Brede arbeiderspartij en revolutionaire partij

Hoe kan de Amerikaanse arbeidersklasse zich uit de wurggreep van de Republikeinen en de Democraten bevrijden?

De vraag naar een reëel politiek alternatief dat de belangen van de Amerikaanse bevolking verdedigt, is absoluut niet nieuw. Ze werd al aangesneden in de discussies tussen Trotski en Amerikaanse leden van de Vierde Internationale in de jaren ‘30. De geschiedenis van de arbeidersbeweging verloopt niet lineair. Ieder land kende een eigen ontwikkeling, beïnvloed door de sociale en economische situatie in het land, maar ook door de arbeidersklasse in andere landen.

Nicolas Croes

Het ontstaan van de eerste vakbonden in de VS dateert van na de Amerikaanse burgeroorlog – daar waar er in Engeland bijvoorbeeld al pogingen waren om vakbonden op te richten voor de Franse revolutie. Het is echter wachten tot de crisis van 1929-‘33 voor ze echte strijdorganen worden. Op dezelfde manier als de Labour Party in Groot-Brittannië is ontstaan uit de vakbonden in het begin van de 20e eeuw, op basis van de relatieve achteruitgang van de positie van het Britse imperialisme tegenover andere grootmachten, begon men ook in de VS de noodzaak te zien van een politiek verlengstuk om de belangen van de arbeiders te verdedigen.

De leiding van de Amerikaanse vakbonden was echter zeer nauw verbonden met de Democraten, die toen net als vandaag enkel de belangen van de Amerikaanse burgerij verdedigden. In 1938 was de oproep voor de oprichting van een arbeiderspartij een evidentie. De vraag was echter of het niet beter was om die oproep te laten vallen om een zuiver revolutionaire partij op te richten.

Trotski stelde dat de neergang van het kapitalisme sneller ging dan de bouw van een revolutionaire organisatie in de VS. Dit werd nog gecompliceerd door de houding van de stalinisten, die schrik hadden van een sterke revolutionair marxistische organisatie en van een massa die ze niet konden controleren, en die hun aanvallen op de aanhangers van Trotski niet spaarden. Ook al betekende dit dat ze zich aan de kant van de patroons moesten scharen.

In deze omstandigheden verlangen van de massa van de arbeiders dat ze direct lid worden van een revolutionaire partij is een tactische fout. Een brede arbeiderspartij zou de arbeiders beter in staat stellen om zich te organiseren en om lessen te trekken uit het verleden, hoewel zo’n partij niet voldoende is om te breken met het kapitalisme. Daarom stelde Trotski dat de oproep voor een brede arbeiderspartij samen moest gaan met de opbouw van een revolutionaire organisatie binnen die partij, om ze op die manier om te vormen tot een revolutionaire massapartij die kon breken met het kapitalisme.

WO II gooide echter roet in het eten. De burgerij profiteerde van de situatie om tijdens en na de oorlog maatregelen te nemen tegen de arbeidersbeweging en alle sociale strijd in de kiem te smoren op basis van de nationale tegenstellingen. Dit werd vereenvoudigd door de Koude Oorlog.

Op dit ogenblik is de situatie iets anders. De verlenging van de werkweek zonder een verhoging van het loon, de druk om de loonkosten te verminderen,… toont echter aan dat geen enkele verworvenheid veilig is onder het kapitalisme. Niets houdt de uitbuiters tegen in hun honger naar meer winst. Met de uitholling, verrechtsing en verburgerlijking van de sociaal-democratische partijen bevinden we ons in dezelfde situatie als de werkende bevolking in de VS: zonder een politieke vertegenwoordiger om onze belangen te verdedigen.

Als deze nieuwe, brede arbeiderspartij niet direct ontstaat uit sociale strijd in de samenleving, dan kan de revolutionaire partij echter niet wachten, maar moet ze verder worden versterkt.