Zelfs de ernstige zakenkrant De Tijd moet erkennen dat de euforie van het overwinnende kapitalisme de afgelopen 20 jaar onder vuur ligt. Onder de titel “Wereld ontevreden met kapitalisme” wordt verwezen naar een enquête van de BBC waaruit blijkt dat slechts 11% vindt dat het systeem vandaag goed werkt.
De val van de Berlijnse Muur en het verdwijnen van het Oostblok leidde tot een ideologisch offensief van de kapitalisten. Hun systeem had gewonnen en dat betekende zowaar het einde van de geschiedenis. Vandaag blijft van die bewering niet veel over. Het kapitalisme kent een diepgaande crisis met een scherpe toename van de werkloosheid en armoede. Het kapitalisme heeft de afgelopen 20 jaar niet geleid tot meer welvaart, vrede en democratie in het Oosten of de rest van de wereld. Een blik op de dagelijkse actualiteit 20 jaar na de val van de Muur maakt dit duidelijk: de Baltische staten kennen een economische inkrimping tot 20% dit jaar. In veel Oost-Europese landen heerst de mening dat het voor de val van de Muur beter was.
Het onderzoeksinstituut Globescan deed een onderzoek bij 29.000 mensen in 27 landen en onderzocht hoe over de vrije markt wordt gedacht. Slechts 11% meent dat dit systeem goed werkt. 51% wil hervormingen. En opvallend: 23% stelt dat er nood is aan een ander economisch systeem. In Mexico loopt dat op tot 38% en in Frankrijk zelfs tot 43%! In de VS meent 25% dat de vrije markt goed werkt, maar ook hier stelt 13% dat er nood is aan een ander economisch systeem. In Rusland is slechts 12% overtuigd dat de vrije markt een goed systeem is. Ook dat kan nog beter: in China zijn er 11% aanhangers, op de Fillipijnen en in Panama 9%, in Brazilië en Japan 8% en in Turkije heeft de vrije markt slechts 7% overtuigd. Ook in verschillende Europese landen is het aantal aanhangers van de vrije markt soms erg beperkt: 6% in Frankrijk en de Oekraïne, 5% in Spanje en Italië. Het laagste cijfer is voor Mexico: 2% stelt dat de vrije markt perfect is. Voor België waren er geen cijfers.
Dit soort cijfers verklaart waarom er 20 jaar na de val van de Muur weinig euforie overblijft bij de verdedigers van het kapitalisme: ook hun systeem wordt immers steeds meer betwist.
In dezelfde editie van De Tijd vandaag gaat het artikel over de cijfers van Globescan waarop we hierboven ingingen, gepaard met een artikel onder de titel “vrije markt rijmt niet noodzakelijk met democratie” en als ondertitel: “Val Muur heeft superioriteit kapitalisme niet bevestigd”. Een aantal zakenlui dacht bij het lezen van deze titels mogelijk verkeerdelijk dat de redactie van socialisme.be de krant De Tijd voor een dag had overgenomen – het zou een mooie stunt geweest zijn bij de 20ste verjaardag van de val van de Muur, maar dit was niet het geval.
In het artikel wordt geschreven: “Voor heel wat ideologen betekende de val van de Muur de definitieve overwinning van de vrije markt op de staatsgeleide economie. Met de Muur verdween immers ook het communisme in Oost-Europa. Maar 20 jaar later ligt die stelling niet meer voor de hand. Het kapitalisme mag in de wereld dan wel de dominante economische vorm zijn, de invulling ervan is heel divers.”
Uiteraard wordt het kapitalisme in dat artikel niet in vraag gesteld, maar de zakenkrant moet wel erkennen dat de dominantie van het kapitalisme niet langer een evidentie is. Met andere woorden: er is een groeiend ongenoegen tegenover dit systeem en een zoektocht naar een alternatief. Dat bleek ook uit hoger genoemde cijfers.
De Tijd moet erkennen dat de voormalige Oostbloklanden niet zijn opgeklommen tot het niveau van West-Europa of de VS. De Russische cijfers over hoe de vrije markt door de bevolking wordt gezien vertonen meer gelijkennissen met de Indische cijfers dan met de Amerikaanse. In het Oostblok viel de sociale bescherming weg en kwam de corruptie in de plaats. De Tijd schrijft: “In Rusland ontaardde de val van het communisme in een corrupt systeem.” Uiteraard wordt gepoogd om dat toe te schrijven aan een tekort aan vrije markt, maar hoe die toplui of oligarchen zo machtig zijn geworden bij de privatisering- en liberaliseringsgolf na de val van het Oostblok wordt natuurlijk niet verklaard.
Een andere element dat een domper op de feestvreugde zet, is uiteraard de economische recessie die wereldwijd toeslaat. De Tijd: “Vorig jaar klapte het financiële systeem bijna in elkaar. Ongeziene ingrepen van de overheden hielden het kapitalisme overeind, maar het was meteen duidelijk dat er correcties nodig waren.” Dat de gewone bevolking de “correcties” en de overheidsingrepen zal moeten betalen, zal de steun voor de vrije markt de komende maanden en jaren alvast geen goed doen.
Deze cijfers en gegevens zijn opvallend. Het toont een groeiend verzet tegen het kapitalisme en het potentieel voor een socialistisch alternatief op dit systeem.
Studie van Globescan
- Hier vind je de volledige studie van Globescan waarnaar werd gerefereerd in dit artikel