De ontdekking van de lijken van vijf jonge vrouwen in het Engelse Ipswich heeft velen geschokt. De vijf werden brutaal vermoord. De zaak deed de aandacht oplichten voor de gewelddadige wereld van straatprostitutie. Wat kan er gedaan worden om dergelijke verschrikkelijke gebeurtenissen in de toekomst te vermijden?
Christine Thomas
De afgelopen 10 jaar werden zo’n 60 prostituees vermoord in Engeland en Wales, maar er werden slechts 16 mensen opgepakt in deze moordzaken. Er zijn in de regio rond Norwich en Ipswich alleen al 4 onopgeloste moorden op prostituees uit midden jaren 1990. Volgens een rapport van de Economic and Social Research Council, worden twee derden van de seksarbeid(st)ers getroffen door gewelddadige reacties van klanten. Straatprostitutie is het gevaarlijkst. 28% van de straatprostituees kreeg reeds te maken met een poging tot verkrachting.
Seksarbeid(st)ers, en zeker straatprostituees, zijn gemakkelijk kwetsbaar voor geweld en misbruik. Uit een studie bleek dat ze 40 keer meer kans maken om vermoord te worden dan andere vrouwen. Maar die verschrikkelijke cijfers weerspiegelen ook een samenleving waar geweld tegen vrouwen bijzonder vaak voorkomt. Eén vrouw op zeven is het slachtoffer van verkrachting en één op vier van geweld in het gezin. Per week worden twee vrouwen vermoord door hun partner of ex-partner.
Geweld en misbruik van vrouwen zijn eeuwenoude gegevens die voortkomen uit het idee dat de mannen de controle en de autoriteit over vrouwen bezitten, inclusief over hun seksualiteit. Prostitutie is op zich een voorbeeld van misbruik van vrouwen dat wordt versterkt door het kapitalistische winstsysteem waar alles gereduceerd wordt tot een handelswaar die te koop is.
Prostitutie is niet, zoals sommigen beweren, een ‘levenskeuze’ die vrouwen vrij nemen. Vrouwen zien zich verplicht om hun lichaam te verkopen aan pooiers en dat uit economische noodzaak. Alle vijf de vrouwen die in Ipswich werden vermoord, waren drugsverslaafden. Ze moesten zich prostitueren om aan hun drugs te komen. Uit onderzoek blijkt dat 90% van de straatprostituees verslaafd is aan drugs. Een onderzoek in Ipswich in 2004 stelde dat 93% verslaafd was aan heroïne en 82% aan crack. De meerderheid van de straatprostituees kreeg reeds te maken met geweld of met seksueel misbruik vooraleer ze in de prostitutie stapte.
Het zal enkel mogelijk zijn om een einde te maken aan prostitutie en geweld tegen vrouwen als er een samenleving zal zijn zonder armoede en waar de ongelijke verdeling van de macht en de rijkdom vervangen wordt door economische en persoonlijke relaties die zich baseren op gelijkheid en samenwerking. Socialisme zou daar een basis voor vormen. In afwachting van een socialistisch alternatief, moeten we ons verzetten tegen een toename van de risico’s waarmee straatprostituees worden geconfronteerd.
De politie van Suffolk viel uit haar rol toen ze op een persconferentie verklaarde sympathie te hebben voor de vermoorde vrouwen. De houding in de samenleving tegenover prostituees is sterk veranderd sinds begin jaren 1980. Maar bepaalde roddelbladen zoals The Sun hadden het op hun voorpagina nog steeds over ‘hoeren’ en werd gesuggereerd dat het leven van prostituees toch nog steeds minder waard zou zijn dan dat van andere vrouwen. Het feit dat zoveel moorden op prostituees nooit worden opgelost, is een uitdrukking van het feit dat er nog sterke vooroordelen bestaan.
Een onderzoek naar moordzaken die wel werden opgelost, maakte duidelijk dat in de helft van de gevallen de veroordeelde mannen eerder reeds waren veroordeeld voor geweld tegen vrouwen, moord, verkrachtingen,… Slechts 32,4% van de misdrijven tegen seksarbeid(st)ers wordt aangegeven bij de politie. Heel wat vrouwen vrezen dat gewelddaden die ze aangeven zullen afgedaan worden als “toeval” of “onbelangrijk”, of dat ze zelf in de problemen zullen komen.
Het idee dat het onmogelijk zou zijn om een prostituee te verkrachten, leeft nog sterk. Zelfs bij de politie. Het is slechts 15 jaar geleden dat de wet veranderd werd om te erkennen dat verkrachting binnen het huwelijk mogelijk was. Voorheen ging de wet ervan uit dat vrouwen door hun huwelijk aan de man toebehoorden en dat die er mee kon doen wat hij wou op seksueel vlak. Uiteraard zijn niet alle mannen die naar prostituees gaan fysiek gewelddadig, maar het betalen voor seks is op zich vaak verbonden met het idee van bezit en controle.
De wetgeving over prostitutie maakt het moeilijk voor vrouwen om geweld en misbruik aan te geven. Het regeringsdocument “De prijs betalen” stelt zelf dat “veel van de wetten over prostitutie achterhaald, verwarrend en ondoeltreffend zijn.” Maar New Labour wordt gedomineerd door morele overwegingen en standpunten van de rechterzijde en er is niets aan gedaan om de bestaande wetten te veranderen. In plaats daarvan worden willekeurige politietussenkomsten gemakkelijker mogelijk, onder meer door het gebruik van ‘Asbos’ (administratieve sancties wegens asociaal gedrag).
Prostitutie is niet illegaal, maar de activiteiten waarmee het gepaard gaat zijn dat wel. Als prostituees dan boetes krijgen omdat ze klanten lokken, moeten ze nog meer hun lichaam verkopen om de boetes te betalen. Vrouwen met openstaande boetes zullen niet snel overgaan tot het aangeven van gewelddadige aanvallen aan de politie. Vrouwen die hier als illegale migranten leven, zullen eveneens niet gemakkelijk naar de politie stappen uit vrees om gedeporteerd te worden.
Er worden administratieve boetes gebruikt om prostituees uit woonwijken weg te krijgen. Dat wordt vaak positief onthaald door de wijkbewoners. Een wijk kan tijdelijk geen probleem meer hebben met prostitutie, maar de vrouwen komen hierdoor wel steeds meer in verlaten wijken terecht waar ze nog geïsoleerder staan en nog meer risico lopen op gewelddadige aanvallen en zelfs moord.
Is het mogelijk om maatregelen te nemen die zowel vrouwen beschermen die in de straatprostitutie zitten, als de lokale bewoners tevreden stellen? Een aantal mensen stellen dat de mannen die naar prostituees gaan moeten aangepakt worden en niet zozeer de vrouwen. Dat is een beleid dat in Zweden werd gevoerd waardoor de straatprostitutie er zowat verdwenen is. In Groot-Brittannië is de straatprostitutie echter sterker ontwikkeld dan in Zweden en is het veel sterker verbonden met druggebruik en verslavingen. Waar de straatprostitutie werd verdreven, nam het risico voor vrouwen steeds toe. De prostituees hadden meestal niet de tijd om na te gaan of de mannen die hun lichaam wilden kopen, gevaarlijk waren of niet.
Anderen brengen de legalisatie van prostitutie naar voor als oplossing. Hierdoor zouden vrouwen legaal kunnen werken in veilige bordelen. In die landen waar prostitutie legaal werd, blijft er echter straatprostitutie. Er was ook een sterke toename in prostitutie naast de straat, onder meer met vrouwenhandel.
Een aantal voorstanders van legalisatie hebben dat standpunt omdat ze een grote markt zien voor een legale prostitutie en reeds denken aan de grote winsten die kunnen gehaald worden uit bordelen als onderdeel van de “ontspanningssector”. Legalisatie leidt effectief tot het ontwikkelen van een grote handel. Bedrijven, en soms zelfs de lokale overheden, huren pooiers in om geld te verdienen door de verkoop van het lichaam van vrouwen. Er waren gevallen in Duitsland en Nederland waar werkloze vrouwen van de arbeidsbemiddeling te horen kregen dat ze misschien beter zouden gaan werken in de seksindustrie aangezien dit nu een ‘normaal’ werkterrein is.
Decriminalisering gaat niet zo ver als legalisatie. Het zou betekenen dat wetten die prostituees criminaliseren worden afgeschaft zonder prostitutie te institutionaliseren en legitiem te maken. Het zou vrouwen bijvoorbeeld toelaten om samen te werken vanuit een gebouw dat ze samen controleren en waar ze elkaar in het oog kunnen houden.
Op zich zou een decriminalisering geen einde maken aan straatprostitutie, zeker niet als er prostitutie is met het oog op drugs. Het zou moeten gecombineerd worden met een aanpak om te werken met vrouwen die betrokken zijn in straatprostitutie. In Ipswich blijkt dat de straatprostitutie sterk verbonden was met drugs. Het zal noodzakelijk zijn om in de gezondheidszorg meer aandacht te hebben voor het begeleiden van drugsverslaafden om hen van hun verslavingen af te helpen.
Andere ondersteunende diensten zoals sociale huisvesting, begeleiding bij het zoeken van huisvesting of van werk, zullen eveneens noodzakelijk zijn om een uitweg te vinden uit de prostitutie. Dergelijke diensten mogen echter niet ten koste gaan van andere openbare diensten voor de bevolking die nu reeds vaak onvoldoende middelen hebben en met besparingen te kampen krijgen. Er zal nood zijn aan meer publieke middelen voor de gezondheidszorg, huisvesting en andere diensten. Het zal nodig zijn om samen campagne te voeren tegen besparingen en voor extra middelen aangepast aan de behoeften van lokale wijken.
“Tolerantiezones” waar straatprostitutie is toegelaten in bepaalde niet-residentiële wijken worden vandaag verdedigd als een mogelijkheid om prostituees te beschermen en tegelijk problemen in de wijken op te lossen. Er is een gevaar dat deze oplossing zal gezien worden als een gemakkelijkheidsoplossing die de problemen doet verdwijnen. Dergelijke zones in geïsoleerde industriële zones of achterbuurten kan ertoe leiden dat deze zones gevaarlijke getto’s worden, tenzij er degelijke veiligheidsdiensten zijn en goede faciliteiten voor vrouwen. Dat moet echter gepaard gaan met decriminalisering en medebeslissingsrecht voor lokale inwoners en prostituees over de toewijzing van bepaalde zones.
Als socialisten willen wij komen tot een samenleving waar geen enkele vrouw verplicht is om haar lichaam te verkopen om te kunnen overleven. Zolang het winstgerichte kapitalistische systeem bestaat, zal prostitutie blijven bestaan. Een aantal maatregelen kunnen het leven van prostituees veiliger maken, maar er zullen geen blijvende oplossingen worden geboden voor armoede, ongelijkheid en seksuele uitbuiting.