Amerikaans leger erkent gevaar van klimaatverandering

Artikel door Manny Thain

Het versnellen van het ritme van globale opwarming vormt een bedreiging voor de Amerikaanse nationale veiligheid, stelde een belangrijke door de overheid gefinancierde onderzoeksinstelling. Het rapport ‘National Security and the Accelerating Risks of Climate Change’ verscheen in mei en werd geschreven door de 16 gepensioneerde generaals en admiraals die deel uitmaken van de Military Advisory Board at the Center for Naval Analyses.

Het rapport stelt dat de klimaatverandering leidt tot droogte in het Midden-Oosten en Afrika, wat leidt tot conflicten over voedsel en water en tot groeiende regionale en etnische spanningen. Het waarschuwt voor de mogelijke instabiliteit als gevolg van vluchtelingenstromen van kustgebieden die bedreigd worden door de stijgende zeespiegels in regio’s als oostelijk India, Bangladesh of de delta van de Mekong in Vietnam. Het rapport wijst ook op de schade die door extreme weersomstandigheden aan havens en militaire bases kan aangericht worden.

Het verslag is een actualisatie van het rapport uit 2007 toen voor het eerst een rapport verscheen waarin het verband werd gelegd tussen klimaatverandering en wat het establishment ‘nationale veiligheid’ noemt. Sindsdien hebben de wetenschappelijke bewijzen over de globale opwarming zich opgestapeld. Het rapport dat dit jaar verscheen, sluit aan bij de dringendheid en bevestigt dat de gevolgen van klimaatverandering zullen bijdragen aan conflicten in kwetsbare regio’s. (Coral Davenport, New York Times, 13 May)

In tegenstelling tot eerdere waarschuwingen voor de nationale veiligheid stelt dit rapport dat klimaatverandering kan leiden tot een veelvoud van langdurige crises die simultaan plaatsvinden. De wereld kan “meer armoede, meer gedwongen migratie, hogere werkloosheid” verwachten en die voorwaarden zijn “gunstig” voor extremisten (Renee Lewis, Al Jazeera, 14 mei). Er wordt een voorbeeld gegeven van de woestijnuitbreiding van de Sahara doorheen Mali. Dit leidt tot de vernietiging van granen en massale hongersnood. Het rapport stelt dat dit proces mogelijk heeft bijgedragen aan de opkomst van gewapende, rechtse islamisten in Mali in 2012.

De dreiging wordt niet alleen op internationaal vlak erkend. Eerder in mei van dit jaar publiceerde het Witte Huis een rapport over het klimaat waarin werd gesteld dat Norfolk, Virginia, een van de meest bedreigde steden is als gevolg van de stijgende zeespiegel. Dit is waar de grootste militaire marinebasis ter wereld is gevestigd naast een werf voor nucleaire duikboten.

De Military Advisory Board maakt het punt dat extreme weersituaties erger worden door de stijgende zeespiegel en dat dit zal leiden tot een toename van het aantal vragen voor militaire hulp. Overstromingen kunnen de mogelijkheid van militaire acties echter belemmeren. Admiraal Donald L Pilling, de voormalige vice-verantwoordelijke van de marine-activiteiten, stelt in het rapport dat schepen misschien beter naar het noorden worden overgebracht om orkanen te vermijden. Hij voegde eraan toe dat de orkaan Katrina in 2005 de marine miljarden dollars heeft gekost aan herstellingen aan de basis in Pascagoula, Mississippi.

Het vijfde rapport van het Intergouvernementeel Panel over Klimaatverandering (IPCC) dat in oktober 2013 werd gepubliceerd, stelde dat de zeespiegel tegen 2100 met een meter kan stijgen als gevolg van de globale opwarming door de uitstoot van broeikasgassen. Deze schatting werd al aangepast – door het IPCC zelf en in het Quaternary Science Reviews: “Expert Assessment of Sea-Level Rise by AD2100 and AD2300” – waarbij de inschatting werd verhoogd tot mogelijk twee meter tegen het einde van deze eeuw. Een stijging met een meter zou fataal zijn voor Miami, Fort Myers, het natuurpark Everglades en de eilanden van de Florida Keys.

John Conger, de vice onderminister van defensie inzake installaties en milieu, verklaarde: “Het ministerie is er zeker van overtuigd dat klimaatverandering een impact heeft op de nationale veiligheid, zowel door de toename van de globale instabiliteit, het openen van de Arctische zee als door de stijgende zeespiegel en het aantal stormen in de buurt van onze installaties aan de kusten.” Hij voegde er aan toe: “We integreren de klimaatkwestie doorheen onze activiteiten om een lenige en veerkrachtige macht te vormen.” (New York Times, 13 mei)

In maart publiceerde het Pentagon een eigen veiligheidsrapport dat werd aangehaald in het artikel van Coral Davenport: “Deze gevolgen vermenigvuldigen de bedreigingen die spanningen doen toenemen, zoals armoede, achteruitgang van het milieu, politieke instabiliteit en sociale spanningen. Dat zijn voorwaarden die kunnen leiden tot terroristische activiteiten of andere vormen van geweld.” Uiteraard kijken deze rapporten vanuit het wel erg beperkte beeld van de positie van het leger. Maar ze leggen wel uitdrukkelijk het verband tussen klimaatverandering en de toenemende armoede, politieke en sociale onrust. Het enige antwoord bestaat uiteraard uit de roep naar een militair antwoord.

Het lijkt op een campagne van de legerleiding samen met de vrienden in de wapenindustrie, de private beveiligingsbedrijven en logistieke bedrijven. Door klimaatverandering te verbinden met de nationale veiligheid, willen ze op het hoogste niveau aandringen op steeds meer middelen voor defensie. De oorlog verklaren aan de gevolgen van klimaatverandering is echter waanzin. Het zal enkel leiden tot een versnellende spiraal van instabiliteit en conflict. Enkel een wereld gebaseerd op internationale solidariteit, waarbij de grondstoffen onder democratische controle van de gemeenschap staan in het kader van een planmatige aanpak, kan een rampzalig scenario vermijden. Hiertoe is de socialistische omvorming van de samenleving noodzakelijk.

Het Amerikaanse leger mag dan soms ingezet worden na overstromingen en bij logistieke operaties na rampen, het strategische doel blijft echter om de ‘nationale veiligheid’ te beschermen, met andere woorden de verdediging van de belangen van het VS-kapitalisme. Alleszins staat het vast dat een verdere verhoging van de middelen voor defensie de klimaatveranderingen niet zal stoppen. Het zal ook de verregaande economische en sociale gevolgen niet veranderen. Het zal zelfs niet op korte termijn gebruikt worden om de meest directe gevolgen wat in toom te houden.

De mensen die het meeste gevaar lopen als gevolg van de klimaatveranderingen zijn veelal arme mensen in de gebieden die door de Military Advisory Board werden aangegeven. Extreme armoede en wanhoop, onderdrukking en vervreemding vormen een vruchtbare voedingsbodem voor een opkomst van terroristische groeperingen. Maar dat is niet het enige doel van Pentagon dat ook in wel erg vage woorden spreekt van “andere vormen van geweld”. Dat kan wijzen op het gevaar van nieuwe opstanden zoals in Tunesië en Egypte in 2010/11, stakingen die gevolgen hebben voor Amerikaanse bedrijven of protest tegen pro-Amerikaanse regimes, waaronder enkele bijzonder reactionaire regimes. Dat kan allemaal als een bedreiging voor de ‘nationale veiligheid’ worden gezien.

Deze logica beperkt zich overigens niet tot het buitenland. Toen de orkaan Katrina de armste en voornamelijk Afro-Amerikaanse buurten van New Orleans verwoeste, was een van de centrale taken van de veiligheidsdiensten om de eigendommen van de grote bedrijven te beschermen. Ze stonden klaar om te antwoorden indien er een openlijke revolte kwam tegen de verschrikkelijke omstandigheden waar de mensen zich in bevonden. Een dergelijk scenario kan in de toekomst effectief plaatsvinden, zeker indien de kloof tussen arm en rijk zo sterk blijft toenemen.

De militaire rapporten wijzen op de vrees van het Amerikaanse kapitalisme (en andere imperialistische machten) maar ook op de hypocrisie van haar leiders. De Amerikaanse en Britse regeringen voerden in 2003 een illegale oorlog in Irak waarbij honderdduizenden mensen werden omgebracht. Dat leidde tot de groei van gewapende, rechtse, sectaire krachten doorheen het Midden-Oosten en Afrika. Het verschrikkelijke neoliberale economische en asociale beleid dat door de grootmachten wordt opgelegd, versterkt de armoede en de wanhoop van miljoenen mensen. Dat gaat bovendien gepaard met corruptie onder de politieke elite in de neokoloniale landen. Dit alles zorgt voor een gevaarlijke mix en het creëert de voorwaarden die mensen in de armen van reactionaire groepen duwen.

De rapporten van het Pentagon en het Military Advisory Board volgen de conclusies van het IPCC en andere instanties. Ze vormen een scherpe waarschuwing: er is klimaatverandering en de gevolgen ervan voelen we al, zelfs het grootste leger ter wereld bereidt zich voor op ergere gevolgen. De kapitalistische wereld is er nog gevaarlijker op geworden. Op meer dan een wijze is er sprake van een verhitting.