Your cart is currently empty!
Eerste zichtbare haperingen in wereldeconomie
De beurzen kregen de voorbije weken zware klappen ten gevolge van de instorting van de Amerikaanse subprime hypotheekmarkt. Dit was symptoom van een zieker wordend economisch systeem.
Door de stijgende rente in de VS kunnen ten meer en meer gezinnen hun hypotheek niet meer afbetalen. In de subprime hypotheekmarkt, de hypotheken voor mensen met een slechte kredietwaardigheid, is het percentage van gezinnen dat zijn hypotheek niet meer kan afbetalen opgelopen tot 15,8%, maar ook het percentage achterlopende betalers bij de betere hypotheken is gestegen tot 5,4% in juni, tegenover 2,2% in juni 2006. Gevreesd wordt dat de hypotheekmarkt in de VS verder klappen zal krijgen en de dat ook meer en meer van deze betere hypotheken niet meer terugbetaald zullen worden.
Door deze crisis zijn een aantal financiële instellingen in de problemen gekomen. Doordat de hypotheekleningen zelf ook doorverhandeld worden (vb. als deel van een fonds), worden niet enkel financiële instellingen die rechtstreeks hypotheken verschaffen getroffen en is het effect van de hypotheekcrisis op de rest van de financiële systeem moeilijk in te schatten.
Enkele voorbeelden van getroffen bedrijven zijn het Amerikaanse Citigroup, dat meer dan 500 miljoen dollar verloren heeft, ‘s werelds derde bank, HSBC, dat 5,65 miljard dollar verloor, PNB Paribas, Frankrijks grootste bank, dat drie van haar investeringsfondsen bevroor en bekendmaakte dat ze de waarde ervan nier meer kon inschatten en het Duitse WestLb dat 1.25 miljard euro verloor. Het zijn dus zeker niet enkel Amerikaanse financiële instellingen.
Door de aanhoudende stroom van berichten over bedrijven die verliezen lijden door de hypotheekcrisis in de VS, brak er paniek uit op de beurzen. Een gestage daling maakt plaats voor een sterke daling. Wereldwijd verloren de beurzen vele procenten. De Bel20 verloor sinds zijn hoogtepunt op 23 mei 14% en kende zijn grootste daling sinds 2003, de Dow Jones verloor sinds zijn hoogtepunt op 18 juli meer dan 5,5%, Euronext verloor sinds 15 juli ongeveer 10,6%. De daling van de afgelopen weken is groter dan de plotse daling in februari, waarbij de beurzen gemiddeld 3,5% verloren, maar zich eigenlijk vrij snel herstelden.
Talrijke overnames in het recente verleden gebeurden met geleend geld, en door die vrees zijn beleggers niet meer bereid deze obligaties te kopen. Zo bleven zakenbanken zitten met de ongefinancierde leningen voor de uitkoop van de Britse drogisterijketen Boots en de Amerikaanse autobouwer Chrysler. Hierdoor dreigt de fusie- en overnamemanie weg te vallen, wat een belangrijke motor van de beurzen is. Banken zijn dan ook terughoudender geworden om kredieten te verschaffen aan andere banken en bedrijven, waardoor een gebrek aan liquiditeiten dreigt te ontstaan. Daarom greep de Centrale Bank van Europa (ECB), gevolgd door die van de VS (FED) en Japan in door honderden miljarden aan goedkope kredieten ter beschikken te stellen om zo de markten te stabiliseren. De laatste keer dat dit gebeurde was op na de aanslagen op 11 september. toen bood de ECB maar 69 miljard euro aan , terwijl dit nu al meer dan 155 miljard euro is. Nooit gebeurde dit op zo’n schaal. Hoewel het doel net stabilisatie was, geven de ingrepen van de centrale banken wel aan hoe erg ze de situatie inschatten, waardoor de onrust bij sommige beleggers enkel groter werd.
Ondermijning interne markt VS
We zien momenteel de sterkste daling van de huizenmarkt in de VS in 16 jaar en volgens verschillende analisten is de bodem nog niet bereikt. Voor de vierde maand op rij was er in juni een daling in de herverkoop. Ook verkoop van nieuwe residentiele woningen neemt af. In juni was er zelfs een daling met 6,6%. De verkoop van huizen in mei moest ook neerwaarts bijgesteld worden. Het totaal aantal woningen dat te koop staat is in juni met 0,4% gestegen. Het aantal ter beschikbare woningen bevindt zich voor zowel nieuwbouw als herverkoop op een historisch hoogtepunt. Om alle op dit moment te koop staande huizen te verkopen aan het huidig tempo zouden we 8 maand nodig hebben.
Tot voor kort was de huizenmarkt de motor van die Amerikaanse economische groei: gezinnen werden via goedkope kredieten gestimuleerd de papieren waardetoename van hun huis in leningen om te zetten en zo op krediet te kopen. Zo groeide de interne markt (totale koopkracht van de gezinnen) in de VS toch, ondanks een reële loondaling voor vele werknemers. Gezinnen kunnen uiteraard niet blijven lenen en we zien dat dit op zijn grenzen aan het botsen is; daar waar de consumentenbestedingen in de VS, toch verantwoordelijk voor ¾ van de economische activiteit, in het eerste kwartaal nog met 3,7% op jaarbasis toenam, is dit nu nog slechts 1,3%. Dit is dus minder dan de inflatie die momenteel ongeveer 2,7% op jaarbasis bedraagt. Met ander woorden is de interne markt, toch de motor van de VS economie de afgelopen jaren, aan het inkrimpen. Veel gezinnen moeten nu nog maar wat de buikriem aanhalen. Een indicatie daarvan is daling van de verkoop van duurzame goederen in juni met 0,5%, wat de grootste daling was sinds februari.
De crisis op de huizenmarkt heeft uiteraard gevolgen voor bedrijven die direct of indirect bij huizenbouw betrokken zijn. DR Horton, een beursgenoteerd e bouwfirma, kende in het 4e kwartaal alleen al een inkomstendaling van 29% (tot $2,55 miljard).
Toch economische groei?
De VS zit nog steeds met een enorm onhoudbaar en stijgend handelstekort. In mei was dit meer dan 60 miljard dollar. Dit zijn allemaal dollars die op de wereldmarkt aangeboden worden, wat een belangrijke reden is in de daling van de dollar t.o.v. andere munten. Die daling is al sinds eind 2005 aan de gang. Door de hypotheek- en huizencrisis is het vertrouwen in de Amerikaanse economie verder gezakt waardoor de dollar ook verder daalde. Ze bereikte onlangs haar laagste peil ooit tegenover de euro, het laagste niveau t.ov. het Britse pond in 26 jaar, het laagste niveau t.ov. de kiwi dollar sinds de loskoppeling van de dollar in 1985, etc.
De historisch lage dollar zorgt ervoor dat de VS een concurrentieel exportvoordeel heeft t.o.v. andere landen. De exporttoename zorgt voor een stijging van bijna 4% in investeringen in infrastructuur en software in het 2e kwartaal. De investeringen in commerciële gebouwen kende zijn sterkste stijging in 13 jaar. Daarmee heeft de export de rol van motor van de economische groei in de VS op dit moment overgenomen van de huizenmarkt/consumentenbestedingen; het netto-effect is een groei in het 2e kwartaal van 3,4% op jaarbasis, wat de sterkste groei is sinds het eerste kwartaal 2006. Economen denken niet dat deze stijgende export de motor van de VS economie voor langere tijd kan overnemen. De eerste tekenen van een vertragende fabrieksactiviteit zouden al zichtbaar worden.
Gevolgen
We willen niet uitsluiten dat de beurzen zich ook nu op korte termijn al dan niet gedeeltelijk zullen herstellen, maar op zijn minst zagen we een zware schok in het beurslandschap die vele beleggers in paniek deden raken. In februari zagen we al een eerste, kleinere, schok, waarbij de beurzen wereldwijd gemiddeld 3.5% daalden, al herstelden die zich vrij snel. Nu zien we een tweede, zwaardere en langer uitgerokken daling, wat opnieuw een uitdrukking is van zorgen in de VS economie, de motor van de wereldeconomie, die dreigt vast te lopen.
Voor heel wat landen zoals China en India is de VS een belangrijke, zoniet de belangrijkste exportmarkt. De VS was de afgelopen periode de spons die ervoor zorgde dat zowat alle producten die op de wereldmarkt gesmeten werden, ook effectief gekocht werden. Nu is die spons niet alleen verzadigd, maar is ze ook de eerste tekenen van samentrekking aan het vertonen. De enorme groei in landen als India en China is gebaseerd op goedkope arbeid en export. Net door die lage lonen zijn dergelijke landen niet in staat een interne markt van betekenis te scheppen. In de hele wereld wordt een neoliberaal beleid van besparingen, loonmatigingen, etc. gevolgd, wat dus ook inhoudt dat de koopkracht van de bevolking daalt of zal dalen. Geen enkel land of regio is dus in staat de rol van de VS op economisch vlak over te nemen.
Aziatische banken kopen massaal de dollars die op de wereldmarkt aangeboden worden op om de schulden van de VS economie, veelal hun belangrijkste exportmarkt, te financieren en om hun munt in functie van de dollar laag te houden wat een exportvoordeel oplevert. Door de daling van de dollar hebben deze banken al miljarden verloren en het is maar zeer de vraag hoe lang ze verder verliezen zullen tolereren als de dollar nog verder zakt. Eens deze dollars verkocht worden, dreigt de dollar compleet onderuit te gaan, wat tot een verdere inkrimping van de VS afzetmarkt zal leiden. De buitenlandse schuld van de VS bedraagt nu al 30% van het BBP. De obligaties in dollars die door buitenlandse financiële banken gekocht zijn, verliezen door een daling van de dollar aan waarde. Als de Aziatische banken (en sommige OPEC landen) hun dollars verkopen, zal dit er dus tot zware verliezen voor deze financiële instellingen leiden.
Een daling van de rente zou lenen voor zowel gezinnen als bedrijven opnieuw goedkoper maken, en zou de economie opnieuw (tijdelijk) impulsen kunnen geven, maar door de stijgende grondstofprijzen, in de eerste plaats olie, is een structurele renteverlaging onwaarschijnlijk, aangezien dit tot een toenemende inflatie zou leiden. Ten tweede moet de VS zijn dollars aan de rest van de wereld verkocht krijgen, wat enkel mogelijk is mits voldoende hoge intrestvoeten, zeker bij twijfels over de Amerikaanse economie zullen beleggers niet bereid zijn dollars tegen lage interestvoeten te kopen.
We weten niet wanneer dit alles zich zal manifesteren, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat kapitalisten in staat zullen zijn de crisis nog vele jaren voor zich uit te duwen. Wel kunnen we stellen dat hoe langer ze uitgesteld kan worden, des te harder zal ze aankomen, aangezien er des te meer schulden gemaakt zullen zijn en er des te meer dollars in paniekreacties zullen verkocht kunnen worden. We kunnen ons ergens in de komende jaren aan schokken in de wereldeconomie verwachten, die afdankingen en bedrijfssluitingen op grotere schaal dan de voorbije jaren tot gevolg zullen hebben. Dit zal gepaard gaan met een toename aan protectionistische maatregelen, aangezien elk land zichzelf zal willen afschermen voor de wereldwijde crisis.
Met CAP moeten we ons voorbereiden op massale bewegingen (stakingen, betogingen, etc.) die het gevolg zullen zijn. LSP is ervan overtuigd dat er binnen het kapitalisme, een systeem dat zichzelf ondermijnt, geen fundamentele oplossingen mogelijk zijn. Tijdelijk zijn toegevingen mogelijk zoals we in het verleden gezien hebben, maar in de huidige wereldeconomische context zal het afdwingen van dergelijke toegevingen een pak moeilijker zijn. Volgens LSP moet komaf gemaakt worden met dit zieke systeem en moet het vervangen worden door een systeem waarbij de beschikbare arbeid op een democratische en geplande manier ingezet wordt ten behoeve van de bevolking in plaats van een steeds kleiner en rijker wordende elite.