Egypte. Protestacties bij de verjaardag van president Moebarak

Op 4 mei, de 80ste verjaardag van president Hosni Moebarak, werd actie gevoerd door heel wat oppositie-activisten. De Egyptische president was 27 jaar aan de macht en regeert over een land waar mensen doodgaan terwijl ze in de rij staan om brood te kopen. De voedselprijzen schieten de hoogte in terwijl miljoenen in armoede leven. Voor de rijke elite rond Moebarak en zijn zoon Gamal, zijn er echter minder problemen op dat vlak.

Jon Dale

Op 6 april 2008 was er een nieuwe ontwikkeling in de oppositie tegen het regime. Die dag was er een staking van de textielarbeiders van Mahalla. Die oproep voor een staking werd door politieke activisten overgenomen en werd breed verspreid op het internet. Zo kwam er een pagina op Facebook waarop werd ingeschreven door 73.000 mensen. Dit werd nog versterkt door het verspreiden van SMS-berichten. De regering zorgde onbewust voor meer publiciteit voor de staking door publiekelijk te waarschuwen tegen deelname aan de acties met het dreigement dat de wet zou worden ingeroepen tegen wie wel actie zou voeren.

De staking van de arbeiders van Mahalla werd op het laatste moment afgeblazen door een aantal leiders van de vorige stakingen. Ondanks de enorme veiligheidsmaatregelen, waren er toch duizenden arbeiders die in staking gingen. De straten van Caïro waren ongewoon rustig en heel wat ouders vroegen hun kinderen om thuis te blijven. Er waren betogingen aan verschillende universiteiten. De politie ging over tot het aanhouden van betogers en stakers in Mahalla, dat leidde tot confrontaties met verschillende doden en gewonden.

Dit jaar alleen al waren er zo’n 900 protestacties in Egypte. Op 6 april zagen we hoe dit kan ontwikkelen tot een bredere beweging tegen het regime. De vorige keer dat er een algemene beweging plaatsvond in het land, was tijdens de broodrellen van 1977. Die acties kwamen er na sterke prijsstijgingen voor voedsel. Het zorgde ervoor dat Moebarak’s voorganger, Anwar Sadat, bijna ten val kwam. Op 28 april kondigde Moebarak aan dat de werknemers van de openbare diensten een loonopslag van 15% zouden krijgen en hij riep de private werkgevers op om een zelfde verhoging toe te kennen. Moebarak was duidelijk bang voor een uitbreiding van de beweging.

Aangemoedigd door de sterke van de arbeidersbeweging op 6 april en de angst van het regime voor een brede stakingsbeweging waarin ook de studentenacties zouden betrokken worden, versterkte de oproep voor een algemene staking op de verjaardag van Moebarak. Er kwam opnieuw een pagina op Facebook, nu met 20.000 leden. Dat zijn wellicht vooral jongeren en meer middenklasse elementen. Het is echter opvallend dat zij uitkijken naar de kracht van de arbeidersklasse. Dat komt door de sterke stakingsbewegingen van de afgelopen jaren.

De beperkingen van de beweging werden echter ook al duidelijk. De actievoerders werden gevraagd om niet te gaan werken en zwarte kledij te dragen. Ze werden ook gevraagd om drie dagen lang niet te winkelen en om Egyptische vlaggen buiten te hangen. Er werd gehoopt dat op deze manier de brede steun voor de acties zou worden getoond, zonder een excuus te geven aan de veiligheidsdiensten om tussen te komen. Natuurlijk is het wel makkelijker om aan te sluiten bij een groep op Facebook (ook al heeft slechts 8% van de Egyptenaren internet) dan om ook effectief in actie te komen. Op 4 mei waren er relatief weinig acties. In tegenstelling tot 6 april was het druk op de straten van Caïro.

De arbeiders proberen eten te voorzien voor hun families en worden geconfronteerd met repressie. Tegen die achtergrond zullen ze niet makkelijk alles op het spel zetten na een oproep vanop het internet. Er is nood aan een duidelijke strategie en een gedetailleerde taktiek. Er is nood aan gerespecteerde en betrouwbare leiders op de werkvloer, die het vertrouwen kunnen geven dat zal worden geantwoord op het geweld van Moebarak en co. Er is nood aan democratische strijdcomités die verantwoording verschuldigd zijn aan de arbeiders, opgebouwd worden en voorstellen doen om stakers en hun leiders te verdedigen. Een arbeiderspartij moet de strijdbewegingen in verschillende bedrijven aan elkaar verbinden en een socialistisch programma naar voor brengen waarrond niet slechts enkele duizenden worden gemobiliseerd, maar miljoenen arbeiders die de macht van Moebarak en zijn rijke aanhangers in vraag stellen.

Moslim Broederschap

De belangrijkste politieke oppositie op dit ogenblik is nog steeds de Moslim Broederschap (MB), maar hun positie is verzwakt door de gebeurtenissen van de afgelopen maand. De MB weigerde de staking van 6 april te steunen. De leiding van deze formatie bestaat vooral uit kleine zakenmannen en mensen met vrije beroepen. Ze staan enerzijds onder druk van het kapitalisme tegen de arbeidersacties, maar anderzijds is er ook de druk van de jongere leden die beïnvloed zijn door de radicalisering van de middenklasse en aan de universiteiten. De afgelopen paar maanden waren er ook protestacties van dokters, tandartsen, advocaten en journalisten.

De leider van het parlementaire blok van de MB, Saad Al-Katatny, stelde op 22 april dat er vier voorwaarden zijn om deel te nemen aan protestacties. Hij verklaarde: "We zullen niet deelnemen aan protestacties tenzij deze vier condities vervuld zijn: akkoord onder alle politieke krachten op het protest, een eengemaakte agenda, een exacte timing en duidelijkheid over het resultaat van de protestacties. Dat is om het succes van gelijk welke nationale staking te garanderen zonder chaos of problemen."

De leiding van de MB was onder druk gekomen, vooral van de jongere leden aan de universiteiten, en stelde dat het de acties op 4 mei zou steunen. Tegelijk stelde de partij dat het een oproep deed aan de deelnemers van de staking om het vreedzaam protest niet te laten ontaarden in chaos. Een Egyptische commentator stelde: de MB slaapt als de mensen wakker zijn en wordt wakker als de mensen slapen.

Een nieuw boek (Inside Egypt: The Land of the Pharaohs on the Brink of a Revolution, door John Bradley) stelt dat de MB zo’n 500.000 leden telt en ook nog eens gesteund wordt door zo’n miljoen anderen, en dat op een bevolking van 78 miljoen. Dat kan niet onderschat worden, maar het lijkt er wel op dat Moebarak het belang van de MB bewust overdrijft om zijn geldschieters in de VS-regering angst aan te jagen.

De Iraanse revolutie heeft ons geleerd dat zelfs een machtige arbeidersklasse een nederlaag kan worden toegediend als het toelaat dat een religieuze beweging de politieke oppositie tegen het regime leidt. De Egyptische MB kan mogelijk splitsen langs klassenlijnen, maar toch is het aan de Egyptische arbeiders om de leiding van de beweging op te nemen. De jonge activisten zoeken naar manieren om de gehate regering van Moebarak omver te werpen. Ze moeten daarbij aansluiting zoeken bij de arbeiders.