Naar aanleiding van de betoging morgen tegen de wachtlijsten en het personeelstekort in de sector voor mensen met een beperking, spraken we met enkele LSP-leden en sympathisanten die actief zijn in de sector. We vatten deze gesprekken samen.
Eén van de grote knelpunten in de sector zijn de wachtlijsten. Kunnen jullie iets meer uitleg geven?
Op dit moment bevinden zich 15.000 personen op een wachtlijst, waarvan 10.000 met een urgentiecode 1 of 2, wat betekent dat ze binnen de 3 maanden tot één jaar in een levensbedreigende situatie terecht kunnen komen indien ze geen ondersteuning krijgen. Er zijn dus 10.000 personen die wachten op een plaats in een voorziening of ambulante hulp. Er zijn daarnaast ook nog eens een kleine 5.000 personen met een beperking die op de wachtlijst staan voor het verkrijgen van een PAB (Persoonlijk Assistentie Budget).
60.000 personen zijn erkend als personen met een beperking, die nog geen hulp ontvangen. Als je de 15.000 wegneemt die op een wachtlijst staan, blijven er dus nog 45.000 over die potentieel een zorgvraag zouden kunnen indienen. De bestaande budgetten zijn allesbehalve voldoende om aan deze mogelijke vraag te kunnen beantwoorden.
Onder die 45.000 zitten bijvoorbeeld heel wat kinderen die vandaag door hun familie worden verzorgd. Maar dat is een situatie die niet eeuwig kan blijven duren. Op een bepaald moment kunnen ook de ouders zorgbehoevend worden.
Kan je ons uitleggen welke gevolgen de wachtlijsten hebben?
Er is een reëel tekort aan plaatsen voor volwassen met een verstandelijke beperking. Recent kon je in de pers verhalen horen van minderjarig personen met een verstandelijke beperking die op hun 21 jaar niet langer in de voorzieningen voor minderjarigen kunnen blijven maar voor wie er geen plaats is in de voorzieningen voor volwassen. In het beste geval kan de familie inspringen om deze personen thuis op te vangen. Dit is echter niet evident en is enorm belastend. Anderen kunnen niet bij familie terecht en graken op de dool. Je ziet regelmatig personen met een verstandelijke beperking onder daklozen of in het prostitutiemilieu. Ze vormen ook makkelijke slachtoffers voor vormen van kleine criminaliteit en worden aan hun lot overgelaten. Op dit moment zitten in de gevangenis van Gent 120 personen met een verstandelijke beperking, waarvan sommigen hun straf hebben uitgezeten maar in de gevangenis blijven omdat ze geen plaats hebben in de samenleving waar ze terecht kunnen.
Een ander voorbeeld is van een vrouw die 33 jaar is en een fysieke beperking heeft. Ze werkt in de administratie van een bedrijf, maar kan helemaal niet zelfstandig naar het werk en heeft ook tijdens de werkuren assitentie nodig. Haar ouders die beide ouder zijn dan 70 begeleiden haar elke dag naar en op het werk. Maar de vraag die ze zich stellen is hoe lang ze dit nog kunnen volhouden, want binnenkort worden ze zelf zorgbehoevend. Die vrouw staat al 6 jaar op een wachtlijst om een persoonlijk assistentiebudget te kunnen ontvangen. Tot op vandaag wacht ze samen met haar ouders af en hoopt dat de gezondheid van de ouders intact blijft. Anders verliest ze haar job en dus een inkomen, een invulling van haar leven, …
Veel van de problemen die mensen met een beperking hebben zijn weinig gekend? De betoging van vrijdag kan waarschijnlijk helpen om deze kenbaar te maken?
Mensen met een beperking hebben inderdaad nood om hun belangen te kunnen verdedigen. Er zijn veel schrijnende situaties die nooit de aandacht krijgen die ze verdienen. Het gaat dikwijls om mensen die het moeilijk hebben om hun stem te verheffen. Een beperking weegt soms ook heel zwaar op persoonlijke relaties. Er zijn duizenden mensen die met veel energie dagelijks de nodige zorg verrichten voor een familielid. De impact op het leven van een ganse familie wordt er dikwijls door bepaald. Ondanks het feit dat dit met veel liefde gebeurd weegt het enorm op elk individu. Soms zie je ook spanningen ontstaan. Het is niet evident relaties op te bouwen tussen 2 personen waarvan er één afhankelijk is van een ander. Een kind met zware ondersteuningsnood in een gezin kan soms ook problemen veroorzaken bij de andere kinderen in het gezin, die meestal minder aandacht krijgen.
Het gebrek aan voorzieningen zowel residentieel als ambulant en het gebrek aan persoonlijke assistenten creëert daardoor extra spanningen. Vele familieleden nemen anti-depressiva of gaan er soms psychisch onderdoor. Ook financieel kan een gezinslid met een beperking zware gevolgen hebben, velen komen dan ook in kansarmoede terecht. Ook de kans op degelijke huisvesting is geen evidentie. Er zijn sowieso al een veel te weinig sociale woningen. Sociale huisvestingsmaatschappijen zijn slechts verplicht om 1% van hun budget te besteden aan doelgroepen, om bijvoorbeeld een woning toegankelijk te maken.
Hoe zit het met de kwaliteit van zorgverlening?
De zorg in de instellingen is van het beste niveau. Er werken veel gemotiveerd mensen die alles doen wat ze kunnen. Maar om mensen met een beperking een waardevoller leven te kunnen geven zijn veel meer middelen en individuele ondersteuning nodig. Mensen met een beperking hebben dikwijls interessante capaciteiten die ze niet kunnen ontwikkelen. De maatschappelijke kost die de overheid vandaag wenst te betalen is enkel die van de zorg. Maar om een leven echt invulling te kunnen geven is er meer nodig. Mensen met een beperking kunnen ook zaken bijbrengen in de samenleving, maar hebben, vaak praktische, ondersteuning nodig om bijvoorbeeld op hun werk te geraken. Dan kunnen zij functioneren zoals de andere werknemers.
Hoe staat het met de tewerkstelling van mensen met een beperking?
Er staan een pak mensen op een wachtlijst die zouden kunnen en willen werken, maar ondersteuning nodig hebben om op het werk te geraken. Iemand met MS kan soms perfect zijn job verder uitoefenen, maar kan of mag bijvoorbeeld niet meer met de auto rijden. Ik zie mensen met lichte beperkingen heksentoeren doen om toch maar op hun werk te geraken. Heel wat mensen zouden met lichte ondersteuning verder aan het werk kunnen blijven.
Er bestaan natuurlijk beschutte werkplaatsen die gesubsidieerd worden. Maar de uitbuitingsgraad is er enorm. Privébedrijven besteden werk uit aan beschutte werkplaatsen om dat het werk daar goedkoper kan gebeuren. Dit omdat het werk gesubsidieerd wordt, maar ook omdat de lonen er heel laag liggen. De sociaal assistenten die er werken worden meer en meer opzichters die er voor moeten zorgen dat de productiviteit zo hoog mogelijk ligt om nog meer contracten te kunnen binnenhalen. Er wordt ook aan enclave werking gedaan . Bij toeleveringsbedrijven van Volvo in Gent bijvoorbeeld werken er mensen met een beperking. Die worden met een speciaal busje opgepikt en staan mee aan de band. Dat heet dan inclusie. Maar hun lonen liggen lager dan die van de andere werknemers en de arbeid wordt ook nog eens gesubsidieerd door de overheid. Op die manier krijgt Volvo heel goedkope arbeidskrachten. Waarom zou een bedrijf niet verplicht kunnen worden om een maatschappelijke functie te vervullen en mensen met een beperking tewerk te stellen, op hun kosten weliswaar. Op de duur zijn het nog enkel de meest productieven (dikwijls mannen tussen de 25 en 40) waar bedrijven in de industrie beroep willen op doen, want zij brengen het bedrijf het meest op.
Wat is de impact van de huidige economische crisis op deze sector?
Bij besparingen op personeel probeert een bedrijf altijd eerst te besparen op tijdelijke werknemers en bij de toeleveranciers. Beschutte werkplaatsen zijn dikwijls toeleveranciers voor grotere bedrijven en daar vallen natuurlijk zware klappen. Maar deze werknemers zijn weinig beschermd en worden van de ene op de andere dag uitgestoten.
Over welk bedrag spreken we om de wachtlijsten en de meest dringende noden aan te pakken?
Er is tegen 2014 600 miljoen euro om de wachtlijsten weg te werken. Vandaag zou 466 miljoen euro reeds volstaan. Om een kwaliteitsvol leven te bieden aan alle personen met een beperking is er natuurlijk meer nodig en is er vooral een andere maatschappijvisie nodig. Het aantal mensen met een beperking zal de komende jaren stijgen. De vooruitgang van de medische wetenschap heeft positieve gevolgen. Het aantal doden bij verkeersongevallen daalt, maar het aantal mensen met een zware beperking als gevolg van een ongeval stijgt. Ook in de gynaecologie werd belangrijke vooruitgang geboekt. Veel complicaties bij geboortes worden verholpen en er worden levens gered, maar soms gaat dit wel gepaard met blijvende beperkingen. De samenleving en haar zorgverlening volgen deze evolutie absoluut niet. Om aan de noden van de toekomst te kunnen voldoen zullen er extra middelen moeten worden vrijgemaakt. Ook om extra personeel te kunnen aanwerven, personeel die nu dikwijls overwerkt is.
Vandaag wordt de discussie in de politieke wereld niet gevoerd hoe we aan die extra middelen zouden kunnen komen. Slechts enkele procenten van de totale fiscale fraude in ons land, geschat op 30 miljard euro, zou al volstaan om aan de hoogste noden tegemoet te komen. Maar vandaag worden er liever cadeaus gegeven aan de bedrijven en de rijken. Geen enkele in het parlement vertegenwoordigde partij durft daar aan te raken.
Jullie spraken ook over een andere maatschappijvisie. Kunnen jullie dit verduidelijken?
Mensen met een beperking worden vandaag behandeld als een object dat moet verzorgd worden. Er wordt niet vanuit gegaan dat deze mensen ook capaciteiten hebben naast natuurlijk hun wensen en behoeften. Veel mensen zullen met ons akkoord zijn dat een samenleving zoveel als mogelijk iedereen zou moeten kunnen laten deelnemen aan alle aspecten van het maatschappelijk leven. Een samenleving waar iedereen bijdraagt naar vermogen en krijgt volgens behoeften is de enige reële oplossing voor de problemen die vandaag aanwezig zijn in het leven van personen met een handicap en hun directe omgeving. Dat dit niet strookt met de kapitalistische wijze van produceren en organisatie van de samenleving staat voor ons vast.