Het vertrouwen van de bevolking in de instellingen van het kapitalisme neemt zienderogen af. Dit is het resultaat van een combinatie van een nooit geziene ongelijkheid tussen arm en rijk, blijvende werkloosheid, hoge kosten voor gezondheidszorg en onderwijs, racisme bij de politie, repressie tegen actievoerders, uitzichtloze oorlogen en systematische vernietiging van ons leefmilieu. De kers op de taart is het ongelofelijke palmares van de bankensector met schandalen, crisis en falen. Sinds het begin van de grote recessie ging het van kwaad naar erger.
Eerder dit jaar werden enkele grote banken in de VS – Bank of America, Wells Fargo, JPMorgan Chase, Citigroup, en Ally Financial – door de federale overheid verplicht om samen 5 miljard dollar te betalen aan meer dan een miljoen huiseigenaars die het slachtoffer werden van de uithuiszettingen. In de zomer raakte bekend dat de banken nog verder gingen. Wells Fargo en GFI Mortgage Bankers vroegen te hoge rentevoeten en hypotheekkosten, vooral kleurlingen werden daar het slachtoffer van. De banken raakten ervan af met een federale boete. Een topman van Peregrine Financial Group pleegde zelfmoord en schreef in zijn afscheidsbrief dat hij de afgelopen 20 jaar meer dan 100 miljoen dollar van klanten afhandig had gemaakt. Hij voegde eraan toe dat het kinderspel was om dit voor de regulatoren verborgen te houden.
Dit alles verbleekt tegen wat Barclays Bank samen met 16 andere grote banken deed. De meest gebruikte rentevoeten, LIBOR, werden gemanipuleerd. Niemand werd hiervoor veroordeeld terwijl het nochtans om het grootste consumentenschandaal met fraude door handel met voorkennis uit de hele geschiedenis gaat.
De ‘bankovervallen’ gaan door. In oktober 2012 alleen werd Morgan Stanley veroordeeld omdat het zwarte Amerikanen risicovolle en dure leningen probeerde aan te smeren en Bank of America moest 5% van haar kwartaalinkomsten als boete betalen omdat het een frauduleus leningstelsel had voortgezet.
Corruptie, wanbeheer en accumulatie van rijkdom in de financiële sector zijn geen nieuwe gegevens en ook geen toeval. Het is het onvermijdelijke resultaat van een systeem waarbij de banken en grote bedrijven op grote schaal beloond worden voor hun inhaligheid. Occupy Wall Street wees hierop en stelde de enorme macht van de grote banken en grote bedrijven in vraag. We mogen niet vergeten dat Wall Street en niet wij verantwoordelijk zijn voor de economische recessie die vandaag leidt tot een sterke opmars van armoede in de VS en heel wat Europese landen. Frauduleuze contracten en uithuiszettingen hebben honderdduizenden Amerikanen uit hun huis gezet. Ondertussen sturen de rijken hun middelen naar belastingparadijzen in het buitenland. Ze willen immers vooral geen bijdrage moeten leveren aan investeringen in degelijke jobs of sociale zekerheid. Toplui bij banken verdienen tot 380 keer zoveel als een gewone werknemer. Het financiële kapitaal van de banken domineert de hele economie, de zes grootste banken van de VS zijn goed voor een omzet die overeenkomt met 2/3 van alle goederen en diensten die worden geproduceerd.
Het casino van Wall Street controleert ook de marionetten die doorheen hun lobbywerk en met hun geld verkozen werden. Dit verklaart waarom er zo weinig wetten zijn om de werkenden of het milieu te beschermen terwijl er wel veel wetten zijn om de grote bedrijven te dienen. Toen de Dodd-Frank wet werd gestemd, een voorzichtige poging om de banken meer te reguleren, werd door lobbyisten van Wall Street 100 miljoen dollar uitgegeven om de wet weg te krijgen. Het resultaat was een fors afgezwakte wet die niet tot meer regulering leidt. Er wordt achter de schermen nog steeds gediscussieerd over een aantal bepalingen in de wet.
Zoals Richard Fisher, voorzitter van de Federal Reserve Bank of Dallas, verklaarde: “Als je een grootbank bent die in 20 staten actief is, dan beschik je over 40 senatoren, toch?” (PBS Frontline, 21 maart 2012)
Waarom een hervorming van de banken niet volstaat
We moeten ermee stoppen om de financiële elite de sleutels van onze auto te geven zodat ze die steeds opnieuw in de prak kunnen rijden om vervolgens van ons te eisen dat we de schade betalen. We moeten opkomen voor bewegingen en verkiezingscampagnes van de 99%. Daarin zullen ongetwijfeld eisen voor de hervorming van de banken naar voor komen. Maar hervormingen zullen niet volstaan als we ze niet combineren met een strijd voor volledige publieke en democratische controle op de grote banken. Dat is de enige manier om te vermijden dat de 1% zich opnieuw aan iedere hervorming of regulering kan onttrekken. Dat dit nodig is, zagen we toen de financiële elite er onder Clinton in slaagde om de Glass-Steagall Act weg te krijgen, een wet die moest vermijden dat de banken “too big to fail” werden.
We kunnen niet op kapitalistische regeringen vertrouwen om de instellingen te reguleren die hun campagnes betalen. Kijk maar naar het LIBOR-schandaal: de Amerikaanse financiële regulatoren wisten al lang van dit schandaal vooraleer het naar buiten kwam. Het was pas toen het publiek bekend raakte, dat maatregelen werden aangekondigd. We moeten Wall Street ook weg krijgen uit de regering.
En moesten we nu eens de grote banken opdelen? Dit zou hen zeker verzwakken, maar het zou geen oplossing zijn voor het falen van het kapitalistische bankenstelsel. Zelfs vrijemarktdenkers van de ‘Chicago School’ zoals Milton Friedman erkennen dat bedrijfsadvocaten gemakkelijk kunnen ingaan tegen iedere poging om kartelvorming te vermijden. In andere sectoren zagen we hoe bedrijven die werden opgesplitst later gewoon terug overgingen tot een fusie. Dat was het geval met Standard Oil en AT&T. Alleszins is de omvang van een bank niet rechtstreeks verbonden met de fraude, corruptie en het afzetten van klanten. Het opbreken van de banken zou de impact op de economie beperken als er een bank failliet gaat, maar het zou niet noodzakelijk leiden tot het einde van de bestaande praktijken tegenover de gewone bevolking.
Consumenten kunnen hun geld bij de banken weghalen en overstappen naar coöperatieven of banken zonder winstoogmerk. Dat is op zich geen oplossing. De volatiele kapitalistische economie leidt onvermijdelijk tot crisis en ineenstorting. Daarin zullen ook zogenaamde alternatieve banken meegesleurd worden. De enige manier om alle hoger genoemde maatregelen te laten werken, is door de volledige financiële sector in publieke handen te nemen en het kapitalistische systeem volledig te ontmantelen.
Banken in publiek bezit
Er werden eerder al banken en bedrijven genationaliseerd, we zagen dit onder meer tijdens de crisis van 2008. Maar het leidde niet tot een echt publiek bezit omdat het steeds om tijdelijke maatregelen ging om rotte instellingen te saneren en vervolgens terug door te verkopen. Kapitalistische regeringen die bestaan uit politici van de financiële sector gingen over tot het redden van financiële bedrijven door gemeenschapsmiddelen in te zetten. Veelal lieten ze de toplui gewoon zitten en werd zelfs niet geraakt aan de extreme lonen en bonussen aan de top. Er was geen publieke controle of publiek beheer. In plaats van de middelen in te zetten voor de creatie van sociale diensten en werk, gingen de middelen naar dezelfde toplui en grote aandeelhouders. Zowel Bush als Obama gingen over het gedeeltelijk nationaliseren van banken, maar ze vestigden geen enkele controle op de dagelijkse werking van de banken. Consumenten en kleine bedrijven die op zoek gaan naar kredieten blijven overgeleverd aan de financiële haaien die de sector bevolken.
De banken moeten volledig in publiek bezit komen en deze maatregel moet gecombineerd worden met een meer fundamentele verandering in de economische structuur. Dat is nodig om te vermijden dat er nieuwe bankrampen plaats vinden waarvoor de werkenden en armen uiteindelijk moeten betalen, rechtstreeks of via hun pensioenen, gezondheidszorg,…
Wat als de raad van bestuur werd vervangen door verkozen comités van geschoolde werknemers uit de sector naast vertegenwoordigers van de gemeenschap, van de mensen die direct geraakt worden door beslissingen in de sector? Wat als er democratisch werd gediscussieerd en beslist over hoe de banken zouden beheerd worden en wat er met de winsten moet gebeuren? In plaats van de toplui 380 keer een gemiddeld loon te betalen om de belastingbetaler af te rippen, gezinnen op straat te zetten en de economie te laten crashen, zouden verkozen vertegenwoordigers de middelen kunnen inzetten om sociaal nuttige en milieuvriendelijke maatregelen te ondersteunen.
Voor een democratisch geplande economie
Banken in publiek bezit zouden deel moeten uitmaken van een bredere democratisch geplande socialistische economie waarin gelijkaardige maatregelen worden genomen voor andere sleutelsectoren zoals energie, gezondheidszorg,… Socialist Alternative pleit voor het publiek bezit van de 500 grootste bedrijven om de winsten en middelen te kunnen inzetten voor de behoeften van de meerderheid van de bevolking. Het zou meteen de mogelijkheid bieden om de 12,3 miljoen werklozen aan het werk te zetten. Maar dan wel in het belang van de 99% en niet de 1%. We mogen de corrupte en misdadige heerschappij van de elite niet langer aanvaarden, we kunnen ons de economische, menselijke en ecologische crisis van het kapitalisme niet langer veroorloven!