Toename van arbeidersstrijd biedt mogelijkheden voor links

Europa

Op de internationale zomerschool van het CWI (Committee for a Workers’ International) werd uitgebreid ingegaan op de politieke en economische crisis in Europa, de toename van arbeidersstrijd en de mogelijkheden in de opbouw van nieuwe linkse formaties. We publiceren een verslag van deze discussie.

Sinead Daly, International Socialists (CWI in Schotland)

Economische, politieke en sociale crisis

De burgerij in Europa moet afrekenen met een periode van economische, politieke en sociale crisis. De economische groei is in de meeste Europese landen sterk achteruitgegaan. In Italië, Duitsland en Frankrijk was er in het tweede kwartaal van 2008 een achteruitgang met 0,3%.

De arbeiders worden overal in Europa geconfronteerd met prijsstijgingen voor voedsel en energie. In Groot-Brittannië wordt één op zes gezinnen geconfronteerd met “energie-armoede”, terwijl de grote energiebedrijven recordwinsten boeken. De armoede neemt toe samen met aanvallen op de werklozen, de arbeidsomstandigheden en de levensstandaard. Sarkozy zette de toon met meer dan honderd hervormingsmaatregelen met onder meer aanvallen op de pensioenen, de openbare diensten en het onderwijs. Hij krijgt navolging met Berlusconi die 120.000 jobs in het onderwijs weg wil (20% van het totaal!).

Het neoliberale beleid geniet steeds minder steun. De Britse premier Gordon Brown slaagde erin om op een recordtijd de meest gehate premier ooit te worden, Sarkozy heeft het laagste populariteitscijfer ooit voor een Franse president in zijn eerste ambtstermijn.

De zwakheid van de heersende elite kwam in juni ook tot uiting in de verwerping van het Verdrag van Lissabon in Ierland, een duidelijke nederlaag voor de Ierse en de Europese heersende klassen. Ondanks de inspanningen van het politieke establishment, de kerk, de vakbondsleiding en de media stemde 53% tegen het verdrag. Dat was vooral een uitdrukking van een verzet tegen het neoliberale beleid en de gevolgen daarvan voor de arbeiders. De belangrijke rol die de Socialist Party en Joe Higgins speelden in de overwinning van het neen-kamp toonde dat de de linkse socialisten ook met beperkte krachten een reële impact kunnen hebben.

De EU-leiders zoeken naar een uitweg uit deze crisis, maar het is betwijfelbaar of ze een oplossing zullen vinden. Een nieuw referendum in Ierland is onwaarschijnlijk op korte termijn: een recente peiling gaf aan dat 71% van de Ieren daar tegen was en 62% stelde te zullen tegenstemmen indien er snel een nieuw referendum zou komen.

Opleving van strijd

De afgelopen maanden was er een nieuwe opleving van arbeidersstrijd in verschillende Europese landen. In Griekenland waren er het afgelopen jaar drie algemene stakingen waaraan drie miljoen arbeiders deelnamen. Daarnaast was er een belangrijke beweging van leraars en jongeren die twee maanden lang staakten en een aantal toegevingen afdwongen. Ook in landen waar er langere tijd minder strijd was, zien we een heropleving. In België was er de koopkrachtbeweging met ruim 80.000 betogers tijdens de actieweek in juni. In Engeland en Wales ging het personeel van de lokale overheden in juli in staking tegen een voorstel tot loonakkoord onder de inflatie. Ook de leraars organiseerden voor het eerst sinds 21 jaar een nationale stakingsdag om meer loon te eisen. Op 20 augustus staakten 150.000 personeelsleden van de lokale overheden in Schotland voor meer loon.

In Polen was er een reeks stakingen tegen de aanvallen op de pensioenen en voor meer loon. Daarbij waren er acties in de mijnsector, door dokwerkers, transportarbeiders en bij diverse bedrijven in de private sector. Voor het eerst werd ook bij de supermarktketen Tesco een staking georganiseerd. In Scandinavië waren er verschillende acties in de non-profitsector. In Zweden ging het verplegend personeel vijf weken lang in staking, maar ook in Denemarken en Finland waren er acties van het gezondheidspersoneel.

Bij deze strijdbewegingen was er vaak discussie over de rol van de vakbondsleiding, die in heel wat gevallen optreedt als een rem op acties en soms zelfs samenwerkt met de patroons om bewegingen tegen te houden. Die remmende factor wordt versterkt door de band die er nog vaak is tussen de vakbondsleiding en sociaal-democratische partijen die zich hebben ingeschreven in een neoliberaal beleid.

Tegen de achtergrond van een economische crisis en aanvallen op de werkenden en hun gezinnen, is het van cruciaal belang om zowel op syndicaal als op politiek vlak de strijd te kunnen aangaan.

Mogelijkheden voor links

De afgelopen maanden waren er inzake nieuwe linkse formaties interessante ontwikkelingen in onder meer Duitsland, Griekenland, Frankrijk en Italië.

Die Linke, de linkse partij in Duitsland onder leiding van Oskar Lafontaine, haalt momenteel tussen 10 en 15% in de peilingen. Het zou de derde grootste partij van het land worden. Bovendien is Die Linke nu ook aanwezig in de meeste deelstaatparlementen (ook in het westen van het land). Die Linke is voor velen een attractiepool geworden omdat de partij ingaat tegen het neoliberale beleid dat veel werkenden hard raakt.

Onder druk van een radicalisering in de samenleving, maakte ook Lafontaine de afgelopen maanden een bocht naar links waarbij hij openlijk spreekt over “socialisme”. Het programma van zijn partij is niet socialistisch, maar deze referenties aan het socialisme bieden wel potentieel voor linkse socialisten. Er zijn veel mogelijkheden voor een groei van Die Linke, maar dan mag de partij zich niet enkel richten op verkiezingen. Er moet ook een oriëntatie zijn op tussenkomsten in de arbeidersbeweging.

De radicalisering in Duitsland beperkt zich overigens niet tot kiesintenties. Ook de scholierenbeweging was er een uitdrukking van: 10.000 jongeren namen voor de zomer deel aan de acties en in het najaar volgen nieuwe betogingen. Dat biedt mogelijkheden om de jongerenvleugel van Die Linke uit te bouwen. Met het CWI in Duitsland willen we onze activiteit binnen de jongerenwerking van Die Linke verder opdrijven om zo ook te bouwen aan een strijdbare linkse oppositie binnen de partij. Die Linke is geen geïsoleerd fenomeen in Europa. Ook in Griekenland is er een snelle opkomst van Syriza, een linkse oppositiepartij die in recente peilingen 12% tot 19% haalt. In Griekenland zijn meer dan 1 miljoen arbeiders naar Syriza aan het kijken als alternatief op de neoliberale partijen. Xekinima, de Griekse afdeling van het CWI, is lid geworden van Syriza en pleit er binnen deze koepel voor om te bouwen aan een strijdbare formatie met een duidelijk socialistisch en anti-kapitalistisch programma. Daarnaast verzetten we ons tegen de druk om deel te nemen aan coalities met de sociaal-democratische PASOK.

In Frankrijk nemen we met Gauche Révolutionnaire deel aan de discussies over het opzetten van een nieuwe anti-kapitalistische partij, een initiatief van de LCR. Deze nieuwe formatie bevindt zich nog in een pril stadium, maar het zou snel kunnen ontwikkelen indien het gelanceerd wordt met een duidelijk socialistisch programma en een oriëntatie op de arbeidersklasse. Het is niet duidelijk of de LCR daartoe bereid is en of het ruimte zal laten voor andere organisaties en krachten om met hun eigen standpunten en materiaal tussen te komen.

Italiaanse waarschuwing

In heel wat nieuwe linkse formaties is er druk om deel te nemen aan coalities met de sociaal-democratische partijen. Dat brengt heel wat gevaren met zich mee. De ervaring van de Rifondazione Comunista (PRC) in Italië is daarbij belangrijk. De PRC was jarenlang een voorbeeld voor vele nieuwe linkse formaties, maar na de deelname aan de vorige “regenboogcoalitie” onder leiding van Romani Prodi werd de partij van de kaart geveegd. Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis werden geen communistische parlementsleden verkozen in Italië. Berlusconi had het zelfs over “De val van de Berlijnse Muur in Italië.”

Binnen de PRC heeft deze crisis ertoe geleid dat de leiding van deze partij rond Bertinotti werd weggestemd op een congres. Dat biedt mogelijkheden om de PRC opieuw op te bouwen als strijdbare arbeidersorganisatie die actief is in het verzet tegen de huidige regering en de traditionele partijen.

Nieuwe periode

De politieke en sociale situatie in Europa is aan het veranderen en dat biedt ruimte voor een verdere opleving van de arbeidersstrijd, maar ook voor de opbouw van nieuwe linkse en socialistische formaties. Met het CWI zullen we daar zoveel mogelijk proberen een actieve rol in te spelen.