GM blaast verkoop Opel af. Duitse Opel-arbeiders betogen

Afgelopen donderdag betoogden duizenden Opel-arbeiders in Duitsland tegen het dreigement van GM om een aanval in te zetten op jobs en lonen. GM kondigde eerder aan dat het Opel/Vauxhall alsnog niet zou verkopen aan een groep rond Magna. In Rüsselsheim waren er 10.000 betogers. Klaus Franz, de voorzitter van de ondernemingsraad, kondigde aan zich te verzetten tegen de plannen van GM maar prees tegelijk ook de medewerking van de regering-Merkel.

Analyse door Stephan Kimmerle

Klaus Franz en de minister-president van Hessen, Koch (CDU), prezen elkaar op de bijeenkomst. Koch feliciteerde de ondernemingsraad voor haar bereidheid om toegevingen te doen. In Bochum werd op de actie van de Opel-arbeiders gesproken door de deelstaatpresident Rüttgers (CDU).

De onzekerheid en angst om hun job te verliezen, is niet nieuw voor de arbeiders van Opel/Vauxhall. Na zeven maanden onderhandelen besliste GM nu om de verkoop van Opel/Vauxhall aan de Oostenrijks-Canadees-Russische groep rond Magna en Sberbank alsnog niet te laten doorgaan. Hierdoor komen de oude plannen van GM – het “project renaissance” – opnieuw op tafel te liggen. Deze plannen willen 30% van de kosten wegsnoeien. Dat betekent dat er minstens 11.000 van de 50.000 jobs bij GM-Europa moeten verdwijnen. Voor Antwerpen, Eisenach en Kaiserslautern (in Duitsland) en Luton (Engeland) dreigen sluitingen. In andere vestigingen zoals Bochum zouden zware besparingen worden doorgevoerd. GM chanteert de arbeiders met de eis dat ze toegevingen moeten doen om te vermijden dat Opel/Vauxhall failliet zou gaan.

Nationalistische aanpak van vakbondsleiders

De reacties van de vakbondsleiders waren erg verschillend. De algemeen secretaris van de Britse vakbond UNITE, Tony Woodley, was erg tevreden over de beslissing van GM en stelde dat dit de beste optie was voor de Britse GM-arbeiders. Solidarnosc in Polen verklaarde vertrouwen te hebben in de toekomst van de vestiging in Gliwice. De Spaanse bonden stelden genoeg te hebben van de onzekerheid. In Oostenrijk waren er gemengde reacties. De vakbonden hoopten op een akkoord met Magna, maar de ervaringen met Magna in Oostenrijk zorgden ervoor dat veel arbeiders kritisch waren over een fusie. De Duitse vakbondsleiding reageerde erg negatief nadat alle hoop op Magna werd gevestigd. De waarschuwingsstakingen op 5 november waren een reactie op de bocht van GM, eerder hadden leden van de ondernemingsraad gedreigd met een “algemene staking” indien Opel niet verkocht werd aan Magna.

De verdeelde en tegenstrijdige reacties van de vakbondsleiding in verschillende landen zijn een uitdrukking van wat al langer bezig is bij GM in Europa. Het maakt duidelijk dat de directie er wel degelijk in slaagt om arbeiders uit verschillende landen tegen elkaar op te zetten. De internationale solidariteit bestaat vooral uit woorden, niet uit daden. De verschillende vakbondsleidingen willen vooral de eigen vestigingen redden. De tegenstellingen zullen door de directie worden gebruikt om de eigen positie te versterken en grotere aanvallen in te zetten op de werkgelegenheid en de arbeidscondities.

De verschillen tussen de voorstellen van Magna en de plannen van GM zijn niet groot voor de arbeiders. Magna wilde in Duitsland 4500 jobs schrappen en de ondernemingsraad ging daarmee akkoord. Ook de 5.500 Britse jobs in Ellesmere Port en Luton zijn nog niet gered. De toekomst van de fabriek in Luton blijft onzeker.

De weigering van de vakbondsleidingen om een echte internationale strategie te hanteren, leidt tot problemen voor de arbeiders. De woede in Duitsland wordt niet aangegrepen om de strijd te versterken en in te gaan tegen besparingen. In de plaats daarvan wordt het door de regering gebruikt om verder in te spelen op nationale tegenstellingen. Een dergelijke nationalistische benadering leidt er toe dat in Groot-Brittannië en Polen positief wordt gereageerd op een ontwikkeling die nog steeds duizenden jobs op de helling zet. De directie kan verder verdelen om te heersen. Arbeiders uit verschillende landen worden tegen elkaar opgezet en ook verschillende vestigingen worden tegen elkaar uitgespeeld.

GM grijpt de kansen van de crisis

De kapitalistische crisis en overproductie in de automobielsector wordt aangegrepen door de directie van GM. In de zakenkrant Financial Times werd dit op 4 november openlijk geschreven: “GM moet de kansen grijpen die zich met de financiële crisis aandienen om haar Europese vestigingen te herstructureren op een doortastende en niet-gepolitiseerde wijze. Dat betekent dat wordt vastgehouden aan de eerdere plannen om tot 10.000 jobs te schrappen in de commercieel meest aanwezen vestigingen en de sluiting van twee of drie van de Europese assemblagefabrieken om de overcapaciteit te beperken.”

Een aantal Duitse kapitalisten juicht het afblazen van het akkoord met Magna toe. De krant Die Welt stelde: “Al het ongenoegen rond de veranderingen in het akkoord zorgt ervoor dat de Duitsers sceptischer staan tegenover reddingsoperaties door de overheid. Deze donderslag uit Amerika is in feite een gezonde schok voor onze politici.” GM herstelt van het faillissement. Het bedrijf doet dit met de hulp van miljarden dollars belastingsgeld. Er worden 50.000 jobs geschrapt in de VS en de vakbond UAW gaf toe inzake arbeidscondities en lonen. Dit alles zorgt ervoor dat de directie zich sterk genoeg voelt om GM als internationale speler te bevestigen.

GM leek maandenlang bereid te zijn om haar Europese vestigingen van Opel en Vauxhall te verkopen, alsook het Zweedse bedrijf Saab dat in handen van GM is. Zodra de situatie er opnieuw wat beter uit zag, wou het bedrijf haar internationale positie op de markten, ook in Europa en Rusland, behouden. Het behoud van Opel/Vauxhall is dan ook een aantrekkelijke piste voor GM. General Motors is nu grotendeels in handen van de Amerikaanse overheid. Het bedrijf wilde vermijden dat technologische kennis zou worden overgedragen aan Russische concurrenten. Opel staat ook centraal in het onderzoek en ontwikkeling van GM naar kleinere compactere wagens. Dat is een cruciaal element in de strategie voor de komende jaren.

De beslissing om Opel/Vauxhall te behouden, zal leiden tot een nieuwe positionering van de grote automobielbedrijven. Voor de arbeiders in de sector betekent dit dat de druk verder zal worden opgedreven. De nood aan strijd zal hierdoor op de agenda staan. GM zal proberen om de arbeiders te verdelen om makkelijker te kunnen overgaan tot ontslagen, loonsverlagingen en het verder afbreken van de arbeidscondities. De ondernemingsraad ging al met Magna akkoord om 1,6 miljard euro te besparen met onder meer een jaarlijkse vermindering van de “loonkost” van 265 miljoen euro voor het overblijvende personeel en het schrappen van meer dan een vijfde van de jobs.

Alle vakbondsleiders stemden in met besparingen. De Duitse ondernemingsraad stelde dat de besparingen nodig waren en dat er zou “geprobeerd” worden om ontslagen te vermijden. In feite werd vooral geprobeerd om de besparingen te exporteren naar andere vestigingen in andere landen. Een dergelijke logica betekent meestappen in de winstlogica en het zorgt ervoor dat ze kunnen gebruikt worden door de nationale regeringen.

Klaus Franz vroeg nu de onmiddellijke betaling van de overeengekomen loonsverhoging van 4,2%. Eerder werd tegenover Magna afstand gedaan van die loonsverhoging. Het wordt moeilijk om de werkgelegenheid en de lonen te verdedigen als er voorheen al op deze punten werd toegegeven aan Magna.

Nationaal beleid

Enkele uren voor GM zijn bocht aankondigde, sprak de Duitse kanselier Merkel nog in het Amerikaanse parlement. Ze kreeg een warm applaus, maar het was pas op weg naar huis dat ze het nieuws van GM vernam. Noch GM noch de Amerikaanse overheid sprak met de Duitse regering over hun beslissing. Eerder probeerde Merkel los van de andere Europese overheden te onderhandelen met Magna. De kapitalistische crisis leidt tot een toename van de spanningen tussen bedrijven en ook tussen regeringen van verschillende landen.

Het akkoord met Magna werd gebruikt in de Duitse verkiezingscampagne. Merkel sloot hierna een coalitie met de liberale FDP die aanvankelijk tegen het akkoord was. Nu wordt Merkel vernederd door GM en de Amerikaanse regering. In de verkiezingscampagne werd beloofd dat jobs gered zouden worden, maar dat waren loze woorden. De regering eist nu de teruggave van de “overbruggingsvergoeding” die het aan Opel gaf.

De arbeiders kunnen geen vertrouwen stellen in kapitalistische regeringen of politici. Nochtans is dat wat Klaus Franz nog altijd blijft voorstellen. Hij pleitte ervoor dat de regeringen zouden ingaan tegen GM. Nochtans is het duidelijk dat enkel de dreiging en desnoods het effectief voeren van acties tot toegevingen van de patroons en de regeringen zal leiden. De vakbondsleiding wil dezelfde strategie blijven verder zetten ook al werd duidelijk dat dit geen resultaat oplevert.

De crisis is niet beperkt tot GM of de automobielsector. Er is een wereldwijde crisis van de kapitalistische economie waarop een socialistisch antwoord moet worden geboden. Arbeiders hebben in hun strijd nood aan een politiek wapen. De meeste oude partijen die beweerden op te komen voor de arbeiders, zijn vandaag volledig pro-kapitalistische formaties geworden. Dit betekent dat er nood is aan nieuwe arbeiderspartijen die ingaan tegen het kapitalisme. Het succes van Die Linke in Duitsland toont de mogelijkheden voor een nieuwe formatie aan. Deze partij had een kans om in te spelen op het ongenoegen bij de arbeiders van Opel om voor een duidelijke anti-kapitalistische en internationalistische positie te pleiten. Deze kans werd niet gegrepen. De partijleiding had het enkel over haar voorstel om de arbeiders een aandeel in het bedrijf te geven (minder dan 50%) om hen zo meer “invloed” te bezorgen. Partijleider Gysi vroeg wel dat de gemeenschapsmiddelen die in Opel werden geïnvesteerd zouden worden aangewend om het bedrijf in “publieke handen” te plaatsen onder de “gezamenlijke controle van de federale staat, de regio’s en de werknemers”. Maar als hij concreter wordt, dan beperkt ook Gysi zich tot het voorstel om de arbeiders meer aandelen te geven. De regionale afdeling van Die Linke in Noordrijn Westfalen pleit wel voor een nationalisatie, maar dan wel volgens de regels van de Duitse grondwet waardoor er een grote compensatie zou moeten worden betaald aan de vroegere eigenaars. Dit standpunt gaat al verder dan de nationale positie van Die Linke. Het zal wel nodig zijn om dit verder aan te vullen met een socialistisch programma en met eisen rond een strategie waarmee de arbeidersbeweging stappen vooruit kan zetten. Dat betekent onder meer dat wordt ingegaan tegen de aanpak van de huidige vakbondsleiding.

Voor een bocht in de vakbonden

De bocht van GM moet gevolgd worden door een bocht in de vakbonden. In de plaats van de besparingen te aanvaarden en enkel te zien hoe zoveel mogelijk besparingen op anderen kunnen worden afgewenteld, is er nood aan een Europese en internationale benadering om alle jobs en alle vestigingen te verdedigen. En dat niet alleen bij Opel, maar ook bij de onderaannemers en in de volledige automobielsector.

De onmiddellijke eisen zouden volgende elementen kunnen bevatten:

• Geen toegevingen op het vlak van lonen en jobs. Alle jobs en vestigingen verdedigen
• Verdeel het werk in de automobielsector zonder loonsverlies

De stijgende productiviteit en overproductiecapaciteit zet druk op de sector. Ook de olie- en de klimaatcrisis dragen daartoe bij. De private belangen domineren de auto-industrie onder het kapitalisme. Enkel de belangen op korte termijn tellen voor hen. De arbeiders en hun families worden nu gevraagd om te betalen voor de crisis door te besparen op hun lonen, harder te werken of afgedankt te worden.

De kennis van de arbeiders en de productiecapaciteit van de fabrieken moeten aangewend worden in het belang van de gemeenschap. Dat betekent niet noodzakelijk dat enkel auto’s worden geproduceerd, er zijn ook al van andere goederen nodig: ecologisch openbaar vervoer bijvoorbeeld.

De strijd voor jobs is verbonden met de noodzaak om de technologie, kennis en mogelijkheden van de automobielsector te gebruiken om groene technologie en openbaar vervoer op massale schaal te ontwikkelen.

Dat betekent concreet:

• Voor een plan om de productie van de automobielsector om te vormen tot sociaal nuttige productie met ecologische technologie. Dit plan moet democratisch worden opgemaakt onder controle van verkozen vertegenwoordigers van de arbeiders, de vakbonden en de regering.
• De nationalisatie van Opel/Vauxhall als eerste stap naar de nationalisatie van de volledige automobielsector. Dat is noodzakelijk om de productie te kunnen omvormen en alle jobs te redden. Enkel compensatie aan de vorige eigenaars op basis van bewezen behoeften.

Dit zou niets gemeen hebben met de huidige “gedeeltelijke nationalisatie” van GM waarbij de verliezen voor de gemeenschap zijn en de winsten terug in handen van de rijke elite zullen terechtkomen. Er is nood aan een nationalisatie in het belang van de arbeiders: een permanente nationalisatie met een planning op langere termijn om de fabrieken te ontwikkelen en te herorganiseren en om de levensstandaard van alle arbeiders te verbeteren. Daartoe is er nood aan arbeiderscontrole en -beheer.

Strategie om jobs te redden

Dergelijke eisen zullen we niet afdwingen zonder een koerswijziging op syndicaal vlak en een gezamenlijke internationale strategie. In de discussies rond het akkoord met Magna zagen we het potentieel van arbeidersacties. De Spaanse bonden dreigden met een staking van vier dagen. Uiteindelijk werd het aantal ontslagen in Zaragossa verminderd van 1700 tot 900 en werd de staking afgeblazen. De arbeiders in Bochum weigerden in te stemmen met de vermindering van hun vakantiegeld die werd overeengekomen door de vakbondsleiding van IG Metal. Ze voerden actie en slaagden er in om hun vakantiegeld te behouden.

Nu het akkoord met Magna is afgeblazen, zal alles opnieuw beginnen. Daarbij zal verzet noodzakelijk zijn.

• Stop de verdeel-en-heerspolitiek waarbij arbeiders uit verschillende landen of vestigingen tegen elkaar worden uitgespeeld. Gezamenlijke strijd van alle arbeiders van Opel/Vauxhall en de automobielindustrie
• Een internationale actiedag om alle jobs en vestigingen te redden
• Syndicale actie om jobs te verdedigen: voor een algemene staking van alle arbeiders van Opel/Vauxhall in Europa ondersteund door alle arbeiders van de sector. Voor het opzetten van comités die de strijd democratisch organiseren van onderuit. Een zo groot mogelijke betrokkenheid van arbeiders bij de discussie over de acties.
• Voorbereiding van bedrijfsbezettingen om alle vestigingen te behouden
• Internationale solidariteit op basis van contacten tussen de arbeiders van alle vestigingen

Een succesvolle strijd bij GM zou een internationaal voorbeeld kunnen bieden voor arbeiders die ingaan tegen de poging om hen de crisis te laten betalen. Deze strijd moeten we verbinden aan een socialistisch alternatief op het kapitalisme.