Tag: Brazilië

De overwinning voor extreemrechts is Brazilië is een grote tegenslag voor links. Een pro-dictatuur, pro-marteling, anti-vrouwen, anti-LGBTQ, bevooroordeelde maniakale ex-militair is verkozen als de 42e president van Brazilië. Zijn naam is Jair Bolsanaro, en in zijn inaugurele speech beloofde hij Brazilië te “bevrijden” van “socialisme, verderfelijke waarden, de verzwakte staat en politieke correctheid”.

Artikel door Raja, Eindhoven, uit de krant ‘Socialistisch Alternatief’ (Nederland)

Hij was lange tijd een marginale politieke figuur en voerde, net als Trump, campagne met de slogan: “Brazilië boven alles, God boven iedereen”. Bolsanaro’s verkiezing werd geholpen door een onstabiel politiek klimaat, de onceremoniële diskwalificatie van de populaire ex-president Lula door de in opspraak gebrachte Hoogste Verkiezingsraad, en vooral door grote financiële giften van big business in Brazilië. Bolsanaro is een uitgesproken anti-communist en een gevaarlijke neoliberaal die grote bezuinigingen en privatiseringen wil doorvoeren. Zijn beleid (zoals mijnbouw en afbraak van het regenwoud) bedreigt ook het overleven van tal van inheemse volkeren in Brazilië. Bij Bolsanaro vind je een gevaarlijke mix van het ergste van drie dingen: economisch neoliberalisme, sociaal conservatisme en autoritair nationalisme.

Hoewel er veel gelijkenissen met Trump zijn (en Trump en Bolsanaro inderdaad hun bewondering voor elkaar hebben uitgesproken), is de algemene politieke situatie in Brazilië in feite veel slechter. Bolsanaro’s verkiezing is in feite een grotere terugslag voor de politieke toekomst van Brazilië, dan de verkiezing van Trump dat was in de VS.

Brazilië kent een geschiedenis van militaire dictaturen. De laatste duurde van 1964 tot 1985. Deze militaire dictatuur, aan de macht gekomen met behulp van de VS (niet verrassend), was extreem wreed. Honderden verdwenen; alle dertien bestaande politieke partijen werden verboden, en linkse groepen en vakbonden zwaar onderdrukt. Eigenmachtige wetten werden doorgevoerd, burgerrechten werden beknot en het regime had een sterke greep op de staat. Het militaire regime staat vooral bekend om zijn schending van mensenrechten en marteling van politieke gevangenen, zowel linkse guerrilla’s, leden van socialistische en communistische partijen, grassroot activisten als radicale studenten. Hoewel het regime in eerste instantie geholpen werd door “mirakuleuze” economische groei, groeide het verzet ertegen onder de massa’s zowel als onder andere delen van de samenleving. Er vond een terugkeer naar democratie plaats. Hoewel dat op zich positief was, bleven de beproevingen een decennium lang voortduren onder een neoliberaal, waarbij inkomensongelijkheid groeide. De sociaaleconomische omstandigheden zorgden er uiteindelijk voor dat de PT (Arbeiderspartij) van Lula het presidentschap won in 2002. De PT slaagde erin om de macht dertien jaar te behouden, waarbij Lula twee termijnen diende en zijn gekozen opvolger Dilma Roussef één.

In het begin was er enorme steun en enthousiasme voor Lula’s PT regering. In tegenstelling tot andere decennia, profiteerden de armste segmenten van de Braziliaanse bevoling in het begin van de economische groei, en er was vooruitgang in het bestrijden van extreme armoede. Echter, de PT weigerde werkelijk socialistische maatregelen door te voeren en ging zelfs over op een pro-kapitalistisch beleid, waarbij de aanval werd ingezet op arbeiders en armen. Grote corruptieschandalen, waarbij Lula betrokken was en waarvoor hij de gevangenis in moest, ondermijnden de steun voor de PT verder. Brazilië zit nu in de ergste economische crisis in honderd jaar. De sociale gevolgen zijn verschrikkelijk; er is een sterke toename van geweld, vori jaar stierven er 70.000 mensen door geweld. Bolsanaro maakt hier op een populistische wijze gebruik van.

Het is in dit politieke vacuüm, met zowel Lula als Dilma in de gevangenis, en de PT op zijn laagste punt ooit, dat Bolsanaro aan de macht gekomen is. Hij heeft gezegd dat de fout van de dictatuur was “om te martelen, en niet te doden” (Dilma is gemarteld in de zeventiger jaren, toen ze een guerilla was). Nadat hij was verkozen, heeft Bolsanaro ex-militairen op regeringsposten benoemd. Zijn haat voor links en socialistische ideeën komt overeen met de ideologie van de militaire dictatuur. Daarom is in veel opzichten de verkiezing van Bolsanaro een terugkeer van het leger in de Braziliaanse politiek; een grote stap terug van de vooruitgang die geboekt is vanaf de negentiger jaren met de strijd van de Braziliaanse arbeiders en studenten.

In deze grimmige situatie is het enige alternatief een verenigd, antifascistisch links met strijd van onderaf, van de rangen van de arbeiders. Extreemrechts profiteerde ervan dat het zich voordeed als iets nieuws en buiten het systeem staand, terwijl in werkelijkheid, zoals hierboven uitgelegd, het een reïncarnatie is van het ergste van Brazilië’s verleden. De laatste fase van de verkiezingscampagne zagen we al een groeiende bereidheid om terug te vechten tegen Bolsanaro, met massademonstraties in Rio en elders. Links moet een radicale, strijdbare rol spelen zodat democratie, solidariteit en socialisme uiteindelijk kunnen winnen.

Verzet van werkenden en jongeren meteen organiseren!

Voor velen was de schok groot: vanaf januari wordt de president van Brazilië, de negende economie van de wereld, de extreemrechtse populist Jair Bolsonaro die nostalgisch terugkijkt op de dictatuur van 1964 tot 1985. Die dictatuur had het volgens de nieuwe president aan het rechte eind om mensen te martelen, “maar er werden er niet genoeg gedood.” Zijn overwinning is slecht nieuws voor vrouwen, de LGBTQI-gemeenschap, Afro-Brazilianen, inheemse volkeren, ecologische activisten, werkenden, syndicalisten en alle politieke dissidenten die hij repressief het zwijgen wil opleggen.

Artikel door Nicolas Croes uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Op zijn laatste verkiezingsbijeenkomst zei Bolsonaro dat hij “de oppositie, het socialisme en het communisme” zou elimineren. Dit was een openlijke bedreiging aan het adres van de vakbonden en linkse organisaties. Zijn zoon, parlementslid Eduardo Bolsonaro, verklaarde dat hij wetsvoorstellen zal indienen om sociale bewegingen zoals de Beweging van Landloze Boeren en de Beweging van Daklozen te vervolgen en om oppositiepartijen “indien nodig” te verbieden. Zoon Bolsonaro kondigde tevens aan dat hij een soort van internationaal forum van de rechterzijde wil opzetten, het Forum van San Pablo, waarop hij de Italiaanse premier Salvini of nog Steve Bannon, de vroegere adviseur van Trump, wil uitnodigen. Los van al deze plannen, staat het nu al vast dat de overwinning van Bolsonaro extreemrechts in Brazilië en de rest van de wereld versterkt.

Het Amazonewoud is de groene long van de planeet. Dit natuurgebied gaat gebukt onder decennia van afbouw. Vandaag absorbeert het Amazonegebied een miljard ton koolstof minder dan begin jaren 1990. Nu wil de klimaat-sceptische Bolsonaro grote delen van het Amazonewoud privatiseren om er grootschalige mijnbouw en landbouw mogelijk te maken. Ook wil hij er nieuwe hydraulische centrales en kerncentrales vestigen.

Als onderdeel van het programma om de regels voor bedrijven te beperken en als besparingsmaatregel, beloofde Bolsonaro om de middelen voor het regeringsagentschap ter bescherming van de inheemse volkeren en hun grond drastisch te verminderen.

Mislukking van de PT

De overwinning van Bolsonaro was enkel mogelijk door het falen van de “linkse” regeringen. Met de overwinning van Lula in 2003 kwam de PT (Arbeiderspartij) aan de macht. De partij was al snel betrokken bij de corruptie die zo welig tierde bij alle gevestigde partijen in het land. De PT weigerde om een beleid te voeren dat brak met het kapitalisme, de socialistische elementen van het partijprogramma op het einde van de dictatuur verdwenen steeds meer naar de achtergrond.

Tussen 2003 en 2008 genoot het land van de economische groei die er in heel Latijns-Amerika was. Brazilië deed het goed onder de sterkst opkomende economieën van de wereld en de armoedegraad werd teruggedrongen. Er kwamen sociale maatregelen die, zelfs indien deze beperkt waren, bijdroegen aan het idee van een “kapitalisme met een menselijk gezicht.”

Deze gouden jaren liggen ondertussen een heel eind achter ons. Na een groei gebaseerd op consumptie, gemakkelijke toegang tot kredieten voor de werkenden en de export van grondstoffen, raakte de Braziliaanse economie vanaf 2013 in crisis.

Het establishment eiste structurele besparingsmaatregelen. De PT gaf daar gehoor aan en voerde een beleid van aanvallen op de werkenden en hun gezinnen. Zo kwamen er tegenhervormingen om de arbeidswetten te versoepelen voor de werkgevers. Ook werd het pensioensysteem afgebouwd. Vandaag worden de werklozen opnieuw in miljoenen geteld. Brazilië kent zijn diepste recessie sinds een eeuw.

Staatsgreep die sinds 2016 opborrelt

De werkenden en de massa’s bleven niet passief toekijken. De mobilisaties en stakingen volgden elkaar op, in het bijzonder in 2014 (met onder meer de protestacties naar aanleiding van de Wereldbeker voetbal) en in 2015 (onder meer rond openbaar vervoer). De heersende klasse begon toen met meer nostalgie terug te kijken naar het militaire regime van 1964-1985 en de mogelijkheden onder een autoritair bewind.

De voorbije jaren was er een parlementaire staatsgreep in slow-motion. Eerst werd PT-president Dilma Rousseff in 2016 afgezet. Vervolgens werd de vorige president en PT-oprichter Lula gevangen gezet.

Ondertussen lieten de sociale gevolgen van de economische achteruitgang zich steeds meer voelen, met onder meer een vreselijke toename van stedelijk geweld. In 2017 alleen al werden bijna 70.000 mensen vermoord in Brazilië! Begin februari kondigde de regering-Temer (de opvolger van Dilma Rousseff) een federale interventie aan in de staat Rio de Janeiro: een generaal van het leger werd er bevoegd voor de veiligheid. Het leger werd ook ingezet om betogingen te onderdrukken in verschillende delen van het land.

Bolsonaro was dan niet de eerste keuze van de grote kapitalisten, maar hij werd eerst getolereerd en vervolgens actief ondersteund. Het doel van het establishment is nu om een aantal uitspattingen van de president onder controle te krijgen, maar tegelijk gebruik te maken van zijn “ijzeren vuist” om harde en radicale neoliberale maatregelen door te voeren. De kapitalisten weten dat de meeste kiezers van Bolsonaro niet voor hem kozen om hun levensvoorwaarden af te breken. Het ongenoegen zal vroeg of laat losbarsten, maar wat de kapitalisten ondertussen kunnen meepikken, halen ze graag binnen.

Links moet de strijd voeren

De regering is een gevaar en heeft bloed aan de handen, nog voor ze aan de macht is gekomen. Anderzijds beschikt deze regering niet over een voldoende sterke sociale basis om maatregelen te nemen of een militair regime te vestigen zoals onder de laatste militaire junta.

Vandaag komt het erop aan om het verzet te organiseren om elk democratisch recht te verdedigen en om in te gaan tegen aanvallen van de autoriteiten of van extreemrechtse groepen op de werkenden en alle onderdrukten.

De overwinning van Bolsonaro is een nederlaag voor de arbeidersbeweging. Het is slecht nieuws vanuit het oogpunt van de onderdrukten. Maar dit betekent niet dat de strijd gestreden is. De ruimte waarover Bolsonaro en co beschikken zal mee bepaald worden door het sociaal verzet waarop ze botsen.

Onze Braziliaanse zusterorganisatie, LSR (Vrijheid, socialisme en revolutie), roept op tot het opzetten van zelfverdedigingscomités om de werkenden, activisten, LGBTQI-gemeenschap, … te beschermen tegen geweld en moorden. Vanuit deze comités kan het verzet georganiseerd worden tegen het besparingsbeleid van Bolsonaro. Naast een breed eenheidsfront in het actief verzet, is er ook nood aan een brede politieke kracht, rond de linkse partij PSOL en sociale bewegingen, die de woede van de massa’s tegen de ellende en de corruptie kan richten op de omverwerping van het kapitalisme en de vestiging van een socialistische democratie.

[divider]

20 jaar geleden kwam Hugo Chavez aan de macht

Op 6 december 1998 won Hugo Chavez de Venezolaanse presidentsverkiezingen. De verwachtingen onder de massa’s waren hooggespannen, het Amerikaanse imperialisme en de Venezolaanse kapitalisten daarentegen waren bang. Pogingen van het imperialisme en de rechterzijde om Chavez aan de kant te schuiven, botsten op massamobilisatie waarmee het regime verder naar links werd geduwd. Een poging tot staatsgreep in 2002 hield minder dan 24 uur stand: massamobilisatie maakte er een einde aan.

Venezuela kent heel wat oliereserves, het is een van de belangrijkste olieproducenten ter wereld. De hoge olieprijzen werden gebruikt om sociale programma’s te financieren. Chavez bleef gevangen in zijn illusies van een derde weg tussen een antikapitalistische breuk en de dictatuur van de markten. Een gedurfd socialistisch beleid kwam er niet. Toen de olieprijzen terug daalden, bracht dit het regime in de problemen. De rechterzijde maakt daar gebruik van om de tekorten en bijhorende spanningen nog meer op te drijven.

Bolsonaro, Trump, maar ook de ‘gewone’ rechterzijde bij ons, gebruiken de crisis in Venezuela vandaag om links aan te vallen. Het falen van de Chavista-regeringen om te breken met het kapitalisme heeft geleid tot een sociale ramp die nu aangegrepen wordt om ‘socialisme’ te discrediteren.

De ramp in Venezuela is een waarschuwing voor wat in Europa of elders kan gebeuren als linkse partijen aan de macht komen maar niet bereid zijn om socialistische maatregelen te nemen, zoals de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie onder democratische controle en beheer van de gemeenschap.

Gemeenschappelijk verzet nodig om de rechten van werkenden en onderdrukten te verdedigen!

In de Braziliaanse presidentsverkiezingen haalde Jair Bolsonaro het met 10% voorsprong op de kandidaat van de Arbeiderspartij (PT), Haddad. Dit is een tegenslag voor de Braziliaanse arbeidersklasse en het betekent de start van een nieuwe periode in het land. Het resultaat zal bovendien extreemrechts in andere Latijns-Amerikaanse landen versterken.

Door André Ferrari, LSR (Liberdade, Socialismo e Revolução)

Bolsonaro is een extreemrechtse populist met een militaire achtergrond. Hij verdedigt het vroegere militaire regime en het gebruik van foltermethode. In zijn kiescampagne kwam hij naar voren met elitaire, racistische, vrouwonvriendelijke en homofobe standpunten. In zijn laatste toespraak voor de verkiezingen had hij het over de nood om “de oppositie, het socialisme en het communisme uit te schakelen.”

Groot gevaar

Voor de verkiezingen heeft de militaire politie meer dan 20 universiteiten bestormd, na een gerechtelijke uitspraak tegen antifascistische groepen aan de universiteiten. Deze uitspraak werd nadien in hoger beroep vernietigd. Het toont het extreem repressief karakter dat de nieuwe regering onder Bolsonaro zal aannemen. Tijdens een PT-betoging stormde een gewapende man uit zijn auto om op betogers te schieten. Op een van de overwinningsfeesten voor Bolsonaro schoten zijn aanhangers met waarschuwingspistolen in de licht. In Sao Paulo is een trans-persoon neergeschoten in een duidelijk politiek gemotiveerde aanval. In Nitero, in de buurt van Rio, trokken militaire voertuigen door de straten om de overwinning van Bolsonaro te vieren.

Verzet

Deze overwinning is een bedreiging en een uitdaging voor de arbeidersbeweging en de linkerzijde. In de laatste fase van de campagne kwam de groeiende bereidheid tot verzet tot uiting in massale betogingen tegen Bolsonaro in Rio en andere steden. PSOL (Partij voor Socialisme en Vrijheid) en MTST (Beweging voor Werkenden zonder Huis) namen het initiatief om deze week nieuwe protestacties te organiseren. Een nieuwe laag van werkenden en jongeren wordt actief, een laag die veel kritischer staat tegenover de PT.

Falen van links

De overwinning van Bolsonaro is het gevolg van het falen van de ‘linkse’ regeringen die aan de macht waren. De PT was samen met alle kapitalistische partijen in het land betrokken bij corruptie. De PT voerde een pro-kapitalistisch beleid en weigerde socialistische maatregelen te nemen. Brazilië zit nu in de diepste recessie sinds een eeuw. De sociale gevolgen hiervan zijn enorm met onder meer een scherpe toename van geweld in de steden. Vorig jaar werden bijna 70.000 mensen gedood bij geweld in Brazilië. Bolsonaro maakt daar op populistische wijze gebruik van. Ook de crisis in Venezuela wordt gebruikt om links aan te vallen. Het falen van het Chavista-regime om te breken met het kapitalisme, heeft geleid tot een sociale ramp die nu wordt gebruikt om het socialisme aan te vallen.

Opbouw van een socialistisch alternatief

Na de overwinning van Bolsonaro zal ongetwijfeld geprobeerd worden om de door Temer geplande en aanvankelijk terug ingetrokken pensioenhervorming door te duwen. Deze en andere aanvallen moeten door links beantwoord worden met de opbouw van een strijdbaar socialistisch alternatief.

De derde ronde van de verkiezingen zal op straat plaatsvinden. De werkenden en linkse organisaties moeten samen in verzet gaan om democratische rechten te verdedigen en in te gaan tegen alle aanvallen op de werkenden en onderdrukten. De betekent meteen ook de noodzaak om zelfverdedigingscomités op te zetten tegen dreigementen en aanvallen door extreemrechtse krachten. LSR komt ervoor op om het verzet nu op te bouwen in een derde ronde op straat en zal er alles aan doen om daarin te bouwen aan een sterke socialistische kracht.

Na de verkiezingen van 7 oktober in Brazilië dreigt er groot gevaar voor miljoenen werkenden, kleine landbouwers, jongeren, vrouwen, zwarten, inheemse mensen, LGBTQI+-mensen, alle onderdrukten en al wie uitgebuit wordt.

Analyse door LSR (Braziliaanse afdeling van het CWI)

Het goede resultaat van Jair Bolsonaro in de presidentsverkiezing en het feit dat heel wat medestanders van hem in de nationale en regionale parlementen verkozen raakten, is een uitdrukking van de versterking van de autoritaire rechtse krachten die zich richten tegen onze sociale verworvenheden. Het wordt voorgesteld als iets “nieuw” en “verfrissend” met een verwerping van het politieke systeem en een vastberaden houding tegenover de chaos. Dat is een farce!

De strijd is nog niet voorbij en we kunnen nog winnen. Liberdade, Socialismo e Revolução (Vrijheid, socialisme en revolutie – de Braziliaanse CWI-afdeling), die actief is binnen PSOL (de bredere linkse Partij voor Socialisme en Vrijheid), staat vooraan in de strijd tegen extreemrechts, zowel tijdens de verkiezingen als op straat. Alle mogelijke krachten moeten gemobiliseerd worden om Bolsonaro te verslaan in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen op 28 oktober.

Dit betekent een stem – een kritische stem – voor Fernando Haddad en de mobilisatie van de werkenden en de sociale bewegingen om de harten en geesten van het land te winnen tegen de dreiging van extreemrechts.

Deze strijd zal niet stoppen met de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Het zal een beslissende kwestie zijn gedurende een hele periode. Een vastberaden en coherente positie rond deze fundamentele vraag zal ook essentieel zijn voor een andere taak: de heropbouw van een massale socialistische linkerzijde in Brazilië.

LSR neemt standpunt in op dit strijdtoneel.

Waar staat Bolsonaro voor?

Bolsonaro verdedigt de dictatuur en de repressie ervan, waaronder de systematische martelingen. Hij is radicaal gekant tegen elke stap vooruit in de rechten van de meest onderdrukten in de samenleving, zoals vrouwen, zwarten en LGBTQI+-mensen. Hij stimuleert bewust geweld tegen deze onderdrukten, wat een reeds barbaarse situatie nog erger maakt.

Brazilië is een van de ergste landen voor geweld tegen vrouwen en LGBTQI+-mensen. Er is een genocide tegen jonge zwarten in de voorsteden. Het vermoorden van activisten, zeker inheemse activisten die voor het milieu opkomen, gebeurt stelselmatig in Brazilië. De moord op Marielle Franco, PSOL-gemeenteraadslid in Rio de Janeiro, en op Anderson Gomes, tonen dat het erger wordt. Met Bolsonaro kan dit geweld verder escaleren.

Het sociaal en economisch beleid van Bolsonaro zou de situatie van de overgrote meerderheid van de bevolking slechter maken. Samen met zijn kandidaat voor het ministerie van Financiën, Paolo Guedes, en zijn vicepresident, generaal Mourao, verdedigt hij een radicale aanval op sociale rechten (zoals de 13^de maand) en staat hij voor een doorgedreven flexibilisering van het werk. Dit alles moet het grootkapitaal dienen.

De rechterzijde staat voor verregaande besparingen die hard aankomen in zorg en onderwijs. Er zijn plannen voor privatiseringen waarbij nationale eigendommen aan buitenlands kapitaal worden verlapt. Het betekent een verdieping van de reeds onpopulaire agenda van Temer. Zo wil Bolsonaro de pensioenhervorming van Temer doordrukken en stemt hij in met het idee om alle uitgaven 20 jaar te bevriezen. Dat idee zit vervat in het 95^ste amendement op de grondwet zoals ingediend door Temer.

Bolsonaro staat voor de eenheid van radicale neoliberale maatregelen en proto-fascistische praktijken, de slechts mogelijke combinatie voor de overgrote meerderheid van de bevolking.

Het is echter niet voor dit programma van brutale aanvallen dat de meeste kiezers voor Bolsonaro kozen. De meeste Brazilianen blijven gekant tegen de hervorming van de arbeidswet, het bevriezen van de uitgaven, de privatiseringen of de pensioenhervorming. Een recente peiling van Datafolha gaf aan dat 69% van de Brazilianen denkt dat democratie de beste regeermethode is. Slechts 12% vindt dat dictatuur in bepaalde omstandigheden beter is.

Het autoritaire, ultraliberale anti-arbeidersprogramma moet op alle ogenblikken en met alle mogelijke middelen aangeklaagd worden. De tegenstelling tussen wat delen van de kiezers verwachten en wat extreemrechts aanbiedt, moet duidelijk gemaakt worden.

Verwarring in bewustzijn en gebrek aan alternatieven

Bolsonaro scoorde bij een sociaaleconomische elite die geleerd heeft om armen, zwarten, vrouwen, mensen uit het noordoosten van het land of LGBTQI+-personen te haten. Deze haat is het resultaat van een extreem ongelijke sociale structuur die voortkomt uit de slavernij, een patriarchale cultuur en het proces van ontwikkeling van een perifeer en afhankelijk Braziliaans kapitalisme. Deze sociale lagen van de elite staan meer open voor proto-fascistische retoriek en praktijken, zeker in omstandigheden van crisis van het traditionele politieke establishment (zoals we vandaag kennen, kijk maar naar het rampzalige resultaat van de gevestigde rechtse partij PSDB in deze verkiezingen).

Maar de stem voor extreemrechts geeft op een bijzonder verwrongen wijze ook uitdrukking aan de verontwaardiging en vermoeidheid van een deel van de bevolking die geen politieke alternatieven ziet en compleet gedesillusioneerd is in het politieke systeem en de richting dat het land uitgaat.

De afgelopen jaren kende Brazilië een van de ergste sociale en economische crisissen uit zijn geschiedenis. Dit gebeurde midden een politieke crisis  die leidde tot een institutionele coup waarmee een corrupte kliek aan de macht kwam rond Temer om op directe wijze de belangen van het grootkapitaal te dienen. Het resultaat daarvan was meer chaos, ellende, geweld en een ineenstorting van het politieke establishment. De electorale groei van Bolsonaro moet in die context gezien worden.

Het politieke systeem dat gevestigd werd door de Grondwet van 1988, na de val van de dictatuur, is uitgeleefd. Maar de ‘alternatieven’ die voor de mensen het meest zichtbaar waren, zijn deze van de rechtse oppositie. Alle andere krachten werden gezien als een verderzetting van het politieke systeem. Ook de PT werd op die manier gezien.

Extreemrechts kon inspelen op dit gevoel van oppositie en voegde er een reeks vooroordelen bij, net als haat en reactionaire, brutale “anti-linkse” opvattingen die gecombineerd werden met een hypocriete veroordeling van corruptie en met een sociaal conservatisme.

Leren uit fouten om tegen extreemrechts in te gaan

Onze onmiddellijke taak nu is om te verhinderen dat Bolsonaro de tweede ronde van de verkiezingen wint. Niets mag ons in de weg staan om alle energie daarop te richten. Maar we moeten ook beseffen dat de strijd tegen extreemrechts niet voorbij is op 28 oktober. Het zal een hele periode een belangrijke uitdaging blijven en om tot een beslissende overwinning te komen moeten we leren uit fouten van de PT en andere linkse krachten. Dat is een voorwaarde om de huidige beperkingen te overstijgen en een overwinning te boeken.

De PT-regeringen hebben niet gebreken met de essentie van het neoliberale beleid van hun voorgangers. Ze maakten gebruik van een gunstig economisch scenario met de stijging van de grondstoffenprijzen en gunstige kredietvoorwaarden waardoor nieuwe delen van de bevolking in de interne markt werden opgenomen. Tegen deze achtergrond waren beperkte en erg specifieke sociale maatregelen mogelijk.

Er was een periode van opluchting en hoop onder de massa’s. Maar er kwam geen structurele, economische, sociale of politieke verandering onder een PT-regering. Deze partij paste zich aan het systeem en de politieke methoden ervan aan. Allianties met corrupte rechtse partijen, zoals Temer’s PMDB, waren daar een onderdeel van.

Met de wereldwijde crisis die erger wordt en de inherente tegenstellingen van het Braziliaanse kapitalisme, is de korte cyclus van economische groei en politieke stabiliteit voorbij. Dit zal niet zomaar terugkomen. De illusie van een mogelijk “sociaal pact” waarvan alle klassen winnen, is weg. De heersende klasse verbrak het pact en eiste hardere neoliberale aanvallen.

Dilma probeerde de eisen van de kapitalisten in te willigen tijdens haar tweede ambtstermijn. Haar minister van Financiën, Joaquim Levy, ging over tot harde besparingen. Dit verzwakte de regering onder de sociale basis van de PT en het opende de weg voor de institutionele coup tegen Dilma in 2016.

Links herorganiseren

De strijd van juni 2013, gaf een duidelijk beeld van de crisis van het politieke en economische systeem. Op dat ogenblik regeerde de PT het land samen met alle gevestigde partijen. Daartegenover was er een massabeweging die opkwam voor de verdediging van openbare diensten en sociale rechten.

Het leidde tot het ontstaan en de explosieve groei van nieuwe prominente krachten in de strijd, zoals de MTST (daklozenbeweging), naast een beweging van bezettingen van middelbare scholen. Er was ook de algemene staking van 28 april 2017. De relatieve groei van PSOL was eveneens een uitdrukking van dit proces.

Maar de reorganisatie van de linkerzijde gebeurde traag en vol tegenstrijdigheden. Ondanks deze strijdbewegingen en de groei van linkse alternatieven, behielden de PT en het Lulaïsme (naar de voormalige PT-voorzitter Lula, die momenteel in de gevangenis zit) hun hegemonie over de linkerzijde. De PT bleef het idee van permanente klassensamenwerking verdedigen om tot oplossingen te komen binnen het kader van de gevestigde orde.

De prijs die hiervoor betaald werd, was de nederlaag van de beweging tegen de coup, van de strijd tegen Temer en tegen de hervorming van de arbeidswet. Het leidde tevens tot de gevangenzetting van Lula. De PT en de leiders van vakbonden en sociale bewegingen die met de PT verbonden zijn, vormden steeds een rem op strijd.

De ervaring van de vreselijke regeerperiode onder Temer, de massale werkloosheid en de slechter wordende levensstandaard, samen met de politieke vervolging en de gevangenzetting van Lula, hebben de PT toegelaten om terug wat prestige op te bouwen onder de armste lagen van de bevolking. De sterkte en het gewicht van het Lulaïsme hebben het proces van reorganisatie van de linkerzijde afgeremd, zeker op het electorale terrein.

Een voorbeeld hiervan is de enorme tegenstelling tussen de brede sympathie en steun voor de campagne van Boulos en Guajajara van de PSOL, de MTST en de PCB en andere sociale bewegingen, en het percentage van stemmen gewonnen door de campagne. De druk van een ‘nuttige stem’ heeft heel wat potentiële kiezers van PSOL aangezet tot een stem voor de PT en zelfs voor Ciro Gomes, een burgerlijke kandidaat van ‘centrumlinks’ die voor sommigen ten onrechte overkwam als een alternatief op de PT.

Ondanks deze elementen gaat de reorganisatie van de linkerzijde door. De aanwezigheid van PSOL in het nationale parlement is versterkt: de partij gaat van 6 naar 10 zetels. Ook in de regionale parlementen is er vooruitgang. PSOL slaagde erin om de recent opgeworpen legale obstakels voor parlementaire vertegenwoordiging te overstijgen (waar andere linkse organisaties niet in slaagden). Er moet zeker gewezen worden op het specifieke succes van vrouwelijke, zwarte en LGBTQI-kandidaten van PSOL.

De brede sympathie en steun voor de campagne van Boulos/Guajajara is een belangrijke verworvenheid waarop kan gebouwd worden in kopende strijd. Maar op dit ogenblik, nu de rechterzijde een proces van radicalisering en reorganisatie kent, wordt ‘links’ nog steeds gedomineerd door dezelfde traditionele partijen die zo gediscrediteerd zijn.

Bolsonaro verslaan is mogelijk

Dit betekent niet dat het niet mogelijk is om Bolsonaro te verslaan in de tweede ronde. Het reactionaire karakter van zijn campagne gaat zo ver dat we hem een nederlaag kunnen toebrengen. We moeten zijn reactionaire aard met alle mogelijke middelen bekendmaken en aanklagen.

We zullen voor Haddad stemmen in de tweede ronde vanuit de overtuiging dat dit een correcte positie is in deze omstandigheden. Maar we hebben geen enkele illusie in Haddad. We blijven opkomen voor een linkse oppositie tegen gelijk welke PT-regering. Een beslissende overwinning komt er pas na een radicale herstichting van de linkerzijde op een duidelijke klassenbasis met een antikapitalistisch en socialistisch programma.

Om Bolsonaro een nederlaag toe te brengen is het cruciaal dat we investeren in de organisatie en mobilisatie van de massa’s. We moeten de komende strijd voorbereiden, wat ook het verkiezingsresultaat zal zijn. Op deze manier kunnen we de basis leggen voor een nieuw radicaal links alternatief om voor systeemverandering te strijden. Dat is de fundamentele taak voor de alliantie van PSOL, MTST, PCB en andere krachten.

LSR roept alle werkenden, vrouwen, jongeren en alle onderdrukten op: dit is geen tijd voor wanhoop of demoralisatie, het is een moment om te handelen. Laten we op straat komen, strijdcomités en actiegroepen opzetten. Laten we verloren terrein heroveren. We moeten de harten en geesten winnen in de strijd tegen extreemrechts. In dit proces moeten we een nieuwe massale socialistische linkerzijde opbouwen in Brazilië.

• Neen aan Bolsonaro! Onze levens zijn belangrijk!
• Stem voor Haddad om Bolsonaro te verslaan!
• Organiseer de strijd van onderuit voor onze rechten en tegen extreemrechts!
• Bouw aan een socialistisch en antikapitalistisch links alternatief!

Brazilië wordt geconfronteerd met de diepste politieke crisis in haar recente geschiedenis. Op 12 mei werd een afzettingsprocedure opgestart tegen toenmalig president Dilma Rousseff. Vice-president Michel Temer van de PMDB, conservatieve democraten, nam het presidentschap over. Op 31 augustus werd Dilma door de Senaat definitief uit haar functie gezet. Op die manier kwam een einde aan 13 jaar presidentschap in handen van de PT (Arbeiderspartij).

Artikel door Emilie (Gent) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

De erfenis van de PT

De achtergrond van de huidige crisis is een diepe economische en sociale onvrede in de maatschappij. De Braziliaanse economie viel in 2015 terug met 3,8% en voor 2016 worden soortgelijke cijfers verwacht. De inflatie steeg tot boven de 10%. Drie miljoen mensen verloren dit jaar hun job. Er zijn officieel 11 miljoen werklozen. Een kwart van diegenen die werk hebben, krijgen slechts het vastgelegde minimumloon van 240 euro per maand.

Tot vorig jaar had de economische en politieke elite er vertrouwen in dat Dilma Rousseff in staat zou zijn om de voor hen belangrijke neoliberale hervormingen door te voeren. Dilma werd geacht een neoliberale agenda te promoten maar dat was precies het tegenovergestelde van wat de PT tijdens de laatste verkiezingen in 2014 had beloofd. De PT behaalde in 2014 een erg nipte overwinning die ze niet zozeer te danken had aan haar goed beleid, dan wel aan het feit dat voor heel wat Brazilianen een regering van de traditionele rechterzijde, die nog vaak gelinkt wordt aan de oude dictatuur, nog erger zou zijn.

Zolang de economie groeide, vooral op basis van de export van grondstoffen, waren er middelen voor het financieren van beperkte sociale programma’s. Deze verdwenen de voorbije jaren als sneeuw voor de zon. Voor veel Brazilianen brak Dilma haar verkiezingsbeloftes. De fiscale cadeau’s voor de grote bedrijven, de aanvallen op arbeidsvoorwaarden en de lonen van de werkenden en de enorme uitgaven voor de grote prestigeprojecten, het WK voetbal en de Olympische Spelen, maakten Dilma al snel de meest onpopulaire president in de geschiedenis van Brazilië.

Het aan het licht komen van de grootschalige corruptieschandalen, waar vooral de rechtse partijen bij betrokken waren, en de vervolging van verschillende regeringsministers in ‘Operatie Carwash’ (het onderzoek naar de corruptieschandalen), zorgde voor een explosief effect op de publieke opinie. In deze omstandigheden werd het voor de regering-Dilma steeds moeilijker om de besparingsagenda door te voeren.

Toen ook de grote private banken en de patroonsorganisatie van de staat Sao Paulo zich in januari publiekelijk tegen Dilma uitspraken, was het duidelijk dat haar dagen geteld waren.

Tot op het laatste moment trachtte Dilma Rousseff de kapitalistische klasse ervan te overtuigen dat haar regering de nodige hervormingen kon doorvoeren. Zo nam ze maatregelen die buitenlandse bedrijven toelaten om olie te ontginnen in Brazilië, de staatsschuld werd heronderhandeld hetgeen privatiseringen met zich meebracht en er werd een anti-terrorismewet gestemd die de weg opent voor de criminalisering van sociale bewegingen.

Temer wil hard neoliberaal beleid

De ondemocratische wijze waarop de huidige regering aan de macht kwam, creëert heel wat protest in de samenleving. Ook de namen van Temer en vele anderen worden genoemd in ‘Operatie Carwash’. Het feit dat Temer niet van plan is om zich kandidaat te stellen voor de verkiezingen in 2018 en dus geen rekening moet houden met populariteitspolls, stelt hem in staat een hard neoliberaal beleid te voeren.

Vanaf de eerste dag kondigde de regering-Temer een lawine aan hervormingen aan. Zo worden bepaalde staatssubsidies in de gezondheidszorg en het onderwijs stopgezet, wordt de pensioenleeftijd opgetrokken, wordt de ontslagregeling versoepeld waardoor grote bedrijven sneller kunnen ontslaan, … Ook vanaf de eerste dag waren er massabetogingen tegen de politieke coup en de voorgestelde hervormingen. Deze betogingen vonden plaats onder de slogan ‘Temer Out’! In Sao Paulo werden meer dan 200 scholen bezet. Stakingsbewegingen vonden plaats bij onderaannemingen van Volkswagen en General Motors. Het ministerie van cultuur werd bezet door kunstenaars en muzikanten.

De beweging ‘Temer Out’ is geen automatische steunbetuiging aan Dilma of de PT. Voor velen in de beweging stelt zich de vraag welk politiek alternatief nodig is na het verraad van de PT enerzijds en de politieke coup van Temer anderzijds. De linkse oppositiepartij PSOL die de voorbije 15 jaar verschillende ups and downs kende, soms naar het centrum afgleed om later op basis van massabewegingen terug naar links op te schuiven, heeft nu een historische kans. In oktober zijn er gemeenteraadsverkiezingen en volgens recente peilingen kan ze in veel grote steden de tweede grootste partij worden.

De zusterorganisatie van LSP in Brazilië, LSR (Liberdade, Socialismo, Revoluçao), is actief binnen PSOL en pleit er voor een strijdbaar en socialistisch programma. Binnen de beweging ‘Temer Out’ verdedigt ze het idee dat er nieuwe verkiezingen moeten komen en werken de militanten aan de eenmaking van de verschillende protestbewegingen tegen Temer en de neoliberale aanvallen van zijn regering.

Brazilië kent een diepgaande economische en sociale crisis. Daarbovenop is er nu ook een enorme politieke crisis. Deze ontstond door de ondemocratische stappen van het rechtse establishment en de grote bedrijven. Maar het is ook het resultaat van een compleet falen van het overlegmodel van ‘klassensamenwerking’ door de Arbeiderspartij (PT) in de 13 jaar dat deze partij aan de macht is.

Door André Ferrari, LSR (Brazilië)

Op 12 mei werd president Dilma Rousseff van de PT uit haar functie gezet door de federale Senaat. Ze werd vervangen door de voormalige vice-president Michel Temer van de PMDB, de rechtse Braziliaanse Democratische Bewegingspartij. Het afzetten van Dilma gebeurde enkele dagen nadat de Kamer met een grote meerderheid instemde met een procedure van afzetting van de president. Zowel in de Kamer als de Senaat werd de zitting die over het afzetten van de president handelde voorgezeten door verkozenen die zelf betrokken zijn in corruptieschandalen.

Kamervoorzitter Eduardo Cunha (PMDB) verloor enkele dagen na de stemming zijn parlementaire onschendbaarheid. Het federaal Hooggerechtshof besliste daartoe. Formeel gezien wordt Rousseff 180 dagen uit haar functie gezet vooraleer de Senaat een finale beslissing over de afzetting kan nemen. Het resultaat van de eerste stemming geeft aan wat de beslissing zal zijn van de door de conservatieve rechterzijde gedomineerde corrupte Senaat.

Val van Rousseff

De val van Rousseff was het resultaat van een veranderde positie van enkele traditionele rechtse partijen die gesteund worden door delen van de grote bedrijven. Jarenlang steunden ze de PT-regering in het parlement. Maar de zwakte van de regering-Dilma was gezien de ernst van de situatie niet langer houdbaar. De erger wordende economische crisis met massale werkloosheid en het doorvoeren van fiscale maatregelen met aanvallen op de werkenden, zorgden ervoor dat Dilma een van de meest onpopulaire presidenten uit de Braziliaanse geschiedenis werd.

Het passieve ongenoegen in de samenleving liet de rechterzijde toe om zich op te werpen en delen van de middenklasse te mobiliseren. Het waren de eerste massabetogingen die de rechterzijde sinds decennia kon organiseren.

Begin dit jaar besliste de kern van het grootkapitaal – de grootste private banken en de werkgeversfederatie FIESP – om de procedure van afzetting te laten starten. Elke mogelijke kunstgreep werd gebruikt om tot het juiste resultaat in de parlementaire stemming te komen. De formele beschuldiging tegen Dilma Rousseff is haar betrokkenheid in corruptie waarbij ze verantwoordelijk was voor uitzonderlijk hoge publieke uitgaven en deze in de cijfers zou verborgen hebben.

Het beleid van de PT

Tot op het laatste moment probeerde Rousseff de grote kapitalisten ervan te overtuigen dat haar regering in staat zou zijn om de neoliberale maatregelen te nemen die door hen geëist worden. Het gaat onder meer over het openen van de economie voor buitenlandse bedrijven uit de olie-sector of nog om het heronderhandelen van de overheidsschulden wat tot harde besparingen, privatiseringen, … zou leiden.  Een van de laatste beslissingen van Dilma was om de bouw van een hydro-elektriciteitscentrale in Belo Monte toe te laten. Het gaat om een ecologische ramp.

Ondanks dit beleid waren er grote betogingen tegen de afzetting van Rousseff. De mobilisatie werd versterkt door het idee dat er een staatsgreep bezig was, een aanval op de democratie. De PT gebruikte dit en schakelde inzake retoriek een versnelling hoger. Dit moest meteen verbergen dat het quasi onmogelijk is om het beleid van de regering-Rousseff te verdedigen.

De ondemocratische acties om de regering weg te krijgen, vormen een ernstig precedent dat kan leiden tot nog meer anti-democratische aanvallen op de werkende bevolking en de onderdrukten. Toen voormalig president Lula, de historische leider van de PT en van de Braziliaanse arbeidersbeweging, met gevangenzetting bedreigd werd, volgde er een radicalisering.

Maar dit duurde slechts enkele dagen. Op een massabetoging in Sao Paulo op 18 maart demobiliseerde Lula de beweging door aan te kondigen dat hij in de regering-Rousseff zou treden om er als minister een nieuw akkoord met de PMDB te onderhandelen om zo de afzetting te stoppen. Het belangrijkste obstakel in de strijd tegen de rechterzijde is het beleid van de regering-Rousseff en de leiding van de PT.

Delen van de werkende bevolking die historisch steeds steun gaven aan de PT en Lula zien nu hoe deze partij niet in staat is om de strijd tegen rechts te voeren. Deze werkenden hebben genoeg van het beleid van klassensamenwerking dat geleid heeft tot steeds nieuwe nederlagen.

Regering-Temer

Michel Temer heeft geen sociale basis. Onder de huidige voorwaarden is het weinig waarschijnlijk dat hij een stabiele regering kan vormen. Zijn naam wordt genoemd in corruptieschandalen en er lopen verschillende onderzoeken.

Op dit ogenblik vestigen de Braziliaanse heersende klasse en het VS-imperialisme alle hoop op Temer. Ze hopen dat deze regering alle gewenste aanvallen op de werkende bevolking zal doorvoeren.

De eerste dagen van de nieuwe regering werden gekenmerkt door een groot aantal aankondigen van nieuwe maatregelen tegen de levensstandaard van werkenden en armen. Zo kondigde de Minister van Gezondheidszorg aan dat het publieke gezondheidsstelsel zal herzien worden. Verder worden maatregelen genomen om de bescherming van werkenden tegen arbeidsvoorwaarden die aan slavernij doen denken af te bouwen. Er komt ook een nieuwe reeks van privatiseringen. De regering heeft het project om 10.000 nieuwe sociale woningen te bouwen afgevoerd.

De reactie van de bevolking is explosief. De instabiliteit en de conflicten zullen de komende dagen en weken verder toenemen. Het is niet uitgesloten dat de vakbondsfederatie CUT samen met andere bonden na jarenlang stilzwijgen noodgedwongen tot een algemene staking tegen het beleid van Temer zal oproepen.

PSOL en links

De brede linkse partij PSOL (Partij voor socialism en vrijheid) heeft aan autoriteit gewonnen in deze crisis. Er werd geprotesteerd tegen het beleid van Dilma, maar de verkozenen hebben zich terecht tegen de afzetting verzet in Kamer en Senaat.

De opbouw van een front van de socialistische linkerzijde vanuit verschillende partijen en sociale bewegingen die niet aan de PT-regeringen deelnamen, is van groot belang voor de opbouw van een links alternatief.

Andere delen van de socialistische linkerzijde isoleerden zich in de recente ontwikkelingen. Zo riep de PSTU op: “Fuera Todos” (‘Allemaal buiten’) zonder enig onderscheid tussen Dilma Rousseff en de rechtse partijen. Op een ogenblik van een afzettingsprocedure tegen Dilma is dat verkeerd. De PSTU ziet niet dat de afzetting van Dilma de situatie verandert en kan leiden tot hardere aanvallen op de werkende bevolking.

Er is een nieuwe fase in de Braziliaanse klassenstrijd. Dit zal mogelijkheden bieden voor de opbouw van een nieuwe socialistische linkerzijde. LSR komt daar actief voor op.