De wereldvoedselprijzen bevinden zich op recordhoogtes. De Food and Agriculture Organisation van de Verenigide Naties (FAO) waarschuwt voor de mogelijkheid van serieuze sociale onrust en voedseltekorten. Waarom stijgen de voedelprijzen? En wat zullen de gevolgen hiervan zijn?
De prijsindex voor voedsel van het weekblad The Economist staat op haar hoogste niveau sinds het begin in 1845! De FAO heeft voor de mogelijkheid van voedseltekorten ten gevolge van de prijsstijgingen gewaarschuwd en dit voor het eerst sinds de jaren 70.
De prijs van het voedsel is nu één van de belangrijkste thema’s geworden in de meeste landen. China kende de grootste stijging in voedselprijzen het afgelopen jaar met een stijging van 18% (tot aan november), maar eieren en vlees zijn in China met bijna 50% in prijs gestegen. In Sri Lanka is de prijs van het voedsel gestegen met 17%, in Pakistan en Indonesië met 16%, in Rusland en Latijns-Amerika met meer dan 10%. Zonder tussenkomsten van de regeringen zouden de prijzen nog meer gestegen zijn.
Doden tijdens protesten
In China zijn er drie personen gestorven tijdens een “bestorming” van een supermarkt toen deze goedkope bakolie aanbood. Toegenomen voedselprijzen hebben ook rellen en massaprotesten uitgelokt in Mexico, Jemen, West Bengalen in India, Burkina Faso en Senegal. In Marokko raakten 50 mensen gekwetst door toedoen van de politie tijdens een protestbetoging tegen toenemende voedselprijzen.
Deze nieuwe voedselcrisis vindt plaats terwijl er al 854 miljoen mensen (1 op 7 wereldwijd) een gebrek aan voedsel kenden. In het midden van de kapitalistische globalisatie en ondanks de groei van de wereldeconomie de afgelopen jaren, kwamen er jaarlijks vier miljoen ondervoede mensen bij.
Degenen die het afgelopen jaar het meest geraakt werden, zijn de armen in die landen die een groot deel van hun voedsel importeren. In Mauritanië is prijs van geïmporteerd voedsel het afgelopen jaar verdubbeld. Tijdens rellen in november vielen er één dode en 17 gewonden in Mauritanië. Wereldwijd is de prijs van geïmporteerd voedsel het afgelopen jaar met 21% gestegen. Andere landen met hoge proporties van geïmporteerd voedsel zijn Nepal, Banglaldesh, Bolivië, Jamaica en Sub-Sahara Afrika. In al deze landen zijn er rapporten die waarschuwen voor het gevaar van toegenomen honger bij de bevolking.
De grootste en meest spectaculaire prijsstijgingen zijn die van graan en peulvruchten. In de periode van mei tot september 2007, verdubbelde de wereldprijs voor tarwe is van 200$ per ton naar 400$. De prijs van mais is met 50% gestegen, die van rijst met 20% tot het hoogste bedrag ooit en sojabonen zijn ook met 20% toegenomen. In vele Europese landen zijn de prijzen van melkproducten ook al met 10% toegenomen.
Waarom stijgen de prijzen?
Er zijn verschillende redenen die leiden tot de toename van de voedselprijzen. Biobrandstoffen zijn er één van. Eén derde van de maisoogst in de Verenigde Staten, dat de grootste voedselexporteur ter wereld is, is gebruikt voor de productie van biobrandstoffen in plaats van voedsel. Een volle tank ethanol voor een terreinwagen vergt eenzelfde hoeveelheid mais dan die benodigd is om brood en voedsel te produceren voor één persoon gedurende één jaar volgens de Wereldbank. Dit onderstreept dat kapitalisme gericht is op het produceren voor de winst en niet voor de menselijke behoeften.
Ten tweede is er de klimaatcrisis. Catastrofische overstromingen hebben in 2007 57 landen getroffen. Droogtes en branden hebben de oogsten in sommige landen verminderd, zoals in Australië en in delen van Brazilië. Er wordt voorspeld dat droogte en woestijnvorming de oogsten in de zwaarst geraakte landen in Afrika zal halveren in de komende 12 jaar. Loze beloften van regeringen in dienst van het grote kapitaal zullen deze gigantische crisis niet oplossen.
Ten derde is de prijs van olie enorm de hoogte ingegaan. De toegenomen olieprijs beïnvloedt de kosten van voedselproductie, transport en meststoffen.
Ten vierde is er de toegenomen vraag, vooral in China en India. Gedurende een aantal jaren hebben goedkope goederen uit China de wereldprijzen naar beneden gehaald en werd de inflatie tegengegaan (iets dat foutief aan de centrale banken wordt toegeschreven). Nu doet de sterke vraag in China de wereldprijzen voor olie en grondstoffen (inclusief voedsel) echter toenemen. Volgens The Economist is de vleesconsumptie in China toegenomen van 20 kilo per hoofd van de bevolking per jaar in 1985 naar 50 kilo in 2007.
Regeringen hebben geen antwoorden
Onteveredenheid over toegenomen voedsleprijzen hebben protesten en rellen uitgelokt, net als eisen voor hogere lonen en voor regeringen om ontslag te nemen. In Rusland werden stijgingen van voedselprijzen verboden gedurende de verkiezingsperiode van november tot januari, om zo Poetin’s verkiezingscampagne te ondersteunen. In Venezuela hebben private voedselbedrijven bewust voedseltekorten veroorzaakt in de aanloop naar het referendum in december, wat één van de factoren was die er toe heeft geleid dat Chavez nipt geen meerderheid behaalde.
Regeringen staan machteloos om beperkingen van prijzen op te leggen zolang multinationals de productie, handel en prijzen controleren. In Zimbabwe faalde de poging van president Mugabe om een halt te brengen aan de drie-cijfers inflatie door middel van een decreet – het resultaat was dat de rekken in de winkels leeg bleven. Zelfs de Chinese regering was gedwongen om de prijzen van brandstoffen op te trekken onder druk van een sabotagecampagne van staatsoliebedrijven.
In tal van landen zijn regeringen bezig hun voedselvoorraden op te bruiken, waardoor die voorraden zich nu op het laagste peil in 35 jaar bevinden. Dit soort maatregelen heeft enkel een invloed op korte termijn: het tegenhouden van prijsstijgingen terwijl de voedselvoorraden slinken, betekent dat deze regeringen grotere problemen zullen kennen in de toekomst.
Het neoliberalisme heeft nog meer macht gegeven aan de multinationals. In verschillende delen van de wereld zijn lokale voedselproducederende faciliteiten gesloten en arme landen die in het verleden voedsel exporteerden, zijn nu de grootste importeerder geworden. Investeringen in voedselproductie zijn gedaald. Net als met geneesmiddelen hebben de armsten vaak geen toegang tot levensnoodzakelijke producten. Ook voesel is een product geworden waarmee de superrijken speculeren, terwijl miljoenen mensen sterven van de honger.
De stijgende voedselprijzen zorgen mee voor wereldwijde toename inflatie
De inflatie van voedselprijzen bedroeg in november 4,3% in de Eurozone en in de VS 4,8%. Met de groeiende angst voor een financiële crash en een scherpe daling van de waarde van de dollar, staat de centrale bank (Fed) er nu voor een dilemma. Banken en speculanten (investeerders) vragen lagere interestvoeten om goedkoper te kunnen lenen. Dit zou echter het risico op inflatie doen toenemen. Wat de centrale banken ook doen, we zullen een reeks van crisissen zien in de waarbij de regeringen de lasten op de arbeiderklasse en de armen zullen willen afschuiven. Het is het kapitalistische systeem zelf dat verantwoordelijk is voor de stijgende voedselprijzen en voedseltekorten.
Om de prijzen en bevoorrading van voedsel te organiseren is een democratische planning vereist. Dat is enkel mogelijk indien de voedingsmultinations in collectieve eigendom worden genomen. Dan zouden de middelen zodanig verdeeld kunnen worden dat iedereen toegang heeft tot voedsingsrijke en gezonde voeding zonder dat het milieu vernietigd wordt door de productie- en distributiewijze van de op maximale winst beluste multinationals. Arbeiders in alle landen hebben te kampen met dezelfde moeilijkheden – er is bijgevolg nood aan een globale stijd tegen het kapitalisme, voor een democratisch socialisme. Nieuwe arbeiderspartijen en democratische massaorganisaties van de arbeidersklasse moeten gevormd worden om de basis te leggen voor een beweging van onderuit voor een democratische socialistische planning. De actuele strijd tegen de stijgende voedselprijzen – met stakingen, hongermarsen en politieke opstanden – vormen een onderdeel in de uitbouw van de wereldwijde arbeidersbeweging.