De econoom Marc Faber, die de beurscrash van 1987 correct voorspelde, schreef onder meer het boek “Gloom, Boom & Doom Report”. De Amerikaanse investeerder Jim Rogers lag in de jaren 1970 samen met George Soros aan de basis van het Quantum Fund. Het Nederlandse programma Tegenlicht (VPRO) bracht een interessante reportage waarin beide economen waarschuwen voor een verdere economische neergang.
[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]
Bekijk de reportage online
De reportage van VPRO is online te bekijken via deze website. In de rechterkolom staat bovenaan een verwijzing naar de video.
[/box]
De Zwitserse econoom en investeringsanalist Marc Faber genoot de afgelopen jaren niet eenzelfde bekendheid als pakweg Nouriel Roubini, maar beiden hebben wel één en ander gemeen. Faber voorspelde de crash van 1987 en Roubini maakte een correcte analyse van de recessie die de afgelopen maanden is uitgebarsten. Beiden delen ook dezelfde bijnaam, “Dr Doom”. Over de huidige crisis hadden beiden regelmatig meningsverschillen, maar ze waren allebei bij de eersten om op de problemen te wijzen en de mogelijkheid van een diepe recessie naar voor te schuiven.
Faber kwam afgelopen week aan bod in een reportage van het Nederlandse programma Tegenlicht (VPRO). Zijn boodschap was duidelijk: het ergste van de crisis ligt nog niet achter de rug. De levensstandaard van de gewone bevolking zal er verder op achteruitgaan en dat leidt tot onrust. Faber verklaart dat hij “op lange termijn pessimistisch” is. Aangezien de man niet bepaald een alternatief op het kapitalisme aan te bieden heeft, begrijpen we dat pessimisme.
Volgens Faber dreigt een tweede neergang. De tijdelijke stabilisatie van vandaag is volgens hem niet stabiel. Hij stelde: “Als je scheuren in een gebouw met witte verf wegwerkt, ziet het er een tijdje beter uit. Dat gebeurt op dit moment met de economie. We zijn diep gevallen, met steun stabiliseerden we de boel, maar we groeien niet veel en gaan niet terug naar de economische piekactiviteit van 2 1/² jaar geleden.”
De discussie onder economen over wanneer de overheidssteun aan de economie kan worden afgebouwd, is voor Faber naast de kwestie. “Als het niet beter gaat, moet er meer steun komen en zal er meer en meer geld worden gedrukt. Dan krijg je het probleem dat de overheidsschuld steeds groter wordt en wanneer het nodig wordt om de rente te verhogen wordt het probleem dat de rentebetaling op de overheidsschulden in de VS enorm zal stijgen. Dan krijg je een structuur waar 50% van de belastinginkomsten worden gebruikt om de rente op de overheidsschuld terug te betalen. Dan stort het systeem in en moet je geld bijdrukken. Dan krijg je hyperinflatie en dat is meestal slecht voor het gemiddelde huishouden. De gemiddelde koopkracht per huishouden gaat dan omlaag en om de aandacht van de problemen af te leiden, ga je oorlog voeren. Dan vraagt men: ‘Waar is de vijand?’ Maar die weten de Amerikanen wel te vinden. Reken maar. Desnoods verzinnen ze een vijand.”
Eigenlijk stelt Faber dat oorlog een logische uitkomst is van een systeem in crisis en grijpt hij terug naar de ontwikkeling van de Tweede Wereldoorlog als gevolg van de Grote Depressie in de jaren 1930. Dat is volgens hem een pessimistisch scenario, maar hij ziet niet direct een andere uitweg.
Eén van de grootste problemen voor Faber is de levensstandaard in de VS. “Totnogtoe wordt de achteruitgang in levensstandaard in de VS verdoezeld of blijft onzichtbaar door de manier waarop Amerikanen, net als andere regeringen, hun economische cijfers presenteren. Als je zegt dat de consumentenprijsindex maar 3% per jaar stijgt, terwijl de kosten van het levensonderhoud in werkelijkheid met 8% omhoog gaan, dan merkt het gemiddelde huishouden dat niet meteen, maar uiteindelijk komen ze er wel achter. Wanneer de levensstandaard achteruit gaat, komt er onrust. Beslist. Daarom ben ik pessimistisch op de lange termijn.”
Jim Rogers verwacht dat een volgende crisis in kleine landen zal beginnen en heel de wereld zal aantasten. “Een volgend crisis lijkt me onafwendbaar. Er zijn al veel mensen en bedrijven ondersteund. Je kan niet terug bij diezelfde bedrijven gaan aankloppen en zeggen: geef ons het geld terug en ga maar failliet. Ik ben bang dat we dus al te ver gevorderd zijn en dat de volgende crisis nog erger wordt. Regeringen en centrale banken overal ter wereld hebben al teveel van hun kruit verschoten. Ze hebben weinig over om volgende keer nog ‘s ter hulp te schieten. Eigenlijk rest hen vandaag enkel nog de drukpersen. Veel regeringen hebben absurd veel geld geleend. De VS kan niet eens meer berekenen hoeveel geld ze al geleend hebben.”
De maatregelen die werden genomen hebben volgens Rogers vooral de beurzen aangemoedigd. “Je kunt je wel rijk rekenen als de Dow tot 20 of 30.000 stijgt, maar de werkloosheid neemt toe, het aantal faillissementen neemt toe. De mensen zijn dus niet rijker, enkel de beurzen. De beurshandelaren zijn beter af, want zij krijgen al het geld. Dat is geen goed systeem. Dat is socialisme. Socialisme voor de rijken, bijstand voor de rijken.”
Rogers verwacht dat het scenario van IJsland zich opnieuw zal voordoen, maar dan in andere landen. De huidige steunmaatregelen volstaan niet volgens Rogers. “Het is als een pleister voor een kankerpatiënt. De volgende recessie wordt dus erger dan die van 2008. Voor enkele landen was 2008 al fataal: IJsland, Letland, die landen gingen zo ongeveer failliet. Dat zijn kleine landen, dus relatief weinig mensen zijn erdoor geraakt. Maar volgende keer kan Groot-Brittannië failliet gaan. En meer grotere landen. We hebben Dubai gezien, een land met weinig inwoners, maar wel een rijk land. Je krijgt dus een sneeuwbaleffect. Vietnam heeft het moeilijk. Nog niet het einde van de wereld, maar daar wonen 75 miljoen mensen. Ze hebben net hun munt gedevalueerd. Het breidt zich uit; ook naar grotere landen dus. In Europa kan Oekraïne failliet gaan. Dat heeft gevolgen voor de banken. Ook voor de Nederlandse banken. En Oostenrijkse en Zwitserse banken. Steeds meer mensen zullen daar de dupe van worden.”
Het effect zal niet beperkt zijn tot kleinere landen. “In de VS zul je geweld zien. Er zullen regeringen vallen. In een aantal kleinere landen zijn al regeringen gevallen. Er zullen er zonder meer nog vallen. Zonder twijfel. Het lijkt misschien een boude bewering, maar zo gaat het nu eenmaal altijd. En terecht. Zeker de regeringen die stommiteiten hebben begaan, zullen dat hopelijk duur betalen.”
De waarschuwingen van de economen vertrekken vanuit een verdediging van het kapitalistisch systeem. Het rotte karakter van het kapitalisme wordt steeds meer duidelijk, economen als Rogers en Faber waarschuwen uitdrukkelijk voor een tweede recessie. De gevolgen van de recessie van de afgelopen maanden waren al diepgaand, Tegenlicht bracht in haar reportage enkele reacties en sfeerbeelden vanuit het zo goed als failliete Letland.
Een factor waarmee de burgerlijke economen geen rekening houden, is de arbeidersbeweging en de capaciteit van de arbeiders om de touwtjes zelf in handen te nemen. Daartoe moeten we de arbeidersbeweging bewapenen met een sterke organisatie en een programma van socialistische verandering.