De staatsgreep die Bolsonaro en zijn aanhangers voorbereiden stoppen, is de centrale taak voor bewuste werkenden en onderdrukte mensen die zich verzetten tegen de dagelijkse hel van inflatie, werkloosheid, honger, racisme, seksisme en geweld die eigen zijn aan deze extreemrechtse reegering en de kapitalistische crisis.

Edito van Ofensiva Socialista #45 (krant van Liberdade, Socialismo e Revolução)

De huidige leiders van links en centrum-links denken dat de staatsgreep stoppen, kan door de verdediging van de huidige instellingen van het politieke regime en een klinkende verkiezingsoverwinning van de “democraten” tegenover de “fascisten”.

Met Lula en Alckmin aan het hoofd, blijven ze electorale allianties en compromissen sluiten met burgerlijke, rechtse en centrumrechtse politici, en vestigen ze al hun hoop op het vermogen van het Hooggerechtshof en de Hoge Verkiezingsrechtbank om elk misbruik door Bolsonaristisch extreemrechts in te dammen.

Ze geloven dat hoe meer zij overkomen als ongevaarlijk, gematigd, voorspelbaar en bereid tot het sluiten van compromissen en het bereiken van brede akkoorden, hoe meer zij in staat zullen zijn de Braziliaanse heersende klasse en het imperialisme ervan te overtuigen dat zij een betere optie zijn dan Bolsonaro en de onvermijdelijke onrust en onzekerheid die hij met zich meebrengt.

Diezelfde politieke krachten hebben echter nagelaten op te treden bij de institutionele staatsgreep van 2016, bij de episode van de arrestatie van Lula en bij de electorale strijd van 2018 die Bolsonaro naar het presidentschap bracht.

Ze vertrouwden de instellingen, gokten op de verkiezingen en vermeden verzet op de straten en massale strijd van de arbeidersklasse en de armen. Sterker nog, ze deden bewuste pogingen om de meest kritische en actieve lagen van arbeiders en armen ervan te overtuigen dat de electorale route, zonder grote conflicten, de enige mogelijke weg was.

Voor degenen die het extreemrechtse regime van Bolsonaro willen verslaan, verdere tegenslagen willen voorkomen en de arbeiders en armen vooruit willen helpen, moet het duidelijk zijn dat deze strategie verkeerd is uitgepakt en niet nog eens mag worden herhaald. De rol van socialistisch links in deze verkiezingen is om dit luid en duidelijk te zeggen en niet om vrolijk te capituleren voor de hype van de Lula/Alckmin-campagne.

Wij verdedigen de noodzaak van een socialistisch alternatief met een onafhankelijke klassenpositie in de verkiezingen. Tegelijk begrijpen we de redenering van miljoenen werkenden die op Lula zullen stemmen om Bolsonaro te verslaan. Velen zullen dit met de nodige reserves voor Lula doen, maar de wil om Bolsonaro weg te krijgen is groot. Velen zien een stem op Lula als enige optie vandaag. We moeten hen meteen waarschuwen: dit zal niet volstaan.

De strijd tegen Bolsonaro is ook een strijd tegen de staatsgreep (openlijk of clandestien, direct of slinks) die in de maak is. En dit is een strijd die niet kan worden gewonnen in de salons van het parlement of het Hooggerechtshof. Het wordt gewonnen op straat doorheen georganiseerde en massale strijd van al diegenen die lijden en nog meer zullen lijden onder onder de neoliberale aanvallen en het autoritaire regime dat Bolsonaro wil invoeren.

Bolsonaro is nog niet uitgespeeld en mag ook niet zo worden bekeken. Zelfs als hij geen verkiezingsoverwinning behaalt door de enorme afkeer van zijn regering, heeft hij nog steeds genoeg sociale en politieke basis om krachten te verzamelen bij de verkiezingen, de verkiezingsuitslag in twijfel te trekken en in leven te blijven als een extreemrechtse kracht met massale invloed.

Hij kan een vruchtbare bodem vinden voor zijn demagogische extreemrechtse haat als de linkse en centrum-linkse krachten, hetzij als electorale tegenstanders of in de regering, zich opwerpen als verdedigers van de failliete instellingen van het huidige politieke en economische systeem.

De strijd tegen de staatsgreep en het Bolsonarisme, nu en in de toekomst, moet gevoerd worden door de organisatie van het volk en de arbeiders opnieuw op te bouwen en door hen te mobiliseren.

De strijd moet ook worden gevoerd door brede lagen van de massa’s een perspectief te bieden op een radicale transformatie van de maatschappij in een richting die tegenovergesteld is aan die van het Bolsonarisme, in de richting van het einde van de sociale ongelijkheid, de garantie van rechten en een politiek systeem dat gebaseerd is op een echte democratie en niet op de farce die we nu hebben.

De barbarij van Bolsonaro en co is het resultaat van het falen van het huidige politieke en economische systeem. De rol van links is niet om de grootste verdediger van dit systeem te zijn tegen een verandering ten kwade, die door het Bolsonarisme wordt vertegenwoordigd. Onze rol is het bieden van een antikapitalistisch en socialistisch perspectief.

Met LSR zullen we schouder aan schouder staan met elke arbeider en elke jongere in de strijd tegen Bolsonaro en de staatsgreep die in de maak is. We zullen opkomen voor de organisatie van strijdcomités tegen de staatsgreep en voor “Fora Bolsonaro” (Weg met Bolsonaro) in elke buurt, school, universiteit en werkplaats.

We zullen ons inzetten voor de bundeling van de strijd voor lonen, jobs, rechten, tegen privatiseringen en aanvallen van de regering in een grote massabeweging ter verdediging van onze democratische rechten en tegen de staatsgreep van Bolsonaro.

In de eerste ronde van de verkiezingen zullen we een politiek alternatief van klassenonafhankelijkheid en socialisme verdedigen. We zullen met kritiek en politieke onafhankelijkheid voor Lula stemmen in de tweede ronde om Bolsonaro electoraal te verslaan. Maar altijd, via onze kandidaten voor PSOL en in onze dagelijkse strijd, zullen we de noodzaak van een antikapitalistisch en socialistisch programma aan de orde stellen in de verkiezingen en in de strijd van de arbeidersklasse en de onderdrukte mensen.

Doe met ons mee om de staatsgreep te verslaan, Bolsonaro omver te werpen en een socialistisch alternatief op te bouwen in Brazilië.

Voor een socialistisch alternatief om honger, werkloosheid, geweld en racisme te bestrijden

Door LIBERDADE, SOCIALISMO E REVOLUÇÃO, vertaald voor de website van Campagne ROSA

De pandemie heeft alle onrechtvaardigheden van dit systeem, dat winst boven leven stelt, blootgelegd en verergerd, en heeft een trouwe uitvoerder gekregen in de genocidale regering van Bolsonaro. Terwijl de rijken van de crisis hebben geprofiteerd, met 20 nieuwe miljardairs in het land [Brazilië], wordt de arme bevolking opnieuw door honger geteisterd.

Er zijn 20 miljoen mensen die honger lijden en meer dan de helft van de bevolking verkeert in een situatie van voedselonzekerheid. Volgens gegevens van het Ministerie van Volksgezondheid heeft slechts 26% van de kinderen toegang tot drie maaltijden per dag, vergeleken met 76% in 2015.

Terwijl Brazilië een van ’s werelds grootste voedselexporteurs is, met grote winsten voor de agro-industrie, zoeken gezinnen naar voedsel in vuilniswagens en staan ze in de rij voor botjes. Dit is een gevolg van de stijgende werkloosheid en voedselprijzen, waarbij de prijs van het basisvoedselpakket het afgelopen jaar met 30% is gestegen, terwijl het inkomen stagneerde.

De pandemie heeft tot dusver meer dan 611.000 slachtoffers gemaakt, een pandemie die verergerd is door het ontkennen ervan en de bewuste sabotage door de regering-Bolsonaro. Ondanks de regering zijn de cijfers verbeterd dankzij de opmars van vaccinatie, maar de pandemie is nog niet voorbij en er zijn gemiddeld nog steeds meer dan 200 sterfgevallen per dag.

Al deze onrechtvaardigheden hebben een kleur, een gender, een postcode, een plaats op de sociale schaal, en bovenal een klasse in deze maatschappij, waar armoede de pijler is die de rijkdom van de bovenste verdieping ondersteunt en structureel racisme gebruikt wordt om het verzet te verdelen en de uitbuiting te versterken.

Covid-sterfte, werkloosheid, honger…, treffen zeker zwarte, arme en perifere bevolkingsgroepen. Met de crisis en het gedwongen isolement is ook het huiselijk geweld toegenomen.

Maar onze benarde situatie gaat verder dan dat. Wij hebben dagelijks te lijden onder racisme, van het gestaar bij het binnengaan in een winkel tot het dodelijke geweld van de politiek, dat niet-witte jongeren doodt.

De toename van geweld wordt gevoed door de sociale crisis en het reactionaire beleid van Bolsonaro, dat politiegeweld en racistische, seksistische, lgbt-fobe aanvallen en geweld tegen inheemse inwoners aanmoedigt.

Maar verzet heeft ook kleur, gender en klasse. Niet toevallig is de hervatting van de strijd tegen de regering begonnen met de protesten van de zwarte beweging tegen het politiegeweld in mei 2020 en opnieuw dit jaar.

In die zin wijst de eenmaking van de Dia da Consciência Negra [Dag van Zwart Bewustzijn] en de dag van de protesten omtrent Fora Bolsonaro [Weg met Bolsonaro], zonder het protagonisme van de zwarte beweging te verliezen, de juiste weg: die van de eenmaking van onze strijd.

Deze strijd kan niet ophouden. Ze gaat verder met de strijd voor vrouwenrechten op 25/11, 04/12 en tijdens voorbereiding van 8 maart volgend jaar.

We kunnen niet wachten tot de verkiezingen volgend jaar. De verdediging van de democratische rechten en de verkiezingsnederlaag van Bolsonaro zullen vooral afhangen van de strijd die wij vandaag voeren.

Evenzo kunnen we niet rekenen op de welwillendheid van de rechtse oppositie, die misschien kritiek heeft op de antidemocratische uitwassen van Bolsonaro, maar aanvallen op onze rechten verdedigt.

Het zal alleen mogelijk zijn de eenheid van de klasse op te bouwen als de strijd de uitdrukking is van de strijd tegen alles wat onze klasse dagelijks straft: honger, werkloosheid, een gebrek aan gezondheid(szorg), huisvesting en onderwijs, aanvallen op de rechten van inheemse volkeren en werkenden, racisme, seksisme, lgbt-fobie en de discriminatie van mensen met een beperking.

Laten we de straat opgaan tegen de reactionaire staatsgreepregering en tegelijkertijd het belang benadrukken van de opbouw van een socialistisch alternatief van inheemse volken, niet-witte vrouwen en mannen, LGBTQIA+ groepen en de arbeidersklasse als geheel, dat de mogelijkheid van een breuk met dit wrede systeem kan laten zien.

Sluit aan bij onze strijd !

• Lang leve de strijd van de zwarte bevolking – Black Lives Matter!
• Weg met Bolsonaro, Mourão en de neoliberale en autoritaire agenda!
• Noodhulp in de vorm van een minimumloon! Controle van de prijzen van basisvoedsel!
• Tegen de beperking van rechten, administratieve hervormingen en privatiseringen!
• Enorme overheidsinvesteringen in de gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting en vervoer om diensten en banen te garanderen!
• Nee aan de marco temporal [ tijdsmijlpaal*]! Afbakening van inheems en quilombola** land!
• Nee tegen staatsracisme! Tegen ‘de oorlog tegen drugs’, voor demilitarisering en sociale controle van de politie!
• Eenheid van de arbeidersklasse in de strijd tegen alle vormen van onderdrukking!
• Verenig de strijd en leg de basis voor een algemene staking!
• Voor een antikapitalistische en socialistische arbeidersuitweg uit de crisis!

*[ De Marco temporal is een middel van de overheid om de erkenning van land van inheemse bevolkingsgroepen zo goed als onmogelijk te maken. ]

**[ Afro-Braziliaanse bevolkingsgroep wiens voorouders ontsnapte tot-slaaf-gemaakten waren en zich vestigden in verschillende regio’s in Brazilië. Doorheen de afgelopen periode werden hun landrechten herhaaldelijk erkend en ontkend. De ontkenning heeft ook verdere gevolgen (vb. geen toegang tot sociale uitkeringen etc. ]

Brazilië stevent af op een afgrond. Wij zijn het slachtoffer van drie plagen die het leven van de werkenden en het Braziliaanse volk vreselijk beïnvloeden: de pandemie van het nieuwe coronavirus, de autoritaire en genocidale escalatie van de regering-Bolsonaro, en de dramatische verdieping van de economische en sociale crisis en de ongelijkheden die het land kenmerken, waaronder het structurele racisme.

Standpunt van LSR (Vrijheid, Socialisme & Revolutie, de Braziliaanse afdeling van International Socialist Alternative)

Om de catastrofe die al bezig is in te dammen, moeten we meteen aan de noodrem trekken. Dit betekent in de eerste plaats het omverwerpen van deze regering, die in naam van haar autoritair project en ten dienste van de grote kapitalisten heeft gekozen voor de dood van tienduizenden (misschien wel honderdduizenden).

Dit genocidale project werd helemaal duidelijk met het uitlekken van de video van de walgelijke ministeriële bijeenkomst op 22 april. Ze wedden op chaos en willen profiteren van de commotie en de schok die de pandemie veroorzaakt heeft om hun plannen tot staatsgreep en hun beleid ten dienste van de superrijken te versnellen.

Ze willen hun extreemrechtse aanhangers bewapenen, tussenbeide komen bij de federale politie ten voordele van familie en vrienden, van de gelegenheid gebruik maken om milieubeschermingswetgeving te veranderen, bewust kleine bedrijven breken, de rechten van werkenden in de publieke sector midden in de pandemie wegnemen …

De beste samenvatting van hoe deze regering tegenover de pandemie staat, kwam in een verklaring van Solange Vieira van SUSEP, het toezichtsorgaan voor de private verzekeringsinstanties. De krant Estadão (28 mei) schreef dat ze op een bijeenkomst op het ministerie van Volksgezondheid midden maart zei: “Het is goed dat de sterfgevallen zich concentreren onder de ouderen. Dit zal onze economische prestaties verbeteren, aangezien het goed is om het tekort op de sociale zekerheid te verminderen.”

Het is duidelijk dat de val van Bolsonaro een voorwaarde is voor de bestrijding van de pandemie. Elke dag met Bolsonaro in het presidentschap betekent voor miljoenen Brazilianen duizenden extra levens en leed. Het bestrijden van deze regering met alle noodzakelijke middelen is de centrale taak van de arbeidersbeweging en van het hele Braziliaanse volk.

De plaag van het virus

Brazilië is nu al het epicentrum van de nieuwe coronaviruspandemie en de curve van het aantal besmettingen en doden blijft toenemen. We hebben al gemiddeld één dode per minuut in het land. Het officiële aantal doden is al hoger dan 35.000 en zal de komende weken nog verder toenemen.

Het scenario is nog vreselijker als we rekening houden met de enorme onderrapportage. Een indicatie is dat het aantal doden dat geregistreerd is als overleden door ernstige ademhalingsproblemen dit jaar 20 keer zo hoog ligt als vorig jaar: van 349 naar 6.994 sterfgevallen. Deze stijging met 1904% houdt uiteraard verband met Covid-19.

Tegen augustus kan het aantal doden door Covid-19 oplopen tot 125.000. Toch heeft het ministerie van Volksgezondheid geen ernstig plan in de strijd tegen de pandemie. Het wordt overgelaten aan militairen die geen kennis hebben van de volksgezondheid en die vooral bezig zijn met censuur en het verdoezelen van elke verantwoordelijkheid van het regime.

Veel van de gouverneurs en burgemeesters die met het onverantwoordelijke en genocidale beleid van Bolsonaro in verband met de pandemie botsten, capituleren nu op beschamende wijze tegenover de druk van de economische macht en beginnen met een heropening van de economie en een versoepeling van de quarantaine op het hoogtepunt van de verspreiding van de ziekte. Het resultaat zal tragisch zijn en zij moeten ook ter verantwoording worden geroepen.

De plaag van de ongelijkheid

Te midden van de pandemie stevent Brazilië af op wat waarschijnlijk de ergste economische en sociale crisis in zijn geschiedenis zal worden. Er zijn realistische voorspellingen die wijzen op een daling die zelfs meer dan 10% van het BBP kan bedragen.

Als we alleen rekening houden met het eerste kwartaal (dat slechts gedeeltelijk de gevolgen van de pandemie weerspiegelt), was er volgens het Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek een verlies van 4,9 miljoen jobs (een daling van 5,2% van de werkgelegenheid ten opzichte van het vorige kwartaal). De situatie is heel erg en moeilijk te herstellen.

De pandemie was een centrale factor in de crisis, maar niet de fundamentele oorzaak. Brazilië heeft zich nooit volledig hersteld van de crisis die sinds 2015 heerst. Het neoliberale beleid van de regeringen van Dilma, Temer en Bolsonaro/Guedes heeft de situatie alleen maar verergerd, terwijl ze de bankiers en speculanten enorme winsten hebben gegarandeerd.

De economische crisis en het regeringsbeleid maken de toch al vreselijke structurele sociale ongelijkheid alleen maar groter. Deze ongelijkheid komt tot uiting in de pandemie zelf. In Brazilië zijn vooral de armen een risicogroep voor de ziekte, daarvan is een meerderheid zwart.

Zij kunnen niet zomaar afstandsmaatregelen nakomen, hebben geen fatsoenlijke huisvesting, elementaire sanitaire voorzieningen of toegang tot schoon water. Vaak hebben de armsten geen toegang tot gezondheidszorg en gaan ze reeds gebukt onder ziekten die met armoede verbonden zijn. Wie gedwongen is om elke dag het huis te verlaten om in levensonderhoud te voorzien, neemt allerlei risico’s op het openbaar vervoer, op straat, op het werk …

Degenen die in Brazilië sterven zijn voornamelijk de werkenden, waaronder het personeel van de diensten die als essentieel worden beschouwd, de armen uit de voorsteden en de favela’s, en de zwarten die in de meerderheid zijn onder deze lagen van de bevolking. Studies geven aan 55% van de zwarten die in het ziekenhuis opgenomen zijn met Covid-19 overlijden, terwijl dit percentage onder blanken 38% is.

Op slechts één maand tijd was er in de 20 armste wijken van de stad São Paulo een toename met 228% van het aantal doden door Covid-19, een stijging die veel hoger ligt dan in de rijke buurten.

De pandemie en de afstandsregels hebben geen einde gemaakt aan de slachting van zwarte jongeren in de rand van de grote steden. In de maand april vielen er in de staat Rio de Janeiro 177 doden als gevolg van interventies van de politie. Dat was 43% meer dan in dezelfde maand vorig jaar. In andere regio’s van het land is de situatie gelijkaardig.

Het is een bewust beleid van uitroeiing door honger, door het virus en door moorddadige en criminele repressie van de politie. Dit beleid is vooral tegen de zwarte bevolking gericht.

De plaag van een extreemrechts bewind

We hebben één dode per minuut als gevolg van de pandemie, maar ook een president die elke seconde samenzweert tegen onze democratische rechten.

De context van de pandemie en de economische crisis dwingt Bolsonaro om te anticiperen en zijn oorspronkelijke plannen voor een staatsgreep en autoritair bewind te bespoedigen. Het weet dat de kans op herverkiezing nu veel kleiner is en dat de geplande staatsgreep voor 2022 moet gebeuren, zeker nu hij nog enige speelruimte heeft midden de chaos op politiek, sociaal en gezondheidsvlak.

De agressiviteit die de regering de afgelopen periode aan de dag legde, was geen uiting van kracht. In feite is het tegenovergestelde het geval. Bolsonaro gokt op de chaos en hoopt dat dit de voorwaarden zal creëren voor een echt autoritair offensief. Hij werkt daar bewust naartoe.

Op dit ogenblik staat de regering tegen de muur. De opstelling van de regering heeft de verdeeldheid binnen de grote burgerij en de middenklasse verdiept, ook onder die lagen die voorheen zonder beperkingen de regering steunden. Bolsonaro verliest op grote schaal aan populariteit.

Tegelijkertijd dient zijn radicaliteit om zijn sociale basis meer te betrekken in zijn extreemrechtse project. Dit geldt voor de rechts-radicale delen van de kleinburgerij en voor delen van de gewone bevolking die in de greep zijn van het reactionaire optreden van evangelische kerken.

Samen met deze sociale minderheid is er steun van aanzienlijke delen van de basis van het leger, de politie, private beveiligingsbedrijven (goed voor duizenden gewapende mensen) en criminele paramilitaire groepen zoals de ‘milities’ in Rio de Janeiro en soortgelijke groepen in andere staten. Deze basis kan benut worden door de reeds georganiseerde of nog ongeorganiseerde fascistische groepen.

De positie van de legerleiding bleek bijzonder nefast te zijn. Hier en daar werd geprobeerd om Bolsonaro wat in bedwang te houden, maar de generaals in de regering (en daarbuiten) zijn medeplichtig aan dit beleid en ondersteunen (al dan niet op directe wijze) de avonturen en autoritaire escalatie.

Het is echter belangrijk te begrijpen dat de agressieve retoriek van Bolsonaro er fundamenteel toe dient om delen van de burgerij zelf en van de meer traditionele rechterzijde in het parlement, in de rechterlijke macht en in de staatsinstellingen af te schrikken van elk initiatief dat leidt tot het verlies van hun mandaat. De boodschap die Bolsonaro wil geven is: als je mij probeert af te zetten, zullen er meer conflicten zijn en heb je zelf veel te verliezen.

Deze houding is op zich defensief, maar kan in een offensieve opstelling veranderen. Het is mogelijk dat er zelfs op korte termijn naar een avontuur met een staatsgreep wordt overgegaan, zeker als er geen effectieve tegenstand is.

De rechtse oppositie tegen de regering (Globo, Folha, PSDB, DEM enz) is gevoelig voor de bedreigingen van Bolsonaro. Het zijn in wezen lafaards die het Bolsonarisme niet efficiënt kunnen bestrijden. Ze waren tot gisteren samen met Bolsonaro neoliberale tegenhervormingen aan het opzetten en aan het strijden tegen links en de arbeidersbeweging. Ze zijn nu vooral bang voor radicalisering.

De enige mogelijkheid om een sterker verzet tegen Bolsonaro te organiseren is door een krachtige sociale beweging van onderuit te mobiliseren. De angst dat Bolsonaro een sociale beweging en massastrijd kan uitlokken, zoals eind vorig jaar in Chili, kan delen van de rechtse politici ertoe brengen om een sterkere oppositie te voeren in een poging om hun eigen vel te redden.

Krachtig, maar verantwoord, op straat komen

De linkerzijde en de bewegingen van de werkenden en de onderdrukte bevolking, moeten bouwen aan massastrijd tegen de regering en niet proberen om tot akkoorden te komen met de traditionele rechterzijde die nu plots in oppositie komt tegenover Bolsonaro.

In plaats van Rodrigo Maia, FHC of João Doria uit te nodigen voor hun 1 mei-activiteiten, moeten de vakbonden en linkse partijen met enige basis onder de werkende klasse hun eigen krachten op zelfstandige wijze mobiliseren. Dat is overigens ook de enige wijze waarop de burgerlijke oppositie tegen Bolsonaro gedwongen kan worden om de eigen lafheid te overwinnen.

Om ervoor te zorgen dat de arbeidersklasse een centrale rol speelt in de strijd tegen Bolsonaro, is het belangrijk dat de centrale eis die van de val van de regering is: Bolsonaro buiten! Dat is iets wat de rechtse oppositie niet expliciet durft te stellen. Om deze eis te realiseren, moeten we ons voorbereiden op grote mobilisaties van de massa’s op straat. Dit moet in de huidige context met de nodige zorg en verantwoordelijkheidszin gebeuren.

Straatmobilisaties tijdens een pandemie zijn niet gemakkelijk en het is belangrijk dat de risico’s zoveel mogelijk beperkt worden. Maar we hebben geen keuze meer: het proces is immers al bezig.

Sinds zondag 31 mei zijn er steeds meer initiatieven om op straat te komen, los van de opstelling van de grote organisaties van de arbeidersbeweging. Er is ook het voorbeeld van de VS, waar een grote massabeweging op straat ontwikkelde na de racistische moord op George Floyd in Minneapolis. Dit protest verspreidde zich als een lopend vuurtje door de VS en ook in de rest van de wereld. Er waren in veel Europese landen en elders grote mobilisaties.

In Brazilië, waar de onderdrukking van de zwarte bevolking net zo zwaar is als in de VS, werd het voorbeeld uit het noorden meteen gevolgd en kwamen duizenden mensen op straat. Zelfs in gebieden die hard getroffen zijn door de pandemie, zoals Manaus, Rio en  São Paulo, waren er grote betogingen. Deze hebben de neiging om zich verder uit te breiden en groter te worden.

De centrale taak van de arbeidersbewegingen en de onderdrukte delen van de bevolking is om deze mobilisaties te vervoegen en een consequente strijdstrategie naar voren te schuiven met een samenhangend programma dat van onderaf wordt opgebouwd en rekening houdt met de lessen van de vroegere strijd.

Zij moet ook streven naar de opbouw van eenheid en democratische organisatie van de strijd, die lang en moeilijk zal zijn, maar die kan gewonnen worden. De opbouw van een arbeidersfront, een eenheidsfront van de werkende klasse om Bolsonaro, de pandemie en sociale ongelijkheid te bestrijden, is essentieel.

Dit front van arbeidersstrijd moet een uitdrukking vinden via de bestaande organisaties, maar het moet ook georganiseerd worden op democratische basis met strijdcomités in de wijken, op de werkplekken en in de scholen. Deze comités moeten vergaderen, zelfs indien het virtueel is, om de terugkeer van fysieke acties in de openbare ruimte te organiseren.

Binnen dit eenheidsfront mag de eenheid in strijd niet verhinderen dat de socialistische linkerzijde (PSOL en andere krachten) zich uitspreekt voor een antikapitalistisch en socialistisch project, tegenover het beleid van klassenverzoening dat door grote delen van de vakbondsleiding en andere grote organisaties wordt verdedigd.

De betogingen van 7 juni waren een belangrijke stap vooruit. Op een verantwoordelijke wijze op straat komen is een essentieel onderdeel van de strijd tegen Bolsonaro. Deze regering weg krijgen, is essentieel om de pandemie te bestrijden.

Het is van fundamenteel belang dat we tonen dat we sterker zijn dan de proto-fascistische uitingen van extreemrechts. Het is ook van doorslaggevend belang dat de werkenden en onderdrukten in deze strijd hun onafhankelijke klassenpositie tonen en zich niet laten leiden door het verzet van gevestigde krachten tegen Bolsonaro. Dit is de enige kans op de overwinning die we hebben en de enige mogelijkheid opdat de omverwerping van de Bolsonaro een nieuwe fase inluidt die leidt tot de nederlaag van alle neoliberale maatregelen.

Het is zeer belangrijk dat we alle noodzakelijke preventieve gezondheidsmaatregelen nakomen, dat we er rekening mee houden dat de werkenden en armen het grootste gevaar lopen voor de pandemie en dat we ook voorzorgsmaatregelen nemen tegen mogelijke provocaties van de politie of extreemrechts. De strijd tegen de plagen van de pandemie, het Bolsonarisme en de ongelijkheid kan alleen gezamenlijk gevoerd worden. De geleidelijke hervatting van straatprotest is daar een essentieel onderdeel van en dit is pas begonnen. We maken deel uit van dit proces en zullen onze slogans verdedigen: weg met Bolsonaro en zijn kliek, weg met hun autoritaire en neoliberale agenda. Voor een alternatief van de werkenden en armen om levens te redden, uit de crisis te komen en het land herop te bouwen op antikapitalistische en socialistische basis.

Op 15 mei trokken honderdduizenden leraars en studenten de Braziliaanse straten op. Ze protesteerden tegen de geplande zware besparingen op de universiteiten. Er waren betogingen in 188 steden in 27 deelstaten. Het was meteen de grootste protestbeweging tegen de rechtse regering van Bolsonaro.

Sinds de rechtse populist Jair Bolsonaro in januari aan de macht kwam, was er een voortdurende jacht op het ‘culturele marxisme’ om de zogenaamde ‘linkse indoctrinatie’ van de jongeren te bestrijden. Het wordt duidelijk dat het een strijd tegen cultuur in het algemeen is. De onderwijsminister kondigde in april aan dat de publieke middelen voor de faculteiten filosofie en sociologie fors verminderen. Vervolgens maakte dezelfde minister bekend dat 30% van de middelen bevroren worden voor drie universiteiten die beschuldigd werden van politieke agitatie. Deze maatregel werd kort nadien veralgemeend tot alle universiteiten.

“Ofwel stoppen ze de besparingen, ofwel stoppen wij Brazilië”

In april publiceerde Datafolha een peiling waaruit bleek dat geen enkel Braziliaans staatshoofd sinds 1990 zo snel zijn populariteit zag afnemen als Bolsonaro. Ook onder zijn eigen kiezers heeft de Braziliaanse president op enkele maanden tijd heel wat steun verloren. Bolsonaro kon scoren tegen de achtergrond van een sociale en economische crisis met daarbovenop tal van schandalen onder de politieke elite (onder meer bij de PT, de Arbeiderspartij, die voorheen aan de macht was). De antwoorden van Bolsonaro maken de problemen enkel groter. Zijn beleid dient enkel de belangen van de superrijken, ten koste van de werkenden en hun gezinnen.

Het massaprotest van het onderwijspersoneel en de studenten beperkte zich niet tot de besparingen in het onderwijs. Het was gericht tegen het volledige beleid van Bolsonaro: de wapendracht die de president wil toelaten, de asociale pensioenhervorming, … Een populaire slogan op de betogingen was: “Boeken ja, wapens neen.” Andere slogans waren: “Onderwijs is geen kost, maar een investering,” “Zonder investering geen kennis” of nog: “Ofwel stoppen ze de besparingen, ofwel stoppen wij Brazilië.”

Die laatste slogan is van groot belang omdat het wijst op de noodzaak van een algemene staking. De mobilisatie in de onderwijssector heeft het potentieel om al het ongenoegen en verschillende strijdbewegingen (zoals die van de inheemse bevolking, de vrouwenbeweging, …) te verenigen.

Bijna twee maanden nadat hij aan de macht kwam, heeft Jair Bolsonaro alle ergste verwachtingen met betrekking tot zijn regering bevestigd. Hij heeft oorlog gevoerd tegen de arbeiders, de armen, de vrouwen, de zwarte, inheemse en LGBT-bevolking. Rechten worden afgepakt, democratische vrijheden beknot, het geweld neemt toe en de rijkdom van het land wordt aan de multinationals gegeven. De levensomstandigheden van de overgrote meerderheid van de bevolking wordt er slechter op.

Analyse door Andre Ferrari, LSR (CWI in Brazilië)

Het voorstel rond de hervorming van de pensioenen is voorlopig het hoogtepunt van de reactionaire agenda van de nieuwe regering. Deze wet erdoor krijgen, is het belangrijkste onmiddellijke en strategische doel van Bolsonaro. De vorige president, Michel Temer, is niet zo ver geraakt. Hij was beperkt door de tegenstrijdigheden binnen zijn corrupte regering van coupplegers, maar ook door de druk van de massa’s die bijvoorbeeld in april 2017 tot een algemene staking overgingen.

De huidige situatie is niet meer hetzelfde. De rijken beschikken nu over een extreemrechtse regering die radicaal neoliberaal is, een verkiezingsmandaat kreeg en een zekere sociale basis van steun kon opbouwen. Dit is een zeldzame kans voor de elites en ze willen die niet verliezen. Om deze regering te verslaan, moeten we begrijpen waar haar sociale basis vandaan komt, haar tegenstrijdigheden onderzoeken en deze duidelijk maken.

Valse “nieuwheid” en tegenstrijdigheden

Het is waar dat de verkiezingsoverwinning van Bolsonaro gekenmerkt werd door manoeuvres en repressie, waaronder de gevangenneming van Lula, de kandidaat die vooraan stond in de peilingen en de belangrijkste oppositie vormde tegen Bolsonaro. We zagen ook illegaal gefinancierd nepnieuws op sociale media. Bolsonaro werd in Juiz de Fora neergestoken. Dit verklaart echter niet alles.

De sociale laag die het meest geconsolideerd is ter ondersteuning van Bolsonaro bestaat vooral uit reactionaire elementen van de middenklasse. Die steun is gevoed door een politiek van haat, geweld en reactionaire waarden (elitair, racistisch, seksistisch, LGBTQI+-fobisch, …). Maar de overwinning van Bolsonaro was te danken aan een verbreding van zijn draagvlak, vooral onder delen van de arme bevolking die begrijpelijkerwijs ontevreden zijn over de situatie in het land en aangetrokken werden door het schijnbaar ‘antisysteemprofiel’ van Bolsonaro.

De neergang van de traditionele kapitalistische partij PSDB in een diepe politieke crisis, nog versterkt door de deelname van de partij aan de regering-Temer, maakte een reorganisatie van de rechterzijde op meer extremistische basis mogelijk. De politieke ruimte van de PSDB werd ingenomen door Bolsonaro.

Ter linkerzijde was er geen gelijkaardige herschikking. Links bleef onder de hegemonie van Lula en de PT staan, een partij die gekenmerkt wordt door klassensamenwerking en totale aanpassing aan het politieke systeem. De retoriek van ‘verandering’ met een nadruk op verzet tegen de PT en links, tegen corruptie en voor een ‘ijzeren vuist’ rond openbare veiligheid, liet Bolsonaro toe om zijn basis te vergroten en de verkiezingen te winnen.

Geen blanco cheque voor besparingen

Bolsonaro voerde zijn campagne niet op basis van een neoliberale agenda. Hij ging niet naar meetings om te pleiten voor een verhoging van de minimale pensioenleeftijd tot 65 jaar of het verlagen van pensioenen en uitkeringen voor weduwen. Een stem voor Bolsonaro was niet noodzakelijk een stem voor meer besparingen en voor de pensioenhervorming die nu op tafel ligt.

Een groot deel van de reactionaire agenda van Bolsonaro wordt niet gesteund door de bevolking. Uit peilingen van Datafolha blijkt dat 60% van de bevolking tegen privatiseringen is en 57% verwerpt de hervorming van de arbeidsmarkt, ondanks een leugenachtige campagne dat deze hervorming jobs zou opleveren. Daarnaast is 66% het niet eens met de prioriteiten van het buitenlands beleid waarin Bolsonaro zich vooral op de VS richt. In deze tijden van politieke repressie tegen leerkrachten is 71% voorstander van politieke discussie op school en 54% is voor seksuele voorlichting op school.

De overwinning van Bolsonaro heeft geleid tot heel wat verwarring en een achteruitgang van het bewustzijn. Maar dit is niet onomkeerbaar. De volledige steun van Bolsonaro aan het ultra neoliberale programma van Paulo Guedes was essentieel om de bankiers en grote bedrijven in Brazilië en de rest van de wereld ervan te overtuigen dat deze regering een stabiel instrument van het kapitaal is.

Bolsonaro was aanvankelijk niet het ‘plan A’ van de meest bewuste delen van de Braziliaanse heersende klasse die een meer strategische visie hebben en eerder zouden opteren voor een minder instabiele en onvoorspelbare kandidaat, een kandidaat die meer organisch deel is van de heersende klasse. Maar geen enkele van de meer ‘nuchtere’ burgerlijke kandidaten zou 57 miljoen stemmen halen, zoals Bolsonaro. De heersende klasse paste zich aan de situatie aan en probeert er meteen zoveel mogelijk voordeel uit te halen.

De verwachtingen en illusies in Bolsonaro op vlak van strijd tegen corruptie en voor echte veranderingen, zullen geen stand houden naarmate Bolsonaro een neoliberaal beleid voert. De hoop zal botsen met de werkelijkheid.

Het ritme van dit proces zal afhankelijk zijn van verschillende politieke, economische en sociale factoren, maar vooral van het vermogen van de georganiseerde arbeidersbeweging en alle onderdrukten om initiatieven te nemen. Dit omvat de herschikking van de linkerzijde op een meer strijdbare, radicale en antisysteembasis met wortels in de arbeidersklasse.

Corruptie en problemen voor de overheid

Als politiek fenomeen zonder organische link met de burgerlijke politiek in Brazilië, zorgt het Bolsonaro-isme voor grote instabiliteit en politieke risico’s.

Dit bleek tijdens de eerste crisis binnen de regering die leidde tot het ontslag van minister Gustavo Bebianno, die de verkiezingscampagne van Bolsonaro coördineerde en de vierde meest belangrijke plaats in de regering innam.

Het schandaal van ‘oranje’ kandidaten van de partij van Bolsonaro die publieke middelen naar bedrijven doorsluisden, leidde tot een botsing tussen de clan van Bolsonaro en andere opportunistische politici die deel uitmaken van de basis van de regering.

De val van Bebianno zorgde voor wrijvingen onder de parlementaire basis van de regering. Aan de vooravond van de aankondiging van de pensioenhervorming (waarvoor een twee derde meerderheid nodig is), leed Bolsonaro een eerste nederlaag in het parlement. Het voorstel dat de ‘wet op de toegang tot informatie’ beperkt, werd verworpen. Dit geeft aan dat de regering niet zo gemakkelijk zal kunnen besturen als verwacht.

De corruptieschandalen in de partij van Bolsonaro gaan veel verder dan Bebianno. Er is een onderzoek naar de minister van Toerisme, Marcelo Álvaro Antônio, omwille van betrokkenheid bij het afleiden van middelen uit de kiescampagne in de deelstaat Minas Gerais, in een zaak waarbij zelfs gewapende bedreigingen werden geuit tegen marionettenkandidaten die door de partij werden gebruikt.

Deze schandalen zijn slechts het topje van de ijsberg. Nog voor de inauguratie van Bolsonaro was er het publieke geval van Fabricio Queiroz, chauffeur en veiligheidsman in het kantoor van het toenmalige staatsparlementslid Flavio Bolsonaro. Naast de diefstal van overheidsgeld heeft de zaak Queiroz ook de banden tussen de clan van Bolsonaro en de milities van Rio de Janeiro blootgelegd. Onder degenen die betrokken zijn bij het schandaal in het kabinet van Flavio Bolsonaro bevinden zich de moeder en vrouw van een ex-politieagent die voortvluchtig is vanwege zijn deelname aan de “Crime Office”, een van de gevaarlijkste milities in Rio, die gelinkt wordt aan de barbaarse moord op Marielle Franco, gemeenteraadslid van PSOL.

Met Bolsonaro als president is een nieuwe laag van corrupte figuren en mensen met banden met de wereld van de misdaad en de milities aan de macht gekomen. De nieuwe instabiliteit en explosiviteit die dit veroorzaakt, zal in de toekomst nog scherper zichtbaar worden.

Carrièristen, corruptie en rechtse fundamentalisten

Naast carrièristen en proto-fascistische figuren, zoals de zonen van de president, en een nieuwe generatie beroepspolitici die hun zakken willen vullen, bestaat de regering ook uit andere groeperingen met een mengeling van krachten die niet altijd compatibel zijn met elkaar.

Er is een meer ideologische vleugel die bestaat uit de discipelen van de ex-astroloog Olavo de Carvalho en de rechtse religieuze fundamentalisten. In dit kamp zitten bijvoorbeeld de ministers van Onderwijs (Velez), buitenlandse betrekkingen (Araujo) en gezinnen (Damares).

De minister van Milieu, Ricardo Salles, is een mengeling van een rechtse ideoloog en een pragmaticus in dienst van profiteurs die het milieu vernietigen. Naast hem staat de minister van Landbouw, gekozen door de bazen van de agro-industrie, Tereza Cristina.

Hoewel ze misschien belachelijk overkomen, zijn deze politic zeer gevaarlijk en zetten ze de aanvallen op vrouwenrechten, LGBTQI+-mensen, zwarten, inheemse volken, boeren, studenten en leraren voort. Daarnaast is er de absurde afstemming van Brazilië op de aanvallen van het imperialisme op Venezuela.

Guedes, Moro en de generaals

De meest bewuste vertegenwoordigers van financieel grootkapitaal werken via Paulo Guedes, de super minister van Financiën. Hij is de sleutelfiguur in de regering. Hij is de brug tussen de overheid en de banken en de garantie dat, ondanks de eigenaardigheden, de regering van Bolsonaro betrouwbaar en nuttig is voor de grote bourgeoisie.

Als Guedes niet kan waarmaken wat hij het grote kapitaal beloofd heeft, te beginnen met de pensioenhervorming, kan dit leiden tot een nieuw niveau van crisis en instabiliteit in de regering, wat tot meer verdeeldheid en moeilijkheden zou leiden.

De rol van Sergio Moro als minister van Justitie en Openbare Veiligheid is ook van vitaal belang voor de regering en de belangen van de heersende klasse. De illusies die een groot deel van de bevolking in Sergio Moro heeft als rechter die vocht tegen corruptie en criminaliteit – een totaal verkeerd idee – helpt om verwachtingen te wekken in de regering-Bolsonaro.

Moro negeert de corruptieschandalen in de regering en de familie Bolsonaro. Dat maakt duidelijk dat de illusies wel eens van korte duur kunnen zijn.

Desondanks heeft Moro een belangrijke taak op het gebied van de openbare veiligheid, een sleutelelement was in de campagne van Bolsonaro en een ernstig sociaal probleem. Het zogenaamde “anti-criminaliteitspakket,” dat door Moro wordt verdedigd, vormt een grote stap terug. Het zou, in overeenstemming met de campagnebelofte van Bolsonaro, de politie een vergunning geven om te doden, waardoor de uitroeiing van de arme zwarte jeugd wordt verergerd.

Het voorwendsel van strijd tegen misdaad en georganiseerde misdaad kan de regering in staat stellen de samenleving nog meer te militariseren en de criminalisering van armoede en sociale bewegingen op te voeren.

Samen met Paulo Guedes en Sergio Moro is het andere element dat de regering een steviger basis geeft de groep militaire leiders die zich rond Bolsonaro verzamelen. Er zijn minstens 46 militairen in minstens 21 verschillende delen van de regering. De harde kern van deze militaire vleugel bestaat uit generaals die rechtstreeks vanuit het presidentieel paleis werken: Augusto Heleno, Hamilton Mourão, Carlos Alberto dos Santos Cruz en Eduardo Villas Bôas. Aan hen moeten we nu generaal Floriano Peixoto Neto toevoegen, die Bebianno heeft opgevolgd.

Opgeleid in Haïti

Deze generaals hebben hun ervaring als commandanten van de VN-troepen in Haïti gemeen. Daar maakte het Braziliaanse leger deel uit van de imperialistische wurggreep van de volksopstand midden in een sociale chaos.

Hun aanwezigheid in de regering weerspiegelt de keuze die van de legertop om Bolsonaro onder controle te krijgen en hiermee grotere crises en conflicten door de onverantwoordelijkheid van de president en zijn bondgenoten te voorkomen.

Dit is wat ze probeerden te doen in de zaak-Bebianno, in een poging om de minister op zijn plaats te houden, een crisis te vermijden en de invloed van de zonen van de president in de regering te verminderen. Ze hebben hier echter gefaald.

In het geval van een diepere crisis, die kan leiden tot moeilijkheden voor Bolsonaro om in functie te blijven, dient de aanwezigheid van generaal Mourao als vicepresident als garantie dat er voor de heersende klasse een rechts alternatief bestaat dat nog betrouwbaarder is dan Bolsonaro. Dit is het profiel dat Mourao aan het opbouwen is.

Risico’s en een links alternatief

Met al haar problemen, verdeeldheid en tegenstrijdigheden heeft de regering-Bolsonaro nog steeds de kracht om de Braziliaanse arbeidersklasse aan te vallen en een nederlaag op te leggen.

De belangrijkste en directe taak voor de georganiseerde arbeidersklasse en alle onderdrukte lagen van de bevolking is het organiseren van verzet tegen de aanvallen van de regering en haar bondgenoten in de staat en de lokale overheden.

Deze taak kan echter alleen effectief worden uitgevoerd als er een links alternatief op de crisis wordt gebouwd.

In het geval van een diepere crisis van de regering, die ook het gevolg kan zijn van het verzet van de arbeidersklasse, hebben we al gezien hoe de heersende klasse nieuwe alternatieven kan bouwen binnen het reactionaire kamp, waardoor de Bonapartistische en repressieve elementen die al bestaan kwalitatief worden versterkt.

Eenheid in actie tegen de regering moet worden aangevuld met de opbouw van een nieuwe radicale, strijdbare, antikapitalistische en socialistische linkerzijde die van onderuit wordt opgebouwd.

[divider]

30 & 31 maart. SOCIALISME 2019: van ongenoegen tot verzet

Hier vind je het programma en praktische info

16 – 18u : Commissie : Extreemrechts: N-VA, Bolsonaro, Trump, Salvini, … Welke verschillen en hoe ertegen strijden? Ingeleid door Geert Cool (woordvoerder Blokbuster)