmes », La Libre, 3/10/2016
? « Nos pensions sont en danger, tant dans le secteur privé que dans les services publics ! », FGTB-ABVV, 30 juin 2017
? « La FGTB réunit 600 déléguées et dénonce la politique du gouvernement «contre les femmes» », Sudinfo.be, 17/12/2017
[1] « Femmes et hommes sont-ils égaux ? En 2017, l’écart salarial est encore de 20 % ! », FGTB, vu le 18/12/2017 sur http://www.fgtb.be/-/femmes-et-hommes-sont-ils-egaux-en-2017-l-ecart-salarial-est-encore-de-20-
[2] « La FGTB réunit 600 déléguées et dénonce la politique du gouvernement «contre les femmes» », Sudinfo.be, 17/12/2017
[3] « Nos pensions : trois piliers, trois régimes », Eneo, vu le 18/12/2017 sur http://www.eneo.be/analyses-2017/etudes-analyses/analyses/analyses-2017/nos-pensions-trois-piliers-trois-regimes.html
[4] « Nos pensions : trois piliers, trois régimes », Eneo, vu le 18/12/2017 sur http://www.eneo.be/analyses-2017/etudes-analyses/analyses/analyses-2017/nos-pensions-trois-piliers-trois-regimes.html
Eind september was er in Brussel een betoging voor het recht op abortus. Er was een opmerkelijke groep Ieren op die actie met een duidelijk standpunt: ‘My body, my choice’. Foto door Liesbeth
Artikel door Ruth Coppinger, lid van de Socialist Party en parlementslid voor Solidarity.
Ruth Coppinger op ‘Socialisme 2017’ in Brussel.
In een opmerkelijke beslissing geeft een speciaal parlementair comité de aanbeveling om onbeperkte abortus tot 12 weken in de zwangerschap mogelijk te maken. Deze maatregel zou een oplossing bieden voor 92% van alle abortussen. Er werd ook aanbevolen om een referendum te houden over het terugtrekken van het 8ste amendement op de grondwet waarmee abortus wordt verboden en om abortus te legaliseren in geval van gezondheidsrisico.
Ierland en Malta zijn de enige twee EU-landen waar abortus illegaal is. Het is een uitdrukking van de bijzonder reactionaire houding van de Ierse staat tegenover het recht van vrouwen om hun eigen lichaam te controleren, inclusief de beslissing of en wanneer ze kinderen hebben. Tegelijk hebben opeenvolgende regeringen het net als in andere EU-landen moeilijker gemaakt voor werkende vrouwen om kinderen te hebben, de enorme huizenprijzen, lage lonen en precaire jobs vormen een torenhoog obstakel.
Dezelfde partijen die deze week steun gaven aan een pro-keuzestandpunt stemden er vier jaar geleden nog voor om abortus te beperken tot het geval waarin het leven van de vrouw in gevaar is, bevestigd door een groep dokters en met gevangenisstraffen tot 14 jaar voor wie een illegale abortus helpt uitvoeren of pleegt. Vanwaar deze verandering in het standpunt van de gevestigde partijen die sinds de onafhankelijkheid van Ierland zo sterk verbonden zijn met de katholieke kerk?
In de gevestigde media wordt het voorgesteld alsof de parlementsleden die deel uitmaakten van het comité de afgelopen drie maanden tot andere inzichten kwamen op basis van wat ze in het parlementair comité hoorden. De realiteit ziet er anders uit. De verandering werd afgedwongen door een beweging buiten het parlement, vooral in de afgelopen jaren. De partijen konden zich hierdoor niet langer verstoppen en moesten wel op de een of andere manier omgaan met de realiteit van abortus.
Verschillende parlementsleden wezen op het breed verspreide gebruik van medische abortuspillen die online verkrijgbaar zijn. Hierdoor is een status quo onhoudbaar. Leden van de Socialist Party en de socialistische feministische groep ROSA speelden een belangrijke rol in het bekendmaken van het bestaan van die pillen. We waren de enige groep die dit actief deed, in samenwerking met Women on Web, de grootste door dokters geleide online dienst die de pillen aanbiedt in landen waar abortus illegaal is.
In oktober 2014 organiseerde ROSA een erg belangrijke actie. We hernamen de bekende ‘contraceptietrein’ van vrouwenactivisten uit 1971. We brachten met de trein abortuspillen naar de Ierse republiek. Dit kreeg nationale mediabelangstelling aangezien het om verboden pillen ging. Veel van de vrouwen op de trein waren direct betrokken bij het verlenen van toegang tot veilige abortussen, maar de actie was vooral politiek. Het was een directe aanval op het 8ste amendement zelf.
In 2015 en in maart 2017 trokken we met een abortus-bus van ROSA naar alle grote steden. We hielden er meetings en hielpen vrouwen met toegang tot een veilige, maar illegale, abortus. Deze acties kregen niet alleen nationale maar zelfs internationale mediabelangstelling. Leden van de Socialist Party waren ook betrokken bij een actie met een drone in 2016.
De krant Times stelde op 14 december: “Voor de politici die van mening veranderden, was een van de meest overtuigende elementen het aantal Ierse vrouwen dat de illegale abortuspillen online bestelt. Het comité hoorde dat het gebruik van de online pillen verdrievoudigd was sinds 2010, toen 548 Ierse vrouwen een website contacteerden. Vorig jaar waren dat er 1.748. James Browne, een parlementslid van Fianna Fáil, stelde dat het gebruik van abortuspillen hem ervan overtuigde dat abortus moet gedecriminaliseerd worden. ‘Een wet die niet kan afgedwongen worden, moet ernstig bekeken worden,’ voegde hij er aan toe.”
Verschillende conservatieve parlementsleden stelden voor een tijdslimiet tot 12 weken in te stellen, de tijd waarin de abortuspillen effectief zijn. Dokters stelden dat de “geest uit de fles” is. Het comité kreeg onderzoek over het aantal zwangere vrouwen dat gebruik maakt van abortuspillen dankzij inspanningen van de Socialist Party.
Even terzijde: Sinn Fein onthield zich bij de stemming over de mogelijkheid van abortus tot 12 weken. Het is de enige partij in het parlement waarvan niemand voor deze belangrijke sociale verandering stemde.
Na de dood van Savita Halappanavar in 2002 na een geweigerde abortus groeide de vraag naar verandering. Het establishment weigerde het 8ste amendement af te voeren, maar voerde beperkte wetgeving in binnen de grenzen van het grondwettelijke amendement. Er werd gehoopt dat hiermee de zaak geregeld was.
De gevestigde partijen, waaronder Labour dat met FG in een regering zat, bleven doof voor de roep naar verdergaande verandering. In 2015 en 2016 werden wetten om het 8ste amendement af te voeren in het parlement ingediend door verkozenen van de Socialist Party. Deze werden echter weggestemd onder het mom dat er onder de bevolking ‘geen vraag’ naar verandering was.
De groeiende roep naar het recht op abortus, zeker onder jongeren, bleef echter aanhouden. Het kwam het belangrijkste politieke thema onder jongeren. Er is een radicalisatie onder jongeren en vrouwen. Truien met de slogan ‘Repeal’ worden dagelijks gedragen door duizenden vrouwen.
De veranderde stemming in de samenleving bleek in het referendum van 2015 over het huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht. Een massale mobilisatie van jongeren, vrouwen en een aantal arbeidersbuurten zorgde ervoor dat het voorstel het haalde. Dit gaf zelfvertrouwen om in te gaan tegen de katholieke kerk, de banden tussen kerk en staat en vooral de greep van de kerk op de zorgsector en het onderwijs.
De regering wilde de nationale materniteit aan een katholieke orde overdragen, maar moest daar na protest op terugkomen. De eisen voor inclusieve, niet-religieuze scholen nemen toe. Er is ook grote vraag naar objectieve seksuele opvoeding in de scholen, vandaag bestaat dat niet.
Het momentum voor abortusrechten blijkt uit de referenda die plaatsvinden aan de universiteiten. Deze referenda zijn erop gericht om de officiële studentenvertegenwoordiging tot een pro-keuzestandpunt te verbinden. Geen enkele van deze stemmingen ging een andere richting uit. De voorzitter van de studentenvertegenwoordiging in de grootste universiteit van het land werd recent afgezet met een stemming waar massaal aan werd deelgenomen. De aanleiding was de deelname van deze voorzitter aan een anti-abortus actie enkele maanden voordien.
De eisen van een scheiding tussen kerk en staat, voor het recht op eigen keuze en beslissingsrecht over eigen lichaam sluiten aan bij een internationale beweging voor gendergelijkheid. Ze tonen dat een groeiende groep vrouwen zich niet langer wil neerleggen bij een tweederangspositie, geweld en seksisme. In een land waar de kerk historisch de seksualiteit van vrouwen zo brutaal heeft gecontroleerd en zo nauw verbonden was met het establishment, is de woede bijzonder groot. Dit kristalliseert zich in Ierland rond de eis voor het recht op abortus.
Op de internationale vrouwendag van 2017 werd de internationale oproep tot een vrouwenstaking in Ierland omgezet in ‘Strike4Repeal’, een actie waarmee een centrale brug in de hoofdstad werd bezet, en in een stevige betoging dezelfde avond.
In april zette de regering een Burgerraad van 99 gewone burgers op om adviezen te geven rond abortus. Het ontplofte in het gezicht van het establishment: de Burgerraad stelde radicale veranderingen voor, waaronder het recht op vrije toegang tot abortus tot 12 weken in de zwangerschap en tot 22 weken wegens socio-economische factoren.
De brede impact van de campagne voor abortusrechten bleek ook uit de positieve opmerkingen die leden van de Socialist Party kregen toen ze stakersposten bij het openbaar vervoer bezochten. Een nationale peiling in november gaf aan dat 6 op de 10 voorstander is van vrije toegang tot abortus.
De aanbevelingen van het parlementaire comité zijn een belangrijkste stap, maar nu moet dit nog door het parlement geraken. De twee traditionele partijen, Fine Gael en Fianna Fáil, laten hun verkozenen vrij om te stemmen zoals ze winnen. De katholieke rechterzijde zal druk zetten op de parlementsleden om de voorstellen af te zwakken. De pro-keuzebeweging moet de druk hoog houden om de aanbevelingen te behouden en zelfs verder te gaan. Na 12 weken moet het bijvoorbeeld mogelijk zijn om nog toegang tot abortus te hebben. Er is nood aan mobilisaties door de pro-keuzebeweging op het ogenblik dat de kwestie in het parlement wordt besproken.
Een referendum om het grondwettelijke verbod te schrappen, is noodzakelijk en wordt verwacht in mei en juni. Wellicht zal er massaal deelgenomen worden aan dat referendum, mogelijk zelfs nog meer dan bij het homohuwelijk. Het zal een belangrijk politiek thema zijn.
Er is een groot potentieel voor socialistische feministische krachten in de strijd rond dat referendum. ROSA en de Socialist Party zullen een aantrekkelijke factor zijn voor de beste, meest politieke jongeren en vrouwen die voor het recht op abortus zijn, maar zich ook vragen stellen bij het toenemende seksisme en het geweld dat eigen is aan het kapitalisme. Samen met de economische druk die vrouwen bijzonder hard raakt – met een record aantal daklozen, inkomensverlies door het besparingsbeleid, precaire tewerkstelling, … – maakt dit van 2018 een belangrijk jaar voor vrouwenrechten in Ierland. De strijd voor een echte keuze betekent ook opkomen voor een socialistische samenleving waar niet alleen reproductieve rechten erkend zijn, maar waar degelijke huisvesting, een leefbaar inkomen en gratis kinderopvang voor iedereen gegarandeerd zijn.
De voorbije jaren was er een hernieuwde opmars van strijd voor vrouwenrechten. 2017 was een keerpunt. In de VS trad Trump als president aan. Op de dag van zijn eedaflegging, op 21 januari, waren er maar liefst 3,5 miljoen betogers. Er werd geprotesteerd tegen racisme en tegen het aangekondigde beleid van Trump dat enkel op de superrijken gericht is. Het verzet tegen het seksisme was echter ook een dominant element in de ‘Million Womens’ Marches’ die plaatsvonden. Op hetzelfde ogenblik waren er ook elders tienduizenden betogers. Sindsdien is de discussie over seksisme niet meer verdwenen. Steeds bredere lagen zijn ervan bewust dat seksisme helaas vaak voorkomt, maar ook van het feit dat we ons daar niet bij hoeven neer te leggen. Dagelijks seksisme kan net als andere aanvallen op sociale verworvenheden bestreden worden.
