De spanningen rond het referendum over Schotse onafhankelijk namen toe als gevolg van de tussenkomst van de Britse premier David Cameron en zijn regering van Conservatieven en Liberaal-Democraten. De Britse regering probeerde de regionale Schotse regering te overhalen om dat referendum binnen de 18 maanden te organiseren. De Schotse premier Alex Salmond (Scottish Nationalist Party) wil het referendum liever eind 2014 organiseren.
De Britse regering dringt aan op een vraagstelling waarbij met een eenvoudige “ja” of “neen” kan worden geantwoord. De SNP daarentegen wil een vraagstelling met meerdere opties en gradaties van devolutie. De Britse regering verzet zich verder tegen het idee dat de leeftijd om te stemmen wordt verlaagd tot 16 jaar. Ironisch genoeg is stemrecht voor 16-jarigen wel een officieel programmapunt van de Liberaal-Democraten.
Deze drie voorwaarden (datum, vraagstelling en leeftijd om te stemmen) werden gesteld om de Schotse regering toe te laten een “wettelijk bindend” referendum over onafhankelijkheid te houden in de plaats van een raadgevend referendum zoals dit vandaag mogelijk is.
De SNP was er uiteraard snel bij om de tussenkomst van Cameron af te doen als een vorm van Thatcheriaans optreden. De conservatieven handelden volgens de Schotse nationalisten “in de beste Londense tradities waarbij de regels voor een referendum waarover ze geen mandaat hebben vast te leggen.”
Cameron en zijn Schotse Liberaal-Democratische minister Moore drongen al snel niet langer aan op de voorwaarde om het referendum binnen de 18 maanden te organiseren. Ze probeerden de aangerichte schade te beperken. Moore omschreef de voorstellen van de SNP als “onwettelijk” en hij liet verstaan dat de Britse regering mogelijk zelf het referendum zal organiseren zonder het Schotse parlement daarbij te betrekken. Een dergelijke ‘nucleaire optie’ zou de nationale spanningen ongetwijfeld opdrijven en zou wellicht ook leiden tot een boycot.
De brute opstelling van de Britse regering versterkt de steun voor Salmond en de SNP, mogelijk leidt het zelfs tot een grotere steun voor Schotse oanfhankelijkheid. Er is onder de Schotse bevolking en zeker onder de arbeidersklasse een breed gedragen afkeer van het asociale beleid waar Thatcher voor stond. Die regering weigerde de rechten van de Schotse bevolking op zelfbeschikking en devolutie te erkennen, laat staan dat er enige openheid was voor de mogelijkheid van onafhankelijkheid.
Als gevolg van die harde positie verloren de Conservatieven hun electorale steun in Schotland. Vandaag hebben de Tories slechts een Schots parlementslid, het is een marginale partij in Schotland. De pogingen van de Britse regering om eenzijdig de voorwaarden voor het referendum te bepalen, zijn een cadeau voor de nationalisten die tijdelijk krediet krijgen omdat ze ‘ingaan’ tegen de Tories.
De weigering van Salmond om aan de voorwaarden van Cameron tegemoet te komen, blijft beperkt tot het referendum. Het besparingsbeleid van de Britse regering daarentegen wordt ook in Schotland doorgevoerd. De 3,7 miljard pond besparingen die de Britse regering heeft opgelegd aan de Schotse bevolking worden volledig uitgevoerd door de zelfverklaarde “partij van Schotland”. Het maakt meteen duidelijk welke koers de SNP zou varen in een onafhankelijk Schotland.
Mogelijk zullen de SNP en Cameron tot een akkoord komen voor het referendum. Mogelijk zal het Schotse parlement zelf kunnen bepalen wanneer een referendum “wettelijk” wordt. Het belangrijkste meningsverschil is wellicht dat over de timing van het referendum naast de vraagstelling en de mogelijkheid van verschillende opties.
Als Cameron tussen komt, is dat wellicht omdat hij er op rekent dat de optie van onafhankelijkheid momenteel een nederlaag zou kennen in een referendum. Dat is waarom de Tories en ook Labour pleiten voor een “snelle oplossing” van de kwestie. Ze hopen de SNP een nederlaag toe te brengen in het referendum om zo de nationale kwestie te stabiliseren.
Salmond en de SNP begrijpen dat onafhankelijkheid vandaag slechts gesteund wordt door zowat een derde van de Schotse bevolking. Dat is waarom ze het referendum willen uitstellen tot eind 2014. Ze hopen dat ze de verantwoordelijkheid voor de crisis en de harde besparingen op de Britse regering van Conservatieven en Liberaal-Democraten kunnen afschuiven om zo de steun voor een grotere vorm van autonomie op te drijven.
Dat is ook de reden waarom de SNP vast houdt aan het idee van een referendum met meerdere opties. Er is geen meerderheid voor onafhankelijkheid, maar wel een brede steun (68% in een recente peiling) voor een belangrijke uitbreiding van de bevoegdheden van de Schotse regering. Indien er in het referendum een optie is om voor meer autonomie te stemmen, kan dat voor de SNP een veiligheidsnet bieden. De partij kan dit inroepen als een nieuwe stap in de richting van onafhankelijkheid in de toekomst.
Terwijl Cameron en Labour aandringen op een eenduidige vraag over onafhankelijkheid, zou de optie van meerdere antwoorden waaronder ‘meer autonomie’ ook voor de Britse heersende klasse een aardige uitweg kunnen bieden. Daarmee kan worden vermeden dat een meerderheid voor onafhankelijkheid stemt, het opbreken van het Verenigd Koninkrijk zou immers een zware slag zijn voor het Britse imperialisme.
Als er in de aanloop naar het referendum een grote toename is voor de optie van onafhankelijkheid, zullen wellicht ook de gevestigde Britse partijen steun verlenen aan een derde optie die vooral als doel zou hebben om een meerderheid voor onafhankelijkheid af te wenden.
De SNP-leiding staat voor een neoliberaal beleid. De partij heeft zich ook al lang neergelegd bij het idee van stappen in de richting van onafhankelijkheid. Voor de SNP zou een vorm van meer autonomie binnen een nieuwe federale Britse staat aanvaardbaar zijn.
Salmond stelde reeds dat ook in een onafhankelijk Schotland de koningin staatshoofd zou blijven en het pond de munteenheid. Hierdoor zou het monetaire beleid in handen van de Bank of England blijven. De SNP zou de Schotse bevoegdheden vooral benutten om de vennootschapsbelastingen te verlagen om zo investeringen aan te trekken als belastingparadijs voor de grote bedrijven. Het onafhankelijke Schotland van de SNP zou een nachtmerrie zijn voor de gewone werkenden en hun gezinnen.
Het is belangrijk dat de arbeidersbeweging een alternatief biedt op de besparingsconsensus van de gevestigde partijen, met inbegrip van de SNP. We moeten ons verzetten tegen iedere poging om de democratische rechten van de Schotse bevolking in te perken. Desnoods moeten we daarbij de macht van de vakbonden en de arbeidersbeweging inzetten. Een referendum met meerdere opties is een democratisch recht dat we met de Socialist Party Scotland volledig steunen.
We steunen het idee van een parlement met een volheid van bevoegdheden op het vlak van de economie, uitkeringen, het minimumloon,… maar we koppelen dat aan de noodzaak van een socialistisch Schotland en de vorming van een massale arbeiderspartij om daarvoor op te komen.
Om dat te bereiken, is het noodzakelijk dat we bouwen aan een maximale eenheid van de arbeidersklasse doorheen Schotland, Engeland, Wales en Ierland. Wij staan voor een vrijwillige democratische socialistische federatie van deze staten als stap in de richting van een socialistisch Europa. Enkel een socialistische samenleving zal een einde stellen aan de nachtmerrie van besparingen en kapitalisme.