Category: Ecologie

De redenen om van fossiele brandstoffen naar biobrandstoffen over te schakelen zijn zowel van ecologische als van economische aard. Iedereen weet dat de aardolievoorraden aan het opraken zijn en door schatting van productie en reserves is het mogelijk om via modellen te voorspellen wanneer de aardolie zal uitgeput zijn.

Tim

Volgens het meest optimistische model zal de productie een maximum bereiken van bijna 70 miljard vaten per jaar tegen 2050 en daarna zal de productie afnemen en stilvallen tegen 2100. Voor aardgas geldt we een gelijkaardig verhaal. De totale bewezen gasreserves bedragen 173,0 miljard m3 en met een gebruik van 2,7 miljard m3 per jaar is het duidelijk dat deze gasreserve beperkt is en zal verbruikt zijn tegen 2070, tenzij het verbruik drastisch zou dalen. Aan de hand van deze gegevens zal het dan ook niemand verbazen dat de gemiddelde maximumprijzen voor petroleumproducten zoals diesel, huisbrandolie en eurobenzine 95 in de periode van 1985 tot 2005 meer dan verdubbeld zijn.

De ecologische reden om over te schakelen naar biobrandstoffen is de CO2- uitstoot die veroorzaakt wordt door de verbranding van fossiele brandstoffen. CO2 is namelijk één van de gassen die verantwoordelijk is voor het broeikaseffect. Door de aanwezigheid van broeikas-gassen, zoals CO2, methaan, lachgas en gefluoreerde koolwaterstoffen (vb. CFK’s) in de atmosfeer wordt de terugstraling wordt de balans tussen de door de zon ingestraalde en door de aarde teruggekaatste E verlegd waardoor de temperatuur op aarde toeneemt.

Tussen 1990 en 2004 is de uitstoot van broeikasgassen en meer bepaald van CO2 in de industriële landen met 3,3% gedaald. Maar deze daling valt voor het grootste deel te verklaren door een reductie van 37% in Centraal Europese landen in een economische overgangsperiode. In andere landen is de uitstoot globaal met ± 11% gestegen. In de EU bedraagt de daling in deze periode ongeveer 0,6%. In België steeg de uitstoot van broeikasgassen met 1,9% in deze periode.De laatste 3 jaar is in Vlaanderen wel een daling vastgesteld.

Verder worden bij de verbranding van fossiele brandstoffen zwaveloxides en stikstofoxides vrijgesteld die zure regen veroorzaken.

Wat zijn biobrandstoffen?

Biobrandstoffen zijn brandstoffen afkomstig van natuurlijke hernieuwbare bronnen die kunnen worden bijgemengd aan transportbrandstoffen als diesel of benzine. De voornaamste biobrandstoffen zijn bio-ethanol, biodiesel en biogas.

Bio-ethanol wordt bekomen door de vergisting van plantaardige materialen zoals suikerriet, suikerbieten en graan. In 2002 werd in de wereld 26 miljoen ton bio-ethanol geproduceerd waarvan 63% als brandstof werd gebruikt. Hiervan werd in Europa slechts 1,6 miljoen ton geproduceerd en dit in tegenstelling met de VS en Brazilië waar respectievelijk 5,7 en 8,7 miljoen ton werden geproduceerd. Momenteel wordt er onderzoek gedaan naar de beste manier om bio-ethanol te produceren vanuit landbouwoverschotten (vb. stro) of ander organisch materiaal (vb. afval van papierindustrie). Deze substraten zijn namelijk in overmaat aanwezig en zeer goedkoop. Het US Department of Energy heeft geschat dat in de USA alleen al ± 500 miljoen ton van deze materialen beschikbaar zijn elk jaar.

Biodiesel wordt bereid met behulp van plantaardige en dierlijke oliën. De gebruikte oliën zijn afkomstig uit koolzaadbloemen, sojabonen en zonnebloempitten en hiervan wordt, door zijn gunstige eigenschappen, vooral koolzaadolie gebruikt. Biodiesel is in België verkrijgbaar aan sommige pompen sinds 23 november 2006.

Biogas wordt gezien als een alternatief voor aardgas en wordt bekomen door de abaërobe (dus zonder zuurstof) vergisting van biomassa of van de biologisch afbreekbare fractie van afval.

Wat zijn de voordelen van biobrandstoffen?

Het koolstofdioxide dat bekomen wordt bij de verbranding van biobrandstoffen is ‘groen’ aangezien het recycleerbaar via het proces van fotosynthese. Deze inorganische koolstof wordt met behulp van het bladgroen van planten (plantchlorofyl) en via het proces van fotosynthese gecapteerd en in organische koolstof omgezet. Op deze manier draait alle goene CO2 in een gesloten cyclus. Biobrandstof wordt verbrand en produceert energie en groene CO2 , deze laatste wordt opgenomen door de groene planten met behulp van zonlicht. Verder worden biobrandstoffen worden gemaakt uit hernieuwbare bronnen, zijn biodegradeerbaar en geven ze een verminderde roetuitstoot.

Wat zijn de nadelen van biobrandstoffen?

De productie van biobrandstoffen legt een enorme druk op het landbouwareaal en belangrijke menselijke voedingsmiddelen zoals graan worden gebruikt om brandstof te produceren waardoor de prijzen van voedingsmiddelen zoals brood zullen stijgen. Dit wordt gedemonstreerd met het onderstaande voorbeeld. In ideale omstandigheden kan uit 10 ton tarwe ongeveer 3000 l ethanol worden geproduceerd. Als we ervan uitgaan dat de gemiddelde auto per jaar 1500 l verbruikt en dat er in België 3 miljoen auto’s zijn, is er 15 miljoen ton tarwe nodig om alle Belgische auto’s op bio-ethanol te laten rijden. Dit komt overeen met 4% van de jaarlijkse wereldproductie van tarwe.

Situatie in België

In september 2006 heeft de federale regering de verschillende productiequota’s aan bedrijven toegewezen. Voor bio-ethanol kregen BioWanze (Wanze), Alco Bio Fuel (Gent) en Tate & Lyle (Aalst) een vergunning voor de periode 2007-2013. BioWanze mag 750 miljoen liter produceren, Alco Bio Fuel 543,5 miljoen liter en Tate & Lyle 192 miljoen liter. Voor biodiesel werden de bedrijven Néochim (Feley), Oléon (Ertvelde), Proviron (Oostende) en Flanders Bio Fuel (Gistel). Vanaf 1 november 2006 zou in de eerste 11 maanden 286 miljoen liter geproduceerd worden en in de daaropvolgende 5 jaar 2 279 miljoen liter. Met een jaarlijkse productie van 250 miljoen liter bio-ethanol en 380 miljoen liter biodiesel zou volgens Didier Reynders, de toenmalige minister van Financiën en Sabine Laruelle, de toenmalige minister van Landbouw, de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen elk jaar met 6% afnemen.

Momenteel zijn er echter slechts 2 biodieselproducenten op de markt, nl. Oléon en Néochim, en zij draaien allebei slechts op halve capaciteit doordat de vraag uitblijft, waarschijnlijk door de hogere prijs. De eerste productie van bio-ethanol wordt pas tegen de lente van 2008 verwacht terwijl de regering op de herfst van dit jaar had gerekend. Grote projecten zoals BioWanze zitten nog steeds in de bouwfase door bouwtechnische redenen. Door de grote prijsstijgingen voor granen en plantaardige oliën is de productie van van bio-ethanol en biodiesel momenteel niet meer rendabel. (bron: De Tijd van 18 september 2007)

In augustus organiseerden milieuactivisten een week lang het ‘climat action camp’ aan de Londense luchthaven Heathrow. Uitgangspunt was het aangekondigde plan voor uitbreiding van de luchthaven met een derde landingsbaan, waarvoor ook enkele dorpen zouden moeten verdwijnen. Het hoogtepunt was de demonstratie van 19 augustus. De politie was natuurlijk voltallig en goed uitgerust aanwezig. Ook de media, die breed verslag uitbrachten, namen duidelijk een afkeurig standpunt in tegenover de actievoerders.

Eline

Wat wij vooral onthouden, is de succesvolle samenwerking tussen milieuactivisten en de betrokken lokale bevolking. Dit gaf de activisten niet enkel de kans hun ideeën met de lokale bevolking te bediscussiëren, maar het gaf de manifestatie ook een breder representatief karakter en dus minder kans tot isolatie in media.

Wel bestond er onder de actievoerders verwarring wat betreft politieke standpunten en methoden en de voorgelegde eisen bleven vaag en beperkt. Er werd nog geen duidelijke verband gelegd met de rol van het kapitalisme ter zake. Zo werden bijvoorbeeld gesprekken met de pilotenvakbond door de organisatoren ongenuanceerd van de hand gewezen.

En de overheid doet… niets!

Overal pretenderen overheden begaan te zijn met de klimaatkwestie. In werkelijkheid is die bezorgdheid enkel aanwezig wanneer er (persoonlijke) winst uit de situatie te halen valt. Omgekeerd wordt iedere winstbedreigende maatregel fanatiek van de hand gewezen.

De overheden en bedrijfswereld schieten duidelijk tekort wat betreft planning en middelen bij natuurrampen en het zoeken naar milieuvriendelijke alternatieven om ze te voorkomen. Het is de consument (dus wij) die men tracht te belasten met de kost van de vervuiling. Er wordt niet aan gedacht de patroons te laten betalen, hoewel zij thans de middelen en de positie bezitten die bepalen hoe er wordt geproduceerd. Het is duidelijk dat fundamentele vooruitgang niet uit de kapitalistische hoek zal komen.

Daarom trekken wij nogmaals de conclusie dat enkel een brede democratische controle van de (nu nog vervuilende) productiemiddelen door de gehele internationale bevolking een consequent antwoord kan bieden. Daartoe moeten we ons organiseren en ons eigen, democratische, politieke verlengstuk uitbouwen.

Dit probleem eist collectieve maatregelen, dat wil zeggen niet collectief opdraaien voor de kost, maar collectief een oplossing organiseren.

Programma van Internationaal Verzet

1. Kapitalisme en milieu verzoenen? Mission impossible!

De laatste 30 jaar verhoogde de temperatuur op aarde tot het hoogste niveau ooit de laatste 12.000 jaar. Volgens de VN en het rapport Stern, genoemd naar een oude econoom en hoofd van de Wereldbank, zouden er 50 miljoen “ecologische vluchtelingen” kunnen zijn in 2010 en 200 miljoen in 2050, veroorzaakt door de stijging van het waterpeil, de groeiende woestijnvorming, etc. Tegelijkertijd zullen het aantal catastrofes, zoals die veroorzaakt door de orkaan Katrina (die 1.500 mensenlevens eiste en voor meer dan 120 miljard schade veroorzaakte), toenemen.

De maatregelen die getroffen worden zijn nochtans allesbehalve voldoende. Het Kyoto-protocol dekt slechts 3% van de maatregelen die moeten genomen worden om de opwarming van de aarde tegen te gaan… en zelfs dit wordt niet nageleefd! Zij die de maatschappij besturen, het patronaat en hun politieke lakeien, doen niets om tot een echte oplossing te komen. Hun prioriteit is en blijft de maximalisatie van hun winsten en dit ten koste van de bevolking. In dit kader is het enige wat ze doen het probleem verplaatsen, zo zien ze bijvoorbeeld nucleaire energie als alternatief op fossiele brandstof. Nochtans wordt er elk jaar 7000 ton nucleair afval geproduceerd zonder dat men weet wat de toekomstige generaties moeten aanvangen met deze bergen nucleair afval.

Men moet beroep doen op het geheel van maatschappelijke productiekrachten om propere energiebronnen te ontwikkelen, wat niet in tegenstelling staat tot een verzekerde toegang tot nutsvoorzieningen voor iedereen. In dit opzicht onderscheiden wij ons van héél wat “officiële” ecologisten wat betreft de vraag van verantwoordelijkheid. In het algemeen gaan zij namelijk niet verder dan het bekritiseren van één of meerdere kenmerken van het kapitalistisch uitbuitingssysteem maar zoeken niet naar de oorzaken van deze symptomen. In tegenstelling tot groeperingen zoals Greenpeace, die nochtans grondige analyses en aanklachten naar voor brengen, zoeken wij niet naar oplossingen binnen het hedendaagse systeem. Zonder het kapitalisme omver te werpen is iedere verregaande oplossing onmogelijk.

Het grootste deel van de ecologische activisten heeft het over het veranderen van de mentaliteit en de gewoonten. Dit moet weldegelijk gebeuren maar het is een utopie om dit op een massale schaal te verwezenlijken zonder komaf te maken met het kapitalisme en een maatschappij te stichten die de ontplooiing van ieder individu mogelijk maakt. Héél wat van deze te veranderen “gewoontes” zijn immers noodzakelijke behoeften: hoe schakel je bijvoorbeeld over van een vervuilende auto naar een niet vervuilende zonder de middelen ertoe? En iedereen kent wel situaties waarbij openbaar vervoer zonder twijfel veel te duur is, slecht toegankelijk en van slechte kwaliteit? Wij komen op voor een politiek die collectieve oplossingen stimuleert (bijvoorbeeld het ontwikkelen van beter publiek transport) en voor het afschaffen van ecotaksen die de gezinnen treffen in plaats van de producenten.

Aan de andere kant, zolang de traditionele media – of andere middelen voor het verspreiden van ideeën – in de handen blijven van de rijken die de planeet liever vervuilen dan hun aan hun winsten te raken, lijkt het ons onmogelijk om de mentaliteit op grote schaal te veranderen.

Om de mentaliteit te veranderen, moet men de maatschappij veranderen. Dit kan enkel en alleen door de werkende bevolking te mobiliseren – zij die produceren maar niets te zeggen hebben – tegen het systeem dat hen dag na dag uitbuit en het omver te werpen. In deze mobilisatie en acties is het cruciaal om sociale en ecologische eisen naar voor te schuiven. Maar een politiek van lobbyen richting de elite is inefficiënt: de strijd van arbeiders en jongeren is ons krachtigste wapen!

2. Welk programma ?

De wetenschap behoort aan iedereen, onze planeet ook !

1. Drastische vermindering van de uitstoot van broeikasgassen! Stop de handel in emissierechten!
2. Voor de (her)nationalisatie van de energiesector onder arbeiderscontrole zonder schadeloosstelling voor de aandeelhouders!
3. Voor een massale ontwikkeling van kwaliteitsvol en gratis openbaar vervoer voor iedereen!
4. Voor de massale bouw van sociale woningen die kwaliteitsvol, betaalbaar en milieuvriendelijk zijn!
5. Het wetenschappelijk onderzoek moet uit handen van de ondernemingen! Voor de ontwikkeling van openbaar wetenschappelijk onderzoek, onafhankelijk van de aandeelhouders en de privé!

Milieu en kapitalisme : vechten voor het ene, is strijden tegen het andere

1. Voor een politiek die collectieve oplossingen stimuleert, afschaffen van zogezegde ecotaksen die enkel de gezinnen treffen!
2. Voor een geplande economie in functie van de behoeften van de bevolking – dus ook respect voor het milieu – en niet in functie van de winst!
3. Voor de democratische controle en het beheer over de productie door de arbeiders zelf: het patronaat heeft de arbeiders nodig, de arbeiders niet het patronaat!
4. Voor internationale solidariteit: de bescherming van de planeet moet wereldwijd plaatsvinden!
5. Voor de democratische socialistische samenleving gebaseerd op de noden en de ontplooiing van ieder individu in een gezond milieu!

Het is voor niemand nog een geheim, de hedendaagse opstapeling van broeikasgassen veroorzaakt de opwarming van de aarde die katastrofale gevolgen zal hebben voor mens en natuur: verwoestijning, het smelten van de ijskappen, het uitsterven van dier- en plantensoorten, epidemieën en de daaraan gekoppelde hongersnoden en vluchtelingenstromen.

Pablo Nyns, ALS-ULB. Artikel overgenomen uit de ALS-krant

De vraag is dan: waarom ondernemen onze regeringen, ondanks de omvang van het probleem, niets? En waarom zijn de getroffen maatregelen ofwel ridicuul zoals het kyoto-protocol dat, als het uitgevoerd zou worden, slechts 3% van de noodzakelijk te nemen maatregelen tegen de opwarming zou betekenen, ofwel anti-sociaal, zoals de ecotaksen die niets meer zijn dan een middel om het gat in de begroting te dichten.

In werkelijkheid zijn onze overheden afhankelijk van patroons en aandeelhouders van grote bedrijven die niet willen inboeten op hun heilige winst. In de realiteit weigeren zij te produceren naar de behoeften van de maatschappij want ze produceren enkel om steeds meer winst te maken zonder zich te bekommeren om de gevolgen die hun daden hebben voor het milieu.

Onder het kapitalisme telt enkel de winst!

We kunnen ook niet vertrouwen op onze regeringen die steeds meer sleutelsectoren van de overheidsbedrijven privatiseren, sectoren die belangrijk zijn in de strijd voor het milieu, zoals elektriciteit of het openbaar vervoer. De privatiseringen zullen enkel leiden tot prijsstijgingen en een verhoogde uitstoot van broeikasgassen want als de patroon zich al niets aantrekt van de mens, waarom zou hij zich dan iets aantrekken van het milieu! Bijvoorbeeld, nu de energiemarkt is geliberaliseerd, willen de verdelers de prijzen verhogen maar veel oog voor het milieu zullen ze niet hebben (‘te duur’).

Zo heeft Electrabel een verhoging van de prijs van 17% voor gas en 5% voor elektriciteit voorzien. Daarbij is de energie die verdeeld wordt door Electrabel met de vervuilendste productiemethodes van België gemaakt.

De traditionele partijen hebben evenzeer geen antwoord op het feit dat de transportmiddelen een groot aandeel hebben in de uitstoot van co2. Ze stellen zich tevreden met het “bewustmaken” van de mensen en het met de vinger wijzen naar het individu opdat ze het openbaar vervoer zouden gebruiken. En dat terwijl ze een beleid voeren dat gericht is op afslanking van het personeel, de vermindering van ritten, aantal haltes of stations en het steeds de hoogte injagen van prijzen!

De maatregelen die getroffen worden viseren eigenlijk enkel het huishoudelijke afval (één van de perverse gevolgen daarvan is het verbranden van afval thuis: 80Kg, achter in de tuin geeft evenveel schadelijke gassen als meerdere tonnen in verbrandingsovens). Het enige dat ze vergeten, is het belasten van de patroons! Daar waar de industrie tussen 0.25 € en 0.20 € betaalt per ton afval moet het gezin tot 150 € betalen aan “eco”-taksen, terwijl de industrie miljarden tonnen afval aanmaakt en tonnen CO2 uitstoot.

Daarbij kunnen we de opwarming van de aarde enkel tegenhouden met een globaal plan, want de vervuiling kent geen grenzen. Maar onder het kapitalisme blijven we geblokeerd door de nationale grenzen. Het fiasco met Kyoto is een mooi voorbeeld. Dit protocol werd door de VS (de grootste vervuiler) verworpen omdat de patroons van de grote bedrijven hun concurrentiepositie en hun winsten niet op de helling wilden zetten.

Ten gevolge van DE wet van het kapitalisme, namelijk de maximalisatie van de winsten, kunnen de planeet en de mensheid in een dergelijk economisch systeem nooit overleven. Het kapitalisme is gebaseerd op verspilling. De wet van de markt en de concurrentie betekent dat niemand weet wat er geproduceerd wordt voordat het geproduceerd is. Een beetje zoals een student naar zijn examen zou gaan om te weten wat hij moet studeren. Onder deze voorwaarden produceren betekent dat men te veel en nutteloos produceert want de logica is het tegemoet komen aan de aandeelhouders en de bedrijfsleiders en niet het tegemoet komen aan de noden van de bevolking.

Het enige aternatief dat efficient de mensheid en de natuur zou kunnen beschermen is een socialistische maatschappij met een democratisch door de bevolking geplande economie. Dat zou het mogelijk maken de productie af te stemmen op de reële behoeften van de maatschappij en niet op de behoeften van een minderheid van profiteurs.

In augustus werd aan de luchthaven van Heathrow in Londen actie gevoerd. Er was een actieweek met verschillende betogingen en directe acties. De aanleiding voor het protest was het plan van de luchthaven om verder uit te breiden met een derde landingsbaan. Hierdoor zouden ook een aantal dorpen in de buurt moeten verdwijnen. Op 19 augustus was de grootste betoging. Er vallen een aantal interessante lessen te trekken uit de acties.

[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]

Onder het motto "klimaatsverandering belangt iedereen aan", werden afbeeldingen meegedragen met menselijke gezichten op vanuit alle continenten. Fotos door Marc Vallee
[/box]

Een erg positief gegeven was het feit dat voor de acties werd samengewerkt tussen radicaliserende jongeren en buurtbewoners uit de bedreigde dorpen. Dat versterkt natuurlijk de acties aangezien het moeilijker is om de acties af te doen als het werk van een klein geïsoleerd groepje van voornamelijk jongeren. Bovendien zorgt het ervoor dat de milieu-activisten makkelijker banden kunnen leggen met bredere lagen van de bevolking. Natuurlijk hangt een dergelijke samenwerking samen met het programma dat naar voor wordt gebracht vanuit de acties, maar het smeden van banden met lokale actiegroepen was zeker een sterk punt van deze acties. De inwoners van Sipson liepen vooraan in de betoging, wat een scherpere boodschap bracht.

Een andere les die kan worden getrokken uit de acties, is dat de politieke autoriteiten wel de mond vol hebben van ecologische maatregelen en het bestrijden van klimaatsverandering; maar als er acties plaatsvinden, is er toch repressie. De politie probeerde de betoging tegen te houden op het ogenblik dat te dicht bij de luchthaven werd gekomen. Het kwam tot een kat-en-muis-spelletje met de politie die met heel wat middelen aanwezig was. De formele bekommernissen van traditionele politici inzake milieu gaan duidelijk niet verder dan het verhoopte kortetermijn effect ervan in de media. Imago en perceptie zijn voor hen het belangrijkste.

Dat is niet verwonderlijk aangezien de traditionele politici de belangen van de grote bedrijven en de banken verdedigen. Dat zijn winstbelangen die niet afgestemd zijn op de ecologische behoeften van de meerderheid van de bevolking. Als we rond ecologie een aantal eisen naar voor willen brengen, zullen we niet kunnen rekenen op de traditionele politici maar zullen we zelf moeten bouwen aan een politiek verlengstuk.

In de acties is het daarom belangrijk om eisen naar voor te brengen die duidelijk zijn en die begrepen worden door bredere lagen. Op dat vlak waren de acties in Heathrow vrij beperkt, het eisenplatform was namelijk erg vaag. Er was ook heel wat verwarring aanwezig. Sommigen stelden dat er beter meer energie zou gestoken worden in het druk zetten op traditionele politici, anderen legden wel een verband tussen hoe dit systeem functioneert en de schade die dit toebrengt aan het milieu.

Het kapitalistisch systeem leidt tot uitbuiting van de arbeiders en de leefomgeving van de arbeiders. In de strijd tegen klimaatsverandering en tegen verdere aanvallen op ons leefmilieu, zal de arbeidersklasse een cruciale rol moeten spelen. Daarom is het ook belangrijk om steeds banden te smeden tussen actievoerders en arbeiders. Bij de acties in Londen weigerden de organisatoren in te gaan op de vraag van de pilotenvakbond om een gesprek te hebben. Dat is volgens ons een foute inschatting. Het zijn niet de werknemers die verantwoordelijk zijn voor milieuvervuiling, maar het patronaat.

De strijd tegen klimaatsverandering, is een strijd tegen de logica van dit systeem. Daarbij zal het noodzakelijk zijn om verder te gaan dan enkel semi-spontane acties of eenmalige betogingen. Het is noodzakelijk om ons te organiseren en met de arbeidersbeweging collectief op te komen voor een betere toekomst. Dat kan volgens ons enkel fundamenteel het geval zijn in een socialistische samenleving waar de behoeften van de arbeiders en hun gezinnen centraal staan en niet de winsten van een kleine minderheid.

Ieder jaar wordt het Amazonewoud (goed voor een derde van de tropische bossen op deze wereld) zo’n 30.000 km² kleiner. Dat is ongeveer de oppervlakte van België. Meer dan 30.000 soorten en planten, waaronder ook medisch erg nuttige planten, worden hierdoor bedreigd. De bedreiging van deze groene long biedt een beeld van de algemene kanker die ons leefmilieu ondermijnt.

Dossier door Nicolas Croes

Daarbovenop zijn er natuurlijk de vele stammen in het Amazonegebied die quasi nooit contact hebben gehad met de moderne wereld en zich bijgevolg soms amper bewust zijn van de gevaren waarmee hun toekomst wordt bedreigd. Dat wordt pas concreet als de bulldozers hun dorpen vernielen. De grotere bezorgdheid voor milieproblemen en klimaatsverandering zorgt ervoor dat het er soms op lijkt dat een groot deel van de werkende bevolking eveneens een bedreigd Amazonedorp vormt. Hebben we dan geen mogelijkheden om de levenskwaliteit op onze planeet te verdedigen?

Uit die vraag vloeien er uiteraard nog heel wat andere vragen voort. Voor marxisten kan er misschien nog een bijkomende vraag worden gesteld: moeten we de strijd voor socialisme niet ondergeschikt maken aan een dringender probleem zoals het milieu? Moeten we niet eerst bezorgd zijn om de aarde en dan pas over de manier waarop de samenleving is georganiseerd?

Wij menen alvast van niet. De problemen van het milieu en het klimaat zijn geen geïsoleerde fenomenen die los staan van de manier waarop de samenleving is georganiseerd. Wij verschillen van de meest officiële “ecologisten” op dit punt. Veel van deze ecologisten beperken zich tot vaak erg terechte kritieken op specifieke elementen van het kapitalistische uitbuitingssysteem zonder een diepgaandere visie naar voor te brengen over de oorzaken van deze symptomen.

Is er geen verzoening mogelijk tussen ecologie en vooruitgang?

De gevolgen van menselijke activiteiten op het milieu zijn natuurlijk geen nieuw fenomeen. Reeds in de Oudheid verschenen er teksten waarin werd ingegaan op de ecologische problemen die bijvoorbeeld werden veroorzaakt door het Romeinse Rijk. Maar op ecologisch vlak was er toch een fundamentele ontwikkeling met de opkomst van de grote kapitalistische industrie. Dit heeft de afgelopen decennia geleid tot het opstapelen van de ecologische problemen.

Reeds van bij de opkomst van het kapitalisme hebben wetenschappers gewezen op de mogelijke gevolgen van deze productiewijze op het leefmilieu. Dat is nu in een stroomversnelling gekomen. Eén van de vragen daarbij is of de afbraak van het milieu niet onvermijdelijk verbonden is met de “vooruitgang”. Moeten we de industriële productie op zich verwerpen?

Dat soort argumenten komt vaak van lagen in de samenleving die het relatief goed hebben met een hoge levensstandaard. De arbeidersklasse, de werkenden en hun gezinnen, is ook bezorgd om haar levenskwaliteit. Maar die levenskwaliteit wordt op een erg directe manier aangetast door de uitbuiting onder het kapitalistische systeem.

Heel wat ecologische bewegingen die de afgelopen decennia zijn ontwikkeld, ontbrak het aan een analyse over de samenleving en de verhoudingen tussen arbeid en kapitaal. Hierdoor werd gezocht naar “mirakeloplossingen” die tot niets leiden en veelal beperkt blijven tot individuele zaken.

Er zijn geen individuele oplossingen

Een voorbeeld van het zoeken naar schijnoplossingen zien we in het standpunt dat er overbevolking is. Er zouden te veel mensen zijn waardoor de energiereserves en voedselvoorraden onvoldoende zouden zijn en bovendien zou dit een steeds grotere druk op het milieu zetten. De natuur kan zoveel mensen niet aan. Deze analyse wordt meestal gemaakt door Westerse intellectuelen met die opmerking dat de bevolkingsgroei vooral een fenomeen is van de zogenaamde ‘Derde Wereld’ (de ex-koloniale landen). De conclusie is dan ook gemakkelijk gemaakt: laat ons de armste lagen aanpakken want zij vormen de “overschot” van de bevolking. Wij denken dat er geen absolute overbevolking is en denken dat de bevolkingsgroei reeds sterk zou afnemen indien iedereen over een degelijke levensstandaard beschikt (waarbij kindersterfte wordt beperkt en sociale zekerheid geen loutere gezinsaangelegenheid is).

Een andere positie die sterk aanwezig was en is in de ecologische beweging, is deze van een terugkeer naar “authentieke” waarden. In de jaren 1970 ging dit gepaard met geitenwollensokken en het idee om op het platteland te gaan leven en daar te voorzien in het eigen levensonderhoud. Vandaag wordt er de voorkeur aan gegeven om eerder bioproducten te kopen. Vanuit een bezorgdheid over wat we eten, wordt de biosector steeds meer big business. Bioproducten kunnen duurder verkocht worden en de winsten kunnen zo worden opgedreven. Bovendien is het niet altijd duidelijk wanneer iets “bio” is en wanneer niet (behalve op het vlak van de prijs natuurlijk, daar merk je het verschil meteen).

We verzetten ons ook tegen een blind wantrouwen tegen iedere technologische vooruitgang. Het zijn niet de wetenschappelijke ontwikkelingen op zich die een probleem vormen, maar wel de wijze waarop deze worden toegepast met het oog op het vergroten van de winsten. Een verzet tegen vooruitgang leidt tot absurde situaties waarbij ook levensreddende mogelijkheden worden verworpen.

Nog een theorie die verbonden is met het wantrouwen in vooruitgang is deze van het “duurzame ontgroeien”. Om de grondstoffen niet uit te putten, moeten we met z’n allen minder consumeren. Deze theorie gaat ervan uit dat het beter is om het leefmilieu te verdedigen dan de levensstandaard. Dit leidt tot een “progressieve” invulling van de besparingslogica die de neoliberale regeringen ons opleggen. De verantwoordelijkheid voor de gevolgen van het productiesysteem wordt aldus bij de consumenten gelegd. Wij denken dat het productiesysteem in vraag moet worden gesteld en niet de individuen die de gevolgen van dit systeem ondergaan. Of zijn diegenen die het slachtoffer zijn van kapitalistische uitbuiting evenzeer verantwoordelijk voor dat kapitalisme als hun uitbuiters?

In de traditionele ecologische bewegingen en partijen komen dit soort theorieën vaak voor. In oproepen zoals die van “nationale eenheid voor het klimaat” (voorgesteld door Ecolo) zien we het idee dat de volledige bevolking verantwoordelijk is aangezien zowel bedrijfseigenaars als arbeiders vervuilen. Het zou bijgevolg volstaan om allemaal eens rond de tafel te gaan zitten om tot oplossingen te komen. Daarbij wordt voorbijgegaan aan het feit dat de grootste vervuilers de bedrijven zijn die bovendien ook bepalen wat er wordt geproduceerd en hoe dit gebeurt. Daarbij tellen enkel hun eigen winstbelangen en niet de belangen van de gemeenschap.

Voor het patronaat en de aandeelhouders kan alles geofferd worden op het altaar van de winst. De concurrentie en winstjacht van de bedrijven zal door hen steeds vooraan staan, ook indien dit als gevolg heeft dat het milieu onder druk komt te staan. In een systeem gebaseerd op winst en niet op het streven naar de behoeftenbevrediging van de mensen is er geen plaats voor drijfveren in de richting van het algemeen belang van de mensheid en de zorg voor een proper milieu.

Het milieu redden door collectieve strijd

De belangen van de meerderheid van de bevolking omvatten ook een veilige leefomgeving. Om de verdediging van de belangen van de meerderheid van de bevolking op te nemen, kunnen we enkel vertrouwen op die bevolking zelf. De arbeidersklasse heeft potentieel heel veel macht omwille van haar rol in het productieproces. Bovendien omvat de arbeidersklasse, indien het er in slaagt de steun te krijgen van kleine boeren en armen, de overgrote meerderheid van de bevolking.

Productie naar behoefte, in plaats van naar winst, is enkel mogelijk als dit onder de democratische controle van de bevolking gebeurt. Dat is ook de enige manier om voluit gebruik te maken van de technologische mogelijkheden en die ten dienste te stellen van de behoeften, ook de ecologische behoeften. Alle sociale verworvenheden zijn afgedwongen op basis van collectieve strijd, ook het behoud van onze planeet zal deze weg moeten volgen.

Met ons dossier willen we niet zozeer een technische analyse maken van de ecologische problemen. We denken dat het beter is om een analyse te maken van de wijze waarop ons leefmilieu wordt bedreigd en hoe we daar tegen kunnen ingaan. Daarnaast is het natuurlijk nuttig om in discussies gebruik te maken van een aantal cijfers die een beeld geven van de ernst van de milieuproblematiek. Dat maakt discussies hierover soms concreter.

• Op wereldvlak wordt ieder jaar heel wat afval geproduceerd:
  1. 2 miljard ton industrieel afval
  2. 350 miljoen ton gevaarlijk afval
  3. 7.000 ton nucleair afval

  (90% van dit afval komt van bedrijven gevestigd in de landen die deel uitmaken van de OESO)

• De toegang tot water zal een belangrijke bron van conflicten worden. Tussen 1960 en 2025 zal de watervoorraad sterk afgenomen zijn, van 3.340 kubieke meter tot 667 per persoon. Dat is ver beneden de alarmerende grens van 2.000
• De woestijnvorming zorgt er elk jaar voor dat zo’n 6 miljoen hectare vruchtbare grond verloren gaat
• Per jaar verdwijnen zo’n 6.000 dierstoorten
• De ontbossing, een belangrijke oorzaak van het broeikaseffect, zorgt ervoor dat de tropische bossen (waar 70% van de levende wezens zich bevinden) ieder jaar 1,5% tot 2% van hun grondgebied prijsgeven
• In Frankrijk wordt 34% van de uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt door het verkeer. Maar gewone auto’s vormen slechts een beperkt aandeel in die uitstoot. Wegtransport vormt een belangrijker factor, maar transport over de wegen is momenteel goedkoper dan via het spoor. Wegtransport is verantwoordelijk voor 94% van de uitstoot in het verkeer.
• Het poolijs verdwijnt bijzonder snel, sinds de jaren 1960 is 40% van het poolijs verdwenen.
• Het aantal zware stormen is de afgelopen 30 jaar verdubbeld.
• Het Kyoto-protocol omvat geen enkele verplichting voor de ondertekenende landen. De doelstellingen in dat akkoord waren nochtans erg bescheiden… Indien deze doelstellingen zouden worden behaald, dan zou dit slechts goed zijn voor 3% van de inspanning die nodig is om de klimaatsveranderingen effectief te stoppen. Deze doelstellingen zouden slechts leiden tot een vermindering van de temperatuursstijging met 0,6 graden tegenover een verwachte toename met 2 tot 4 graden tegen 2050. Ter vergelijking: in de laatste ijstijd (zo’n 18.000 jaar geleden) lag de temperatuur gemiddeld 4 graden lager dan nu. Twee derden van wat nu Frankrijk is, bevond zich toen onder het ijs. Dat geeft slechts een beeld van de immense veranderingen die ons te wachten staan.
• Op de G8-top in juni hebben de wereldleiders afgesproken om de mogelijkheid van een “post-Kyoto protocol” te bediscussiëren. Daarnaast werd 60 miljard dollar beloofd voor de strijd tegen Aids, TBC,… Die beloften worden zelden nagekomen, tegelijk stegen de militaire uitgaven in 2006 wereldwijd met 29 miljard dollar, op 10 jaar tijd was er een stijging met 37%. De huidige uitgaven komen overeen met 111 euro per mens.

Minister Peeters (CD&V) wordt wellicht de volgende Vlaamse minister-president. Vooraleer hij die taak opneemt, liet hij zich opmerken met een voorstel dat zogenaamd dient om het milieu ten dienste te zijn: de minister wil een premie geven aan wie een oude auto inruilt voor een nieuwe. De sector van de autoverkoop reageert uiteraard positief.

Het idee klinkt natuurlijk positief: oude wagens hebben doorgaans een grotere uitstoot van broeikasgassen in vergelijking met nieuwere auto’s. Peeters stelt dat er in Vlaanderen nog zo’n 360.000 wagens rondrijden van voor het bouwjaar 1996. Deze wagens maken zowat 10% uit van het totaal aantal auto’s.

Wie een dergelijke oude wagen wegdoet om een nieuwe te kopen, zou een premie krijgen. Dat zet natuurlijk de deur open naar een fiscale regeling die rekening houdt met de ouderdom van wagens en die niet bepaald voordelig zou zijn voor wie over een oude wagen beschikt. Dat zijn vooral ouderen en mensen die het niet breed hebben (zoals jongeren).

Het geven van een premie voor wie een nieuwe wagen koopt, zou vooral goed nieuws zijn voor de autoverkopers die wellicht hopen dat dit een stimulans zal zijn om sneller een nieuwe auto aan te schaffen. Een maatregel die dus wordt voorgesteld als een ecologische maatregel, leidt op die manier tot vreugde bij de autoverkopers. Een andere bedenking rond deze maatregel lazen we in een lezersbrief in de Gazet van Antwerpen. Een lezer vroeg zich af: “Wanneer gaat Kris Peeters eens durven de 4×4 te verbieden, die zuipt 15 tot 20 liter per 100 km. Net zoals al die chique, niet zuinige auto’s waar de ministers mee rijden. Maar tegen die kar durft hij natuurlijk, niet te rijden. Want wie genoeg geld heeft, mag ook zoveel hij wil vervuilen.”

Uiteraard stellen wij niet voor om 4×4 wagens te verbieden. Maar de vraag is wel terecht: waarom worden enkel oude auto’s aangepakt en niet de chique veel verbruikende nieuwe auto’s? Als de ecologische redenen echt de doorslag zouden geven, was dat logisch geweest. Nu lijkt het er op dat minister Peeters vlak voor zijn promotie in de Vlaamse regering nog snel een duwtje in de rug wil geven aan de autoverkoop.

In de aanloop naar de verkiezingen hebben alle traditionele partijen het milieuthema ontdekt. Plots zijn ze allemaal zogenaamd groen. De problemen zijn reëel, maar geen enkele traditionele partij durft de productiewijze van het kapitalisme in vraag te stellen.

Artikel door G.L., 2e opvolger op de CAP-senaatslijst

Ernstig probleem

Dat het de foute kant uitgaat met ons milieu is reeds lang geweten. De opwarming van de aarde is te wijten aan het massale gebruik van fossiele brandstoffen, aan ontbossing en industriële landbouw. De atmosfeer warmt op, de oceanen verzuren en de poolkap trekt zich terug. Dit zal leiden tot veranderingen in de biodiversiteit en een toename van het aantal natuurrampen. Volgens de perspectieven van de VN en het rapport-Stern, zouden er tegen 2010 zo’n 50 miljoen "milieuvluchtelingen" zijn.

Het Kyoto-protocol voorzag tegen 2012 een reductie van de uitstoot van CO2 op internationaal gebied. In werkelijkheid was er de afgelopen jaren geen reductie. Ondertussen zijn vele wetenschappers het erover eens dat de doelstellingen van Kyoto ruimschoots onvoldoende zijn om het tij te keren en er wordt nu reeds gesproken over een post-Kyoto protocol.

Sommigen beweren dat kernenergie een oplossing zou vormen, maar er zijn heel wat verborgen energiekosten en problemen inzake de opslag van nucleair afval. Dit kan hoogstens een tijdelijke oplossing vormen, die bovendien de generaties van morgen opzadelt met kernafval waarmee niemand blijf weet.

Waarom zijn er geen alternatieven voorhanden? De afgelopen 20 jaar investeerde de EU 5,8 miljard euro in onderzoek naar kernenergie, voor hernieuwbare energie werd slechts 1,8 miljard euro uitgetrokken.

Welk milieubeleid willen de gevestigde partijen voeren?

Slechts 1,5% van het energieverbruik in België betreft hernieuwbare, groene energie. Er wordt amper geïnvesteerd of onderzoek gedaan naar alternatieven. Het Instituut voor thermodynamica van het Duitse Centrum voor ruimtevaart beweert dat het mogelijk zou zijn om volledig over te schakelen op een combinatie van warmtekrachtkoppeling en verschillende bronnen van hernieuwbare energie. Dit zou de broeikasgassen met 30% kunnen doen verminderen tegen 2020.

Het energiebeleid in dit land wordt echter bepaald door de patroonsfederaties. De mediahype rond de film van Al Gore werd enkel gebruikt om politiek te scoren en tegelijk extra inkomsten te vergaren door milieutaksen op wegwerpverpakkingen te heffen. Die ecotaksen dienen louter om de begroting op te smukken…

Welk ander milieubeleid?

In het kapitalisme wordt gezocht naar goedkope productie, ook al is dat vervuilend. Enkel de winsten tellen en daartoe wordt ook roofbouw gepleegd op de natuur en de levensomstandigheden van de toekomstige generaties.

Zolang de winsten centraal staan, zullen er geen stappen vooruit gezet worden. Het is noodzakelijk dat de energiesector en de zware industriële sectoren in openbare handen komen. Enkel op deze manier kan prioriteit gegeven worden aan de ontwikkeling en verspreiding van hernieuwbare energie. Er zullen dan uiteraard ook meer publieke investeringen moeten komen in wetenschappelijk onderzoek. Wetenschap en techniek moeten daartoe onafhankelijk zijn van privébelangen.

Er zal nood zijn aan een energieplan dat onderdeel vormt van een algemeen plan van nationalisatie en planning van andere sleutelsectoren van de economie. Dat moet uiteraard op internationaal vlak gebeuren. De logica van het kapitalisme leidt tot afbraak van sociale maar ook ecologische verworvenheden. Het bedreigt onze toekomst! Bouw daarom mee aan een socialistisch alternatief!

---

Voor de volledige tekst, zie: www.marxisme.net

Batibouw 2007 heeft op 4 maart de deuren gesloten. Dit druk bezochte woningbouwsalon heeft dit keer alle records van opkomst verbroken met niet minder dan 360.000 bezoekers.

Thierry Pierret

De bouwsector in dit land draait erg goed. De groei is voor een groot deel toe te schrijven aan de winsthonger van investeerders. Die willen een maximum aan kleine nieuwe appartementen opkopen en verkopen om grote winsten te maken op die operaties. Er wordt vooruitgelopen op de demografische evolutie die voorziet in een toename van het aantal eenoudergezinnen en alleenstaanden in de samenleving. Bovendien hebben de lage rentevoeten heel wat gezinnen aangezet tot het kopen, bouwen of verbouwen van een woning.

Een interessante markt

De immobiliënprijzen kenden de afgelopen jaren een spectaculaire stijging. In 2006 bereikten de gemiddelde prijzen van huizen en appartementen respectievelijk 160.000 euro (+ 7,6%) en 147.000 euro (+ 8,3%). Dat blijkt uit cijfers van ERA, een netwerk van immobiliënkantoren. Deze situatie spoorde de banken aan om steeds soepelere kredietformules te hanteren om kandidaatkopers te verleiden.

Sommige banken voorzien zelfs in de mogelijkheid van terugbetalingen op 40 jaar om zo een lagere maandelijkse afbetaling te bekomen. Dat is bovendien voordelig voor de banken omdat ze hun winstmarge verhogen door een groter totaal aan rente te incasseren. Bovendien wordt een dergelijke lening vaak verbonden aan andere producten of verzekeringen bij dezelfde instelling.

“Groen” bouwen: luxe of noodzakelijkheid?

De middelen om te besparen op het energieverbruik krijgen vandaag heel veel aandacht. Zo zijn er de “passiefhuizen” die bijna geen gebruik maken van externe energie. Enige probleem is natuurlijk dat de bouw van dergelijke woningen 20% meer bedraagt dan bij klassieke woningen. De fiscale stimulans die werd goedgekeurd op de ministerraad van Leuven zal wellicht enkel voordeling zijn voor wie het zich kan permitteren om groen te wonen. De inzet is nochtans belangrijk: huisvesting en de bouwsector staan in voor 25%van de broeikasgassen.

De Groenen hadden terechte kritieken op de beperkte maatregelen van de regering. Ze stellen voor om subsidies te geven voor de isolatie van woningen, waarbij de subsidies worden betaald door de besparingen op het vlak van energie die het resultaat zijn van de isolatie. De groenen stellen dat dit een financiële nuloperatie zou zijn voor de overheid en ook voor de gezinnen.

Anderzijds willen de Groenen echter de financiering van de subsidies laten gebeuren door een hergroepering van bestaande energiefondsen, met inbegrip van de fondsen voor de sluiting van kerncentrales. Dat fonds zou bijgevolg opnieuw moeten worden opgericht met het geld van de belastingbetalers.

Voor een socialistische huisvestingspolitiek

Huisvesting is voor heel veel huishoudens de grootste uitgave. Het is zelfs de belangrijkste factor voor inclusie of uitsluiting in de samenleving. Het speelt ook op ecologisch vlak een cruciale rol. Redenen genoeg om op het vlak van de huisvesting afstand te nemen van de wetten van de markt.

Uiteraard stellen we niet voor om alle gezinswoningen te nationaliseren. Wel vinden we dat de bouwsector moet genationaliseerd worden en dat er een nationale planning nodig is om te komen tot betaalbare en degelijke huisvesting. Dat kan in eerste instantie gestimuleerd worden door de massale bouw van degelijke en betaalbare sociale woningen waarbij rekening wordt gehouden met ecologische factoren.

Enkel dan kan ervoor worden gezorgd dat huisvesting niet langer een belangrijke oorzaak van armoede is en kan tegelijk iets worden gedaan aan de uitstoot van gassen.