Tag: Noord-Ierland

De hongerstakingen van 1980-81 in de Noord-Ierse gevangenissen veroorzaakten een nieuwe spiraal van conflict en geweld. Thatcher’s beslissing om tien gevangenen toe te staan zichzelf langzaam uit te hongeren was een bewijs van de ware aard van haar regime.

Door Sean Burns (Socialist Party – ISA in Noord-Ierland)

De hongerstakingen van 1980-81 in de Noord-Ierse gevangenissen en de gebeurtenissen die eraan voorafgingen, vormden één van de vele afschuwelijke hoofdstukken in de Troubles, en hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de ontwikkeling van de nieuwe spiraal van conflict en geweld die meer dan tien jaar duurde. De beslissing van de regering-Thatcher om toe te laten dat tien gevangenen zichzelf langzaam uithongerden, was een barbaarse en hardvochtige daad. Het toonde de ware aard van haar bewind en van de Britse heersende klasse die ze vertegenwoordigde. Degenen die de staking overleefden, zouden langdurige schade oplopen aan hun lichamelijke en geestelijke gezondheid. De staking maakte velen in Noord-Ierland en daarbuiten woedend. In de VS weigerden havenarbeiders om Britse goederen te verwerken.

Dit was een periode van intense sektarische polarisatie, staatsgeweld en rellen die resulteerden in vele doden door toedoen van de politie, waaronder kinderen en tieners zoals de elfjarige Carol Ann Kelly die werd gedood door plastic kogels van soldaten na de dood van hongerstaker Patsy O’Hara. Anderen stierven als gevolg van wreedheden begaan door paramilitairen. Joanne Mathers, een jonge protestantse moeder van één kind, werd in Derry door het Iers Republikeins Leger (IRA) doodgeschoten terwijl zij formulieren voor de volkstelling ophaalde. Een dag later werd hongerstaker Bobby Sands bij tussentijdse verkiezingen verkozen in Fermanagh/Tyrone. Patrick Martin, een katholieke winkelier, werd door de loyalistische Ulster Defence Association (UDA) vermoord omdat hij zijn winkel had gesloten en de begrafenis van Francis Hughes had bijgewoond.

De aanpak van de Britse staat dreef een deel van de jongeren in het dode spoor van paramilitaire organisaties zoals de IRA en het Ierse Nationale Bevrijdingsleger (INLA), en het zorgde voor de ontwikkeling van Sinn Féin als een politieke kracht. De prijs voor het uitblijven van een oplossing voor de crisis in de gevangenissen werd betaald door de arbeiders, zowel protestantse als katholieke, die een periode van verhoogde spanningen en geweld moesten doorstaan.

‘Speciale categorie’ voor gevangenen

Veel van degenen die zich aansloten bij de paramilitaire strijdkrachten werden gevangen gezet. De speciale categorie of “politieke” status kwam in de praktijk neer op de status van krijgsgevangene. Dat gaf de gevangenen een aantal voorrechten. Zo moesten ze geen gevangenisuniform dragen of gevangeniswerk te doen. Ze werden op basis van hun paramilitaire fracties ingedeeld en mochten extra bezoek en voedselpakketten ontvangen. Dit was een van de voorwaarden die de Provisional IRA had gesteld toen zij met de Britse regering onderhandelde over een wapenstilstand. De hongerstaking van 1972 was ongetwijfeld een factor, maar niet de hoofdreden voor de invoering ervan. Het was een poging van de Britse regering om tijd te winnen om de orde in Noord-Ierland te herstellen door te proberen een tijdelijke wapenstilstand te bewerkstelligen.

De toekenning van deze status vond plaats tegen de achtergrond van enorme instabiliteit in het noorden. Delen van Derry en Belfast waren tot juli van dat jaar nog steeds verboden gebied voor het Britse leger en andere staatstroepen. Halverwege de jaren zeventig was er echter sprake van wat de minister voor Noord-Ierland Reginald Maulding een “aanvaardbaar niveau van geweld” noemde. Aanvaardbaar wat de Britse heersende klasse betrof, is dat. Maulding dacht dat het IRA het erg moeilijk zou hebben na de wapenstilstand van 1975-76. Haar voorganger, Roy Mason, verklaarde in 1978 dat de Britse staat “de terroristen aan het uitknijpen was, zoals een tube tandpaste opgerold wordt.”

In 1976 besloot de Britse regering de speciale status voor gevangenen in Noord-Ierland af te schaffen. Dit was onderdeel van de tweeledige aanpak van ‘Ulsterisation’ en criminalisering. In wezen vertrouwde de Britse staat niet langer op het leger om de orde in Noord-Ierland te handhaven, maar op het Ulster Defence Regiment (UDR) en de Royal Ulster Constabulary (RUC) als de belangrijkste handhavers. De speciale status voor gevangenen vormde een obstakel hiervoor, aangezien dit het verhaal ondermijnde dat de gevangenen eigenlijk gewoon ‘gangsters’ waren. Dat is hoe Merlyn Rees, minister van Noord-Ierland, het uitdrukte. Margaret Thatcher was zoals gewoonlijk nog botter: “Misdaad is misdaad is misdaad.”

De reactie van de Provisional IRA was een voorbode van wat komen zou: “Wij zijn bereid te sterven voor het recht om onze politieke status te behouden. Degenen die proberen die status af te nemen, moeten bereid zijn dezelfde prijs te betalen.” De boodschap luidde dat gevangenisbewakers nu als “legitieme doelwitten” werden beschouwd. De verwijdering van de speciale status voor gevangenen werd gekoppeld aan de bouw van de Maze-gevangenis, plaatselijk bekend als de H-blokken. De intrekking van de speciale status zou rellen en schietpartijen uitlokken in zowel loyalistische als republikeinse gebieden, maar het bleek onvoldoende om het besluit terug te draaien.

Protest in de gevangenis

De eerste gevangene die volgens het nieuwe beleid werd veroordeeld, arriveerde in de Maze en kreeg het bevel een gevangenisuniform te dragen. Het ging om IRA-vrijwilliger Kieran Nugent. Nugent weigerde het uniform te dragen en zei dat hij geen crimineel was maar een politieke gevangene. Hij werd opgesloten in zijn cel waar hij zich in de deken wikkelde die op het bed lag, in plaats van naakt te blijven. Dat was het begin van het ‘dekenprotest’. Tegen 1978 weigerden bijna 300 republikeinse gevangenen gevangenisuniformen te dragen. Omdat deze tactiek tot een patstelling leidde, escaleerden de gevangenen hun protest tot ‘No Wash’-protesten, tegen de weigering om douches in cellen te installeren en tegen het geweld door gevangenisbewakers. De autoriteiten beslisten als antwoord hierop om de gevangenen geen toelating meer te geven om hun cel te verlaten. Ze gingen hierop over tot het ‘vuilprotest’ waarbij ze hun kamerpotten in de cel leeg maakten. De beelden van uitgemergelde gevangenen in hun cel, gewikkeld in dekens, met de muren die bedekt waren door hun uitwerpselen, toonden wat het regime van onderdrukking in de H-Blocks betekende. Het leidde er uiteindelijk toe dat een aantal gevangenen in hongerstaking ging. Er waren ook loyalistische gevangenen die protesteerden tegen de intrekking van de speciale status voor politieke gevangenen.

De protesten waren een gevolg van de erbarmelijke omstandigheden in de H-Blocks, waar de mensenrechten van de gevangenen regelmatig met de voeten werden getreden. Dit was het gevolg van het brutale beleid van de regering-Thatcher, maar schandalig genoeg ook van de Labour-regeringen van Harold Wilson en Jim Callaghan tussen 1974 en 1979. Deze gevangenen werden hoofdzakelijk veroordeeld in niet-juridische rechtbanken op grond van speciale wetgeving. Velen werden uitsluitend veroordeeld op basis van bekentenissen die werden afgelegd na gewelddadige verhoren in politiekantoren. Amnesty International en zelfs het Bennet Report van de Britse regering zelf legden de gruwelijke technieken bloot die werden gebruikt om de ondertekening van bekentenissen af te dwingen. Binnen de H-Blocks waren de verhalen over wreedheid en ellende alomtegenwoordig.

De gevangenisprotesten kwamen voort uit pure wanhoop. Ondanks de dreigementen van de Provisionals bleek de campagne van bommen en schietpartijen buiten de gevangenis niet in staat om toegevingen van de Britse staat af te dwingen. De Britten trokken zich niet terug en de gevangenen kregen geen betere behandeling. Integendeel! Deze campagne werd aangegrepen om meer repressieve bevoegdheden in te voeren, zeker naarmate de IRA meer en meer geïsoleerd raakte. Het gaf de staat de ruimte en het excuus om steeds repressiever te werken en die maatregelen te normaliseren. Er kwamen speciale rechtbanken zonder jury, plastic kogels en scherpe munitie werden de norm. De gevangeniscrisis zat volledig vast. De gevangenen gebruikten het enige middel dat ze nog hadden: zichzelf.

Hongerstaking

Op 27 oktober 1980 begon een hongerstaking door zeven republikeinse gevangenen in de Maze, kort daarop gevolgd door drie republikeinse gevangenen in de vrouwengevangenis van Armagh. Ze stelden vijf eisen voor het beëindigen van hun protest:

• het recht om het gevangenisuniform niet te dragen;
• het recht om geen gevangeniswerk te doen;
• het recht op vrije omgang met andere gevangenen en op het organiseren van educatieve en recreatieve activiteiten;
• het recht op één bezoek, één brief en één pakje per week;
• volledig herstel van de toegang tot strafkwijtschelding die tijdens het protest verloren was gegaan.

Loyalistische gevangenen sloten zich bij het protest aan. Zij verklaarden de vijf republikeinse eisen te steunen en voegden er een extra eis aan toe: gescheiden worden van de republikeinse gevangenen.  De hongerstaking zou eindigen met een man in coma, op het randje van de dood en de belofte van hervormingen van de kant van de Britse regering. Een belofte die ze niet zou nakomen.

Toen duidelijk werd dat de eisen niet werden ingewilligd, begonnen de republikeinse gevangenen met een nieuwe hongerstaking. Deze keer zou de hongerstaking gespreid worden, met Bobby Sands die als eerste de spits afbeet.

De doden in de gevangenissen waren volledig te voorkomen. Toch weigerden de Tories toe te geven. Thatcher eiste onvoorwaardelijke overgave, niets minder. De Tories hadden de hongerstaking op elk moment kunnen voorkomen of beëindigen. De gevangenen lieten zien dat zij bereid waren een compromis te sluiten dat niet de volledige herinvoering van de politieke status en een rechtvaardige hervorming van de gevangenissen zou omvatten. Tijdens de hongerstaking verklaarden ze: “Het is fout van de regering om te zeggen dat wij een andere behandeling willen dan de andere gevangenen. We zouden de invoering van de vijf eisen voor alle gevangenen van harte toejuichen.” (Verklaring van de gevangenen van 4 juli 1981)

Comités van de H-Blocks

Tijdens de hongerstakingen werden de eisen en de strijd vaak gezien als een kwestie die louter betrekking had op de gemeenschap in kwestie. Militant, de voorganger van de Socialist Party, verzette zich tegen deze opvatting. Onderdrukking in al haar verschijningsvormen is een klassenkwestie. Een verenigde arbeidersbeweging die een einde wil maken aan de heerschappij van het kapitalisme moet ervoor zorgen dat al zijn repressieve maatregelen en instrumenten van onderdrukking actief worden bestreden. Dezelfde staatswapens die in 1981 tegen Republikeinse en Loyalistische gevangenen werden gebruikt, zouden evengoed tegen socialisten en vakbondsmensen van alle gemeenschappen kunnen worden gebruikt. Het is beschamend dat de leiding van de arbeidersbeweging in Noord-Ierland, de Ierse Republiek en in Groot-Brittannië tijdens de Troubles grotendeels zweeg over deze kwestie, uit angst dat het van nature tot verdeeldheid zou leiden. In sommige gevallen steunden zij zelfs repressie door de staat.

Hoewel de verantwoordelijkheid voor de tragedie in de gevangenissen in de eerste plaats bij de Tories lag, zou de campagne van de hongerstakers ook de zwakte van de eenzijdige campagne van de H-block comités aan het licht brengen. Dit doet niets af aan de moed van deze activisten, die het doelwit waren van loyalistische paramilitairen.

De leiding van de H-Block comités baseerde zich op het idee dat het noodzakelijk was de eenheid van de katholieke bevolking te bekomen. Ze deden uitsluitend een beroep op ‘nationalistische’ groeperingen, waaronder rechtse en reactionaire politici. Ze organiseerden conferenties om partijen als de SDLP en Fianna Fail, die in het zuiden in de regering zaten en zelf verantwoordelijk waren voor een beleid van armoede, ongelijkheid en onderdrukking, te betrekken. Een dergelijke aanpak legde een keurslijf van sektarisme op aan de beweging voor de hervorming van het gevangeniswezen.

De doodlopende weg van de campagne van de Provisionals

Daar kwam nog bij dat de H-Block steungroepen geassocieerd werden met de Provisional IRA. Hierdoor waren ze niet in staat om op een consistente basis massale steun te mobiliseren. In tegenstelling tot het geromantiseerde beeld dat vandaag wordt geschetst, bestond de steun van de IRA slechts uit een minderheid van de katholieke bevolking. Wat ook de zelfverklaarde bedoeling van de IRA was, de realiteit van haar gewapende campagnes was dat het sektarisme werd aangewakkerd waardoor de verdeeldheid tussen katholieke en protestantse arbeiders toenam.

Het was moeilijk deze sektarische kant te verhullen toen autobommen de centra van grotendeels protestantse wijken verwoestten. Op andere momenten was de campagne van de Provisionals ronduit sektarisch, bijvoorbeeld in de periode 1975-76 kwamen meer dan 60 protestantse burgers om bij sektarische aanvallen.

Zelfs wanneer de acties van de IRA-vrijwilligers niet opzettelijk sektarisch waren, was de campagne als geheel objectief gezien sektarisch en droeg zij ertoe bij de verdeeldheid te verdiepen in plaats van deze te doorbreken. Wanneer leden van de staatstroepen het doelwit waren, zoals UDR-soldaten of gevangenisbewakers, werd dit gezien als een aanval op de protestantse gemeenschap en dreef dit de gemeenschap verder in handen van de staat.

De begrafenis van Bobby Sands trok een menigte van 70.000 tot 100.000 mensen. Deze massale opkomst weerspiegelde geen steun aan de Provisionals, maar een oprecht medeleven met de benarde toestand van de gevangenen en een totale woede tegen de onverzettelijkheid van de Tories. Een arbeider in Derry vatte de stemming in katholieke gebieden in die tijd samen als “anti-Provo, anti-IRSP*, pro-Bobby Sands”. (*Ierse Republikeinse Socialistische Partij IRSP)Twee maanden later waren er minder dan 10.000 op de begrafenis van Joe McDonnell. Een belangrijke reden voor de daling was de massale repressie van de staat bij begrafenissen en protesten. Velen werden echter ook afgestoten door de manier waarop de gebeurtenissen werden gebruikt als rekruteringsmiddel voor republikeinse paramilitairen.

Hoe de repressie kon worden verslagen

Het was niet onvermijdelijk dat de steun voor de benarde situatie van de gevangenen tot uiting zou komen in de eenzijdige aanpak van de H-blokcomités. De passiviteit van de vakbondsleiding, die het vermogen had om katholieke en protestantse arbeiders te verenigen, maakte het mogelijk dat deze kwesties zo eenzijdig werden. Tijdens de hongerstaking heeft het Ierse Congres van Vakbonden (ICTU) slechts één verklaring afgelegd en vervolgens de meest oorverdovende stilte in acht genomen.

In de context van Noord-Ierland kan het een moeilijke taak zijn om zich te verzetten tegen repressie. De valkuilen van het sektarisme zijn zeer reëel. Dit was zeker zo in de jaren tachtig, toen de spanningen hoog opliepen. Maar het is mogelijk om arbeiders van alle achtergronden te verenigen tegen staatsrepressie, juist omdat het in het belang van alle arbeiders is om zich tegen repressie te verzetten. De beroemde journalist Robert Fisk vertelde dat hij kort voor Bloody Sunday in Belfast was en er getuige van was hoe troepen protestanten in de wijk rond Shankill Road hardhandig aanpakten nadat ze een straat met autobanden hadden geblokkeerd uit vreedzaam protest tegen een gebrek aan veiligheid. Alle arbeiders kregen te maken met repressie en alle arbeiders konden zich ertegen verzetten.

In het standpunt van Militant werd een aanpak uiteengezet die arbeiders over de sectaire grenzen heen had kunnen verenigen. In de eerste plaats door te pleiten voor een “programma van hervorming van de gevangenissen voor alle gevangenen, dat het recht omvat om hun eigen kleren te dragen, te onderhandelen over de keuze van werk en opleiding en onderwijs, toegang tot de media, onbeperkte aantallen brieven en vakbondstarieven voor de lonen.”

Tegelijkertijd pleitte het ervoor dat de arbeidersbeweging “een onderzoek zou instellen naar de zaken van al diegenen die veroordeeld zijn voor misdrijven die voortkwamen uit de Troubles.” Op die manier zou kunnen worden vastgesteld wie er veroordeeld was op basis van een in kaart gezette zaak, martelingen of schijnrechtbanken. Ook had de arbeidersbeweging dan kunnen beslissen wie wel en wie geen politieke gevangene was, en vervolgens campagne kunnen voeren voor de vrijlating van “politieke gevangenen en mensen die ten onrechte gevangen zijn gezet, maar op voorwaarde dat zij niet zou vechten voor sektarische moordenaars.”

Wie precies de status van politieke gevangene zou krijgen, mocht niet overgelaten worden aan de paramilitairen. Het kon niet overgelaten worden aan de loyalisten die schuldig waren aan vreselijke sectaire gruweldaden, zoals die begaan door de Shankill-slachters, of aan IRA-leden die schuldig waren aan de gruweldaden zoals het bloedbad in Kingsmill, waarvoor overigens nooit iemand veroordeeld is. Een ééngemaakte arbeidersbeweging die protestantse en katholieke arbeiders verenigde over belangrijke kwesties in het leven van gewone mensen, zou de capaciteit en het gezag hebben om deze kwesties te bepalen. De vakbonden, die werknemers uit beide gemeenschappen in gemengde werkplaatsen organiseren, hadden deze rol kunnen spelen. Een dergelijke beweging zou de vrijlating eisen van degenen die veroordeeld zijn op basis van gedwongen bekentenissen en niet-juridische processen, alsmede van degenen die als echte politieke gevangenen werden beschouwd, met inbegrip van degenen die veroordeeld waren omdat zij in direct conflict met de staat waren geraakt.

Militant nam in Ierland en Groot-Brittannië actief deel aan de strijd tegen de repressie in de gevangenissen, zowel voor als tijdens de hongerstakingen. Het deed dit hoofdzakelijk door te pleiten voor haar programma binnen de vakbonden om het gehoor te winnen van zowel katholieke als protestantse arbeiders en jongeren. Dat verschilde van de aanpak van andere linkse krachten die ofwel de republikeinse beweging achterna liepen ofwel de staatsrepressie negeerden (of zelfs steunden). In juni 1980 dienden leden van Militant een motie in bij de Derry Trades Council met volgende eisen:

• het recht om geen gevangenisuniform te dragen;
• het recht om geen gevangeniswerk te doen;
• Vrijheid van vereniging onder politieke gevangenen;
• Het recht om recreatieve en educatieve faciliteiten te organiseren, om één brief per week te ontvangen en te versturen, en om één pakje per week te ontvangen;
• Het herstel van de speciale status voor politieke gevangenen.

Het voegde daaraan toe: “Derry Trades Council steunt de bovenstaande eisen en is van mening dat zij niet alleen van toepassing zijn op de afschuwelijke situatie in H-Block, maar ook op de gevangenissen in Crumlin Road, Armagh en Magilligan. Derry Trades Council dringt opnieuw aan op een vakbondsonderzoek naar de algemene omstandigheden in de gevangenissen.”

Soortgelijke moties en resoluties werden door onze leden in vakbondsorganisaties ingediend in de gehele periode van 1979 tot 1981.

In Groot-Brittannië richtte Militant het Labour Committee on Prison Conditions in Northern Ireland op, dat de steun kreeg van vooraanstaande leden van de linkerzijde van Labour in die tijd, zoals Tony Benn, Eric Heffer en Joan Maynard, en van vakbondsleiders zoals Sam McCluskie (National Union of Seamen) en Emlyn Williams (National Union of Mineworkers). Tijdens de hongerstakingen heeft een lid van Militant en de vertegenwoordiger van de Jonge Socialisten in het Nationaal Uitvoerend Comité van de Labourpartij, na een bezoek aan de H-blokken, met succes een resolutie ingediend waarin het hierboven geschetste standpunt van Militant werd overgenomen.

Belangrijk is dat dit gebeurde in een context waarin de Labourleiding onder de ‘linkse’ Michael Foot omtrent Noord-Ierland kritiekloze steun gaf aan het criminele beleid van de conservatieve Tory-regering. De beschamende houding van de officiële Labourleiding overschaduwde het principiële standpunt tegen repressie dat door het Nationaal Uitvoerend Comité op initiatief van Militant was ingenomen. Dagen voor de dood van Sands bezocht de woordvoerder van de Noord-Ierse Labour Party, Don Concannon, de H-Blocks en moest daar aan de hongerstakers vertellen dat de parlementaire fractie van Labour in de praktijk het standpunt van Thatcher over de hongerstaking zou steunen.

Stembus en wapens

Een belangrijk element van de H-blok campagne was om kandidaten te stellen bij politieke verkiezingen. Toen Frank Maguire, onafhankelijk nationalistisch parlementslid voor Fermanagh / South Tyrone plotseling overleed, werd Bobby Sands voorgedragen als kandidaat. Weken voor zijn dood werd Sands verkozen tot parlementslid: hij haalde meer dan 30.000 stemmen, een uitdrukking van de steun onder de katholieke gemeenschap. De Britse regering reageerde met een verbod voor gevangenen om zich kandidaat te stellen, maar de steun voor de gevangenen ging ook na Sands’ dood door met de verkiezing van Sinn Féin-lid Owen Curran als “Anti H-Block / Proxy Political Prisoner”. Later, bij de algemene verkiezingen in het zuiden van Ierland, werden er twee van de negen gevangenen die zich kandidaat stelden, gekozen met een indrukwekkend totaal van 40.000 stemmen.

De republikeinse beweging struikelde over het dilemma dat door Danny Morrison werd samengevat als “de stembus in de ene hand en het wapenarsenaal in de andere.” Bij de parlementsverkiezingen van 1982 haalden de republikeinen 10% en bij de verkiezingen voor Westminster in 1983 al 13%, waarbij Gerry Adams in West-Belfast verkozen raakte. Deze stemmen waren een weerspiegeling van de woede in de katholieke arbeidersgemeenschappen over de brutaliteit van Thatchers reactie op de hongerstakingen en op de omstandigheden van armoede en onderdrukking waarmee zij te maken hadden.

Dit leidde tot een belangrijke verschuiving in de republikeinse beweging, waarbij Sinn Féin de dominante component werd en een beleid van onthouding (weigeren zitting te nemen in een parlement) werd losgelaten, bijvoorbeeld in de Dáil (het parlement in het zuiden van Ierland). De tegenstrijdigheid in deze strategie zou in de daaropvolgende jaren meermaals blijken, onder meer toen de zogenaamde “succesvolle” acties van de IRA, zoals de bomaanslag in Enniskillen, de steun voor Sinn Fein ondermijnden.

Velen uit de republikeinse traditie en anderen beweren dat de verschuiving in de strategie van de IRA betekende dat Sinn Féin zich afkeerde van radicale politiek. Dit is een oppervlakkig begrip. In werkelijkheid begon het vernisje van radicalisme te verdwijnen. In de kern is de tactiek van wat marxisten “individueel terrorisme” noemen, de tactiek die organisaties als de IRA toepasten, gebaseerd op de gedachte dat het mogelijk is het kapitalisme tot toegevingen te bombarderen, door prominenten, leden van het staatsapparaat en infrastructuurprojecten als doelwit te kiezen. Vanuit het oogpunt van het kapitalisme zijn alle individuen echter vervangbaar. Het verwijderen van één enkel radertje stopt niet de hele machine. Conservatief boegbeeld Lord Hailsham omschreef dit als volgt: “Toen ik in de regering zat, zeiden we tegen elkaar dat als één van ons iets werd aangedaan, hij vervangbaar was. Ik dat dit juist was.”

Liberale politici denken dat verandering mogelijk is door regeringsleden wakker te schudden. Op een gelijkaardige wijze zien individuele terroristen verandering als het resultaat van het verwijderen van deze of gene vertegenwoordiger van de kapitalistische staat. Geen van beide baseert zich op het vermogen van arbeiders om de maatschappij te veranderen. De omschakeling naar een electorale strategie door Sinn Féin en de IRA volgde deze logica. De strategie werd er één van het grijpen van de macht via de stembus en niet via wapens. Om dat te doen was het zich conformeren aan de logica van het kapitalisme noodzakelijk. Gerry Adams zei hierover in de jaren tachtig: “Hoewel onze strijd een belangrijke sociale en economische inhoud heeft, is het veiligstellen van de Ierse onafhankelijkheid een eerste vereiste voor de opmars naar een socialistische republikeinse samenleving. Op dit moment is het onze taak om ons te verenigen rond democratische, republikeinse eisen.”

De electorale groei van Sinn Féin heeft de sektarische impasse in Noord-Ierland versterkt. Indien de arbeidersbeweging de kwestie van de repressie en de crisis in de gevangenissen had opgenomen en had getracht een politieke stem te ontwikkelen, had zij ook steun kunnen winnen in deze arbeidersgemeenschappen. Dat dit mogelijk was, blijkt uit het feit dat er zelfs tijdens en vooral na de hongerstakingen vakbondsstakingen over lonen waren die katholieke en protestantse werknemers verenigden. Zo voerden de ambtenaren in 1981 een langdurige strijd over hun lonen, in 1982 volgde een staking van het laagbetaalde zorgpersoneel dat steun kreeg van andere werkenden.

Relevantie vandaag

Het kapitalistische establishment probeert de illusie in stand te houden, maar in werkelijkheid is de staat nooit een neutrale scheidsrechter die boven alle conflicten in de samenleving staat. Het is een actieve deelnemer die handelt in het belang van het kapitalisme. Dit is duidelijk gebleken in de geschiedenis van Noord-Ierland, waar de Britse staat in het conflict tussenbeide kwam om voortdurend zijn belangen te beschermen.

Dit is geen uniek Noord-Iers fenomeen. Wereldwijd wordt ‘anti-terrorisme’-wetgeving ingevoerd onder het mom van de bescherming van burgers, maar vervolgens wordt het gebruikt om protest en oppositie de kop in te drukken. In de Spaanse staat zijn er Twitteraars en rappers veroordeeld wegens ‘verheerlijking van terrorisme’ omdat ze de Catalaanse of Baskische onafhankelijkheid steunden. In China zijn veiligheidswetten gebruikt om de prodemocratische beweging in Hongkong de kop in te drukken en de Oeigoerse moslimbevolking in moderne concentratiekampen onder te brengen. De dreiging van Hamas om projectielen af te vuren, wordt door de Israëlische staat stelselmatig misbruikt om de brutale bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de blokkade van de Gazastrook te rechtvaardigen, alsook de onmenselijke behandeling van Palestijnse gevangenen.

In al deze gevallen kunnen we cruciale lessen trekken uit de hongerstakingen in Noord-Ierland veertig jaar geleden. Gedurende de hele periode had de arbeidersbeweging de mogelijkheid om de behandeling van gevangenen en meer in het algemeen de repressieve bevoegdheden van de staat aan te vechten door de arbeidersklasse te verenigen. Doordat de arbeidersbeweging er niet in slaagde het voortouw te nemen, konden sektarische krachten de leegte opvullen. We moeten nu een socialistisch alternatief opbouwen dat een duidelijk, onafhankelijk, klassenstandpunt inneemt en dat arbeiders kan verenigen in hun gemeenschappelijke belangen.

50 jaar geleden – in augustus 1969 – stuurde de Britse regering troepen naar Noord-Ierland. Hieronder een archiefartikel dat tien jaar geleden werd gepubliceerd: één van de laatste artikels van Peter Hadden die in 2010 overleed. Peter Hadden was één van de voortrekkers van onze internationale werking en was decennialang actief in Noord-Ierland. 

[divider]

Augustus 1969 vormde een keerpunt in de Noord-Ierse geschiedenis. De Britse regering onder leiding van Harold Wilson (Labour) nam de beslissing om troepen naar Noord-Ierland te sturen om er op straat te patrouilleren, eerst in Derry en daarna ook in Belfast.

De maatregel werd voorgesteld als tijdelijk. Er werd gesteld dat de troepen nodig waren als antwoord op de rellen die de straten teisterden in grote delen van Derry en Belfast. Daar waren grote delen van de stad afgesloten met barricades en het was duidelijk dat de Unionistische regering van Stormont de controle was verloren. De Britse troepen vormden een noodoplossing en ze zouden terug verdwijnen “zodra de orde hersteld” was.

Net als in Irak en Afghanistan zou de Britse heersende klasse snel ontdekken dat het één zaak is om het leger naar een conflictgebied te sturen, maar iets anders om er terug weg te geraken. In het geval van Noord-Ierland werd de “tijdelijke” aanwezigheid van troepen uiteindelijk een periode van 25 jaar bloedig conflict waarbij de troepen in de frontlinie stonden. Dat werd gevolgd door een decennium van halfslachtige en ongemakkelijke vrede waarbij de troepen in de kazernes bleven, maar nog steeds op elk ogenblik op straat konden worden ingezet.

Augustus 1969 vormde een keerpunt omdat het een einde vormde voor de periode van de burgerrechtenbeweging dat de basis legde voor de opkomst van de nieuwe politieke en paramilitaire krachten die de decennia daarna zouden domineren. De Troubles begonnen amper tien maanden voordien met een explosie van woede in de katholieke arbeidersbuurten. Er werd daar geprotesteerd tegen de onrechtvaardigheden die hen werden opgelegd door de Unionistische staat. Gedurende bijna 50 jaar, sinds het opzetten van de Noord-Ierse staat, leden de katholieken onder systematische discriminatie op het vlak van huisvesting en werkgelegenheid.

Op 5 oktober was er een kleine betoging in Derry van voornamelijk linkse organisaties, waaronder leden van de Derry Labour Party en Derry Young Socialists. Die eisten een stopzetting van de discriminatie en jobs en huisvesting voor iedereen. De betoging werd verboden en werd op repressie onthaald door de Noord-Ierse politie van de RUC (Royal Ulster Constabulary). De beelden van de politie die de vreedzame betogers hardhandig aanpakten, zorgden voor een schok van woede in de arbeidersbuurten en de burgerrechtenbeweging werd al snel een massabeweging van de katholieke arbeidersklasse.

Onder de jongeren die op straat kwamen, werd de woede tegenover het establishment gekoppeld aan een afkeer tegenover de nationalistische politici die niets hadden gedaan voor de katholieke gemeenschap. In het verzet tegen het wanbeleid van de unionisten keerde deze beweging zich ook af van de achterhaalde ideeën van het rechtse nationalisme. Er begon een grote respons te komen voor socialistische opvattingen, zeker in Derry waar de lokale Labour Party de woede van de jongeren tegenover de slechte huisvesting en de massale werkloosheid kon kanaliseren en er een uitdrukking aan gaf.

De huisvesting in protestantse arbeidersbuurten was overigens niet beter dan in katholieke buurten. Het probleem was niet enkel discriminatie maar wel de afwezigheid van degelijke publieke huisvesting. Op het vlak van werkgelegenheid was er discriminatie, maar er ook onder protestanten was er armoede en werkloosheid.

Gemiste kans voor eenheid

Indien de actie van 5 oktober gewoon had kunnen plaatsvinden en had geleid tot een strijd tegen discriminatie (met inbegrip van discriminatie van protestanten door nationalistische raden) gekoppeld aan een strijd voor degelijke huisvesting en werk voor iedereen, dan was een krachtige en eengemaakte beweging van de arbeidersklasse mogelijk geweest.

Na veertig jaar van Troubles moet niet meer worden gezegd dat dit niet gebeurde. Het gebeurde niet omwille van de afwezigheid van een leiding die in staat was om een eengemaakte beweging op te zetten. Het ontbrak aan ideeën en autoriteit. De leiding van de vakbonden controleerde een beweging met 210.000 leden maar bleef stilzwijgend aan de kant staan toekijken na 5 oktober. Ze bleven zwijgen toen er betogingen en tegenbetogingen waren, tijdens de rellen en de groeiende spanningen. De vakbonden beperkten zich tot het prijzen van de Unionistische regering toen er gedeeltelijke hervormingen werden doorgevoerd en verder werd vooral tot kalmte opgeroepen.

De nieuwe afdeling van de Labour Party in Derry radicaliseerde snel naar links tijdens deze gebeurtenissen. Hetzelfde gebeurde tot op zekere hoogte in andere afdelingen van de Noord-Ierse Labour Party (NILP) die een groeiende basis had in arbeidersbuurten, zowel in katholieke als in protestantse buurten.

Een motie op de conferentie van de NILP in mei 1969 riep de partij op om een leidinggevende rol te spelen in de burgerrechtenbeweging. De rechtse leiding was voorzichtig om zich niet al te openlijk tegen deze motie te keren en probeerde het van de agenda te halen, maar de conferentie liet dit niet gebeuren en stemde de motie. Het maakte weinig verschil aangezien de leiding van de partij de inhoud negeerde en verder niets bleef doen.

Het falen van de arbeidersbeweging om tussen te komen, maakte dat er meer ruimte was voor de zogenaamde “gematigde” leiders van de burgerrechtenbeweging (zoals de toekomstige SDLP-leider John Hume) die een autoriteit opbouwden doorheen deze beweging. Hume was de stem van de conservatieve katholieke middenklasse en verzette zich fel tegen iedere klassenbenadering en tegen socialistische opvattingen die een bedreiging vormden voor de grote katholieke eenheid die hij op het oog had.

Vanuit de extremistische hoek van de unionisten en de meest achtergebleven delen van de protestantse bevolking zou er sowieso protest komen tegen de burgerrechtenbeweging. Maardoor het programma van deze beweging te beperken tot rechten voor katholieken, was het voor de regering en demagogische figuren als Ian Paisley mogelijk om deze beweging af te schilderen als een antiprotestantse beweging en daarmee kregen ze een bredere basis voor hun reactionaire opvattingen.

Er was een sterke linkerzijde binnen de burgerrechtenbeweging. Er waren invloedrijke figuren als Eamonn McCann van de Derry Labour Party en Bernadette Devlin die een unionist versloeg bij tussentijdse verkiezingen in Mid Ulster. De radicalisering maakte dat een groep als Peoples Democracy (een organisatie van voornamelijk studenten aan Queens University) een zekere steun vond bij katholieke arbeidersjongeren.

Maar een massale revolutionaire beweging is een harde test voor socialisten, zeker in een complexe situatie zoals in Noord-Ierland. De groepen die bestonden kenden veel verwarring, ultra-gauchistische standpunten en een fatale tendens om steeds opnieuw politiek in te binden zodra de druk te groot werd. Zo stemde Eamonn McCann aanvankelijk in met het voorstel van John Hume om op betogingen geen spandoeken, protestborden of andere boodschappen toe te laten buiten het officiële platform van de burgerrechtenbeweging.

Sectaire spanningen nemen toe

Tegen 1969 begonnen de gebeurtenissen scherper te worden. In de maanden voor augustus waren er verschillende rellen in Derry, Dungiven, Armagh, Lurgan en andere regio’s. Tegen juli waren de rellen ook uitgebreid naar delen van Belfast met harde sectaire confrontaties. In deze gespannen sfeer werden de aanvankelijke eisen van de burgerrechtenbeweging steeds meer overschaduwd door de eis om de wijken te verdedigen tegen sectaire aanvallen en tegen de politie. Dat werd de drijfveer van de betogers.

De paramilitaire organisaties die zich zouden opwerpen als “verdedigers” van de arbeidersbuurten bestonden nog niet echt op dit ogenblik. Er werd een verdedigingsorganisatie opgezet in Shankill, de Shankill Defence Association, als reactie op rellen in de buurt. Deze groep was een voorloper van de organisaties die twee jaar later zouden samenkomen in de sectaire paramilitaire groep UDA (Ulster Defence Association). Het UVF (Ulster Volunteer Force) probeerde zich midden jaren 1960 te hervormen, maar was grotendeels uit elkaar gevallen als gevolg van een de staatsrepressie en de groeiende desinteresse in de protestantse gemeenschap. Een deel van het unionistische establishment probeerde de hervormingen in het UVF aan te moedigen, maar dat veranderde weinig aan de neergang van de groep.

Het IRA had grotendeels afgedaan en was nog niet hersteld van haar “grenscampagne” in de jaren 1950. Het IRA was grotendeels ontwapend. Volgens een ooggetuige (Bishop/Mallie in “The Provisional IRA”) was er in mei 1969 een bijeenkomst van de IRA-leiding in Dublin waar de toekomstige leider van het Voorlopige IRA, Ruairi O’Bradaigh, de kwestie van de verdediging van de wijken aanbracht maar geen gehoor daartoe vond bij de toekomstige leider van het officiële IRA, Cathal Goulding, die stelde dat het aan het Britse leger en de RUC was om de bevolking te verdedigen. Toen werd gevraagd welke wapens er beschikbaar waren, antwoordde Goulding: “een pistool, een machinegeweer en wat munitie.” Deze versie van de feiten komt natuurlijk uit de hoek van het later afgesplitste Voorlopige IRA maar het is ongetwijfeld vrij waarheidsgetrouw wat de slagkracht van de IRA op dit ogenblik betrof.

De situatie in Noord-Ierland werd steeds meer gespannen in de aanloop naar een jaarlijkse protestantse optocht in Bogside in Derry, de Apprentice Boys March, waarbij 15.000 betogers werden verwacht. De dreiging van ernstige sectaire confrontaties die zouden overslaan naar andere steden waaronder Belfast was erg groot. Het kleine Citizens Action Committee in Derry was grotendeels verdwenen. Er waren een aantal republikeinen die samen met enkele individuen hadden gereageerd op eerdere aanvallen in Bogside door de Derry Citizens Defence Association op te zetten. Ook in Belfast ontstonden lokale waakzaamheids- en verdedigingscomités. Deze waren aanvankelijk niet de sectaire organen die ze later zouden worden. In gemengde wijken waren er ook gemengde verdedigingsgroepen met zowel protestanten als katholieken die niet wilden dat er rellen waren in hun wijk.

De vakbondsleiders namen geen enkel initiatief om van deze groepen eengemaakte organisaties te maken die een verweer zouden kunnen vormen tegen sectair geweld in al zijn vormen. Het enige vakbondsoptreden bestond uit een verklaring op 4 augustus – een week voor de Apprentice Boys March – waarin vakbondsleden werden gevraagd om straatmeetings en betogingen die zouden kunnen leiden tot rellen te vermijden.

Er was ook onder linkse figuren verwarring. Het ontbreken van een revolutionaire partij maakte dat zelfs de beste linkse figuren zoals Bernadette Devlin en Eamonn McCann toegaven aan de druk. In de plaats van een onafhankelijke klassenpositie te behouden, trok Bernadette Devlin naar de VS om er bij de algemeen-secretaris van de VN op aan te dringen dat VN-troepen zouden worden gestuurd. Toen de rellen in Bogside begonnen, legde ze samen met McCann een verklaring af onder de titel: “Westminster moet optreden” waarbij werd opgeroepen om de Noord-Ierse grondwet op te schorten en een grondwetgevende conferentie bijeen te roepen van de regeringen in Westminster, Stormont en Dublin om samen tot een oplossing te komen.

Gevecht op Bogside

De betoging van de Apprentice Boys op 12 augustus begon vreedzaam, maar dat zou niet lang duren. Leden van de Derry Labour Party en Young Socialists waren op straat om jongeren in Bogside te overtuigen om de betogers niet aan te vallen. Dat lukte een tijdje, maar uiteindelijk gebeurde het onvermijdelijke. Er werden stenen gegooid en de RUC kwam tussen met een grootschalige aanval op Bogside.

De leden van de Labour Party en Young Socialists sloten zich onmiddellijk bij de andere buurtbewoners aan bij het opzetten van een barricade tegen de aanvallen van de RUC. De politie werd bekogeld met stenen.

Het gevecht op Bogside zou meer dan twee dagen duren. De RUC chargeerde meermaals op de bevolking, maar werd evenzeer meermaals terug verdreven omdat het stenen regende met wijkbewoners die vanop flatgebouwen een bekogeling organiseerden. Ook vanuit andere katholieke buurten werden acties opgezet in een poging om de RUC op de knieën te krijgen.

Na een dag van gevechten zorgde een verklaring van de regering in Zuid-Ierland voor een verdere sectaire verhitting. Veel mensen in het zuiden van Ierland zagen de gevechten op televisie en eisten dat er iets zou gebeuren. De Ierse premier Jack Lynch zei dat zijn regering niet zomaar zou “toekijken”. Er werden Ierse veldhospitalen opgezet in Donegal, vlak aan de grens met Derry. De uitspraak van Lynch moest verbergen dat de Ierse regering effectief niets zou doen, maar dat is niet hoe de protestantse bevolking in het noorden dit zag. Het zorgde voor een verscherping van de sectaire spanningen.

De RUC, de kracht waarop de unionistische regering beroep deed om haar greep te behouden, beschikte over 3.200 manschappen. Na maanden van rellen waren 600 agenten gewond en dat was nog voor Bogside. Na twee dagen van gevechten was deze slecht uitgeruste kracht echter nog niet verslagen. De unionisten besloten hardere middelen in te roepen en riepen 8.500 reserve-agenten op, de beruchte B Specials.

Troepen in Noord-Ierland

Indien deze gewapende en sterk bevooroordeelde protestantse militie naar Bogside was gestuurd, dan had dit zeker geleid tot een bloedbad. Het geweld zou zich verspreid hebben en een burgeroorlog zou erg waarschijnlijk zijn geworden, zowel in het noorden als het zuiden van Ierland. Het was om die mogelijkheid te vermijden dat de Britse regering besloot om troepen te sturen.

Uiteraard was de Britse heersende klasse niet zozeer begaan met de belegerde katholieke bevolking van Bogside. Maar een burgeroorlog in Ierland zou ook gevolgen hebben in de grote Britse steden. Het zou de zakelijke belangen van de Britten in Ierland bedreigen en de economische relaties die zorgvuldig werden opgebouwd met Dublin zouden op de helling komen te staan. Bovendien zou het hebben geleid tot sterke anti-Britse gevoelens in de VS en andere landen.

Zodra duidelijk werd dat de troepen niet gewapenderhand Bogside opnieuw zouden veroveren, was er een zucht van opluchting in deze wijk en werden de troepen in zekere zin zelfs verwelkomd.

Maar zodra de rust in Derry terugkeerde, ontplofte Belfast met een veel bloediger sectaire confrontatie. Er waren intensieve gevechten in de straten van Shankill en tussen Shankill en Ardoyne. Grote groepen wijkbewoners kwamen op straat, sommigen van hen gewapend. De RUC vuurde op de betogers en daarbij vielen zeven doden (vijf katholieken en twee protestanten) naast 750 gewonden. Hele straten waren in een slagveld herschapen. Mensen probeerden te vluchten.

Hierop werden 600 Britse soldaten naar het gebied overgebracht om posities in te nemen. Ze wisten niet waar ze exact waren, ze kenden de buurt niet en ze wisten niet in welke richting ze hun geweren moesten richten indien er werd gevochten. De rellen bleven aanhouden in andere buurten, maar tegen het weekend was er een zelfde ongemakkelijke rust als in Derry.

Op dat ogenblik leefden 150.000 mensen achter de barricades in de katholieke wijken waar het regime niets meer te zeggen had. De houding van deze bewoners tegenover de troepen was aanvankelijk positief. Ze dachten dat de troepen ervoor zouden zorgen dat de belegering van hun wijken zou stoppen. Allerhande politici, ook van de burgerrechtenbeweging, verwelkomden de Britse troepen.

Ook de meeste linkse activisten in Groot-Brittannië en Ierland deden dit. Dit waren dezelfde groepen en individuen die later het luidst van allemaal “trek de troepen terug” zouden roepen. Maar ze steunden eerst wel de beslissing om de troepen naar Noord-Ierland te sturen. Slechts enkele uren voor de soldaten in Derry aankwamen, belde Bernadette Devlin nog naar minister Callaghan om er op aan te dringen dat er troepen zouden komen. De Socialist Workers Party stelde op dat ogenblik: “De ademruimte die er komt door de aanwezigheid van Britse troepen zal kortstondig maar belangrijk zijn. Diegenen die oproepen voor de onmiddellijke terugtrekking van de troepen vooraleer de mensen achter de barricades zich kunnen verdedigen, roepen op tot een pogrom die de socialisten het hardste zal treffen.”

Militant – de voorloper van de Socialist Party – stond ter linkerzijde alleen met een duidelijke klassenpositie. We gaven toen een zwart/wit krantje op vier pagina’s uit. In september 1969 was de titel op de voorpagina een oproep om de troepen terug te trekken. We stelden dat er nood was aan een gewapende verdedigingsmacht van vakbondsmilitanten. We waarschuwden: “De oproep om Britse troepen te sturen, zal een erg zure nasmaak krijgen bij de leiders van de burgerrechtenbeweging. De troepen zijn gestuurd om een oplossing te vinden in het belang van de Britse en Ierse bedrijfswereld.”

Dat was geen abstracte positie die we van buitenaf naar voor brachten. De weinige leden die Militant op dat ogenblik in Noord-Ierland had maakten deel uit van de barricades in Derry en namen deel aan de verdediging van de wijk. Ze zouden de gevolgen van een pogrom aan den lijve ondervinden. In tegenstelling tot anderen gaven wij niet toe aan een tijdelijk breed gedragen steun voor de Britse troepen, we legden uit wat het doel van deze troepen was en waarom ze werden gestuurd. Dat standpunt werd bevestigd door wat zou volgen.

De basis voor verdedigingscomités van de arbeidersklasse

Ook onze oproep voor verdedigingscomités van vakbondsmilitanten was geen abstracte slogan die ver verwijderd was van de realiteit van dat ogenblik. De waarheid is dat de troepen niet in staat waren om een eventuele burgeroorlog te stoppen. Hun aanwezigheid had veeleer een psychologisch effect in de plaats van een fysieke impact. Het zorgde voor een tijdelijke rust.

Maar het leger was enkel aanwezig in Derry en delen van Belfast. Elders waren het acties van arbeiders die een verspreiding van de Troubles tegen hielden. In Docks, Grosvenor Road, East Belfast, Alliance Avenue en andere buurten kwam de bevolking op straat om het geweld en de intimidaties te stoppen. In de flatgebouwen van Carlisle in de buurt van Shankill, kwamen katholieken die hun huis ontvlucht waren terug en ze werden daarbij begeleid door lokale inwoners.

Delegees in de grote fabrieken speelden een rol in het stoppen van sectaire intimidaties op de werkvloer. Aan de dokken was er een personeelsvergadering die door bijna alle arbeiders werd bijgewoond en het kwam tot een korte staking tegen het conflict. De delegees gingen naar de huizen van katholieke dokwerkers die uit angst voor geweld thuis waren gebleven om hen ervan te overtuigen dat hun veiligheid werd gegarandeerd als ze terug kwamen.

Zonder deze initiatieven zou het geweld zich verder verspreid hebben en zou het leger machteloos geweest zijn in het vermijden van het geweld en zelfs van een burgeroorlog. Het enige wat de troepen hadden kunnen doen, was het opzetten van veilige luchtbruggen om mensen te evacueren naar veiligere gebieden. Het waren de instinctieve acties van gewone arbeiders die een burgeroorlog hebben vermeden.

Dit had de basis kunnen vormen voor verdedigingscomités van de arbeidersklasse. Als de vakbondsleiding effectief leiding had gegeven of indien er een revolutionaire organisatie was geweest met voldoende steun op de werkvloer en in de arbeiderswijken, dan was het mogelijk geweest om delegees en verschillende anti-sectaire verdedigingsgroepen bijeen te brengen. Er hadden ook banden kunnen worden gesmeed met de mensen van de barricades in West Belfast en Derry.

In de plaats van een dergelijk initiatief te nemen, besloot de vakbondsleiding om nog sterker samen te werken met de unionistische regering. Ze vergaderden met ministers in Stormont begin september en brachten een gezamenlijke verklaring naar buiten om de beperkte hervormingen toe te juichen en de bevolking op te roepen om niet op straat te komen en de barricades te verlaten. Duizenden vakbondsleden die wel op straat waren gekomen om hun buurt te verdedigen tegen sectaire intimidaties kregen het mes in de rug.

Opkomst van sectaire milities

Het was niet voor het eerst – en zeker niet voor het laatst – dat het falen van de arbeidersbeweging ruimte liet aan andere krachten om zich op te werpen. Het falen van de oude leiding van de IRA om de katholieke wijken te verdedigen, vormde de basis voor de opkomst van de Voorlopige IRA. Toen volledige wijken in brand stonden, slaagde het IRA er enkel in om wat oude republikeinen bijeen te brengen en vanuit een lokale school met een machinegeweer, een jachtgeweer en vier pistolen het vuur te openen op protestanten. In de buurt verscheen er graffiti zoals “IRA: I Ran Away”. Ontgoochelde nationalisten kwamen bijeen en organiseerden een afsplitsing in de vorm van de Voorlopige IRA.

Het duurde niet lang vooraleer de echte rol van de troepen duidelijk zou worden. Ironisch genoeg waren het de protestanten van Shankill Road die het eerst kennis zouden maken met de brutale methoden die snel gemeengoed zouden worden. In oktober werd aangekondigd dat de B Specials zouden worden opgedoekt en vervangen door een nieuwe kracht, de Ulster Defence Regiment (UDR). Die beslissing werd positief onthaald door de leiders van de burgerrechtenbeweging, de NILP en de vakbonden. Maar het werd woedend onthaald door de protestanten van Shankill Road.

Het kwam tot rellen en daarbij werd een politie-agent vermoord, de eerste RUC-agent die werd vermoord en dit ironisch genoeg door protestanten. De reactie van de autoriteiten bestond uit het sturen van de troepen om de rellen onder controle te krijgen. Het leger gaf toe dat het 66 keer schoot, waarbij één dode viel. De volgende dag waren er huiszoekingen om wapens te vinden. Er werd straat per straat door de wijk getrokken en daarbij werden alle huizen overhoop gehaald. Een agent die betrokken was bij deze actie biechtte in de media op: “We doorzochten alles. Ik vrees dat we niet echt vriendelijk te werk gingen.”

Leiders van de burgerrechtenbeweging en sommige republikeinen juichten het optreden van het leger toe. Enkele maanden later, in de zomer van 1970, werd het geweld langs de andere kant ingezet. De troepen legden een uitgaansverbod van 34 uur op in een katholieke wijk en begonnen een grootschalige zoektocht naar wapens. Daarbij werden dezelfde methoden als in Shankill gebruikt. Het leger botste op gewapend verzet van beide vleugels van het IRA. Uiteindelijk vielen er vijf doden en zestig gewonden. Het voornaamste slachtoffer van deze operatie voor de overheid, was de gewijzigde houding van de bevolking tegenover de troepen. De katholieke steun voor het sturen van Britse troepen was bijzonder snel verdwenen.

Paddy Devlin, nog steeds een parlementslid voor de NILP, stelde over deze verandering: “De bevolking wijzigde van de ene op de andere dag haar neutrale tot zelfs positieve houding voor het leger in een uitgesproken haat tegenover alles wat met het leger te maken had. De zelfverklaarde generaals en bendeleiders namen het initiatief over. Gerry Fit en ikzelf zagen hoe kiezers en arbeiders tegen ons werden opgezet en zich bij de Voorlopige IRA aansloten.” De situatie zou er niet op verbeteren.

Die socialisten die de beslissing steunden om troepen te sturen, moeten eraan herinnerd worden dat de gewapende vleugel van gelijk welke kapitalistische staat uiteindelijk de belangen van de heersende klasse dient en niet die van de arbeidersklasse. In Noord-Ierland hebben de troepen ons repressie gebracht en geen veiligheid. Hun aanwezigheid heeft de situatie nog complexer gemaakt. Veertig jaar later zitten we met een verdeelde samenleving en een sectaire impasse die wordt voorgesteld als een “vredesproces.”

Er is niets onvermijdelijk in de geschiedenis. De veertig jaar van conflicten werd pas onvermijdelijk toen er geen leiding was om een socialistische uitweg aan te bieden. De centrale taak vandaag is om zo’n leiding op te bouwen zodat de fouten uit het verleden niet worden herhaald en zodat de hernieuwde kansen om socialistische ideeën ingang te doen vinden met beide handen worden gegrepen.