Recensie. The Social Dilemma van Jeff Orlowski

De documentaire The Social Dilemma is momenteel te zien op Netflix. De film biedt een interessante kijk op de impact van de grote sociale mediaplatformen op de samenleving en hoe ze door hun ontwerp verslaving bevorderen.

door Brandon Byrne

Regisseur Jeff Orlowski brengt zijn inzichten door middel van een reeks interviews met insiders uit de technologiesector die van dichtbij zagen wat de gebreken zijn van sociale mediaplatformen als Facebook, Twitter, Reddit en andere. Dit wordt afgewisseld met een gedramatiseerd verhaal over een familie die de negatieve gevolgen van sociale media ondervindt door een bijna constante interactie met deze media.

De docu-film opent met een opeenvolging van experts die worstelen met de vraag wat het probleem met sociale media is. Net als de mensen die geïnterviewd worden, brengt de film heel wat antwoorden naar voor. Dit gebeurt echter zonder volledig in te gaan op de hoofdoorzaak van heel wat negatieve gevolgen van de sociale media in de samenleving. Heel wat problemen die aangehaald worden, zijn al langer bekend: verslaving aan sociale media is al jaren een onderwerp van discussie. Samen hiermee is er het negatieve effect op de geestelijke gezondheid, met stijgende cijfers van zelfmoord en zelfverminking onder tieners en zelfs nog jongere kinderen. Wel redelijk nieuw in deze film is het onderzoek naar de rol van sociale media in de opkomst van complottheorieën en de verspreiding van nepnieuws.

Alle mensen die geïnterviewd worden, benadrukken dat het om onbedoelde gevolgen gaat van de wijze waarop de groei van de grote platformen wordt gestimuleerd. Guillame Chaslot, een voormalig ingenieur bij YouTube, legt bijvoorbeeld uit hoe het aanbevelingssysteem dat hij hielp creëren een handje heeft geholpen bij de opkomst van complottheorieën. Het systeem richt de aandacht van mensen telkens op andere video’s om hen zo lang mogelijk op het platform te houden, zodat er meer geld kan verdiend worden met advertenties. Er wordt echter geen rekening gehouden met de inhoud die aanbevolen wordt, enkel met de algoritmen die gebruik maken van enorme hoeveelheden gegevens om te bepalen voor welke inhoud een kijker gevoelig is. Hierdoor waren er miljoenen aanbevelingen van complotvideo’s die stelden dat de aarde plat zou zijn.

Het gebruik van dergelijke hoeveelheden persoonlijke gegevens van mensen om systemen aan te sturen gericht op groei en winst, wordt in de film ‘toezichtskapitalisme’ genoemd. Alle experts erkennen dat het schadelijk is voor de mensen en de samenleving. Dit is waar de documentaire en de experts beginnen te haperen. Ze betreuren allemaal de huidige manier van werken en roepen op tot verandering, zonder evenwel concreet in te gaan op de kern van het probleem en de oplossing ervoor.

Op een gegeven moment komt Justin Rosenstein, medeoprichter van Asana en medebedenker van de like-knop van Facebook, in de buurt van een grondigere verklaring. Hij stelt dat de economie enkel gericht is op kortetermijnwinst en daarvoor het milieu vernietigt en andere verwoestingen aanricht. Dat klopt en het is eigen aan het kapitalistische systeem.

The Social Dilemma brengt morele en ethische argumenten voor grondige veranderingen in de technologie-industrie. Die argumenten botsen echter op de kapitalistische belangen die de sector beheersen. Om echte verandering te bekomen, moet het kapitalisme bestreden en vervangen worden.